Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Qafqaz quşarmudu (lat. Sorbus caucasica) — bitkilər aləminin gülçiçəklilər dəstəsinin gülçiçəyikimilər fəsiləsinin quşarmudu cinsinə aid bitki növü.
| Qafqaz quşarmudu | ||||||
|---|---|---|---|---|---|---|
| Elmi təsnifat | ||||||
| Domen: Klad: Ranqsız: Aləm: Klad: Klad: Klad: Klad: Klad: Klad: Klad: Klad: Klad: Klad: Klad: Dəstə: Fəsilə: Yarımfəsilə: Triba: Yarımtriba: Cins: Növ: Qafqaz quşarmudu | ||||||
| Beynəlxalq elmi adı | ||||||
| ||||||
| ||||||
Ümumi məlumat
Quşarmudu Cənubi Qafqazda, o cümlədən Azərbaycanda geniş yayılmışdır. Quşarmudunu eyni zamanda bağlarda və parklarda da becərirlər. Dərman məqsədilə meyvələrindən istifadə olunur. Bunu meyvələri şaxta düşəndən sonra toplanır. Tibbdə həm mədəni becərilən, həm də yabanı halda yayılan quşarmudu bitkisinin meyvələrindən çox vaxt təzə dərilən kimi, yaxud qurudandan sonra istifadə olunur.
Qurudulmuş meyvələri "vitamin yığıntısı"nın tərkibində, yaxud ayrıca çay kimi dəmləyərək avitaminoz zamanı və qaraciyər xəstəliklərində istifadə edilir. Bundan başqa təzə dərilmiş meyvələrindən şərbət, mürəbbə hazırlayıb, qanazlığında və qaraciyər xəstəlikləri zamanı, eləcə də qənnadı sənayesində işlədirlər.
Quşarmudu qiymətli bitki olduğundan bağlarda və parklarda da becərilir. Meyvələri tam yetişəndə toplanır. Meyvələrinin xoşagələn turşməzə dadı vardır. Təbabətdə quşarmudu mədə-bağırsaq, nəfəs yolları xəstəliklərində istifadə olunur. Çox vaxt təzə dərilən kimi, bəzən isə xüsusi peçlərdə qurudandan sonra işlədilir.
Təzə dərilmiş meyvələri soyuq binalarda və ya dondurulmuş halda bütün qış ayları saxlamaq olur. Meyvələrində çoxlu miqdarda şəkər, üzvi turşular (alma, limon, salisil turşuları) və qatranlı maddələr vardır. Bundan başqa meyvələrinin tərkibində karotin, C, B1, B2, və s. vitaminləri vardır. Ona görə də meyvələrindən vitaminli xammal kimi təbabətdə geniş istifadə olunur. Belə ki, qurudulmuş meyvələrindən çay hazırlayıb, avitaminozlarda daha çox işlədirlər.
Ümumi yayılması
Rusiya (Dağıstan — Beştau dağı), Azərbaycan, Gürcüstan, Ermənistan, Balkan ölkələri, Livan, İran və Türkiyədə təbii arealları vardır.
Azərbaycanda yayılması
Adi quşarmudu Cənubi Qafqazda, o cümlədən Azərbaycanda geniş yayılmışdır. Azərbaycanda Quba və Lənkəran rayonlarının yuxarı dağ qurşağında təsadüf edilir. Quşarmudunu eyni zamanda bağlarda və parklarda da becərirlər.
Adi quşarmudu Qafqaz coğrafi tipinin qafqaz sinfinin qafqaz qrupuna aiddir. Qafqazda yayılmışdır. Azərbaycanda Böyük Qafqazda və Kiçik Qafqazın şimal rayonlarında yuxarı meşə zolağından yuxarı dağ qurşağına kimi (dəniz səviyyəsindən 2300 m qədər) bitir. Böyük Qafqazın qərbi və Quba sahəsi, Kiçik Qafqazın şimal hissəsidir.
Statusu
Azərbaycanın nadir bitki növlərindən biridir. NT.
Bitdiyi yer
Meşələrin kənarındakı açıqlıqlarda, kolluqlarda qayalıdaşlı yamaclarda rast gəlinir.
Təbii ehtiyatı
Azərbaycanda arealı geniş deyildir.
Bioloji xüsusiyyətləri
Hündürlüyü 6–8 (bəzən 15) m, gövdəsinin diametri 40 sm çatan ağac və ya hündür koldur. Gövdəsinin qabığı boz, hamar, qoca ağaclarda çatlıtəhərdir. Tumurcuqları konus formalı, tünd rəngli, ağımtıl tüklüdür. Yarpaqları təklələkli, qısa ucu biz olan 11–19 yarpaqcıqdan ibarətdir. Orta yarpaqcıqların uzunluğu 4–8 sm, eni 0.8–3 sm qeyri-simmetrik yumurtavari-lansetvari, qıraqları yuxarı hissədə iti mişarvaridir. Üstdən yaşıl, altdan bozumtul-mavitəhər rənglidir. Çiçəkqrupu çoxçiçəkli, qalxanvaridir, tüklənmiş, sonradan çılpaqlaşan budaqcıqların ucunda yerləşir. Çiçəkləri 10–15 mm, ağ, özünəməxsus kəskin iyə malikdir. Narıncı və sarımtıl rəngli yetişmiş meyvələri 7–11 mm, kürəvari, yumurtavari və ya uzunsov yumurtavaridir, 2–4 (bəzən 8) ədəd uzunsov, ucu biz toxumu vardır. May-iyunda çiçəkləyir, avqustsentyabrda meyvə verir.
Kimyəvi tərkibi
Adi quşarmudu flavonoid, steroid, C, P, B2, E vitaminləri, piyli yağlar, aromatik və sianogen birləşmələr, aşı maddələri, fenolkarbon və üzvü turşular, karotinoidlər və antosianlarla zəngindir.
Çoxalması
Təbiətdə generativ yolla çoxalır.
Təbii ehtiyatının dəyişilməsi səbəbləri
Başlıca olaraq insan fəaliyyətidir.
Becərilməsi
Mədəni halda Nəbatat bağlarında becərilir.
Qəbul edilmiş qoruma tədbirləri
Qəbul edilmiş qorunma tədbiri yoxdur.
Zəruri qoruma tədbirləri
Azərbaycanın "Qırmızı Kitab"ına daxil edilməsi tövsiyə olunur.
Tibdə tətbiqi
Dərman məqsədilə meyvələrindən istifadə olunur. Bunu meyvələri şaxta düşəndən sonra toplanır. Tibbdə həm mədəni becərilən, həm də yabanı halda yayılan quşarmudu bitkisinin meyvələrindən çox vaxt təzə dərilən kimi, yaxud qurudandan sonra istifadə olunur.
Müalicə məqsədilə bitkinin tumurcuqları, çiçəkləri, meyvələri, yarpaqları və qabığı istifadə edilir.
Elmi, eksperimental və xalq təbabətində, eləcə də baytarlıqda geniş tətbiq edilir. Hind və Azərbaycanın orta əsrlər təbabətində istifadə olunmuşdur. Əsasən mədə-bağırsaq, dizenteriya, qaraciyər, böyrək, böyrək daşı, sinqa, angina, revmatizm xəstəliklərinə qarşı, habelə avitaminoz, ishal və maddələr mübadiləsinin pozulması zamanı istifadə olunur. Antifunqal, antibakterial, protistosid, kontraseptiv, yarasağaldıcı, diuretik, işlədici, büzüşdürücü, hemostatik, iltihab proseslərinə qarşı və insektisid təsirə malikdir.
Dəridə baş verən qızılyel xəstəliyində. Qan-qırmızı rəngli yemişan, Mancuriya araliyası kolunu, qəhvəyi rəngli itburnu meyvəsini, quşarmudu meyvəsini, bağayarpağını, üçbölümlü qanqal, gülümbahar çiçəyini bir-biriləri ilə qarışdırın və 1,5 xörək qaşığı götürüb qaynar su olan stəkana töküb, 30 dəqiqə dəmləyib süzün. Sonuncu dəmləmənin üzərinə 1 xörək qaşığı bal töküb gündə 3 dəfə stəkanın 1/3 hissəsi qədər qəbul edin. Müalicə kursu bir aydır.
Sistitin müalicəsində
3 çay qaşığı quşarmudu meyvəsi, 1 çay qaşığı mərsin yarpağı görürüb 0,5 litr qaynadılmış suya töküb 4 saat dəmləyib süzün. Aldığınız cövhərdən stəkanın 1/2 hissəsi qədər görürüb üzərinə 1 çay qaşığı bal əlavə edib gündə yeməyə 30 dəqiqə qalmış 3–4 dəfə qəbul edin. Müalicə kursu 10–15 gündür.
Piylənmə və anemiya zamanı
Bir hissə itburnu meyvəsi və gicitkən yarpağı, quşarmudu meyvəsi görürün. Sonra bunları yaxşı-yaxşı qarışdırın. Qarışıqdan 3 xörək qaşıgı götürüb 0,5 litr qaynar suya töküb 10 dəqiqə odun üzərində bişirib, 4 saat dəmlədikdən sonra süzün. Aldığınız ekstraktdan gündə 3 dəfə hər dəfə stəkanın 1/2 hissəsi qədər qəbul edin. 3–4 həftə istirahət verdikdən sonra müalicəni davam etdirin.
Diqqət! Əgər sizdə piylənmə prosesi hormonal pozuntuların təsiri ilə baş verərsə, onda quşarmudu ekstraktından həkimin məsləhəti ilə qəbul edin.
Kolitdən xilas olmaq üçün. Bərabər miqdarda quşarmudu meyvəsi, meşə çiyələyi yarpağı, çobanyastıgı çiçəyi, mürdəşər qabığı, at əvəliyinin kök hissəsindən, keşniş, şüyüd, xəşəmbüldən götürüb bir-biri ilə qarışdırın. Sonra qarışıqdan 1 xörək qaşığı götürüb 1,5 stəkan qaynar suya töküb, termosda 8 saat dəmləyib süzün. Aldığınız ekstraktdan gündə 4 dəfə, stəkanın 1/4 hissəsi qədər yeməkdən qabaq qəbul edin. Müalicə kursu 2 həftədən az olmamalıdır.
İstinadlar
- The Plant List (ing.). 2010.
Həmçinin bax
wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, tarixi, endir, indir, yukle, izlə, izle, mobil, telefon ucun, azeri, azəri, azerbaycanca, azərbaycanca, sayt, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, haqqında, haqqinda, məlumat, melumat, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar, android, ios, apple, samsung, iphone, pc, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, web, computer, komputer
Qafqaz qusarmudu lat Sorbus caucasica bitkiler aleminin gulcicekliler destesinin gulciceyikimiler fesilesinin qusarmudu cinsine aid bitki novu Qafqaz qusarmuduElmi tesnifatDomen EukariotlarKlad DiaphoretickesRanqsiz ArxeplastidlerAlem BitkilerKlad StreptofitlerKlad EmbryophytesKlad Klad Klad Toxumlu bitkilerKlad Cicekli bitkilerKlad Klad Klad Klad RosidsKlad Deste GulciceklilerFesile GulciceyikimilerYarimfesile GavalikimilerTriba Yarimtriba Cins QusarmuduNov Qafqaz qusarmuduBeynelxalq elmi adiSorbus caucasica Zinserl 1923Seklin VikiAnbarda axtarisiEOL 636864Umumi melumatQusarmudu Cenubi Qafqazda o cumleden Azerbaycanda genis yayilmisdir Qusarmudunu eyni zamanda baglarda ve parklarda da becerirler Derman meqsedile meyvelerinden istifade olunur Bunu meyveleri saxta dusenden sonra toplanir Tibbde hem medeni becerilen hem de yabani halda yayilan qusarmudu bitkisinin meyvelerinden cox vaxt teze derilen kimi yaxud qurudandan sonra istifade olunur Qurudulmus meyveleri vitamin yigintisi nin terkibinde yaxud ayrica cay kimi demleyerek avitaminoz zamani ve qaraciyer xesteliklerinde istifade edilir Bundan basqa teze derilmis meyvelerinden serbet murebbe hazirlayib qanazliginda ve qaraciyer xestelikleri zamani elece de qennadi senayesinde isledirler Qusarmudu qiymetli bitki oldugundan baglarda ve parklarda da becerilir Meyveleri tam yetisende toplanir Meyvelerinin xosagelen tursmeze dadi vardir Tebabetde qusarmudu mede bagirsaq nefes yollari xesteliklerinde istifade olunur Cox vaxt teze derilen kimi bezen ise xususi peclerde qurudandan sonra isledilir Teze derilmis meyveleri soyuq binalarda ve ya dondurulmus halda butun qis aylari saxlamaq olur Meyvelerinde coxlu miqdarda seker uzvi tursular alma limon salisil tursulari ve qatranli maddeler vardir Bundan basqa meyvelerinin terkibinde karotin C B1 B2 ve s vitaminleri vardir Ona gore de meyvelerinden vitaminli xammal kimi tebabetde genis istifade olunur Bele ki qurudulmus meyvelerinden cay hazirlayib avitaminozlarda daha cox isledirler Umumi yayilmasiRusiya Dagistan Bestau dagi Azerbaycan Gurcustan Ermenistan Balkan olkeleri Livan Iran ve Turkiyede tebii areallari vardir Azerbaycanda yayilmasiAdi qusarmudu Cenubi Qafqazda o cumleden Azerbaycanda genis yayilmisdir Azerbaycanda Quba ve Lenkeran rayonlarinin yuxari dag qursaginda tesaduf edilir Qusarmudunu eyni zamanda baglarda ve parklarda da becerirler Adi qusarmudu Qafqaz cografi tipinin qafqaz sinfinin qafqaz qrupuna aiddir Qafqazda yayilmisdir Azerbaycanda Boyuk Qafqazda ve Kicik Qafqazin simal rayonlarinda yuxari mese zolagindan yuxari dag qursagina kimi deniz seviyyesinden 2300 m qeder bitir Boyuk Qafqazin qerbi ve Quba sahesi Kicik Qafqazin simal hissesidir StatusuAzerbaycanin nadir bitki novlerinden biridir NT Bitdiyi yerMeselerin kenarindaki aciqliqlarda kolluqlarda qayalidasli yamaclarda rast gelinir Tebii ehtiyatiAzerbaycanda areali genis deyildir Bioloji xususiyyetleriHundurluyu 6 8 bezen 15 m govdesinin diametri 40 sm catan agac ve ya hundur koldur Govdesinin qabigi boz hamar qoca agaclarda catliteherdir Tumurcuqlari konus formali tund rengli agimtil tukludur Yarpaqlari teklelekli qisa ucu biz olan 11 19 yarpaqciqdan ibaretdir Orta yarpaqciqlarin uzunlugu 4 8 sm eni 0 8 3 sm qeyri simmetrik yumurtavari lansetvari qiraqlari yuxari hissede iti misarvaridir Ustden yasil altdan bozumtul maviteher renglidir Cicekqrupu coxcicekli qalxanvaridir tuklenmis sonradan cilpaqlasan budaqciqlarin ucunda yerlesir Cicekleri 10 15 mm ag ozunemexsus keskin iye malikdir Narinci ve sarimtil rengli yetismis meyveleri 7 11 mm kurevari yumurtavari ve ya uzunsov yumurtavaridir 2 4 bezen 8 eded uzunsov ucu biz toxumu vardir May iyunda cicekleyir avqustsentyabrda meyve verir Kimyevi terkibiAdi qusarmudu flavonoid steroid C P B2 E vitaminleri piyli yaglar aromatik ve sianogen birlesmeler asi maddeleri fenolkarbon ve uzvu tursular karotinoidler ve antosianlarla zengindir CoxalmasiTebietde generativ yolla coxalir Tebii ehtiyatinin deyisilmesi sebebleriBaslica olaraq insan fealiyyetidir BecerilmesiMedeni halda Nebatat baglarinda becerilir Qebul edilmis qoruma tedbirleriQebul edilmis qorunma tedbiri yoxdur Zeruri qoruma tedbirleriAzerbaycanin Qirmizi Kitab ina daxil edilmesi tovsiye olunur Tibde tetbiqiDerman meqsedile meyvelerinden istifade olunur Bunu meyveleri saxta dusenden sonra toplanir Tibbde hem medeni becerilen hem de yabani halda yayilan qusarmudu bitkisinin meyvelerinden cox vaxt teze derilen kimi yaxud qurudandan sonra istifade olunur Mualice meqsedile bitkinin tumurcuqlari cicekleri meyveleri yarpaqlari ve qabigi istifade edilir Elmi eksperimental ve xalq tebabetinde elece de baytarliqda genis tetbiq edilir Hind ve Azerbaycanin orta esrler tebabetinde istifade olunmusdur Esasen mede bagirsaq dizenteriya qaraciyer boyrek boyrek dasi sinqa angina revmatizm xesteliklerine qarsi habele avitaminoz ishal ve maddeler mubadilesinin pozulmasi zamani istifade olunur Antifunqal antibakterial protistosid kontraseptiv yarasagaldici diuretik isledici buzusdurucu hemostatik iltihab proseslerine qarsi ve insektisid tesire malikdir Deride bas veren qizilyel xesteliyinde Qan qirmizi rengli yemisan Mancuriya araliyasi kolunu qehveyi rengli itburnu meyvesini qusarmudu meyvesini bagayarpagini ucbolumlu qanqal gulumbahar ciceyini bir birileri ile qarisdirin ve 1 5 xorek qasigi goturub qaynar su olan stekana tokub 30 deqiqe demleyib suzun Sonuncu demlemenin uzerine 1 xorek qasigi bal tokub gunde 3 defe stekanin 1 3 hissesi qeder qebul edin Mualice kursu bir aydir Sistitin mualicesinde 3 cay qasigi qusarmudu meyvesi 1 cay qasigi mersin yarpagi gorurub 0 5 litr qaynadilmis suya tokub 4 saat demleyib suzun Aldiginiz covherden stekanin 1 2 hissesi qeder gorurub uzerine 1 cay qasigi bal elave edib gunde yemeye 30 deqiqe qalmis 3 4 defe qebul edin Mualice kursu 10 15 gundur Piylenme ve anemiya zamani Bir hisse itburnu meyvesi ve gicitken yarpagi qusarmudu meyvesi gorurun Sonra bunlari yaxsi yaxsi qarisdirin Qarisiqdan 3 xorek qasigi goturub 0 5 litr qaynar suya tokub 10 deqiqe odun uzerinde bisirib 4 saat demledikden sonra suzun Aldiginiz ekstraktdan gunde 3 defe her defe stekanin 1 2 hissesi qeder qebul edin 3 4 hefte istirahet verdikden sonra mualiceni davam etdirin Diqqet Eger sizde piylenme prosesi hormonal pozuntularin tesiri ile bas vererse onda qusarmudu ekstraktindan hekimin mesleheti ile qebul edin Kolitden xilas olmaq ucun Beraber miqdarda qusarmudu meyvesi mese ciyeleyi yarpagi cobanyastigi ciceyi murdeser qabigi at eveliyinin kok hissesinden kesnis suyud xesembulden goturub bir biri ile qarisdirin Sonra qarisiqdan 1 xorek qasigi goturub 1 5 stekan qaynar suya tokub termosda 8 saat demleyib suzun Aldiginiz ekstraktdan gunde 4 defe stekanin 1 4 hissesi qeder yemekden qabaq qebul edin Mualice kursu 2 hefteden az olmamalidir IstinadlarThe Plant List ing 2010 Hemcinin bax