Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Qərbi Ukrayna Xalq Respublikası (Ukraynaca; (Zakhidnoukrayins’ka Narodna Respublika) — Qərbi Ukrayna Xalq Respublikası (ZUNR) 1918-ci ildə Avstriya-Macarıstan İmperiyasının dağılması ilə yaranmış qısamüddətli dövlət təşkilatı idi. Bölgə əsrlər boyu müxtəlif imperiyalar arasında əl-ələ verib, mürəkkəb etnik və dini quruluşa malik olub. Birinci Dünya Müharibəsinin başa çatması ilə bölgədəki ukraynalılar öz müstəqil dövlətlərini yaratmaq arzusunda birləşdilər.
| Qərbi Ukrayna Xalq Respublikası | |||||
|---|---|---|---|---|---|
| |||||
 | |||||
| Rəsmi dilləri | |||||
| Paytaxt | Lvov, İvano-Frankovsk, Ternopıl | ||||
| İdarəetmə forması | respublika | ||||
 Vikianbarda əlaqəli mediafayllar | |||||
Tarixi
Qərbi Ukrayna Xalq Respublikası (ZUNR) 1918-ci ildə Avstriya-Macarıstan İmperiyasının dağılması ilə yaranmış qısamüddətli dövlət təşkilatı idi. Bölgə əsrlər boyu müxtəlif imperiyalar arasında əldən-ələ dəyişib, mürəkkəb etnik və dini quruluşa malik olub. Birinci Dünya Müharibəsinin başa çatması ilə bölgədəki ukraynalılar öz müstəqil dövlətlərini yaratmaq arzusunda birləşdilər.
Qərbi Ukrayna bütün tarixi boyu Polşa, Habsburq İmperiyası və Rusiya İmperiyası kimi müxtəlif güclərin nəzarəti altında olub. Bu vəziyyət bölgənin etnik və dini quruluşunu çətinləşdirib. Ukraynalılar regionda ən böyük etnik qrupu təşkil edərkən, polyaklar, ruslar, almanlar və yəhudilər də mühüm azlıq qrupları arasındadır.
19-cu əsrin sonlarında ukraynalılar arasında millətçilik güclənməyə başladı. Bu hərəkat Avstriya-Macarıstan İmperiyasından müstəqillik əldə etmək və vahid Ukrayna dövlətinin yaradılması istəyini gücləndirdi. Birinci Dünya Müharibəsinin başlaması ilə ukraynalılar Avstriya-Macarıstanın zəifləməsindən istifadə edərək müstəqillik əldə etməyə ümid edirdilər.
1918-ci il noyabrın 1-də Lemberq (Lvov) şəhərində toplanan Ukrayna Milli Şurası Qərbi Ukrayna Xalq Respublikasının (ZUNR) yaradıldığını elan etdi. Yeni respublikanın sərhədləri dəqiq müəyyən edilməsə də, onun tərkibinə Qalisiya və Bukovina bölgələrinin daxil olduğu qəbul edilir.
ZUNR-in ilk hökuməti sosialist və millətçi partiyaların koalisiyası tərəfindən yaradılmışdır. prezident seçildi. Qısa ömür sürməsinə baxmayaraq, ZUNR parlament, ordu və pul vahidi yaratmağı bacardı.
Polşa və Bolşeviklərlə döyüşlər
ZUNR-un müstəqilliyi qısamüddətli oldu. Həm Polşa, həm də bolşevik Rusiyası bölgəyə iddia edirdi. Polşa 1918-ci ilin noyabrında ZUNR-ə qarşı hücuma keçdi və tez bir zamanda Lemberq şəhərini tutdu. Bolşeviklər 1919-cu ilin əvvəllərində bölgəyə daxil olaraq ZUNR-in nəzarəti altında olan torpaqların bir hissəsini ələ keçirdilər. Polşa ilə ZUNR arasında müharibə 1918-ci ilin noyabrında Polşanın şəhərini tutması ilə başladı. Müharibənin ilkin mərhələlərində daha güclü idi və ZUNR-in nəzarətində olan əraziləri işğal etməyə başladı.
Lakin ukraynalılar da müqavimət göstərdilər və 1919-cu ilin yazında müəyyən əraziləri geri ala bildilər. Müharibənin dalğası 1919-cu ilin yayında dəyişməyə başladı. Polşa Ukraynaya qarşı daha çox qoşun göndərdi və ZUNR-nin nəzarətində olan əraziləri geri almağa başladı. 1919-cu ilin iyulunda ZUNR hökuməti Polşa ilə sülh müqaviləsi bağlamağa məcbur oldu.
Müqavilənin şərtlərinə əsasən:
- ZUNR Qalisiyanın şərq hissəsindəki torpaqlarını Polşaya verməli oldu.
- ZUNR Polşa ilə iqtisadi və siyasi birlik yaratmağa məcbur oldu.
- ZUNR ordusu ləğv edildi.
Müqavilənin nəticəsində ZUNR müstəqilliyini itirdi və Polşa hakimiyətinə düşdülər. ZUNR-in rəhbərləri və əsgərləri Çexoslovakiyaya sığınmağa məcbur oldular.
Bolşeviklər 1920-ci ilin əvvəllərində ZUNR-in nəzarəti altında qalan əraziləri ələ keçirə bildilər. ZUNR hökuməti və ordusu Çexoslovakiyaya sığınmağa məcbur oldu. ZUNR rəsmi olaraq 1923-cü ildə başa çatdı.
Nəticə
Qərbi Ukrayna Xalq Respublikası qısa ömür sürsə də, ukraynalıların müstəqillik istəyinin mühüm simvoluna çevrildi. ZUNR-in təcrübəsi ukraynalıların öz dövlətlərini qurmaq və idarə etmək bacarığını nümayiş etdirdi. ZUNR-in rəhbərləri və əsgərləri sayılırlar.
Qərbi Ukrayna Xalq Respublikasının Ukrayna tarixində mühüm yeri var. Qısa ömür sürən bu dövlət quruculuğu ukraynalıların müstəqillik istəyinin və öz dövlətlərini qurmaq bacarığının göstəricisidir. ZUNR-nin irsi bu gün də ukraynalıların milli kimliyinin mühüm bir hissəsini təşkil edir.
İstinadlar
- Magocsi, Paul R. A History of Ukraine: The Land and Its Peoples. Toronto: University of Toronto Press, 2010. (Sf. 485)
- Subtelny, Orest. Ukraine: A History. 4th ed. Toronto: University of Toronto Press, 2009. (Sf. 389)
- Rudnytsky, Ivan L. Essays in Ukrainian History. Edmonton: Canadian Institute of Ukrainian Studies, 1987. (Sf. 267)
- Magocsi, Paul R. A History of Ukraine: The Land and Its Peoples. Toronto: University of Toronto Press, 2010. (Sf. 487)
- Magocsi, Paul R. A History of Ukraine: The Land and Its Peoples. Toronto: University of Toronto Press, 2010. (Sf. 488)
- Subtelny, Orest. Ukraine: A History. 4th ed. Toronto: University of Toronto Press, 2009. (Sf. 401)
- Rudnytsky, Ivan L. Essays in Ukrainian History. Edmonton: Canadian Institute of Ukrainian Studies, 1987. (Sf. 270)
Xarici keçidlər
wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, tarixi, endir, indir, yukle, izlə, izle, mobil, telefon ucun, azeri, azəri, azerbaycanca, azərbaycanca, sayt, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, haqqında, haqqinda, məlumat, melumat, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar, android, ios, apple, samsung, iphone, pc, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, web, computer, komputer
Qerbi Ukrayna Xalq Respublikasi Ukraynaca Zakhidnoukrayins ka Narodna Respublika Qerbi Ukrayna Xalq Respublikasi ZUNR 1918 ci ilde Avstriya Macaristan Imperiyasinin dagilmasi ile yaranmis qisamuddetli dovlet teskilati idi Bolge esrler boyu muxtelif imperiyalar arasinda el ele verib murekkeb etnik ve dini qurulusa malik olub Birinci Dunya Muharibesinin basa catmasi ile bolgedeki ukraynalilar oz musteqil dovletlerini yaratmaq arzusunda birlesdiler Qerbi Ukrayna Xalq RespublikasiBayraq GerbResmi dilleri ukrayn diliPaytaxt Lvov Ivano Frankovsk TernopilIdareetme formasi respublika Vikianbarda elaqeli mediafayllarTarixiQerbi Ukrayna Xalq Respublikasi ZUNR 1918 ci ilde Avstriya Macaristan Imperiyasinin dagilmasi ile yaranmis qisamuddetli dovlet teskilati idi Bolge esrler boyu muxtelif imperiyalar arasinda elden ele deyisib murekkeb etnik ve dini qurulusa malik olub Birinci Dunya Muharibesinin basa catmasi ile bolgedeki ukraynalilar oz musteqil dovletlerini yaratmaq arzusunda birlesdiler Qerbi Ukrayna butun tarixi boyu Polsa Habsburq Imperiyasi ve Rusiya Imperiyasi kimi muxtelif guclerin nezareti altinda olub Bu veziyyet bolgenin etnik ve dini qurulusunu cetinlesdirib Ukraynalilar regionda en boyuk etnik qrupu teskil ederken polyaklar ruslar almanlar ve yehudiler de muhum azliq qruplari arasindadir 19 cu esrin sonlarinda ukraynalilar arasinda milletcilik guclenmeye basladi Bu herekat Avstriya Macaristan Imperiyasindan musteqillik elde etmek ve vahid Ukrayna dovletinin yaradilmasi isteyini guclendirdi Birinci Dunya Muharibesinin baslamasi ile ukraynalilar Avstriya Macaristanin zeiflemesinden istifade ederek musteqillik elde etmeye umid edirdiler 1918 ci il noyabrin 1 de Lemberq Lvov seherinde toplanan Ukrayna Milli Surasi Qerbi Ukrayna Xalq Respublikasinin ZUNR yaradildigini elan etdi Yeni respublikanin serhedleri deqiq mueyyen edilmese de onun terkibine Qalisiya ve Bukovina bolgelerinin daxil oldugu qebul edilir ZUNR in ilk hokumeti sosialist ve milletci partiyalarin koalisiyasi terefinden yaradilmisdir prezident secildi Qisa omur surmesine baxmayaraq ZUNR parlament ordu ve pul vahidi yaratmagi bacardi Polsa ve Bolseviklerle doyuslerZUNR un musteqilliyi qisamuddetli oldu Hem Polsa hem de bolsevik Rusiyasi bolgeye iddia edirdi Polsa 1918 ci ilin noyabrinda ZUNR e qarsi hucuma kecdi ve tez bir zamanda Lemberq seherini tutdu Bolsevikler 1919 cu ilin evvellerinde bolgeye daxil olaraq ZUNR in nezareti altinda olan torpaqlarin bir hissesini ele kecirdiler Polsa ile ZUNR arasinda muharibe 1918 ci ilin noyabrinda Polsanin seherini tutmasi ile basladi Muharibenin ilkin merhelelerinde daha guclu idi ve ZUNR in nezaretinde olan erazileri isgal etmeye basladi Lakin ukraynalilar da muqavimet gosterdiler ve 1919 cu ilin yazinda mueyyen erazileri geri ala bildiler Muharibenin dalgasi 1919 cu ilin yayinda deyismeye basladi Polsa Ukraynaya qarsi daha cox qosun gonderdi ve ZUNR nin nezaretinde olan erazileri geri almaga basladi 1919 cu ilin iyulunda ZUNR hokumeti Polsa ile sulh muqavilesi baglamaga mecbur oldu Muqavilenin sertlerine esasen ZUNR Qalisiyanin serq hissesindeki torpaqlarini Polsaya vermeli oldu ZUNR Polsa ile iqtisadi ve siyasi birlik yaratmaga mecbur oldu ZUNR ordusu legv edildi Muqavilenin neticesinde ZUNR musteqilliyini itirdi ve Polsa hakimiyetine dusduler ZUNR in rehberleri ve esgerleri Cexoslovakiyaya siginmaga mecbur oldular Bolsevikler 1920 ci ilin evvellerinde ZUNR in nezareti altinda qalan erazileri ele kecire bildiler ZUNR hokumeti ve ordusu Cexoslovakiyaya siginmaga mecbur oldu ZUNR resmi olaraq 1923 cu ilde basa catdi NeticeQerbi Ukrayna Xalq Respublikasi qisa omur surse de ukraynalilarin musteqillik isteyinin muhum simvoluna cevrildi ZUNR in tecrubesi ukraynalilarin oz dovletlerini qurmaq ve idare etmek bacarigini numayis etdirdi ZUNR in rehberleri ve esgerleri sayilirlar Qerbi Ukrayna Xalq Respublikasinin Ukrayna tarixinde muhum yeri var Qisa omur suren bu dovlet quruculugu ukraynalilarin musteqillik isteyinin ve oz dovletlerini qurmaq bacariginin gostericisidir ZUNR nin irsi bu gun de ukraynalilarin milli kimliyinin muhum bir hissesini teskil edir IstinadlarMagocsi Paul R A History of Ukraine The Land and Its Peoples Toronto University of Toronto Press 2010 Sf 485 Subtelny Orest Ukraine A History 4th ed Toronto University of Toronto Press 2009 Sf 389 Rudnytsky Ivan L Essays in Ukrainian History Edmonton Canadian Institute of Ukrainian Studies 1987 Sf 267 Magocsi Paul R A History of Ukraine The Land and Its Peoples Toronto University of Toronto Press 2010 Sf 487 Magocsi Paul R A History of Ukraine The Land and Its Peoples Toronto University of Toronto Press 2010 Sf 488 Subtelny Orest Ukraine A History 4th ed Toronto University of Toronto Press 2009 Sf 401 Rudnytsky Ivan L Essays in Ukrainian History Edmonton Canadian Institute of Ukrainian Studies 1987 Sf 270 Xarici kecidler