Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Qafqaz çoban iti (gürc. ქართული ნაგაზი — Kartli nagazi və ya კავკასური ნაგაზი — Kavkasuri nagazi) — Qafqaz bölgəsinə xas (endemik) it cinsi. Bu cinsin bir neçə alt növü vardır, amma ümumi xüsusiyyətləri baxımından bir-birlərinə bənzəyirlər.
| Qafqaz çoban iti | |||||
|---|---|---|---|---|---|
 Qafqaz çoban iti Rıbnikdə (Polşa) sərgidə (2006) | |||||
| Mənşəyi | |||||
| Ölkə |  SSRİ | ||||
| Xarakteristikaları | |||||
| Boyu |
| ||||
| Çəkisi |
| ||||
| Qrupu | 2 | ||||
| Seksiyası | 2 | ||||
| Nömrəsi | 328 | ||||
| Patronat |  Rusiya | ||||
| Digər | |||||
| qrupu | [1] | ||||
 Vikianbarda əlaqəli mediafayllar | |||||
Adın mənşəyi və alt növləri
Antik çağda Qafqaz Albaniyasının hökmdarı Makedoniyalı İsgəndərə it hədiyyə etdiyini Strabon bildirir və Bu it bu gün Azərbaycanda 2000 ildən çoxdur ki mövcuddur və bu it Qafqaz xalqlarının qürur qaynaqlarından biridir. Qədim çağlardan bu yana bu ərazidə yaşayan insanların həyatının ayrılmaz bir parçası, yaxın dostu və sadiq yoldaşı olmuşdur . Bu it cinsinin təbii həyat sahəsi yalnız Qafqazdır və bu səbəbdən bu cins "Qafqaz çoban iti" olaraq adlandırılmışdır. Bu ad, bu it cinsinə ruslar tərəfindən verilmişdir. Ancaq bu cins, tək növ deyil. Qafqaz çoban iti Gürcü çoban iti, Azərbaycan çoban iti, Dağıstan çoban iti və başqa alt növlərə ayrılar. Gürcüstan coğrafiyasında iki növ çoban iti var. Kazbek və ya Gürcü dağ iti (qısa tüklüdür) və Qafqaz iti (uzun tüklüdür). Qafqaz Çoban İti Beynəlxalq Kinoloji Dərnəyi tərəfindən 1996-cı ildə tanınmış və qəbul edilmişdir.
Meydana gəlməsi
Bu cins Qara dəniz və Xəzər dənizi sahilləri arasında yerləşən ərazidə , xüsusilə Qafqaz dağlarında yaşayan xalqların xüsusi seçmə nəticəsində meydana gətirdiyi cinsdir. Cinsin məhz hər hansı bir xalqa aid edilməsi yolverilməzdir. Qafqaz çoban itləri azsaylı cinslərdəndir ki, mənşəyi antik dövrlərdən gəlir. Cinsin yerləşdiyi ərazinin böyüklüyünü nəzərə alaraq fərdlər arasında olan xırda fərqlər yolveriləndir, lakin sərgilərdə göstərilmək üçün ortaq bir variant seçilmişdir. Həmçinin ilk rəsmi sərgi 1930-cu ildə Almaniyada keçirilmişdir.
Xüsusiyyətləri
Qafqaz çoban iti iri quruluşlu və kobud görünüşlü heyvandır. Cinsin çəkisi 46–90 kq olur, 100kq və artıq çəkili fərdlər arzuolunmazdır. Hündürlüyü 74–88 sm-dir. Həmçinin yumşaq və çox aqressiv xarakter də arzuolunmazdır. Uzunluğundan müstəqil xüsusi quruluşuyla soyuğa və istiyə qarşı qoruma təmin edən sıx tükləri vardır. Qafqaz çoban iti bir çox rəngdə ola bilər, ancaq rəngi boz və boz üzərində ağ ləkələr olan uzun tüklü itlərə daha çox üstünlük verilir. Bu növün əsas xüsusiyyəti, heyvanları və ətrafı qorumasıdır. Bu cins ətrafı yaxşı öyrənmə, edəcəyi işi yaxşı qavrama və xidmət etmə xüsusiyyətlərinə malikdir. Bu cins itlərə xas olan xüsusiyyətlər — hər an hazır vəziyyətdə olma, diqqətlilik, güclü qoruma instinktidir. Qafqaz çoban itləri yadlara qarşı təcavüzkar, amma sahibinə və yaxınlarına həddindən artıq bağlı və yumşaqdır. Xüsusilə uşaqlara qarşı yumşaq və qoruyucudur. Tarlada çalışmaqda olan ana və atanın Qafqaz çoban itinə körpələrini etibarla buraxdıqları, itin körpəni hər cür təhlükəyə qarşı qoruduğu təcrübədə tez-tez rast gəlinir. Ancaq yenə də öz ölçüləri və xarakterlərində olan aqressivlik üzündən onları uşaqlarla tək buraxmamaq daha yaxşıdır. Qafqaz çoban iti, hər zaman yaxşı yoldaşdır. Xüsusi yaşayış şəraitlərinə ehtiyac duymur və soyuq iqlimə qarşı dayanıqlıdır. Əsasən sağlam , uzunömürlü və güclü itlərdir , ancaq növə xarakter bud çanaq oynağının displaziyası , piylənmə və ürək xəstəlikləri kimi gec-gec rast gəlinən problemləri də vardır. Bu da ilk növbədə qidalanma və fiziki aktivliyin sahibləri tərəfindən düzgün seçilməməsindən irəli gəlir. Qafqaz çoban iti iki yaşında yetkinliyə çatır. Bu cinsin də digər cinslər kimi hamiləlik müddəti təxminən 58–63 gündür. Doğduğu bala sayı 1–16 arasında dəyişir, amma orta hesabla 7–9 bala doğur. İldə iki dəfə balaladığı da olur.
Qulaq və quyruq kəsmə
Qafqaz çoban itlərinin qulaqları kəsilir. Bunun səbəbi döyüş vaxtı itin özünü qorumasına köməkçi olmasıdır. Döyüş əsnasında düşmənlərinin itin qulaqlarına dişlərini keçirməsi bu yolla maneə törədilmiş olar. Ancaq bu itlərin quyruğu kəsilmir, əksinə uzun quyruq bu it cinsinin gücünün və güclü görünüşünün tamamlayıcısıdır.
Cinsin qorunması
90-cı illərin sonunda Qafqaz çoban itinin nəslinin qorunması üçün işlər başlamışdır. İkinci dünya müharibəsindən sonra rusların Qafqaz çoban itlərinin çoxlu sayda Rusiyaya aparılması nəticəsində bu endemik cinsin nəslinin tükənməsi təhlükəsi ortaya çıxmışdır. 1993-cü ildə Qafqaz coğrafiyasında saf qanlı çoban itlərinin sayı onlarla deyilə biləcək qədər az idi. Hazırda yerli kinoloqların əməyi sayəsində bu cinsin sayı artmaqdadır.
Mənbə
- Глава III. Породы собак. — Кавказская овчарка, стр. 81–86. // Мазовер А. Племенное дело в служебном собаководстве. Издание второе, исправленное и дополненное. Под редакцией академика Васхнил Н. Д. Потемкина. Редактор М. Д Каневская. Москва: Издательство "ДОСААФ", 1960, 296 стр.
- Кавказская овчарка, стр. 39. // Собаки. Породы, уход, разведение. Мини-атлас. Выпускающий редактор О.В. Жакова. Санкт-Петербург: Издательский Дом "Кристалл", 2002, 96 стр.
- Куропаткина М.В., Некрасова И.Н. Кавказская овчарка. Серия: Наши питомцы. Москва: Издательство "Вече", 2006.
İstinadlar
- Стандарт породы FCI (ing.)
wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, tarixi, endir, indir, yukle, izlə, izle, mobil, telefon ucun, azeri, azəri, azerbaycanca, azərbaycanca, sayt, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, haqqında, haqqinda, məlumat, melumat, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar, android, ios, apple, samsung, iphone, pc, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, web, computer, komputer
Qafqaz coban iti gurc ქართული ნაგაზი Kartli nagazi ve ya კავკასური ნაგაზი Kavkasuri nagazi Qafqaz bolgesine xas endemik it cinsi Bu cinsin bir nece alt novu vardir amma umumi xususiyyetleri baximindan bir birlerine benzeyirler Qafqaz coban itiQafqaz coban iti Ribnikde Polsa sergide 2006 MenseyiOlke SSRIXarakteristikalariBoyu erkeklermin 68 smdisilermin 64 smCekisi erkeklermin 50 kqdisilermin 45 kqQrupu 2Seksiyasi 2Nomresi 328Patronat RusiyaDigerqrupu 1 Vikianbarda elaqeli mediafayllarAdin menseyi ve alt novleriAntik cagda Qafqaz Albaniyasinin hokmdari Makedoniyali Isgendere it hediyye etdiyini Strabon bildirir ve Bu it bu gun Azerbaycanda 2000 ilden coxdur ki movcuddur ve bu it Qafqaz xalqlarinin qurur qaynaqlarindan biridir Qedim caglardan bu yana bu erazide yasayan insanlarin heyatinin ayrilmaz bir parcasi yaxin dostu ve sadiq yoldasi olmusdur Bu it cinsinin tebii heyat sahesi yalniz Qafqazdir ve bu sebebden bu cins Qafqaz coban iti olaraq adlandirilmisdir Bu ad bu it cinsine ruslar terefinden verilmisdir Ancaq bu cins tek nov deyil Qafqaz coban iti Gurcu coban iti Azerbaycan coban iti Dagistan coban iti ve basqa alt novlere ayrilar Gurcustan cografiyasinda iki nov coban iti var Kazbek ve ya Gurcu dag iti qisa tukludur ve Qafqaz iti uzun tukludur Qafqaz Coban Iti Beynelxalq Kinoloji Derneyi terefinden 1996 ci ilde taninmis ve qebul edilmisdir Meydana gelmesiBu cins Qara deniz ve Xezer denizi sahilleri arasinda yerlesen erazide xususile Qafqaz daglarinda yasayan xalqlarin xususi secme neticesinde meydana getirdiyi cinsdir Cinsin mehz her hansi bir xalqa aid edilmesi yolverilmezdir Qafqaz coban itleri azsayli cinslerdendir ki menseyi antik dovrlerden gelir Cinsin yerlesdiyi erazinin boyukluyunu nezere alaraq ferdler arasinda olan xirda ferqler yolverilendir lakin sergilerde gosterilmek ucun ortaq bir variant secilmisdir Hemcinin ilk resmi sergi 1930 cu ilde Almaniyada kecirilmisdir XususiyyetleriQafqaz coban iti iri quruluslu ve kobud gorunuslu heyvandir Cinsin cekisi 46 90 kq olur 100kq ve artiq cekili ferdler arzuolunmazdir Hundurluyu 74 88 sm dir Hemcinin yumsaq ve cox aqressiv xarakter de arzuolunmazdir Uzunlugundan musteqil xususi qurulusuyla soyuga ve istiye qarsi qoruma temin eden six tukleri vardir Qafqaz coban iti bir cox rengde ola biler ancaq rengi boz ve boz uzerinde ag lekeler olan uzun tuklu itlere daha cox ustunluk verilir Bu novun esas xususiyyeti heyvanlari ve etrafi qorumasidir Bu cins etrafi yaxsi oyrenme edeceyi isi yaxsi qavrama ve xidmet etme xususiyyetlerine malikdir Bu cins itlere xas olan xususiyyetler her an hazir veziyyetde olma diqqetlilik guclu qoruma instinktidir Qafqaz coban itleri yadlara qarsi tecavuzkar amma sahibine ve yaxinlarina heddinden artiq bagli ve yumsaqdir Xususile usaqlara qarsi yumsaq ve qoruyucudur Tarlada calismaqda olan ana ve atanin Qafqaz coban itine korpelerini etibarla buraxdiqlari itin korpeni her cur tehlukeye qarsi qorudugu tecrubede tez tez rast gelinir Ancaq yene de oz olculeri ve xarakterlerinde olan aqressivlik uzunden onlari usaqlarla tek buraxmamaq daha yaxsidir Qafqaz coban iti her zaman yaxsi yoldasdir Xususi yasayis seraitlerine ehtiyac duymur ve soyuq iqlime qarsi dayaniqlidir Esasen saglam uzunomurlu ve guclu itlerdir ancaq nove xarakter bud canaq oynaginin displaziyasi piylenme ve urek xestelikleri kimi gec gec rast gelinen problemleri de vardir Bu da ilk novbede qidalanma ve fiziki aktivliyin sahibleri terefinden duzgun secilmemesinden ireli gelir Qafqaz coban iti iki yasinda yetkinliye catir Bu cinsin de diger cinsler kimi hamilelik muddeti texminen 58 63 gundur Dogdugu bala sayi 1 16 arasinda deyisir amma orta hesabla 7 9 bala dogur Ilde iki defe balaladigi da olur Qulaq ve quyruq kesmeQafqaz coban itlerinin qulaqlari kesilir Bunun sebebi doyus vaxti itin ozunu qorumasina komekci olmasidir Doyus esnasinda dusmenlerinin itin qulaqlarina dislerini kecirmesi bu yolla manee toredilmis olar Ancaq bu itlerin quyrugu kesilmir eksine uzun quyruq bu it cinsinin gucunun ve guclu gorunusunun tamamlayicisidir Cinsin qorunmasi90 ci illerin sonunda Qafqaz coban itinin neslinin qorunmasi ucun isler baslamisdir Ikinci dunya muharibesinden sonra ruslarin Qafqaz coban itlerinin coxlu sayda Rusiyaya aparilmasi neticesinde bu endemik cinsin neslinin tukenmesi tehlukesi ortaya cixmisdir 1993 cu ilde Qafqaz cografiyasinda saf qanli coban itlerinin sayi onlarla deyile bilecek qeder az idi Hazirda yerli kinoloqlarin emeyi sayesinde bu cinsin sayi artmaqdadir MenbeGlava III Porody sobak Kavkazskaya ovcharka str 81 86 Mazover A Plemennoe delo v sluzhebnom sobakovodstve Izdanie vtoroe ispravlennoe i dopolnennoe Pod redakciej akademika Vashnil N D Potemkina Redaktor M D Kanevskaya Moskva Izdatelstvo DOSAAF 1960 296 str Kavkazskaya ovcharka str 39 Sobaki Porody uhod razvedenie Mini atlas Vypuskayushij redaktor O V Zhakova Sankt Peterburg Izdatelskij Dom Kristall 2002 96 str Kuropatkina M V Nekrasova I N Kavkazskaya ovcharka Seriya Nashi pitomcy Moskva Izdatelstvo Veche 2006 ISBN 5953312199IstinadlarStandart porody FCI ing