Qali Adilbəyoviç Adilbəyov (rus. Галий Адильбекович Адильбеков; 1 yanvar 1908, Semipalatinsk vilayəti[d], Bozqır general-qubernatorluğu – 21 oktyabr 1943, Kanev rayonu[d], Kiyev vilayəti və ya Kiyev vilayəti) — qazaxəsilli sovet hərbi xadimi, tankçı-zabit, İkinci Dünya müharibəsi iştirakçısı, qarovul polkovnik-leytenantı (1942).
Qali Adilbəyov | |
---|---|
Şəxsi məlumatlar | |
Doğum tarixi | 1 yanvar 1908 |
Doğum yeri |
|
Vəfat tarixi | 21 oktyabr 1943 (35 yaşında) |
Vəfat yeri |
|
Vətəndaşlığı | |
Təhsili |
|
Hərbi fəaliyyəti | |
Mənsubiyyəti | Sovet Sosialist Respublikaları İttifaqı |
Xidmət illəri | 1925-ci ildən |
Rütbəsi | polkovnik-leytenant, Sovet qvardiyası[d], Komandir |
Döyüşlər |
|
Təltifləri | |
Vikianbarda əlaqəli mediafayllar |
ölümü zamanı Orta Asiya xalqlarının yeganə nümayəndəsi, ayrıca mühafizəçi sıçrayış tank alayının komandiri, həmçinin ayrıca tank briqadasının komandiri.
Hələ müharibənin əvvəlində SSRİ-nin mərkəzi qəzetlərində onun haqqında iki müstəqil nəşr var idi – 5 sentyabr 1941-ci ildə "Veçernyaya Moskva" qəzetində və 13 sentyabr 1941-ci ildə "İzvestiya" qəzetində.
İkinci Dünya müharibəsi başlamazdan əvvəl Adilbəyov Moskvada Stalin adına Zirehli Qüvvələr Hərbi Akademiyasında təhsil almışdır. O, bu akademiyanın məzunu olan yeganə qazax idi.
Həyatı
1908-ci il yanvarın 1-də Semipalatinsk quberniyasının Belagaş volostunun Qızılqum kəndində anadan olub. milliyyətcə qazax. Mənşəyi - Tobıqtı tayfasından, Orta Yüz Arginları. Hələ uşaq ikən yetim, küçə uşağı qalıb, 1925-ci ildə Orenburqda Qazax rayon yeniyetmələr üçün 3-cü sinif məktəbini bitirib.
Qali Adilbekoviç 1925-ci ildə könüllü olaraq Qırmızı Orduya getdi. Tezliklə onu hərbi məktəbə (Türküstan cəbhəsi) oxumağa göndərirlər. 1928-ci ildə süvari komandirlərinin ilk məzunları sırasında Daşkənd şəhərindəki V.İ.Lenin adına Birləşmiş Orta Asiya Hərbi Məktəbini müvəffəqiyyətlə bitirib.
1931-ci ildə Leninqrad Ali Zirehli Zabitlər Məktəbində təlim keçmişdir.
İkinci dünya müharibəsi
1941
Böyük Vətən Müharibəsi başlayandan döyüş əməliyyatlarının iştirakçısı, 51-ci tank diviziyasının 102-ci tank alayının tank batalyonunun komandiri olub. 10 iyul 1941-ci ildə hava örtüyü olmadan, davamlı artilleriya bombardmanı altında alay Vitebsk uğrunda döyüşə girdi. Vitebsk şəhərindəki aerodromu işğal edən düşməni darmadağın etmək lazım idi. Hücum zamanı batalyon komandiri Adilbəyovun maşını birinci oldu, o, alman tanklarını üç tərəfdən mühasirəyə aldı və düşmənin bir şirkətdən çox tankını məhv etdi. Sürətli gecə hücumu ilə sovet tankçıları almanları darmadağın etdilər və piyadalar tankların ardınca aerodromunu işğal etdilər. Dəfələrlə maşınlara hücum edərək döyüşdən minimum yanacaqla çıxıblar. Sonra demək olar ki, boş tanklarla düşmən tankları ilə qarşılaşmalı oldular, çünki ertəsi gün səhər almanların əks hücumu başladı. İyulun 14-də kapitan Adilbekov sovet hissələrinin çıxarılmasını işıqlandırmaq üçün qaldı. Bu döyüşlərdə qazanılan şücaət 1941-ci ilin yayında ordunun "Na vraga" qəzeti üçün yazdığı "Komandir Adilbekov" məqaləsində təsvir edilmişdir. 1941-ci ilin yayında o, hökumət mükafatına namizəd göstərilsə də, mükafat təqdim edilməmişdir.
1941-ci il avqustun sonundan oktyabrın sonuna qədər kapitan Q. A. Adilbekov 141-ci tank briqadasının ağır və orta tanklardan ibarət 1-ci batalyonuna komandirlik etdi. Avqustun 31-də Trubçevskdən 18 km qərbdə sentyabrın 8-dək davam edən tank döyüşü başladı. Sovet 141-ci tank briqadası və 108-ci tank diviziyası (təxminən 200 tank) Quderyanın 47-ci korpusunun üstün qüvvələri (300-dən çox tank) ilə döyüşə girdi. 141-ci briqadanın tankları dönməyə vaxt tapmadan birbaşa dəmiryol qatarlarından döyüşə girdi. Bu, 13-cü Ordunun qoşunlarının mövqeyini bərpa etməyə, onu doldurmağa və 3-cü Ordu ilə birlikdə yenidən döyüşə girməyə kömək etdi. Sentyabrın ortalarına qədər düşmən burada dayandırıldı və sonra yenidən Sudost çayına, 40 km-dən çox məsafəyə aparıldı. 16 yaşayış məntəqəsi azad edilib. Sonra 1941-ci ilin avqust-sentyabr aylarında bu çox vacib idi. Və 1941-ci il sentyabrın ortalarına qədər düşmənin bu yerlərdə döyüşmək üçün praktiki olaraq heç bir şeyi yox idi. Quderyanın beş tankından dördü nokauta düşdü. Əgər bundan əvvəl Bryansk vilayətinin şəhərlərini 1–2 günə ələ keçirdisə, Trubchevsk iki ay tuta bilmədi.
Frans Qalder 1941-ci il sentyabrın 14-də "Müharibə gündəliyi"ndə yazırdı
"2-ci Panzer Qrupunda tanklarla bağlı vəziyyət: 3-cü Panzer Diviziyası – tankların cəmi 20 faizi qaldı; 4-cü Panzer Diviziyası — tankların yalnız 20 faizi qaldı; 17-ci Panzer Diviziyası — qalan tankların 29 faizi; 18-ci Panzer Diviziyası — tankların 31 faizi qalıb".
Sovet əks-hücumunun nəticəsi olaraq cəbhə alt-üst edildi, bütün istiqamətlərdə döyüşlər getdi, Q. Adilbəyovun tank batalyonu mühasirəyə alındı, lakin döyüş tapşırığını yerinə yetirməkdə davam etdi. Düşmənin sayca xeyli üstün olan tank kolonnasını darmadağın edən batalyon düşmənin arxa cəbhəsini, onun hərbi hissələrini və canlı qüvvəsini darmadağın etdi. Mühasirədən çıxaraq, fasiləsiz döyüşlərdə komandir bir dənə də olsun itirmədən bütün tanklarını qoruyub saxlaya bildi. Bu şiddətli döyüşlərdən sonra Qaliy Adilbekoviçin xidmət etdiyi 141-ci tank briqadası almanların hücumunu cilovlamaq üçün davamlı əks-hücumlarda olmaqla, demək olar ki, hamısı həlak oldu və onun qalıqları 121-ci tank briqadasına birləşdi.
1941-ci ilin noyabrda kapitan Q. A. Adilbekov — Cənub-Qərb Cəbhəsinin 121-ci tank briqadasının 121-ci tank alayının komandiri. Sonra 1941-ci il dekabrın 14-də bu vəzifəni kapitan İ.İ.Yakubovskiyə verdi.
1942
27 mart 1942-ci ildən mayor Qali Adilbekov 121-ci ayrı-ayrı tank briqadasının komandir müavinidir. İndi o, bu vəzifəni 91-ci tank briqadasına keçən mayor Yakubovskidən götürdü. Onun silahdaşı və dostu İ. İ. Yakubovski (gələcək marşal, iki dəfə Sovet İttifaqı Qəhrəmanı, Varşava Müqaviləsi iştirakçısı olan dövlətlərin Birləşmiş Silahlı Qüvvələrinin Ali Baş Komandanı) xatirələrində yazırdı:
"...Mən burada bu komandirlərdən biri haqqında konkret danışmaq istərdim. Mən polkovnik-leytenant Q. A. Adilbekovu nəzərdə tuturam, ...biz bir-birimizi 121-ci tank briqadasının sıralarında birlikdə xidmət etmək və döyüşmək imkanımız olan 42-ci ilin yanvarından tanıyırdıq. Onun diqqətəlayiq əxlaqi və döyüş keyfiyyətləri var idi: təşkilatçılıq qabiliyyəti, iradəsi, faşistlərə qarşı mübarizədə qorxmazdı... Zabit döyüşdə heç vaxt soyuqqanlılığını itirmir, tabeliyində olanlarda qələbəyə inamı necə aşılamağı bilir, şəxsi nümunəsi ilə onları həyəcanlandırırdı. cəsarət və yüksək əsgər ruhu..."
Burada İvan İqnatyeviç 1941-ci ilin iyul-sentyabr-oktyabr aylarında Vitebsk və Trubçevsk yaxınlığında Bryansk cəbhəsində gedən döyüşlərdən danışdı. 1942-ci il fevralın 20-dən aprelin ortalarına qədər 121-ci briqada Barvenkovo (Ukrayna) şəhərinin cənubunda döyüşdü. 9-cu Ordunun tərkibində 1942-ci ildə Xarkov əməliyyatında iştirak etmişdir.
Q. Adilbəyovun tankçıları bir neçə alman tankını ələ keçirdilər və 1942-ci ilin yayına qədər ələ keçirilən texnika ilə vuruşdular. 1942-ci ilin iyulundan bəri briqada daim Stalinqrad döyüşündə iştirak edib və döyüşlər zamanı tank parkını bir neçə dəfə tamamilə yenilədiyi üçün tanklarda itkilər o qədər böyük olub. Burada, Stalinqrad yaxınlığında, eyni zamanda, məşhur azərbaycanlı tanker-hərbi lider Həzi Aslanov döyüşürdü.
1942-ci ilin avqustunda Qali Adilbekoviç 47-ci tank briqadasını (II f.) yaratdı. 19 sentyabr 1942-ci ildən podpolkovnik Q. Adilbekov - 47-ci ayrı tank briqadasının komandiri (II f.) Komandir yazırdı:
“Briqadanın cəbhəyə yürüşü zamanı Morozovski stansiyasının ərazisində Q.Adilbəyovun tankları gözlənilmədən düşmənlə qarşılaşdılar, lakin qruplaşaraq ona xeyli ziyan vura bildilər”.
Bu, Stalinqrad döyüşü zamanı baş verdi. Daha sonra şiddətli döyüşlər davam etdi. Hücum zamanı döyüş zamanı Qaliya Adilbekoviçin tankı vuruldu, o, yenidən yaralandı, tankda yandı və sağ qaldı. Ağır yaralandıqdan sonra Moskvada xəstəxanada müalicə olunub.
1943
1943-cü ildə qvardiya polkovnik-leytenantı Q. A. Adilbekov 47-ci Əlahiddə Mühafizə Tank Alayının komandiri idi. Sovet İttifaqı Qəhrəmanı (1943), Tank Qüvvələrinin general-mayoru, 9-cu Mexanikləşdirilmiş Korpusun komandiri K. A. Malıgin xatırladı: “Tank alayları arasında polkovnik-leytenant Q. A. Adilbekovun 47-ci qvardiya alayı dərhal lider oldu...” 26 avqust - 30 sentyabr 1943-cü ildə Sumsko-Priluki cəbhə hücum əməliyyatı inkişaf etdi - Dnepr üçün döyüşün ilk mərhələsi. 21 sentyabr 1943-cü ildə Qaliya Adilbekoviçin 47-ci Əlahiddə Mühafizə Tank Alayı, general-leytenant P. S. Rıbalkonun rəhbərliyi altında 3-cü Mühafizə Tank Ordusunun qabaqcıl hissələrinin tərkibində Dneperə keçdi. Sentyabrın 23-dən sovet qoşunları Bukrin körpüsünü saxlamaq və genişləndirmək üçün şiddətli döyüşlər apardılar. Bukrinski körpübaşı uğrunda döyüşlər bu cür ən qanlı əməliyyatlardan biri kimi tarixə düşdü. 1943-cü ilin oktyabrında sovet qoşunları Kiyevi azad etmək üçün Bukrinski körpüsündən iki dəfə hücuma keçdi, lakin müvəffəqiyyət qazanmadı. 21.10.1943-cü ildə Bukrinski körpüsündə Dneprdən keçərkən və Kiyevin azad edilməsi zamanı, Ukraynanın Lukovitsı kəndi yaxınlığında, mühafizəçi polkovnik-leytenant Adilbekov tank hücumunun başında döyüşdə öldü - ölümü zamanı , qvardiya polkovnik-leytenantı rütbəli Orta Asiya xalqlarının yeganə nümayəndəsi - ayrıca mühafizə tank alayının komandiri, əvvəllər isə ayrıca tank briqadasının komandiri. Marşal I. I. Yakubovski yazırdı:
"Daha sonra tale bizi yenidən Dnepr sərhədlərində bir araya gətirdi. Qaliy Adilbekoviç mühafizəçi tank alayına komandirlik edirdi. Mən dərindən əminəm... 1943-cü il oktyabrın 21-də qəhrəmancasına həlak olmasaydı, zabit böyüyüb böyük hərbi rəhbərə çevriləcək və bir çox şərəfli hərbi işlər görəcəkdi".
Ailə
- Həyat yoldaşı - Adilbekova Menjian İlyasovna (nadı Vəliyeva, 9 yaşından yetim) 1912-ci ildə anadan olub (Altay diyarı)
- Oğlu - Adilbekov Alim Qalieviç, 1938-ci il təvəllüdlü, Tümen, Qırğızıstan SSR Kənd Təsərrüfatı Nazirliyinin şöbə müdiri, Qırğızıstan SSR Dövlət Əmək Komitəsinin kollegiyasının üzvü, Qazax SSR Dövlət Plan Komitəsinin Əməyin Elmi Təşkili və İstehsalın İdarə Edilməsi üzrə Respublika Sahələrarası Mərkəzinin direktoru, Qazaxıstan Respublikası Əmək nazirinin birinci müavininin müşaviri.
- Qızı - Adilbekova Roza Qalievna, 1929-cu il təvəllüdlü, rus dili və ədəbiyyatı müəllimi.
- Övladlığa götürülmüş qızı - Əhmədiyeva Fəridə Şakirovna, 1924-cü il təvəllüdlü, əmək müəllimi.
Hərbi rütbələr
Müharibəyə kapitan kimi başlayan o, 1942-ci ilin yayında artıq polkovnik-leytenant rütbəsi alıb.
- Kapitan (1937)
- Mayor (29.12.1941)
- Podpolkovnik (30.08.1942)
Mükafatları
İki Qırmızı Bayraq ordeni (13.02.1942, 1943 - ölümündən sonra), "Stalinqradın müdafiəsinə görə" medalı (iyul 1943), Mükafat qol saatı.
Xatirəsi
Muzey - Ukrayna
Mühafizə polkovnik-leytenantı Q. A. Adilbekov kənddəki kütləvi məzarlıqda dəfn edilib. Ukraynanın Kiyev vilayətinin Kanevski rayonunun ampülləri (keçmiş Pereyaslavski rayonu). Komandir Q. A. Adilbekovun xatirəsinin diqqətlə qorunduğu məktəbdə hərbi şöhrət muzeyi yaradılmışdır.
Muzey - Almatı
Almatıda rayon zabitlərinin evində, əfsanəvi diviziya komandirinin qızı V.İ.Panfilovanın yaratdığı muzeydə Qaliya Adilbekoviçə ayrıca stend ayrılıb. Sonradan Qazaxıstan Respublikası Müdafiə Nazirliyinin Hərb Tarixi Muzeyinin rəisi olmuş Aimkan Çupekova yazırdı ki, onun qısa, lakin parlaq və şərəfli hərbi yolu gənclərə örnək olmalıdır...
- Solda 121-ci tank briqadasının briqada komandirinin müavinidir Mayor Adilbekov Q. A., 1942-ci il yaz
- 121-ci tank briqadası komandirinin müavini Qali Adilbekoviç Adilbekov - sağdan ikinci
- 121-ci briqadanın briqada komandirinin müavini Polkovnik-leytenant Q. A. Adilbekov tank zabitləri ilə, soldan ikinci, 1942-ci ilin yayında
- Mühafizə polkovnik-leytenantı Q. A. Adilbekov, 47-ci ayrı-ayrı tank briqadasının komandiri, ölümündən əvvəl son şəkil, avqust-sentyabr 1943
Həmçinin bax
- "Məktub. SSRİ müdafiə nazirinin birinci müavini marşal Yakubovski Q. A. Adilbekovun ailəsinə məktub yazıb".
- rus. İkinci Dünya Müharibəsinin ən yaxşı tank ekipajlarının siyahısı
Qeydlər
- Mixail Kalaşnikov avtomatının gələcək ixtiraçısı bu diviziyada döyüşürdü.
- 1938–1942-ci illərdə Vermaxtın quru qoşunları Baş qərargahının (Oberkommando des Heeres) rəisi.
- 1941-ci ilin oktyabrında tank qrupları tank ordularına çevrildi.
- 121-ci tank briqadası qərargahının 26 saylı əmrinə əsasən (27 noyabr 1941-ci il) 141-ci tank briqadasından kapitan Adilbəyov 21.11.1941-ci il tarixdən 121-ci tank alayına komandir təyin edildi.
İstinadlar
- https://memory-book.ua/gallery/albums/22753?image=1.
- Соловьев Д.Ю.. Командиры механизированных, мотоброневых, мотострелковых, танковых бригад Красной Армии 1935–1945 гг. 1. 2021. ISBN .
- "Вечерняя Москва" (№ 210), страница 2, от 5 sentyabr 1941 г. "«ТАНКИСТЫ» / ГЕРОИ ОТЕЧЕСТВЕННОЙ ВОИНЫ / капитан Адильбеков". 2021-05-03 tarixində . İstifadə tarixi: 2021-05-03.
- "Известия" № 217 (7593) от 13 sentyabr 1941 г. "«Танковая атака» / Действующая армия, 12 сентября. (От спец. корр. «Известий») / капитан Адильбеков". 2021-05-17 tarixində . İstifadə tarixi: 2021-05-17.
- "Алаш айнасы" (№ 193), бет 4, 31 oktyabr 2009 жыл "«Гвардиялық танк полкінің қолбасшысы Ғали Әділбеков» // «Халық Батырын» іздейміз / Тілеу КӨЛБАЕВ, тарихғылымының докторы, профессор, ҚР Гӯманитарлық ғылымдар академиясының академигі, ҚР". 2021-12-17 tarixində . İstifadə tarixi: 2022-02-21.
- С.Д. Воронин и др., 2006
- Гальдер Ф. Müharibə gündəliyi. Quru Qoşunları Baş Qərargah rəisinin gündəlik qeydləri 1939–1942. — III cild: Şərq kampaniyasının başlanğıcından Stalinqrad üzərinə hücuma qədər (22.06.1941–24.09.1942) / Пер. с нем. И. Глаголева, коммент. полк. К. Черемухина — М.: Воениздат, 1971–589 с.
- "Tank alaylarının komandirləri (1941-ci il tank briqadalarının tank alayları daxil olmaqla). Адильбеков Галий (Галей) Адильбекович". 2023-01-31 tarixində . İstifadə tarixi: 2023-02-04.
- "121-ci tank briqadası. Komanda heyəti". 2022-09-22 tarixində . İstifadə tarixi: 2023-01-31.
- Якубовский Иван Игнатьевич. Земля в огне. 1975.
- "121-ci ayrı tank briqadası". 2009-04-22 tarixində . İstifadə tarixi: 2023-11-05.
- 47-ci ayrı tank briqadasının komandiri (II f.)
- Cоединения РККА в годы Великой Отечественной войны. /Адильбеков Галий Адильбекович/, подполковник
- "Феськов В.И., Калашников К.А., Голиков В.И. Красная Армия в победах и поражениях 1941-1945 гг., ппк Адильбеков Г.А. командир 47 танковой бригады". 2023-10-02 tarixində . İstifadə tarixi: 2023-11-04.
- Малыгин К. А. «В центре боевого порядка». 1986.
- "Адильбеков Галий Адильбекович :: Учетно-послужная картотека". pamyat-naroda.ru. 2021-06-04 tarixində . İstifadə tarixi: 2021-12-26.
- "Qırmızı Bayraq ordeni ilə təltif olunma təqdimatı olan mükafat vərəqi". 2023-11-06 tarixində . İstifadə tarixi: 2023-11-06.
wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, tarixi, endir, indir, yukle, izlə, izle, mobil, telefon ucun, azeri, azəri, azerbaycanca, azərbaycanca, sayt, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, haqqında, haqqinda, məlumat, melumat, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar, android, ios, apple, samsung, iphone, pc, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, web, computer, komputer
Qali Adilbeyovic Adilbeyov rus Galij Adilbekovich Adilbekov 1 yanvar 1908 Semipalatinsk vilayeti d Bozqir general qubernatorlugu 21 oktyabr 1943 Kanev rayonu d Kiyev vilayeti ve ya Kiyev vilayeti qazaxesilli sovet herbi xadimi tankci zabit Ikinci Dunya muharibesi istirakcisi qarovul polkovnik leytenanti 1942 Qali AdilbeyovSexsi melumatlarDogum tarixi 1 yanvar 1908 1908 01 01 Dogum yeri Semipalatinsk vilayeti d Bozqir general qubernatorlugu Rusiya imperiyasiVefat tarixi 21 oktyabr 1943 1943 10 21 35 yasinda Vefat yeri Kanev rayonu d Kiyev vilayeti Ukrayna SSR SSRI ve yaKiyev vilayeti Ukrayna SSR SSRIVetendasligi SSRITehsili Zirehli Qosunlarin Herbi Akademiyasi d Herbi fealiyyetiMensubiyyeti Sovet Sosialist Respublikalari IttifaqiXidmet illeri 1925 ci ildenRutbesi polkovnik leytenant Sovet qvardiyasi d KomandirDoyusler Ikinci Dunya muharibesi Smolensk doyusu Moskva ugrunda doyus Stalinqrad doyusu Dnepr ugrunda doyus d Barvenkovo Lozova emeliyyati d Teltifleri Vikianbarda elaqeli mediafayllar olumu zamani Orta Asiya xalqlarinin yegane numayendesi ayrica muhafizeci sicrayis tank alayinin komandiri hemcinin ayrica tank briqadasinin komandiri Hele muharibenin evvelinde SSRI nin merkezi qezetlerinde onun haqqinda iki musteqil nesr var idi 5 sentyabr 1941 ci ilde Vecernyaya Moskva qezetinde ve 13 sentyabr 1941 ci ilde Izvestiya qezetinde Ikinci Dunya muharibesi baslamazdan evvel Adilbeyov Moskvada Stalin adina Zirehli Quvveler Herbi Akademiyasinda tehsil almisdir O bu akademiyanin mezunu olan yegane qazax idi Heyati1908 ci il yanvarin 1 de Semipalatinsk quberniyasinin Belagas volostunun Qizilqum kendinde anadan olub milliyyetce qazax Menseyi Tobiqti tayfasindan Orta Yuz Arginlari Hele usaq iken yetim kuce usagi qalib 1925 ci ilde Orenburqda Qazax rayon yeniyetmeler ucun 3 cu sinif mektebini bitirib Qali Adilbekovic 1925 ci ilde konullu olaraq Qirmizi Orduya getdi Tezlikle onu herbi mektebe Turkustan cebhesi oxumaga gonderirler 1928 ci ilde suvari komandirlerinin ilk mezunlari sirasinda Daskend seherindeki V I Lenin adina Birlesmis Orta Asiya Herbi Mektebini muveffeqiyyetle bitirib 1931 ci ilde Leninqrad Ali Zirehli Zabitler Mektebinde telim kecmisdir Ikinci dunya muharibesi 1941 Boyuk Veten Muharibesi baslayandan doyus emeliyyatlarinin istirakcisi 51 ci tank diviziyasinin 102 ci tank alayinin tank batalyonunun komandiri olub 10 iyul 1941 ci ilde hava ortuyu olmadan davamli artilleriya bombardmani altinda alay Vitebsk ugrunda doyuse girdi Vitebsk seherindeki aerodromu isgal eden dusmeni darmadagin etmek lazim idi Hucum zamani batalyon komandiri Adilbeyovun masini birinci oldu o alman tanklarini uc terefden muhasireye aldi ve dusmenin bir sirketden cox tankini mehv etdi Suretli gece hucumu ile sovet tankcilari almanlari darmadagin etdiler ve piyadalar tanklarin ardinca aerodromunu isgal etdiler Defelerle masinlara hucum ederek doyusden minimum yanacaqla cixiblar Sonra demek olar ki bos tanklarla dusmen tanklari ile qarsilasmali oldular cunki ertesi gun seher almanlarin eks hucumu basladi Iyulun 14 de kapitan Adilbekov sovet hisselerinin cixarilmasini isiqlandirmaq ucun qaldi Bu doyuslerde qazanilan sucaet 1941 ci ilin yayinda ordunun Na vraga qezeti ucun yazdigi Komandir Adilbekov meqalesinde tesvir edilmisdir 1941 ci ilin yayinda o hokumet mukafatina namized gosterilse de mukafat teqdim edilmemisdir 1941 ci il avqustun sonundan oktyabrin sonuna qeder kapitan Q A Adilbekov 141 ci tank briqadasinin agir ve orta tanklardan ibaret 1 ci batalyonuna komandirlik etdi Avqustun 31 de Trubcevskden 18 km qerbde sentyabrin 8 dek davam eden tank doyusu basladi Sovet 141 ci tank briqadasi ve 108 ci tank diviziyasi texminen 200 tank Quderyanin 47 ci korpusunun ustun quvveleri 300 den cox tank ile doyuse girdi 141 ci briqadanin tanklari donmeye vaxt tapmadan birbasa demiryol qatarlarindan doyuse girdi Bu 13 cu Ordunun qosunlarinin movqeyini berpa etmeye onu doldurmaga ve 3 cu Ordu ile birlikde yeniden doyuse girmeye komek etdi Sentyabrin ortalarina qeder dusmen burada dayandirildi ve sonra yeniden Sudost cayina 40 km den cox mesafeye aparildi 16 yasayis menteqesi azad edilib Sonra 1941 ci ilin avqust sentyabr aylarinda bu cox vacib idi Ve 1941 ci il sentyabrin ortalarina qeder dusmenin bu yerlerde doyusmek ucun praktiki olaraq hec bir seyi yox idi Quderyanin bes tankindan dordu nokauta dusdu Eger bundan evvel Bryansk vilayetinin seherlerini 1 2 gune ele kecirdise Trubchevsk iki ay tuta bilmedi Frans Qalder 1941 ci il sentyabrin 14 de Muharibe gundeliyi nde yazirdi 2 ci Panzer Qrupunda tanklarla bagli veziyyet 3 cu Panzer Diviziyasi tanklarin cemi 20 faizi qaldi 4 cu Panzer Diviziyasi tanklarin yalniz 20 faizi qaldi 17 ci Panzer Diviziyasi qalan tanklarin 29 faizi 18 ci Panzer Diviziyasi tanklarin 31 faizi qalib Sovet eks hucumunun neticesi olaraq cebhe alt ust edildi butun istiqametlerde doyusler getdi Q Adilbeyovun tank batalyonu muhasireye alindi lakin doyus tapsirigini yerine yetirmekde davam etdi Dusmenin sayca xeyli ustun olan tank kolonnasini darmadagin eden batalyon dusmenin arxa cebhesini onun herbi hisselerini ve canli quvvesini darmadagin etdi Muhasireden cixaraq fasilesiz doyuslerde komandir bir dene de olsun itirmeden butun tanklarini qoruyub saxlaya bildi Bu siddetli doyuslerden sonra Qaliy Adilbekovicin xidmet etdiyi 141 ci tank briqadasi almanlarin hucumunu cilovlamaq ucun davamli eks hucumlarda olmaqla demek olar ki hamisi helak oldu ve onun qaliqlari 121 ci tank briqadasina birlesdi 1941 ci ilin noyabrda kapitan Q A Adilbekov Cenub Qerb Cebhesinin 121 ci tank briqadasinin 121 ci tank alayinin komandiri Sonra 1941 ci il dekabrin 14 de bu vezifeni kapitan I I Yakubovskiye verdi 1942 27 mart 1942 ci ilden mayor Qali Adilbekov 121 ci ayri ayri tank briqadasinin komandir muavinidir Indi o bu vezifeni 91 ci tank briqadasina kecen mayor Yakubovskiden goturdu Onun silahdasi ve dostu I I Yakubovski gelecek marsal iki defe Sovet Ittifaqi Qehremani Varsava Muqavilesi istirakcisi olan dovletlerin Birlesmis Silahli Quvvelerinin Ali Bas Komandani xatirelerinde yazirdi Men burada bu komandirlerden biri haqqinda konkret danismaq isterdim Men polkovnik leytenant Q A Adilbekovu nezerde tuturam biz bir birimizi 121 ci tank briqadasinin siralarinda birlikde xidmet etmek ve doyusmek imkanimiz olan 42 ci ilin yanvarindan taniyirdiq Onun diqqetelayiq exlaqi ve doyus keyfiyyetleri var idi teskilatciliq qabiliyyeti iradesi fasistlere qarsi mubarizede qorxmazdi Zabit doyusde hec vaxt soyuqqanliligini itirmir tabeliyinde olanlarda qelebeye inami nece asilamagi bilir sexsi numunesi ile onlari heyecanlandirirdi cesaret ve yuksek esger ruhu Burada Ivan Iqnatyevic 1941 ci ilin iyul sentyabr oktyabr aylarinda Vitebsk ve Trubcevsk yaxinliginda Bryansk cebhesinde geden doyuslerden danisdi 1942 ci il fevralin 20 den aprelin ortalarina qeder 121 ci briqada Barvenkovo Ukrayna seherinin cenubunda doyusdu 9 cu Ordunun terkibinde 1942 ci ilde Xarkov emeliyyatinda istirak etmisdir Q Adilbeyovun tankcilari bir nece alman tankini ele kecirdiler ve 1942 ci ilin yayina qeder ele kecirilen texnika ile vurusdular 1942 ci ilin iyulundan beri briqada daim Stalinqrad doyusunde istirak edib ve doyusler zamani tank parkini bir nece defe tamamile yenilediyi ucun tanklarda itkiler o qeder boyuk olub Burada Stalinqrad yaxinliginda eyni zamanda meshur azerbaycanli tanker herbi lider Hezi Aslanov doyusurdu 1942 ci ilin avqustunda Qali Adilbekovic 47 ci tank briqadasini II f yaratdi 19 sentyabr 1942 ci ilden podpolkovnik Q Adilbekov 47 ci ayri tank briqadasinin komandiri II f Komandir yazirdi Briqadanin cebheye yurusu zamani Morozovski stansiyasinin erazisinde Q Adilbeyovun tanklari gozlenilmeden dusmenle qarsilasdilar lakin qruplasaraq ona xeyli ziyan vura bildiler Bu Stalinqrad doyusu zamani bas verdi Daha sonra siddetli doyusler davam etdi Hucum zamani doyus zamani Qaliya Adilbekovicin tanki vuruldu o yeniden yaralandi tankda yandi ve sag qaldi Agir yaralandiqdan sonra Moskvada xestexanada mualice olunub 1943 1943 cu ilde qvardiya polkovnik leytenanti Q A Adilbekov 47 ci Elahidde Muhafize Tank Alayinin komandiri idi Sovet Ittifaqi Qehremani 1943 Tank Quvvelerinin general mayoru 9 cu Mexaniklesdirilmis Korpusun komandiri K A Maligin xatirladi Tank alaylari arasinda polkovnik leytenant Q A Adilbekovun 47 ci qvardiya alayi derhal lider oldu 26 avqust 30 sentyabr 1943 cu ilde Sumsko Priluki cebhe hucum emeliyyati inkisaf etdi Dnepr ucun doyusun ilk merhelesi 21 sentyabr 1943 cu ilde Qaliya Adilbekovicin 47 ci Elahidde Muhafize Tank Alayi general leytenant P S Ribalkonun rehberliyi altinda 3 cu Muhafize Tank Ordusunun qabaqcil hisselerinin terkibinde Dnepere kecdi Sentyabrin 23 den sovet qosunlari Bukrin korpusunu saxlamaq ve genislendirmek ucun siddetli doyusler apardilar Bukrinski korpubasi ugrunda doyusler bu cur en qanli emeliyyatlardan biri kimi tarixe dusdu 1943 cu ilin oktyabrinda sovet qosunlari Kiyevi azad etmek ucun Bukrinski korpusunden iki defe hucuma kecdi lakin muveffeqiyyet qazanmadi 21 10 1943 cu ilde Bukrinski korpusunde Dneprden kecerken ve Kiyevin azad edilmesi zamani Ukraynanin Lukovitsi kendi yaxinliginda muhafizeci polkovnik leytenant Adilbekov tank hucumunun basinda doyusde oldu olumu zamani qvardiya polkovnik leytenanti rutbeli Orta Asiya xalqlarinin yegane numayendesi ayrica muhafize tank alayinin komandiri evveller ise ayrica tank briqadasinin komandiri Marsal I I Yakubovski yazirdi Daha sonra tale bizi yeniden Dnepr serhedlerinde bir araya getirdi Qaliy Adilbekovic muhafizeci tank alayina komandirlik edirdi Men derinden eminem 1943 cu il oktyabrin 21 de qehremancasina helak olmasaydi zabit boyuyub boyuk herbi rehbere cevrilecek ve bir cox serefli herbi isler gorecekdi AileHeyat yoldasi Adilbekova Menjian Ilyasovna nadi Veliyeva 9 yasindan yetim 1912 ci ilde anadan olub Altay diyari Oglu Adilbekov Alim Qalievic 1938 ci il tevelludlu Tumen Qirgizistan SSR Kend Teserrufati Nazirliyinin sobe mudiri Qirgizistan SSR Dovlet Emek Komitesinin kollegiyasinin uzvu Qazax SSR Dovlet Plan Komitesinin Emeyin Elmi Teskili ve Istehsalin Idare Edilmesi uzre Respublika Sahelerarasi Merkezinin direktoru Qazaxistan Respublikasi Emek nazirinin birinci muavininin musaviri Qizi Adilbekova Roza Qalievna 1929 cu il tevelludlu rus dili ve edebiyyati muellimi Ovladliga goturulmus qizi Ehmediyeva Feride Sakirovna 1924 cu il tevelludlu emek muellimi Herbi rutbelerMuharibeye kapitan kimi baslayan o 1942 ci ilin yayinda artiq polkovnik leytenant rutbesi alib Kapitan 1937 Mayor 29 12 1941 Podpolkovnik 30 08 1942 Mukafatlari1941 ci ilin iyul avqust sentyabr doyuslerine gore Q A Adilbeyovun mukafat vereqi Iki Qirmizi Bayraq ordeni 13 02 1942 1943 olumunden sonra Stalinqradin mudafiesine gore medali iyul 1943 Mukafat qol saati XatiresiMuzey Ukrayna Muhafize polkovnik leytenanti Q A Adilbekov kenddeki kutlevi mezarliqda defn edilib Ukraynanin Kiyev vilayetinin Kanevski rayonunun ampulleri kecmis Pereyaslavski rayonu Komandir Q A Adilbekovun xatiresinin diqqetle qorundugu mektebde herbi sohret muzeyi yaradilmisdir Muzey Almati Almatida rayon zabitlerinin evinde efsanevi diviziya komandirinin qizi V I Panfilovanin yaratdigi muzeyde Qaliya Adilbekovice ayrica stend ayrilib Sonradan Qazaxistan Respublikasi Mudafie Nazirliyinin Herb Tarixi Muzeyinin reisi olmus Aimkan Cupekova yazirdi ki onun qisa lakin parlaq ve serefli herbi yolu genclere ornek olmalidir Solda 121 ci tank briqadasinin briqada komandirinin muavinidir Mayor Adilbekov Q A 1942 ci il yaz 121 ci tank briqadasi komandirinin muavini Qali Adilbekovic Adilbekov sagdan ikinci 121 ci briqadanin briqada komandirinin muavini Polkovnik leytenant Q A Adilbekov tank zabitleri ile soldan ikinci 1942 ci ilin yayinda Muhafize polkovnik leytenanti Q A Adilbekov 47 ci ayri ayri tank briqadasinin komandiri olumunden evvel son sekil avqust sentyabr 1943Hemcinin bax Mektub SSRI mudafie nazirinin birinci muavini marsal Yakubovski Q A Adilbekovun ailesine mektub yazib rus Ikinci Dunya Muharibesinin en yaxsi tank ekipajlarinin siyahisiQeydlerMixail Kalasnikov avtomatinin gelecek ixtiracisi bu diviziyada doyusurdu 1938 1942 ci illerde Vermaxtin quru qosunlari Bas qerargahinin Oberkommando des Heeres reisi 1941 ci ilin oktyabrinda tank qruplari tank ordularina cevrildi 121 ci tank briqadasi qerargahinin 26 sayli emrine esasen 27 noyabr 1941 ci il 141 ci tank briqadasindan kapitan Adilbeyov 21 11 1941 ci il tarixden 121 ci tank alayina komandir teyin edildi Istinadlarhttps memory book ua gallery albums 22753 image 1 Solovev D Yu Komandiry mehanizirovannyh motobronevyh motostrelkovyh tankovyh brigad Krasnoj Armii 1935 1945 gg 1 2021 ISBN 978 5 532 95528 8 Vechernyaya Moskva 210 stranica 2 ot 5 sentyabr 1941 g TANKISTY GEROI OTEChESTVENNOJ VOINY kapitan Adilbekov 2021 05 03 tarixinde Istifade tarixi 2021 05 03 Izvestiya 217 7593 ot 13 sentyabr 1941 g Tankovaya ataka Dejstvuyushaya armiya 12 sentyabrya Ot spec korr Izvestij kapitan Adilbekov 2021 05 17 tarixinde Istifade tarixi 2021 05 17 Alash ajnasy 193 bet 4 31 oktyabr 2009 zhyl Gvardiyalyk tank polkinin kolbasshysy Ғali Әdilbekov Halyk Batyryn izdejmiz Tileu KӨLBAEV tarihgylymynyn doktory professor ҚR Gӯmanitarlyk gylymdar akademiyasynyn akademigi ҚR 2021 12 17 tarixinde Istifade tarixi 2022 02 21 S D Voronin i dr 2006 Galder F Muharibe gundeliyi Quru Qosunlari Bas Qerargah reisinin gundelik qeydleri 1939 1942 III cild Serq kampaniyasinin baslangicindan Stalinqrad uzerine hucuma qeder 22 06 1941 24 09 1942 Per s nem I Glagoleva komment polk K Cheremuhina M Voenizdat 1971 589 s Tank alaylarinin komandirleri 1941 ci il tank briqadalarinin tank alaylari daxil olmaqla Adilbekov Galij Galej Adilbekovich 2023 01 31 tarixinde Istifade tarixi 2023 02 04 121 ci tank briqadasi Komanda heyeti 2022 09 22 tarixinde Istifade tarixi 2023 01 31 Yakubovskij Ivan Ignatevich Zemlya v ogne 1975 121 ci ayri tank briqadasi 2009 04 22 tarixinde Istifade tarixi 2023 11 05 47 ci ayri tank briqadasinin komandiri II f Coedineniya RKKA v gody Velikoj Otechestvennoj vojny Adilbekov Galij Adilbekovich podpolkovnik Feskov V I Kalashnikov K A Golikov V I Krasnaya Armiya v pobedah i porazheniyah 1941 1945 gg ppk Adilbekov G A komandir 47 tankovoj brigady 2023 10 02 tarixinde Istifade tarixi 2023 11 04 Malygin K A V centre boevogo poryadka 1986 Adilbekov Galij Adilbekovich Uchetno posluzhnaya kartoteka pamyat naroda ru 2021 06 04 tarixinde Istifade tarixi 2021 12 26 Qirmizi Bayraq ordeni ile teltif olunma teqdimati olan mukafat vereqi 2023 11 06 tarixinde Istifade tarixi 2023 11 06