Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Qala-Köreyş — orta əsrlərdə böyük feodal mülkünün Kaytaq üsmiliyinin paytaxtı. Qala-Köreyş kəndinin əsas görməli yerləri arasında məscid (XI əsrə aid), şeyxlərin məqbərəsi və karvansara var. XVIII-XIX əsrlərdə Dağıstan ovalığının inkişafı ilə Qala-Köreyşin əhəmiyyəti azalmağa başladı və 1930-cu illərdə Sovet hakimiyyəti altında olan ərazidən sakinləri çıxarılmağa başlandı. Ziyarətgaha çevrilmiş bir qəbiristanlığı var. XII-XIX əsrlərdə hökmdarları bu qəbiristanlıqda dəfn edirdilər.
| Qala-Köreyş | |
|---|---|
| darg. Кьара-Кьуреш | |
 | |
| Ölkə |  Rusiya |
| Region | Dağıstan |
| Rayon | Dahadayev rayonu |
| | |
 Vikianbarda əlaqəli mediafayllar | |
İndi Qala-Köreyş, dağın zirvəsindən enən terrasları olan qədim binaların labirintidir, burada bərpa edilmiş bir muzey və Kaytaq üsmiliyi türbəsi də var.
Tarixi
Ərəblərin gəlişindən əvvəl kənd Üsmülüy adlanırdı, sığınacaqlı ərazidə yerləşirdi və güclü möhkəmləndirilmişdi. Əfsanəyə görə, yalnız kənd tərəfindən hər il seçilən ağsaqqallar məclisinə tabe olan azadlığı sevən camaat- dağlılar yaşayırdı. İslamlaşma və Köreyşlilərin bu kəndə köçürülməsindən sonra kənd Köreylilərin qalası kimi tərcümə olunan "Qala-Köreyş" adını daşımağa başladı. Qala-Köreyşdə bir qala və müdafiə qüllələri var idi.
VIII əsrdən bəri Qala-Köreyş, Kaytaq Üsmülüyü paytaxtı olduğundan, "Tarix Dağıstan" Köreylilərin Kaytaqda necə məskunlaşdıqlarını, özləri üçün bir yaşayış yeri seçdiklərini, Qala-Koreyş qurduqlarını izah edir:
Müsəlmanlar bu bölgəyə sevinc və əmin-amanlıqla yerləşdilər. Taxt Qəzənfər taxtı Şeyx İbrahim Əbu İsxaqın (Peyğəmbərin əmisi Həmzənin nəslindən olan) nəslindən biri olan - Əmir Çufan tərəfindən qürur və ləyaqətlə alındı. Haydak vilayətində birinci olaraq o, taxta çıxdı; Haydakda çayların kənarında, dərələrin üstündə, uçurumların yanında yerləşən çoxlu əhalisi olan kəndlər qurdu və Qala-Köreyş şəhərini iqamətgahı (dar əs-saltana) olaraq seçdi.
Beləliklə, ərəblər Kaytağı ələ keçirərək, müsəlmanlıqdan əvvəlki hökmdarı əvəz edərək, yeni paytaxtı Qala-Köreyş də daxil olmaqla müsəlman hökmdarla birlikdə yeni "İslam mərkəzləri" zənciri yaratdılar. Hökmdar dəyişikliyi, İslamın təkallahlı ideyası ilə "bütpərəst" fikirlərin dəyişməsi ilə müşayiət olundu. Qala-Köreyş, qonşu bütpərəst tayfalar olan qazayların davamlı hücumlarının mərkəzinə çevrilmişdi. XI-XII əsrlərdə Qala-Köreyş, Kaytağın nüfuzlu siyasi və ideoloji mərkəzlərindən biri idi. Tapılmış mehrab ilə möhtəşəm məscidin tikintisi məhz bu dövrə aiddir. Dağıstanın daxili siyasi problemlərinin həllində və Şirvanla münasibətlərində Kaytaq hökmdarının fəal mövqeyi məhz bu zaman aiddir.
XV-XVI əsrlərdə Kaytaq, həm Qala-Köreyşdə iqamətgahı olan üsmiliy idi. Həmçinin əsl Kaytaq torpaqlarını, o cümlədən Ulluçay, Butan, Artozen və Qəmri-Özen çaylarının hövzələrində Tabasarandan şimaldakı əraziləri işğal etdi. Ləzgi torpaqlarının bir hissəsi siyasi cəhətdən Üsmiliyə bağlı idi. Artıq XVI əsrin sonlarında, 6 iyul 1598-ci il tarixli Terek voevodasının rəsmi məktubunda Fyodor Lobanov-Rostovski qeyd edirdi:
Üsmiy knyazının Kabak kəndində 500 atlı və 700 piyadadan ibarət dəstəsi var.
Qala-Köreyş XVI əsrin ortalarına qədər Üsmilərin daimi paytaxtı olaraq qaldı.
İstinadlar
- "Фонд «ПЕРИ» открыл выставку, посвящённую Кала-Корейш, в британском музее". chernovik.net. Черновик. 2017-12-09. 2017-12-10 tarixində . İstifadə tarixi: 2017-12-10.
- Шихсаидов А.Р., Айтберов Т.М., Оразаев Г.М. Дагестанские исторические сочинения. с. 101.
- Алиев Б. Материалы по истории даргинцев. , ф.З, оп.1, д.360, с. 68. Институт ИАЭ.
- Белокуров С.А. Сношения России с Кавказом. М. 1888. 293.
- Шихсаидов А.Р., Исмаилов А.Ш. Анализ историчесских данных о разрушительных землетрясениях середины XVII в. в Южном Дагестане. // Геодинамика и сейсмичность территории Дагестана. Махачкала. 1979. с.50.
Xarici keçidlər
- "Крепость-село Кала-Корейш в Дагестане". Культура. РФ (rus). Министерство культуры РФ. İstifadə tarixi: 2019-06-10.
- Qala-Köreyşə vitual səyahət (rus.)
wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, tarixi, endir, indir, yukle, izlə, izle, mobil, telefon ucun, azeri, azəri, azerbaycanca, azərbaycanca, sayt, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, haqqında, haqqinda, məlumat, melumat, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar, android, ios, apple, samsung, iphone, pc, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, web, computer, komputer
Qala Koreys orta esrlerde boyuk feodal mulkunun Kaytaq usmiliyinin paytaxti Qala Koreys kendinin esas gormeli yerleri arasinda mescid XI esre aid seyxlerin meqberesi ve karvansara var XVIII XIX esrlerde Dagistan ovaliginin inkisafi ile Qala Koreysin ehemiyyeti azalmaga basladi ve 1930 cu illerde Sovet hakimiyyeti altinda olan eraziden sakinleri cixarilmaga baslandi Ziyaretgaha cevrilmis bir qebiristanligi var XII XIX esrlerde hokmdarlari bu qebiristanliqda defn edirdiler Qala Koreysdarg Kara Kuresh42 06 09 sm e 47 39 26 s u Olke RusiyaRegion DagistanRayon Dahadayev rayonuXeriteni goster gizle Qala Koreys Vikianbarda elaqeli mediafayllar Indi Qala Koreys dagin zirvesinden enen terraslari olan qedim binalarin labirintidir burada berpa edilmis bir muzey ve Kaytaq usmiliyi turbesi de var TarixiEreblerin gelisinden evvel kend Usmuluy adlanirdi siginacaqli erazide yerlesirdi ve guclu mohkemlendirilmisdi Efsaneye gore yalniz kend terefinden her il secilen agsaqqallar meclisine tabe olan azadligi seven camaat daglilar yasayirdi Islamlasma ve Koreyslilerin bu kende kocurulmesinden sonra kend Koreylilerin qalasi kimi tercume olunan Qala Koreys adini dasimaga basladi Qala Koreysde bir qala ve mudafie qulleleri var idi VIII esrden beri Qala Koreys Kaytaq Usmuluyu paytaxti oldugundan Tarix Dagistan Koreylilerin Kaytaqda nece meskunlasdiqlarini ozleri ucun bir yasayis yeri secdiklerini Qala Koreys qurduqlarini izah edir Muselmanlar bu bolgeye sevinc ve emin amanliqla yerlesdiler Taxt Qezenfer taxti Seyx Ibrahim Ebu Isxaqin Peygemberin emisi Hemzenin neslinden olan neslinden biri olan Emir Cufan terefinden qurur ve leyaqetle alindi Haydak vilayetinde birinci olaraq o taxta cixdi Haydakda caylarin kenarinda derelerin ustunde ucurumlarin yaninda yerlesen coxlu ehalisi olan kendler qurdu ve Qala Koreys seherini iqametgahi dar es saltana olaraq secdi Belelikle erebler Kaytagi ele kecirerek muselmanliqdan evvelki hokmdari evez ederek yeni paytaxti Qala Koreys de daxil olmaqla muselman hokmdarla birlikde yeni Islam merkezleri zenciri yaratdilar Hokmdar deyisikliyi Islamin tekallahli ideyasi ile butperest fikirlerin deyismesi ile musayiet olundu Qala Koreys qonsu butperest tayfalar olan qazaylarin davamli hucumlarinin merkezine cevrilmisdi XI XII esrlerde Qala Koreys Kaytagin nufuzlu siyasi ve ideoloji merkezlerinden biri idi Tapilmis mehrab ile mohtesem mescidin tikintisi mehz bu dovre aiddir Dagistanin daxili siyasi problemlerinin hellinde ve Sirvanla munasibetlerinde Kaytaq hokmdarinin feal movqeyi mehz bu zaman aiddir XV XVI esrlerde Kaytaq hem Qala Koreysde iqametgahi olan usmiliy idi Hemcinin esl Kaytaq torpaqlarini o cumleden Ullucay Butan Artozen ve Qemri Ozen caylarinin hovzelerinde Tabasarandan simaldaki erazileri isgal etdi Lezgi torpaqlarinin bir hissesi siyasi cehetden Usmiliye bagli idi Artiq XVI esrin sonlarinda 6 iyul 1598 ci il tarixli Terek voevodasinin resmi mektubunda Fyodor Lobanov Rostovski qeyd edirdi Usmiy knyazinin Kabak kendinde 500 atli ve 700 piyadadan ibaret destesi var Qala Koreys XVI esrin ortalarina qeder Usmilerin daimi paytaxti olaraq qaldi Istinadlar Fond PERI otkryl vystavku posvyashyonnuyu Kala Korejsh v britanskom muzee chernovik net Chernovik 2017 12 09 2017 12 10 tarixinde Istifade tarixi 2017 12 10 Shihsaidov A R Ajtberov T M Orazaev G M Dagestanskie istoricheskie sochineniya s 101 Aliev B Materialy po istorii dargincev f Z op 1 d 360 s 68 Institut IAE Belokurov S A Snosheniya Rossii s Kavkazom M 1888 293 Shihsaidov A R Ismailov A Sh Analiz istorichesskih dannyh o razrushitelnyh zemletryaseniyah serediny XVII v v Yuzhnom Dagestane Geodinamika i sejsmichnost territorii Dagestana Mahachkala 1979 s 50 Xarici kecidler Krepost selo Kala Korejsh v Dagestane Kultura RF rus Ministerstvo kultury RF Istifade tarixi 2019 06 10 Qala Koreyse vitual seyahet rus