Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Bu məqaləni lazımdır. |
Bu məqalədəki məlumatların olması üçün əlavə mənbələrə ehtiyac var. |
Qızılburun — Azərbaycan Respublikasının Hacıqabul rayonunun inzibati ərazi vahidində kənd.
| Qızılburun | |
|---|---|
| Ölkə | |
| Tarixi və coğrafiyası | |
| Mərkəzin hündürlüyü | 14 m |
| Saat qurşağı | |
| | |
Tarixi
Qızılburun kəndi qədim yaşayış məskənlərindən biridir. Onun qədimliyi VII-VIII əsrlərdən əvvələ gedib çıxır. Qədim yaşayış yeri olan Qızılburun kəndi Pirsaat cayının sol sahilində indi Qızılbrun kəndinin bir km şimal şərqində Bakının 95 km də yerləşir. Pirsaat çayı öz mənbəsini Şamaxı daglarından götürdüyü üçün Pirsaat çayı boyunça əsasən Şamaxlılar (tərəkəmlər) yaşayırlar. Qədimdə insanlar məskunlaşmaq üçün əsasən yollara və çaylara yaxın yeri seçirdilər. Qızılburunda həm İpək yolunun üstü həmdə çay sahilində oldugu üçün əlverlişli bir məkan olmuşdur. Demək olar ki, Pirssat çayı boyunça addımlasan hər qarışında respublika və rayon əhəmiyyətli bir qədimliyə rast gələrsən. Buna misal olaraq çay üzərində qurulmuş körpüləri Pir Hüseyin Xanagahını və s. yüzlərlə ad göstərmək olar. Çox güman edilir ki qədimdə qızılburunlular əsasən heyvandarlıq və əkinçiliklə yanaşı sənətkarlıq duluzçuluqla da məşğul olmuşlar. Zaman keçdikçə sənətkarlıq heyvandarlığı və əkinçiliyin üstələyib aradan çıxarmış demək olar ki çox az miqdarda bu sahələrlə məşğul olan qalmışdır. Bəzi araşdırmalar nətiçəsində məlum olmuşdur ki, 13-cü əsrin ortalarından 14-cü əsrin sonunadək burada yaşayış az olmuş və yaxudda olmamışdır. Çox güman ki buna səbəb kimi Elxanilərin (Hülakilərin (Qızıl orda xanlarnın)) Pirsaat çayı boyunca işgal və talan etməliri olub. Tarixi faktlara əsasən kəndin 25 km də yerləşən (şimal şərqə Şamaxı istiqaməti Pirssat çayı üstündə) Pir hüseyin xanəgahinin sərvətlərni Qızıl Orda xanlığının qoşunları tərəfindən talan edilsədə Qızıl orda xanı Özbək xan (1336 -cı 40-cı illər arasına təsadüf edir )özü şəxsən sərvətləri geri qaytarır və Pir Hüseynin ziyarətində olur. Qızıl Ordu xanı Canıbəy Şirvanşah Kavusla bir araya gəldikdən sonra cay boyunca dağlara çəkilmiş əhali yenidən öz obalarna qaydırlar. Qızılburunlıların sənətkalıqla məşgul olmasına səbəbdə əsasən kəndin arxa hissəsində dağın ətəyindən qırmızı gilin çıxması olmuşdur. Sənətkarlığ burada çox böyük inkişaf etmişdir. Sənətkarlığın inkişaf etməsidə kəndin dağılmasına səbəb olmuşdur. Hal hazırkı Qızılburun kəndinin yağınlıgında "Kənd Yeri" kimi adlanan bu yerdə sənətkarlığın numunələri hələdə qalmaqdadır. Hər əsrin öznün numunəvi formalarnın qırıqlarına rast gəlmək olur. "Kənd Yeri"nin arxasında dağın ətəyində çıxan qırmızı gil yatagının yaxınlığında bu gün ki, Qızılburun kəndində yaşıyan qızılburunlıların qışlaq yeri olub. Bunların sənəti əsasən əkinçilik və heyvandarlıq olublar. Yayda Şamaxının Damlamca, Qarakosa, Dərəkənd kimi yaylaqlarna qalxarlar, payızda isə ümumilikdə Qızılburun adlanan bir neçə qışlaq obasına (Misalı,Qarakosalı, Fişdanlı obaları) yıgışarlarmış. Agsaqqalların eşitdiklərni belə söyləyirdilərki, "Kənd Yeri"ndə yaşıyan qədim qızılburunlılar 16-cı əsirdən sonra yavaş yavaş basqa yerə köçməyə başlamışlar. Buna isə iki səbəb ola bilərdi.Birinçi Pirsaat çaynın yaz aylarında daşaraq obanı basması ikiçisi isə hazırladıqları sənətkalıq numunələrnin daha keyfiyyətli olması səbəbi. Demək olar ki ikinçi səbəb daha tutarlıdır. Duluzçuluqla məşgul olan qədim bu kədçi sənətkarlar hazırladıqları saxsı və kaşı əşyaları çox möhkəm olurmuş hətta möhkəmliyindən qırılmirmiş. Bu səbədəndə bunlar mallarını qıraga çıxara bilmədiyi və yaxınlıqdakı obalara satıb təkrar sata bilmədikləri üçün bele bir ifadələri də qalmişdir burda çörək qalmamışdır. Hal hazırkı Yeni Qızılburun kəndilıləri isə dağın ətəyində obalarda yaşıyan heyvandarlıqla əkinçiliklə məşğul olan Qədirovlar, Misalı, Fıjdanlı, Əhmadalı, Şıxımlı, Qurbançı bir sözlə şamaxlılardır. Sosializimin idologiyalarından biri olan kolxozlaşma zamanı bu sakinlərlərin yaylaq qışlaq söhbətlərnə son qoyuldu və otraq yaşayışa keçdilər. Bu tarıxı yerin Qızılburun adlandırılmasını bəziləri belə izah edir ki, kəndin arxasında olan dağın ətəyində buruna oxşar hissədə qırmızı gil yataqlarnın olmasıdır. Lakin biz araşdırsaq görərik ki Qızılburun adna Azərbaycanın bir çox yerlərində rast gəlinir (Siyəzən rayonunda Naxçıvanda və s) və orada belə təbii coğrafi yer yoxdur. Belə də qərara gəlmək olar ki, bunlar bir nəsil tayfadır bir necə əraziyə bölünüblər. Qızıl sözü də türklərdə ən çox yayılan sözlərdəndir Qızılbaş, Qızılbulaq, Qızıltorpaq, Qızılqol və s. Naxcıvan şəhərindən18 km cənubda Təzəkənd yaxınlığında e.ə II-I minilliyə aid Qızılburun yaşayış yeri mövcuddur.
Toponimikası
Kənd düzənlikdə yerləşir. Yaşayış məntəqəsi keçmişdə Şirvanın maldar elatlarından birinin qışlaq yeri olmuşdur, oykonim qızıl (rəng mənasında) və burun (coğrafi termin, burada “dağın düzənliyə doğru çıxan hissəsi, çıxıntı” mənasındadır) sözlərindən düzəlib, “qırmızı çıxıntı, qırmızımtıl burun” mənasındadır. Kənd eyniadlı yüksəkliyin adını daşıyır;
Əhalisi
2009-cu ilin siyahıyaalınmasına əsasən kənddə 1078 nəfər əhali yaşayır.
İstinadlar
- Azərbaycan Respublikası Əhalisinin Siyahıyaalınması. Azərbaycan Respublikasının Dövlət Statistika Komitəsi. Bakı-2010. Səh.629
Xarici keçidlər
- Azərbaycan Respublikası Hacıqabul Rayon İcra Hakimiyyəti
Həmçinin bax
 | Hacıqabul rayonu ilə əlaqədar bu məqalə qaralama halındadır. Məqaləni redaktə edərək Vikipediyanı zənginləşdirin. |
wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, tarixi, endir, indir, yukle, izlə, izle, mobil, telefon ucun, azeri, azəri, azerbaycanca, azərbaycanca, sayt, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, haqqında, haqqinda, məlumat, melumat, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar, android, ios, apple, samsung, iphone, pc, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, web, computer, komputer
Bu meqaleni vikilesdirmek lazimdir Lutfen meqaleni umumvikipediya ve redakte qaydalarina uygun sekilde tertib edin Bu meqaledeki melumatlarin yoxlanilabiler olmasi ucun elave menbelere ehtiyac var Daha etrafli melumat ve ya meqaledeki problemlerle bagli muzakire aparmaq ucun diqqet yetire bilersiniz Lutfen meqaleye etibarli menbeler elave ederek bu meqaleni tekmillesdirmeye komek edin Menbesiz mezmun problemler yarada ve siline biler Problemler hell edilmemis sablonu meqaleden cixarmayin Qizilburun Azerbaycan Respublikasinin Haciqabul rayonunun inzibati erazi vahidinde kend Qizilburun39 59 45 sm e 49 13 17 s u Olke AzerbaycanTarixi ve cografiyasiMerkezin hundurluyu 14 mSaat qursagi UTC 04 00Xeriteni goster gizle QizilburunTarixiQizilburun kendi qedim yasayis meskenlerinden biridir Onun qedimliyi VII VIII esrlerden evvele gedib cixir Qedim yasayis yeri olan Qizilburun kendi Pirsaat cayinin sol sahilinde indi Qizilbrun kendinin bir km simal serqinde Bakinin 95 km de yerlesir Pirsaat cayi oz menbesini Samaxi daglarindan goturduyu ucun Pirsaat cayi boyunca esasen Samaxlilar terekemler yasayirlar Qedimde insanlar meskunlasmaq ucun esasen yollara ve caylara yaxin yeri secirdiler Qizilburunda hem Ipek yolunun ustu hemde cay sahilinde oldugu ucun elverlisli bir mekan olmusdur Demek olar ki Pirssat cayi boyunca addimlasan her qarisinda respublika ve rayon ehemiyyetli bir qedimliye rast gelersen Buna misal olaraq cay uzerinde qurulmus korpuleri Pir Huseyin Xanagahini ve s yuzlerle ad gostermek olar Cox guman edilir ki qedimde qizilburunlular esasen heyvandarliq ve ekincilikle yanasi senetkarliq duluzculuqla da mesgul olmuslar Zaman kecdikce senetkarliq heyvandarligi ve ekinciliyin usteleyib aradan cixarmis demek olar ki cox az miqdarda bu sahelerle mesgul olan qalmisdir Bezi arasdirmalar neticesinde melum olmusdur ki 13 cu esrin ortalarindan 14 cu esrin sonunadek burada yasayis az olmus ve yaxudda olmamisdir Cox guman ki buna sebeb kimi Elxanilerin Hulakilerin Qizil orda xanlarnin Pirsaat cayi boyunca isgal ve talan etmeliri olub Tarixi faktlara esasen kendin 25 km de yerlesen simal serqe Samaxi istiqameti Pirssat cayi ustunde Pir huseyin xanegahinin servetlerni Qizil Orda xanliginin qosunlari terefinden talan edilsede Qizil orda xani Ozbek xan 1336 ci 40 ci iller arasina tesaduf edir ozu sexsen servetleri geri qaytarir ve Pir Huseynin ziyaretinde olur Qizil Ordu xani Canibey Sirvansah Kavusla bir araya geldikden sonra cay boyunca daglara cekilmis ehali yeniden oz obalarna qaydirlar Qizilburunlilarin senetkaliqla mesgul olmasina sebebde esasen kendin arxa hissesinde dagin eteyinden qirmizi gilin cixmasi olmusdur Senetkarlig burada cox boyuk inkisaf etmisdir Senetkarligin inkisaf etmeside kendin dagilmasina sebeb olmusdur Hal hazirki Qizilburun kendinin yaginliginda Kend Yeri kimi adlanan bu yerde senetkarligin numuneleri helede qalmaqdadir Her esrin oznun numunevi formalarnin qiriqlarina rast gelmek olur Kend Yeri nin arxasinda dagin eteyinde cixan qirmizi gil yataginin yaxinliginda bu gun ki Qizilburun kendinde yasiyan qizilburunlilarin qislaq yeri olub Bunlarin seneti esasen ekincilik ve heyvandarliq olublar Yayda Samaxinin Damlamca Qarakosa Derekend kimi yaylaqlarna qalxarlar payizda ise umumilikde Qizilburun adlanan bir nece qislaq obasina Misali Qarakosali Fisdanli obalari yigisarlarmis Agsaqqallarin esitdiklerni bele soyleyirdilerki Kend Yeri nde yasiyan qedim qizilburunlilar 16 ci esirden sonra yavas yavas basqa yere kocmeye baslamislar Buna ise iki sebeb ola bilerdi Birinci Pirsaat caynin yaz aylarinda dasaraq obani basmasi ikicisi ise hazirladiqlari senetkaliq numunelernin daha keyfiyyetli olmasi sebebi Demek olar ki ikinci sebeb daha tutarlidir Duluzculuqla mesgul olan qedim bu kedci senetkarlar hazirladiqlari saxsi ve kasi esyalari cox mohkem olurmus hetta mohkemliyinden qirilmirmis Bu sebedende bunlar mallarini qiraga cixara bilmediyi ve yaxinliqdaki obalara satib tekrar sata bilmedikleri ucun bele bir ifadeleri de qalmisdir burda corek qalmamisdir Hal hazirki Yeni Qizilburun kendilileri ise dagin eteyinde obalarda yasiyan heyvandarliqla ekincilikle mesgul olan Qedirovlar Misali Fijdanli Ehmadali Siximli Qurbanci bir sozle samaxlilardir Sosializimin idologiyalarindan biri olan kolxozlasma zamani bu sakinlerlerin yaylaq qislaq sohbetlerne son qoyuldu ve otraq yasayisa kecdiler Bu tarixi yerin Qizilburun adlandirilmasini bezileri bele izah edir ki kendin arxasinda olan dagin eteyinde buruna oxsar hissede qirmizi gil yataqlarnin olmasidir Lakin biz arasdirsaq gorerik ki Qizilburun adna Azerbaycanin bir cox yerlerinde rast gelinir Siyezen rayonunda Naxcivanda ve s ve orada bele tebii cografi yer yoxdur Bele de qerara gelmek olar ki bunlar bir nesil tayfadir bir nece eraziye bolunubler Qizil sozu de turklerde en cox yayilan sozlerdendir Qizilbas Qizilbulaq Qiziltorpaq Qizilqol ve s Naxcivan seherinden18 km cenubda Tezekend yaxinliginda e e II I minilliye aid Qizilburun yasayis yeri movcuddur ToponimikasiKend duzenlikde yerlesir Yasayis menteqesi kecmisde Sirvanin maldar elatlarindan birinin qislaq yeri olmusdur oykonim qizil reng menasinda ve burun cografi termin burada dagin duzenliye dogru cixan hissesi cixinti menasindadir sozlerinden duzelib qirmizi cixinti qirmizimtil burun menasindadir Kend eyniadli yuksekliyin adini dasiyir Ehalisi2009 cu ilin siyahiyaalinmasina esasen kendde 1078 nefer ehali yasayir IstinadlarAzerbaycan Respublikasi Ehalisinin Siyahiyaalinmasi Azerbaycan Respublikasinin Dovlet Statistika Komitesi Baki 2010 Seh 629Xarici kecidlerAzerbaycan Respublikasi Haciqabul Rayon Icra HakimiyyetiHemcinin bax Haciqabul rayonu ile elaqedar bu meqale qaralama halindadir Meqaleni redakte ederek Vikipediyani zenginlesdirin