Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Qırmızı qurdeşənəyi (lat. lupus erythematosus) — autoimmun xəstəliklərdən biri. Bu zaman insan immuniteti hiperaktiv olur və orqanizmin öz normal hüceyrə və toxumalarına hücum edir.
| XBT-10 təsnifatı | ||
|---|---|---|
| M32.- | Sistemli qırmızı qurd eşənəyi | |
| M32.0 | Dərmanların törətdiyi qırmızı qurd eşənəyi | |
| M32.1+ | Orqanların və orqan sistemlərin cəlb olunması ilə gedən sistemli qırmızı qurd eşənəyi | |
| M32.8 | Sistemli qırmızı qurd eşənəyin digər biçimləri | |
| M32.9 | Sistemli qırmızı qurd eşənəyi, dəqiqləşdirilməmiş | |
| L93.- | Qırmızı qurd eşənəyi | |
| P00.8 | Ana bətnində gedən patoloji prosselər nəticəsində döl və yenidoğulmuş uşaqlarda qırmızı qurd eşənəyi | |
| XBT-10 onlayn (ÜST — 2006-cı il versiyası) | ||
Etimologiyası
Latınca Lupus erythematosus ifadəsinin hərfi anlamı "qızartılı qurd" deməkdir. Hind-Avropa dillərində "lupus" sözünun açıqlaması yoxdur.
Latın dilində erythematosus (qızarmış) sözü yunan dilindən alınma erythemadan (qızartı) törəyib. Sonuncu isə erythainein (qızarmaq) felindən əmələ gəlib.
Səbəbləri
Qurd eşənəyinin spesifik səbəbləri yoxdur. Bəzi amillər təhrikedici ola bilər:
- İrsi / Genetik
- Ətraf mühit: infeksiya, günəş şüası
- Dərmanlar
Təsnifat
Kliniki baxımdan qurd eşənəyi bir neçə cür olur:
- sistematik - ən yayqın forması, daxili orqanların patoloji prosesə cəlb olunması ilə səciyyələnir.
- dəri forması (natamam qurd eşənəyi) - yalnız dərinin zədələnməsi ilə müşayiət olunur .
- 3 cür olur: yerli, yayılmış və uşaq diskoid formaları .
- dərmanların törətdiyi forma
- neonatal forma (körpələrdə qurd eşənəyi)
Əlamətləri (simptomları)
Qırmızı qurd eşənəyi istənilən orqanı zədələyə bilər. Heç də bütün xəstələrdə dəri zədələnmələri olmur. Bəzi xəstələrdə yalnız bir orqan sistemi patoloji prosesə cəlb oluna bilər: məsələn, yalnız psixoz və ya qlomerulonefrit şəklində özünü büruzə verən kliniki biçimdə. Digər xəstələrdə bütün orqan sistemləri zədələnə bilər: bəzən bu eyni vaxtda baş verə bilər, bəzənsə tədricən gedən proqres sonucu ola bilər.
- Dəri zədələnmələri makular, diskoid, bullöz (suluqlu) ola bilər.
- Daxili orqan zədələnmələri bir və ya bir neçə orqan sistemlərin cəlb olunması ilə izlənilə bilər.
- Sinir sistemi: psixoz, qıcolma (rus. sudoroqa), xoreik hiperkinez, ürək-damar sistemində aşırı laxtalanma sonucu baş verən ifliclər və s.
- Qanyaradıcı toxumalar: leyko- və limfositopeniya, anemiya, trombositopeniya və trombozlar.
- Ürək-damar sistemi: Libman-Saks endokarditi (qeyri-yoluxucu revmatik endokardit) , perikardit, nəticəsində aşırı laxtalanma və
- Tənəffüs sistemi: plevrit
- Sidik-ifrazat sistemi: qlomerulonefrit, nefrotik sindrom
- Törəmə orqanları: ürək-damar sistemində aşırı laxtalanma sonucu baş verən uşaq salmalar .
Diaqnostika
İnkişaf etmiş ölkələrdə qurd eşənəyi xəstələri çox vaxt bir neçə tibbi uzman tərəfindən müayinə və müalicə olunur. Məsələn, diaqnostika mərhələsində dermatoveneroloq xəstəni revmatoloq ya da terapevtin yanına yollaya bilər. Bunu psixiatr, nevropatoloq, ginekoloq da edə bilər, xəstəliyin ilkin simptomlarından asılı olaraq.
Dəri formaların diaqnostikası
Dəri formaları dərinin biopsiyası və qanda lupus-spesifik antibədənciklərin (əks-cisimlərin) səviyyəsini bəlirləmə nəticəsində qoyulur. Bu zaman daxili orqanların müayinəsi heç bir patoloji zədələnmə olmadığını göstərir.
Sistemli formanın diaqnostikası
Başqa autoimmun xəstəliklərdən ayırd olunmasını asanlaşdırmaqdan ötürü Amerikan Revmatoloji Kolleci 1982-ci ildə Sistemli qırmızı qurd eşənəyinin sinifləndirmə kriterlərini tərtib etdi . Amerikan Revmatoloji kollecinin 11 meyarı:
- Üzün kəpənəkvari eritemi (qızartı, səpgi)
- Diskoid qurd eşənəyi
- Gün işığına həssaslıq
- Ağız və burunda selikli qişanın xoraları
- Qeyri-eroziv artrit (oynaq iltihabı)
- Plevrit və ya perikardit
- Nefrit (sidikdə silindrlərin və ya zülalın səviyyəsi günə 500 mg-dan artıq olması)
- Ensefalopatiya (qıcolma və ya psixoz)
- Qan dəyişikləri: retikulozlu hemolitik anemiya, və ya leykopeniya (< 4,000/mm³ - 2 dəfədən artıq müşahidə olunan), və ya limfopeniya (< 1,500/mm³ - 2 dəfədən artıq müşahidə olunan), və ya trombositopeniya (<100,000/ mm³ - bunu törədə bilən dərmanların təsiri istisna olubsa)
- İmmunoloji pozuntular: ikiqat sarmallı DNT-a qarşı antibədənciklərin (anti-isDNA-AB), və ya Smith-Antigeni antibədənciklərin (Sm-AB), və ya antifosfolipid antibədənciklərin (antikardiolipin antibədəncikləri, müsbət lupus-antilaxtalayıcı testi, və ya yalançı-müsbət Vasserman reaksiyası) qanda tapılması.
- Anti-nüvə antibədəncikləri (ANA)
11 kriterdən ən azı dördü müsbətdirsə, sistemli qırmızı qurd eşənəyindən danışmaq olar. Bunlar rəsmi olaraq sinifləndirmə kriterləri adlandırılsa da, Qərb uzmanları tərəfindən praktikada diaqnostika üçün də geniş istifadə olunur. Ancaq AKR meyarlarının bəzi nöqsanlarını bilmək çox önəmlidir:
- Immuno-depressantlar
- Sitostatik perparatlar
- Salisatlar
- Pirazolon preparatları
- Indometasin
Bədəndəki histamin nisbətinin yüksəlməsi allergiyaya səbəb olar. Histaminin tarazlaşdirmaq üçün histaminli və ya kortizonlu dərmanlar verilir. Antihistaminik və kortizonlu (kortikoidlər) dərmanların əlavə təsirləri çoxdu.
Fizioterapiya və reabilitasiya
İstinadlar
- Акрихин // Azərbaycan Sovet Ensiklopediyası: [10 ҹилддә]. I ҹилд: А—Балзак. Бакы: Азәрбајҹан Совет Енсиклопедијасынын Баш Редаксијасы. Баш редактор: Ҹ. Б. Гулијев. 1976. С. 201.
- "Douglas Harper. Online Etymology Dictionary - Lupus". 2016-03-20 tarixində . İstifadə tarixi: 2013-11-02.
- "Douglas Harper. Online Etymology Dictionary - Wolf". 2017-09-06 tarixində . İstifadə tarixi: 2013-11-02.
- EMedicine. R Hal Scofield, MD, Professor, Department of Medicine. Genetics of Systemic Lupus Erythematosus. 2022-09-06 at the Wayback Machine
- EMedicine. Christie M Bartels, MD, MS; Chief Editor: Herbert S Diamond, MD. Systemic Lupus Erythematosus (SLE). 2022-09-25 at the Wayback Machine
- EMedicine. Ivan D Camacho, MD, Voluntary Assistant Professor of Dermatology. Bullous Systemic Lupus Erythematosus (BSLE). 2022-04-25 at the Wayback Machine
- EMedicine.Ivan D Camacho, MD, Voluntary Assistant Professor of Dermatology. Acute Cutaneous Lupus Erythematosus (ACLE). 2022-08-12 at the Wayback Machine
- EMedicine. Jeffrey P Callen, MD, Professor of Medicine (Dermatology). Subacute Cutaneous Lupus Erythematosus (SCLE). 2022-07-08 at the Wayback Machine
- EMedicine. A Brooke W Eastham, MD, Resident Physician. Discoid Lupus Erythematosus. 2022-01-20 at the Wayback Machine
- EMedicine. Ivan D Camacho, MD, Assistant Professor of Dermatology. Drug-Induced Lupus Erythematosus. 2022-09-03 at the Wayback Machine
- EMedicine. Jeffrey P Callen, MD, Professor of Medicine (Dermatology). Neonatal and Pediatric Lupus Erythematosus. 2022-09-25 at the Wayback Machine
- EMedicine. Marisa S. Klein-Gitelman, MD, MPH, Associate Professor of Pediatrics. Pediatric Systemic Lupus Erythematosus. 2022-03-08 at the Wayback Machine
- EMedicine. Tarakad S Ramachandran, Professor Emeritus of Neurology and Psychiatry. CNS Lupus. 2022-02-26 at the Wayback Machine
- EMedicine. Xiushui (Mike) Ren, MD, Cardiovascular Physician. Libman-Sacks Endocarditis. 2022-09-17 at the Wayback Machine
- EMedicine. Lawrence H Brent, MD, Associate Professor of Medicine. Lupus Nephritis. 2019-12-20 at the Wayback Machine
- EMedicine. Ritu Khurana, MD, Chief of Rheumatology. Systemic Lupus Erythematosus and Pregnancy. 2022-04-29 at the Wayback Machine
- "American College of Rheumatology. 1997 Update of Revised Systemic Lupus Erythematosus". 2014-03-19 tarixində . İstifadə tarixi: 2013-11-01.
- EMedicine. Niral M Patel. Anti-Smith Antibody. 2022-01-23 at the Wayback Machine
- EMedicine. Bertram Greenspun, Clinical Associate Professor, Department of Physical Medicine and Rehabilitation. Physical Medicine and Rehabilitation for Systemic Lupus Erythematosus. 2022-04-25 at the Wayback Machine
 | Tibb ilə əlaqədar bu məqalə qaralama halındadır. Məqaləni redaktə edərək Vikipediyanı zənginləşdirin. |
wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, tarixi, endir, indir, yukle, izlə, izle, mobil, telefon ucun, azeri, azəri, azerbaycanca, azərbaycanca, sayt, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, haqqında, haqqinda, məlumat, melumat, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar, android, ios, apple, samsung, iphone, pc, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, web, computer, komputer
Qirmizi qurdeseneyi lat lupus erythematosus autoimmun xesteliklerden biri Bu zaman insan immuniteti hiperaktiv olur ve orqanizmin oz normal huceyre ve toxumalarina hucum edir XBT 10 tesnifatiM32 Sistemli qirmizi qurd eseneyiM32 0 Dermanlarin toretdiyi qirmizi qurd eseneyiM32 1 Orqanlarin ve orqan sistemlerin celb olunmasi ile geden sistemli qirmizi qurd eseneyiM32 8 Sistemli qirmizi qurd eseneyin diger bicimleriM32 9 Sistemli qirmizi qurd eseneyi deqiqlesdirilmemisL93 Qirmizi qurd eseneyiP00 8 Ana betninde geden patoloji prosseler neticesinde dol ve yenidogulmus usaqlarda qirmizi qurd eseneyiXBT 10 onlayn UST 2006 ci il versiyasi EtimologiyasiLatinca Lupus erythematosus ifadesinin herfi anlami qizartili qurd demekdir Hind Avropa dillerinde lupus sozunun aciqlamasi yoxdur Latin dilinde erythematosus qizarmis sozu yunan dilinden alinma erythemadan qizarti toreyib Sonuncu ise erythainein qizarmaq felinden emele gelib SebebleriQurd eseneyinin spesifik sebebleri yoxdur Bezi amiller tehrikedici ola biler Irsi Genetik Etraf muhit infeksiya gunes suasi DermanlarTesnifatKliniki baximdan qurd eseneyi bir nece cur olur sistematik en yayqin formasi daxili orqanlarin patoloji prosese celb olunmasi ile seciyyelenir deri formasi natamam qurd eseneyi yalniz derinin zedelenmesi ile musayiet olunur 3 cur olur yerli yayilmis ve usaq diskoid formalari dermanlarin toretdiyi forma neonatal forma korpelerde qurd eseneyi Elametleri simptomlari Qirmizi qurd eseneyi istenilen orqani zedeleye biler Hec de butun xestelerde deri zedelenmeleri olmur Bezi xestelerde yalniz bir orqan sistemi patoloji prosese celb oluna biler meselen yalniz psixoz ve ya qlomerulonefrit seklinde ozunu buruze veren kliniki bicimde Diger xestelerde butun orqan sistemleri zedelene biler bezen bu eyni vaxtda bas vere biler bezense tedricen geden proqres sonucu ola biler Deri zedelenmeleri makular diskoid bulloz suluqlu ola biler Daxili orqan zedelenmeleri bir ve ya bir nece orqan sistemlerin celb olunmasi ile izlenile biler Sinir sistemi psixoz qicolma rus sudoroqa xoreik hiperkinez urek damar sisteminde asiri laxtalanma sonucu bas veren iflicler ve s Qanyaradici toxumalar leyko ve limfositopeniya anemiya trombositopeniya ve trombozlar Urek damar sistemi Libman Saks endokarditi qeyri yoluxucu revmatik endokardit perikardit neticesinde asiri laxtalanma ve Teneffus sistemi plevrit Sidik ifrazat sistemi qlomerulonefrit nefrotik sindrom Toreme orqanlari urek damar sisteminde asiri laxtalanma sonucu bas veren usaq salmalar DiaqnostikaInkisaf etmis olkelerde qurd eseneyi xesteleri cox vaxt bir nece tibbi uzman terefinden muayine ve mualice olunur Meselen diaqnostika merhelesinde dermatoveneroloq xesteni revmatoloq ya da terapevtin yanina yollaya biler Bunu psixiatr nevropatoloq ginekoloq da ede biler xesteliyin ilkin simptomlarindan asili olaraq Deri formalarin diaqnostikasi Deri formalari derinin biopsiyasi ve qanda lupus spesifik antibedenciklerin eks cisimlerin seviyyesini belirleme neticesinde qoyulur Bu zaman daxili orqanlarin muayinesi hec bir patoloji zedelenme olmadigini gosterir Sistemli formanin diaqnostikasi Basqa autoimmun xesteliklerden ayird olunmasini asanlasdirmaqdan oturu Amerikan Revmatoloji Kolleci 1982 ci ilde Sistemli qirmizi qurd eseneyinin siniflendirme kriterlerini tertib etdi Amerikan Revmatoloji kollecinin 11 meyari Uzun kepenekvari eritemi qizarti sepgi Diskoid qurd eseneyi Gun isigina hessasliq Agiz ve burunda selikli qisanin xoralari Qeyri eroziv artrit oynaq iltihabi Plevrit ve ya perikardit Nefrit sidikde silindrlerin ve ya zulalin seviyyesi gune 500 mg dan artiq olmasi Ensefalopatiya qicolma ve ya psixoz Qan deyisikleri retikulozlu hemolitik anemiya ve ya leykopeniya lt 4 000 mm 2 defeden artiq musahide olunan ve ya limfopeniya lt 1 500 mm 2 defeden artiq musahide olunan ve ya trombositopeniya lt 100 000 mm bunu torede bilen dermanlarin tesiri istisna olubsa Immunoloji pozuntular ikiqat sarmalli DNT a qarsi antibedenciklerin anti isDNA AB ve ya Smith Antigeni antibedenciklerin Sm AB ve ya antifosfolipid antibedenciklerin antikardiolipin antibedencikleri musbet lupus antilaxtalayici testi ve ya yalanci musbet Vasserman reaksiyasi qanda tapilmasi Anti nuve antibedencikleri ANA 11 kriterden en azi dordu musbetdirse sistemli qirmizi qurd eseneyinden danismaq olar Bunlar resmi olaraq siniflendirme kriterleri adlandirilsa da Qerb uzmanlari terefinden praktikada diaqnostika ucun de genis istifade olunur Ancaq AKR meyarlarinin bezi noqsanlarini bilmek cox onemlidir Immuno depressantlar Sitostatik perparatlar Salisatlar Pirazolon preparatlari Indometasin ol Bedendeki histamin nisbetinin yukselmesi allergiyaya sebeb olar Histaminin tarazlasdirmaq ucun histaminli ve ya kortizonlu dermanlar verilir Antihistaminik ve kortizonlu kortikoidler dermanlarin elave tesirleri coxdu Fizioterapiya ve reabilitasiyaIstinadlarAkrihin Azerbaycan Sovet Ensiklopediyasi 10 ҹilddә I ҹild A Balzak Baky Azәrbaјҹan Sovet Ensiklopediјasynyn Bash Redaksiјasy Bash redaktor Ҹ B Guliјev 1976 S 201 Douglas Harper Online Etymology Dictionary Lupus 2016 03 20 tarixinde Istifade tarixi 2013 11 02 Douglas Harper Online Etymology Dictionary Wolf 2017 09 06 tarixinde Istifade tarixi 2013 11 02 EMedicine R Hal Scofield MD Professor Department of Medicine Genetics of Systemic Lupus Erythematosus 2022 09 06 at the Wayback Machine EMedicine Christie M Bartels MD MS Chief Editor Herbert S Diamond MD Systemic Lupus Erythematosus SLE 2022 09 25 at the Wayback Machine EMedicine Ivan D Camacho MD Voluntary Assistant Professor of Dermatology Bullous Systemic Lupus Erythematosus BSLE 2022 04 25 at the Wayback Machine EMedicine Ivan D Camacho MD Voluntary Assistant Professor of Dermatology Acute Cutaneous Lupus Erythematosus ACLE 2022 08 12 at the Wayback Machine EMedicine Jeffrey P Callen MD Professor of Medicine Dermatology Subacute Cutaneous Lupus Erythematosus SCLE 2022 07 08 at the Wayback Machine EMedicine A Brooke W Eastham MD Resident Physician Discoid Lupus Erythematosus 2022 01 20 at the Wayback Machine EMedicine Ivan D Camacho MD Assistant Professor of Dermatology Drug Induced Lupus Erythematosus 2022 09 03 at the Wayback Machine EMedicine Jeffrey P Callen MD Professor of Medicine Dermatology Neonatal and Pediatric Lupus Erythematosus 2022 09 25 at the Wayback Machine EMedicine Marisa S Klein Gitelman MD MPH Associate Professor of Pediatrics Pediatric Systemic Lupus Erythematosus 2022 03 08 at the Wayback Machine EMedicine Tarakad S Ramachandran Professor Emeritus of Neurology and Psychiatry CNS Lupus 2022 02 26 at the Wayback Machine EMedicine Xiushui Mike Ren MD Cardiovascular Physician Libman Sacks Endocarditis 2022 09 17 at the Wayback Machine EMedicine Lawrence H Brent MD Associate Professor of Medicine Lupus Nephritis 2019 12 20 at the Wayback Machine EMedicine Ritu Khurana MD Chief of Rheumatology Systemic Lupus Erythematosus and Pregnancy 2022 04 29 at the Wayback Machine American College of Rheumatology 1997 Update of Revised Systemic Lupus Erythematosus 2014 03 19 tarixinde Istifade tarixi 2013 11 01 EMedicine Niral M Patel Anti Smith Antibody 2022 01 23 at the Wayback Machine EMedicine Bertram Greenspun Clinical Associate Professor Department of Physical Medicine and Rehabilitation Physical Medicine and Rehabilitation for Systemic Lupus Erythematosus 2022 04 25 at the Wayback Machine Tibb ile elaqedar bu meqale qaralama halindadir Meqaleni redakte ederek Vikipediyani zenginlesdirin