Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Qara oğlanlar- türk və altay mifologiyasında şər tanrıları. Qara ərlər də deyilir. Xanın oğullarıdırlar. Ədədləri doqquzdur. Monqolların "Doqquz Qana Susamış Tanrı"ları ilə bənzərlik göstərir. İnsanlara pisliklər gətirən qara fırtınalar əsdirər, qan yağışları yağdırırlar. Erlikin sarayının və ya yeraltının qapılarını gözlədikləri üçün Qapı Gözətçiləri deyə xatırlanarlar.
- : Dəmir ilahı.
- Qaraş Xan: Qaranlıq ilahı.
- Matır Xan: Cəsarət tanrısı.
- Şıngay Xan: Qarışıqlıq ilahı.
- Kömür Xan: Şər tanrısı.
- Badış Xan: Fəlakət tanrısı.
- Yabaş Xan: Təxribat ilahı.
- Uçar Xan: Xəbər tanrısı.
- Kerəy Xan: Ara-pozma ilahı.
Xüsusiyyətlər
Təmür
- türk və altay mifologiyasında dəmir ilahı. Təmür (Timür) xan olaraq da bilinər. Monqollar Tömür xan deyirlər. Yağrını (kürək sümüyü) dəmirdendir. Dəmir mədənlerini, dəmirçi ocaqlarını və dəmirçiləri qoruyar. Temür Xan dəmirçiləri insanlara xidmət etsin deyə göndərmişdir. O çılpaq əlləriylə qızğın dəmiri dövebilir, ona istədiyi şəkli verə bilər. Dəmirçilik sənətini insanlara bu tanrı öyrətmişdir. Söz, (Tem/Töm/Dem/Dəm) kökündən törəmişdir. Demir deməkdir. Monqolcada Tömür sözcüyü də eyni mənanı verər. Möhkəmlik, dayanıqlılıq bildirən bir kökdən törəmişdir.
Qaraş
Qaraş xan - türk və altay mifologiyasında qaranlıq ilahı. Qarış Xan olaraq da bilinər. Altay mifologiyasında, doqquz oğlundan biri olduğuna inanılan və yerdəki pislikləri idarə edənlər arasında iştirak etdiyi qəbul edilən tanrıdır. Qaranlığı yaradır. Gecələri hökm sürür. Erlik xanın oğludur. Sərt quruluşlu, iri bədənli olaraq izah edilər. Qara ilanları vardır. Söz, (Kar/Qar) kökündən törəmişdir. Qaraldan, qarardıcı deməkdir. Qara kökündən gəlir. "Qarış" isə qarğış, ah mənasını verər.
Matır
Matır xan - türk və altay mifologiyasında cəsarət tanrısı. Matur (Patur, Patır, Batur) Xan olaraq da deyilər. Qorxusuz bir döyüş tanrısıdır. xanın oğludur. Daş biləkli olaraq təsvir edilir. Söz, (Bat/Mat) kökündən törəmişdir. Batur sözü igid deməkdir. Bahadır, qorxusuz, qəhrəman mənalarına gəlir. Batırmaq və boğmaq feli ilə əlaqəlidir.
Şınqay
Şıngay xan - türk və altay mifologiyasında qarışıqlıq ilahı. Çıngay Xan və ya "Sınzay Xan" olaraq da bilinir. Yer üzündə qarışıqlıq çıxarar. Xanın oğludur. Hər yeri alt-üst edən olaraq təyin olunar. Söz, (Şın/Çın) kökündən törəmişdir. "Çıngar" (səs-küy) sözüylə eyni kökdən gəlir. "Çın" sözü həqiqət mənası da daşıyır.
Kümür
Kümür xan - türk və altay mifologiyasında şər tanrısı. Adı səbəbiylə kömür tanrısı olaraq da bilinir. Kömir (Kömür, Kümir) Xan olaraq da deyilər. doqquz oğlundan biri olduğuna inanılan və yerdəki pislikləri idarə edənlər arasında iştirak etdiyinə inanılan və kamla Erlik arasında vasitəçilik etdiyi qəbul edilən tanrıdır. Qapqara bir görünüşü vardır. Köynəyi quru dumandandır. Yeraltında yaşayır. Pis ruhların və şeytanların başı və idarəçisi olaraq görülər. Söz, (Köm/Göm) kökündən törəmişdir. Qara və ya yanmış deməkdir. Kömür meydana gəlməsinin təbii şərtlərdə yer altında reallaşması ilə ad arasındakı əlaqə əhəmiyyətlidir.
Badış
Badış xan - türk və altay mifologiyalarında fəlakət tanrısı. Yer üzündə fəlakətlərə səbəb olar. Fəlakətlər, epidemiyalar onun əlindən gəlir. İnsanların başına çətinliklər gətirir. Xanın oğludur. Basdığında torpaq yerindən oynayır, dəyirman daşlarını udur. Dəmir kaşağılı olaraq deyilir. Çolaq (tək qollu) olaraq anılır. Ancaq bu tək qolunda doqquz insanın qollarının gücü vardır. Çolaq sözü bu gün də Anadoluda tək qollu kəslər üçün istifadə edilən bir anlayışdır. Söz (Bat/Bad) kökündən törəmişdir. Batmaq feli ilə eyni kökə malikdir. Batıran demək ola bilər. Badıç sözü qabıq mənasını verər. Badırdamak isə donquldamaq, gurultulu və aydın olmaz danışmaq deməkdir.
Yabaş
Yabaş xan - türk və altay mifologiyasında təxribat ilahı. Cabaş Xan olaraq da xatırlanır. Yer üzündə pisliklərə və təxribatçılığa səbəb olar. Qara Qam (pis şaman) ilə arasında vasitəçi edir. Erlik xanın oğludur. Ayğır yallı olaraq təsvir edilir. Söz, (Yab/Yap/Cab/Çap) kökündən törəmişdir. Edən (fitnə-fəsad və pislik edən) deməkdir. "Yaba" (çəngəl harman vasitəsi) sözcüyü ilə eyni kökdən gəlir. Bundan başqa çapmak (at sürmək, yağmalamak) sözcüyü ilə də əlaqəsi var.
Uçar
Uçar xan - türk və altay mifologiyasında xəbər tanrısı. Pis xəbərləri gətirən tanrıdır. Xanın oğludur. Bəzən casusların tanrısı olaraq görülür. Türklərdə "Çaşıt", casus deməkdir. Çaşmaq/Çaşıtlamaq isə casusluq etmək mənasını verər. Uçar Xan da çaşıtları (casusları) qoruyar. Söz, (Uç/Uc) kökündən törəmişdir. Uçan, uçaraq gələn deməkdir. "Uçar" sözü xəbər mənası da daşıyır.
Kerəy
Kerəy xan - türk və altay mifologiyasında ara pozma ilahı. Kirey Xan olaraq da deyilir. Yer üzündəki pislikləri idarə edir. İnsanlar arasına nifaq salar. Xanın oğludur. Yes / Cas (Dəmir) biləkli olaraq betimlenir. Yeddi otağı mövcuddur. Söz, (Ker/Kir/Gir) kökündən törəmişdir. Girmək (insanların arasına girmək) mənasını ehtiva edər. Monqol hir / Kir çirklilik, pislik mənaları daşıyır.
Mənbə
- Türk Əfsanə Sözlüyü, Dəniz Qaraqurd, Türkiyə, 2011, (OTRS: CC BY-SA 3.0) (türk.)
Həmçinin baxın
wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, tarixi, endir, indir, yukle, izlə, izle, mobil, telefon ucun, azeri, azəri, azerbaycanca, azərbaycanca, sayt, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, haqqında, haqqinda, məlumat, melumat, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar, android, ios, apple, samsung, iphone, pc, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, web, computer, komputer
Qara oglanlar turk ve altay mifologiyasinda ser tanrilari Qara erler de deyilir Xanin ogullaridirlar Ededleri doqquzdur Monqollarin Doqquz Qana Susamis Tanri lari ile benzerlik gosterir Insanlara pislikler getiren qara firtinalar esdirer qan yagislari yagdirirlar Erlikin sarayinin ve ya yeraltinin qapilarini gozledikleri ucun Qapi Gozetcileri deye xatirlanarlar Demir ilahi Qaras Xan Qaranliq ilahi Matir Xan Cesaret tanrisi Singay Xan Qarisiqliq ilahi Komur Xan Ser tanrisi Badis Xan Felaket tanrisi Yabas Xan Texribat ilahi Ucar Xan Xeber tanrisi Kerey Xan Ara pozma ilahi XususiyyetlerTemur turk ve altay mifologiyasinda demir ilahi Temur Timur xan olaraq da biliner Monqollar Tomur xan deyirler Yagrini kurek sumuyu demirdendir Demir medenlerini demirci ocaqlarini ve demircileri qoruyar Temur Xan demircileri insanlara xidmet etsin deye gondermisdir O cilpaq elleriyle qizgin demiri dovebilir ona istediyi sekli vere biler Demircilik senetini insanlara bu tanri oyretmisdir Soz Tem Tom Dem Dem kokunden toremisdir Demir demekdir Monqolcada Tomur sozcuyu de eyni menani verer Mohkemlik dayaniqliliq bildiren bir kokden toremisdir Qaras Qaras xan turk ve altay mifologiyasinda qaranliq ilahi Qaris Xan olaraq da biliner Altay mifologiyasinda doqquz oglundan biri olduguna inanilan ve yerdeki pislikleri idare edenler arasinda istirak etdiyi qebul edilen tanridir Qaranligi yaradir Geceleri hokm surur Erlik xanin ogludur Sert quruluslu iri bedenli olaraq izah ediler Qara ilanlari vardir Soz Kar Qar kokunden toremisdir Qaraldan qarardici demekdir Qara kokunden gelir Qaris ise qargis ah menasini verer Matir Matir xan turk ve altay mifologiyasinda cesaret tanrisi Matur Patur Patir Batur Xan olaraq da deyiler Qorxusuz bir doyus tanrisidir xanin ogludur Das bilekli olaraq tesvir edilir Soz Bat Mat kokunden toremisdir Batur sozu igid demekdir Bahadir qorxusuz qehreman menalarina gelir Batirmaq ve bogmaq feli ile elaqelidir Sinqay Singay xan turk ve altay mifologiyasinda qarisiqliq ilahi Cingay Xan ve ya Sinzay Xan olaraq da bilinir Yer uzunde qarisiqliq cixarar Xanin ogludur Her yeri alt ust eden olaraq teyin olunar Soz Sin Cin kokunden toremisdir Cingar ses kuy sozuyle eyni kokden gelir Cin sozu heqiqet menasi da dasiyir Kumur Kumur xan turk ve altay mifologiyasinda ser tanrisi Adi sebebiyle komur tanrisi olaraq da bilinir Komir Komur Kumir Xan olaraq da deyiler doqquz oglundan biri olduguna inanilan ve yerdeki pislikleri idare edenler arasinda istirak etdiyine inanilan ve kamla Erlik arasinda vasitecilik etdiyi qebul edilen tanridir Qapqara bir gorunusu vardir Koyneyi quru dumandandir Yeraltinda yasayir Pis ruhlarin ve seytanlarin basi ve idarecisi olaraq goruler Soz Kom Gom kokunden toremisdir Qara ve ya yanmis demekdir Komur meydana gelmesinin tebii sertlerde yer altinda reallasmasi ile ad arasindaki elaqe ehemiyyetlidir Badis Badis xan turk ve altay mifologiyalarinda felaket tanrisi Yer uzunde felaketlere sebeb olar Felaketler epidemiyalar onun elinden gelir Insanlarin basina cetinlikler getirir Xanin ogludur Basdiginda torpaq yerinden oynayir deyirman daslarini udur Demir kasagili olaraq deyilir Colaq tek qollu olaraq anilir Ancaq bu tek qolunda doqquz insanin qollarinin gucu vardir Colaq sozu bu gun de Anadoluda tek qollu kesler ucun istifade edilen bir anlayisdir Soz Bat Bad kokunden toremisdir Batmaq feli ile eyni koke malikdir Batiran demek ola biler Badic sozu qabiq menasini verer Badirdamak ise donquldamaq gurultulu ve aydin olmaz danismaq demekdir Yabas Yabas xan turk ve altay mifologiyasinda texribat ilahi Cabas Xan olaraq da xatirlanir Yer uzunde pisliklere ve texribatciliga sebeb olar Qara Qam pis saman ile arasinda vasiteci edir Erlik xanin ogludur Aygir yalli olaraq tesvir edilir Soz Yab Yap Cab Cap kokunden toremisdir Eden fitne fesad ve pislik eden demekdir Yaba cengel harman vasitesi sozcuyu ile eyni kokden gelir Bundan basqa capmak at surmek yagmalamak sozcuyu ile de elaqesi var Ucar Ucar xan turk ve altay mifologiyasinda xeber tanrisi Pis xeberleri getiren tanridir Xanin ogludur Bezen casuslarin tanrisi olaraq gorulur Turklerde Casit casus demekdir Casmaq Casitlamaq ise casusluq etmek menasini verer Ucar Xan da casitlari casuslari qoruyar Soz Uc Uc kokunden toremisdir Ucan ucaraq gelen demekdir Ucar sozu xeber menasi da dasiyir Kerey Kerey xan turk ve altay mifologiyasinda ara pozma ilahi Kirey Xan olaraq da deyilir Yer uzundeki pislikleri idare edir Insanlar arasina nifaq salar Xanin ogludur Yes Cas Demir bilekli olaraq betimlenir Yeddi otagi movcuddur Soz Ker Kir Gir kokunden toremisdir Girmek insanlarin arasina girmek menasini ehtiva eder Monqol hir Kir cirklilik pislik menalari dasiyir MenbeTurk Efsane Sozluyu Deniz Qaraqurd Turkiye 2011 OTRS CC BY SA 3 0 turk Hemcinin baxinAg oglanlar Qara qizlar