Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Port Sudan (ərəb. بورتسودان Būr Sūdān) — Sudanın şimal-şərqində yerləşən Qırmızı dənizdə liman şəhəri. Qırmızı dənizin ştatınnı inzibati mərkəzi. Sudanın Xartum aqlomerasiyasından sonra ikinci ən böyük şəhəri. Habelə bu dövlətin yeganə dəniz limanı. Ölkənin ixracatının böyük hissəsi (90%) Port Sudandan keçir: pambıq, mal-qara, yun və dəri, ərəb saqqızı buradan daşınır. Şəhərdə beynəlxalq hava limanı var.
| Port Sudan | |
|---|---|
| ərəb. بورتسودان | |
 | |
| Ölkə |  Sudan |
| Tarixi və coğrafiyası | |
| Əsası qoyulub | 1905 |
| Mərkəzin hündürlüyü | 62 ± 1 m |
| İqlimi | tropik |
| Əhalisi | |
| Əhalisi | 579 942 nəfər (2010) |
| Milli tərkibi | ərəb |
| Rəsmi dili | ərəb dili|ərəb |
 Vikianbarda əlaqəli mediafayllar | |
Tarixi
Port Sudan 1905–1909-cu illər arasında İngiltərə-Misir və Sudanının rəhbərliyi tərəfindən tikilib. Şəhər 1905-ci ildə Britaniya hakimiyyəti tərəfindən cənubda yerləşən və limanı mərcanlarla örtülmüş qədim Suakin şəhərinin əvəzinə yeni dərin dəniz limanı kimi təsis edilib.
1906-cı ildə Port Sudan-Atbara xətti boyunca dəmir yolu xətti inşa olunub.
Limanla Xartum arasında neft kəməri 1977-ci ildə tikilib.
Müasir Port Sudanın ətraf ərazilərində qeyri-qanuni olaraq qaçqın məskənləri salınıb.
2020-ci ildə Rusiya prezidenti Vladimir Putin Rusiya Hərbi Dəniz Qüvvələrinin Port Sudanda 300 nəfərlik heyət və dörd döyüş gəmisi üçün bazanın tikintisinə başlayacağını açıqladı. Obyekt Rusiyanın ən azı 25 il ərzində ölkədə hərbi dəniz bazası olduğunu təmin edəcəkdi. Sudan rəhbərliyi tikintinin gələcəkdə davam etdirilməsinin mümkün olduğunu bildirsə də, plan sonda dayandırıldı.
2021-ci ilin oktyabr-noyabr aylarında Sudanda dövlət çevrilişindən sonra Beja qəbilə şurası şəhər limanlarının bir həftəlik blokadasına başladı. Hərbi rəsmilərlə danışıqlardan sonra blokada aradan qaldırıldı.
Coğrafi mövqeyi
Port Sudan Qırmızı dənizin qərb sahilində, sahil ovalığında yerləşir. Yaşyış məntəqəsinin mərkəzinin hündürlüyü dəniz səviyyəsindən 62 metr təşkil edir.
İqlimi
Port Sudanda isti səhra iqliminə malikdir. Olduqca isti yayı və orta dərəcədə isti qışı var. Bu da Qırmızı dəniz təpələrindəki Arbat Vadisindən və duz buxarlanan tavalardan şirin suyun alınmasını tələb edir. Avqustda (ən isti ay) orta temperatur +34,5, fevralda +23,0-a düşür. Yağıntılar nadirdir, illik normanın yarısı noyabr ayına düşür. Ən yağışlı ay 182 millimetr (7,2 düym) ilə 1947-ci ilin noyabrı, ən yağışlı il isə 1923-cü ilin iyulundan 1924-cü ilin iyununa qədər 231 millimetr (9,1 düym) olub. Orta illik yağıntı 76 millimetrdir (3,0 düym) və 1983-cü ilin yanvarından 1984-cü ilin iyununa qədər heç bir yağış yağmamışdır. İl boyu orta temperatur (bütün gündəlik ən yüksək və gecə minimumlarının orta göstəricisi) 28,4 °C (83,1 °F) təşkil edir.
İqtisadiyyatı
Şəhərdə neft emalı zavodu var. Port Sudan təsərrüfatının əsasını liman təsərrüfatının saxlanması təşkil edir. Port Sudan ölkənin beynəlxalq ticarətinin 90%-ni həyata keçirir. Limanın illik yük dövriyyəsi təxminən 6 milyon ton (2010), o cümlədən 439 min TEU konteyneridir. Əsasən kənd təsərrüfatı məhsulları ixrac olunur: pambıq, ərəb saqqızı, küncüt, fıstıq, dəri sənayesi üçün xammal və s. ixrac olunur.
Həmçinin ölkənin cənubundakı yataqlardan və Cənubi Sudandan Heqliq-Xartum-Port Sudan neft kəməri ilə gələn neft və neft məhsulları ixrac olunur. Maşın və avadanlıqlar, tikinti materialları və s. idxal olunur. Port Sudanda Sudan Dəniz Limanları Korporasiyasının ofisləri, gəmiçilik şirkətləri, beynəlxalq şirkət Milli Təftiş və Tədqiqat Ofisi (yük ekspertizası) var.
Şəhərin iqtisadiyyatında yeyinti müəssisələri (un, küncüt yağı istehsalı, balıq emalı və s.) və metal emalı sənayesi mühüm rol oynayır. Neft emalı zavodları və asfalt-beton qarışıqları istehsal edən zavodlar var. Liman doklarında gəmi təmiri aparılır. İstilik elektrik stansiyası və dəniz suyunun duzsuzlaşdırılması qurğusu var. Suvenir məmulatları sənətkarlıq emalatxanalarında hazırlanır (dəniz qabıqlarından məmulatlar və s.)
İnzibati və biznes xidmətlərinin göstərilməsi böyük əhəmiyyət kəsb edir. Turizm biznesi və onu müşayiət edən infrastruktur inkişaf edir. Turizmin əsas növləri idman və rekreasiya (çimərlik tətilləri, dalğıc) təşkil edir. Bundan əlavə, Port Sudan Səudiyyə Ərəbistanına zəvvarlar üçün mühüm tranzit məntəqəsidir. 2007-ci ildən etibarən hər mövsüm Qırmızı Dəniz Villa Turizm və Marketinq Festivalı keçirilir.
Port Sudan yaxınlığındakı dəniz sahilində dəniz duzu hasil edilir və akvakultura fermaları fəaliyyət göstərir.
Nəqliyyat
Şəhər idxal və ixracı idarə etmək üçün müasir konteyner limanına malikdir. Liman Çin sahillərindən Süveyş kanalı vasitəsilə Aralıq dənizinə, oradan Mərkəzi və Şərqi Avropa ilə dəmir yolu əlaqəsi olan Triest Yuxarı Adriatik bölgəsinə qədər uzanan 21-ci Əsrin Dəniz İpək Yolunun bir hissəsidir.
Əsas hava limanı Port Sudan Yeni Beynəlxalq Hava Limanıdır. İndi Port Sudanı Atbara vasitəsilə Xartuma birləşdirən yol var. Port Sudan da Xartumla dəmir yolu əlaqəsinə malikdir. Ciddədən beynəlxalq bərə də xidmət göstərir.
Təhsil, mədəniyyət və idman
Şəhər 1994-cü ildə yaradılmış Qırmızı Dəniz Universitetinə ev sahibliyi edir. Onun tərkibində Dəniz Tədqiqatları İnstitutu, Beja xalqının mədəniyyətinin öyrənilməsi mərkəzi daxildir. Şəhərdə Dövlət Kütləvi Kitabxanası yerləşir.
Şəhərdə iki yerli futbol klubunun oynadığı 13 min yerlik "Port Sudan Stadium" idman arenası var.
Əhalisi
| İl | Say |
|---|---|
| 1906 | 4,289 |
| 1941 | 26,255 |
| 1973 | 132,632 |
| 1983 | 209,938 |
| 1993 | 305,385 |
| 2007 | 489,275 |
| 2008 | 517,338 |
Əhali əsasən sudan ərəblərindən, o cümlədən yerli Beja xalqından, kiçik sayda Asiya və Avropalı azlıqlarından ibarətdir.
Görməli yerləri
Şəhərdə müstəmləkə dövründə tikilmiş fərdi tikililər (o cümlədən qubernator evi, poçt şöbəsi, ticarət mərkəzləri), Şeyx Ələm məscidi, Böyük Məscid qorunub saxlanılmışdır.
Şəhərdə həmçinin Xartum Roma Katolik Arxiyepiskopluğu (Katolik Kilsəsi), Sudan Daxili Kilsəsi (Baptist Dünya Alyansı) və Sudandakı Presviterian Kilsəsi (İslahatçıların Ümumdünya Birliyi) daxil olmaqla xristian kilsələri və məbədləri də var.
İstinadlar
- "Большая российская энциклопедия". 2020-10-26 tarixində . İstifadə tarixi: 2021-02-05.
- Eltahir, Nafisa; Abdelaziz, Khalid; Saul, Jonathan. "Sudan's Red Sea port struggles to recover from blockade and turmoil". Reuters (ingilis). 2021-12-23. 2022-09-02 tarixində . İstifadə tarixi: 2022-04-22.
- "Port Sudan | Facts". Encyclopedia Britannica (ingilis). 2021-03-02 tarixində . İstifadə tarixi: 2018-11-02.
- Foy, Henry; Schipani, Andres. "Russia to build naval base in Sudan". en:The Financial Times. November 16, 2020. November 20, 2020 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: November 20, 2020.
Russia will build a naval base on Sudan’s Red Sea coast, its first in Africa, as the Kremlin seeks to expand its global military footprint and cement its burgeoning trade and defence ties with the continent. The Russian navy has been directed to proceed with plans to construct a base for 300 personnel and space for up to four warships, including nuclear-powered vessels, according to an order signed by president Vladimir Putin on Monday.
- Phillips, Michael M. "U.S. Worries Sudan Is Close to Leasing Russia a Red Sea Base". Wall Street Journal (ingilis). 2022-03-02. ISSN 0099-9660. 2022-08-09 tarixində . İstifadə tarixi: 2022-04-22.
- "Sudan tribal protesters lift port blockade, week after coup". AP NEWS (ingilis). 2021-11-01. 2022-04-22 tarixində . İstifadə tarixi: 2022-04-22.
- "Bur Sudan, Sudan Page" (ingilis). 2012-02-05 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2011-12-17.
- Monthly Rainfall for Port Sudan (#62641)
- "China's 'Maritime Silk Road': Don't Forget Africa". 2022-09-01 tarixində . İstifadə tarixi: 2022-08-18.
- See also: Harry G. Broadman "Afrika´s Silk Road" (2007).
- "Implications for Africa from China's One Belt One Road Strategy". 2019-04-11 tarixində . İstifadə tarixi: 2022-08-18.
- "China's Belt and Road Initiative beacons new trade in MENAT". 2021-04-14 tarixində . İstifadə tarixi: 2022-08-18.
- . African Studies Center. 2011-08-12 tarixində orijinalından arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2011-09-17.
-
![image]()
Kisholm, Hyu, redaktorPort Sudan // Britannika Ensiklopediyası. 22 (XI). Cambridge University Press. 1911. səh. 133. - Britannica, Sudan 2020-05-10 at the Wayback Machine, britannica.com, USA, accessed on July 7, 2019
Ədəbiyyat
- Arckell, A. J., en:UNESCO General History of Africa, History of Darfur 1200–1700 A. D. SNR.
- Encyclopædia Britannica, "Port Sudan" (description), 2007, webpage: EB-PortSudan.[daimi ölü keçid]
- Michael R. T. Dumper; Bruce E. Stanley, redaktorlar Port Sudan // Cities of the Middle East and North Africa, Santa Barbara, Cal.: en:ABC-CLIO, 2008, ISBN
- Густерин П. В. Города Арабского Востока. — М.: Восток—Запад, 2007. — 352 с. — (Энциклопедический справочник). — 2000 экз. —
Xarici keçidlər
Wikimedia Commonsda Port Sudan ilə əlaqəli materiallar var
wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, tarixi, endir, indir, yukle, izlə, izle, mobil, telefon ucun, azeri, azəri, azerbaycanca, azərbaycanca, sayt, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, haqqında, haqqinda, məlumat, melumat, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar, android, ios, apple, samsung, iphone, pc, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, web, computer, komputer
Port Sudan ereb بورتسودان Bur Sudan Sudanin simal serqinde yerlesen Qirmizi denizde liman seheri Qirmizi denizin statinni inzibati merkezi Sudanin Xartum aqlomerasiyasindan sonra ikinci en boyuk seheri Habele bu dovletin yegane deniz limani Olkenin ixracatinin boyuk hissesi 90 Port Sudandan kecir pambiq mal qara yun ve deri ereb saqqizi buradan dasinir Seherde beynelxalq hava limani var Port Sudanereb بورتسودان 19 36 57 sm e 37 12 59 s u Olke SudanTarixi ve cografiyasiEsasi qoyulub 1905Merkezin hundurluyu 62 1 mIqlimi tropikEhalisiEhalisi 579 942 nefer 2010 Milli terkibi erebResmi dili ereb dili erebPort Sudan Vikianbarda elaqeli mediafayllarTarixiPort Sudanda sahilde yerlesen baliq restorani Port Sudan 1905 1909 cu iller arasinda Ingiltere Misir ve Sudaninin rehberliyi terefinden tikilib Seher 1905 ci ilde Britaniya hakimiyyeti terefinden cenubda yerlesen ve limani mercanlarla ortulmus qedim Suakin seherinin evezine yeni derin deniz limani kimi tesis edilib 1906 ci ilde Port Sudan Atbara xetti boyunca demir yolu xetti insa olunub Limanla Xartum arasinda neft kemeri 1977 ci ilde tikilib Muasir Port Sudanin etraf erazilerinde qeyri qanuni olaraq qacqin meskenleri salinib 2020 ci ilde Rusiya prezidenti Vladimir Putin Rusiya Herbi Deniz Quvvelerinin Port Sudanda 300 neferlik heyet ve dord doyus gemisi ucun bazanin tikintisine baslayacagini aciqladi Obyekt Rusiyanin en azi 25 il erzinde olkede herbi deniz bazasi oldugunu temin edecekdi Sudan rehberliyi tikintinin gelecekde davam etdirilmesinin mumkun oldugunu bildirse de plan sonda dayandirildi 2021 ci ilin oktyabr noyabr aylarinda Sudanda dovlet cevrilisinden sonra Beja qebile surasi seher limanlarinin bir heftelik blokadasina basladi Herbi resmilerle danisiqlardan sonra blokada aradan qaldirildi Cografi movqeyiPort Sudan Qirmizi denizin qerb sahilinde sahil ovaliginda yerlesir Yasyis menteqesinin merkezinin hundurluyu deniz seviyyesinden 62 metr teskil edir IqlimiPort Sudanda isti sehra iqlimine malikdir Olduqca isti yayi ve orta derecede isti qisi var Bu da Qirmizi deniz tepelerindeki Arbat Vadisinden ve duz buxarlanan tavalardan sirin suyun alinmasini teleb edir Avqustda en isti ay orta temperatur 34 5 fevralda 23 0 a dusur Yagintilar nadirdir illik normanin yarisi noyabr ayina dusur En yagisli ay 182 millimetr 7 2 duym ile 1947 ci ilin noyabri en yagisli il ise 1923 cu ilin iyulundan 1924 cu ilin iyununa qeder 231 millimetr 9 1 duym olub Orta illik yaginti 76 millimetrdir 3 0 duym ve 1983 cu ilin yanvarindan 1984 cu ilin iyununa qeder hec bir yagis yagmamisdir Il boyu orta temperatur butun gundelik en yuksek ve gece minimumlarinin orta gostericisi 28 4 C 83 1 F teskil edir IqtisadiyyatiSeherde neft emali zavodu var Port Sudan teserrufatinin esasini liman teserrufatinin saxlanmasi teskil edir Port Sudan olkenin beynelxalq ticaretinin 90 ni heyata kecirir Limanin illik yuk dovriyyesi texminen 6 milyon ton 2010 o cumleden 439 min TEU konteyneridir Esasen kend teserrufati mehsullari ixrac olunur pambiq ereb saqqizi kuncut fistiq deri senayesi ucun xammal ve s ixrac olunur Hemcinin olkenin cenubundaki yataqlardan ve Cenubi Sudandan Heqliq Xartum Port Sudan neft kemeri ile gelen neft ve neft mehsullari ixrac olunur Masin ve avadanliqlar tikinti materiallari ve s idxal olunur Port Sudanda Sudan Deniz Limanlari Korporasiyasinin ofisleri gemicilik sirketleri beynelxalq sirket Milli Teftis ve Tedqiqat Ofisi yuk ekspertizasi var Seherin iqtisadiyyatinda yeyinti muessiseleri un kuncut yagi istehsali baliq emali ve s ve metal emali senayesi muhum rol oynayir Neft emali zavodlari ve asfalt beton qarisiqlari istehsal eden zavodlar var Liman doklarinda gemi temiri aparilir Istilik elektrik stansiyasi ve deniz suyunun duzsuzlasdirilmasi qurgusu var Suvenir memulatlari senetkarliq emalatxanalarinda hazirlanir deniz qabiqlarindan memulatlar ve s Inzibati ve biznes xidmetlerinin gosterilmesi boyuk ehemiyyet kesb edir Turizm biznesi ve onu musayiet eden infrastruktur inkisaf edir Turizmin esas novleri idman ve rekreasiya cimerlik tetilleri dalgic teskil edir Bundan elave Port Sudan Seudiyye Erebistanina zevvarlar ucun muhum tranzit menteqesidir 2007 ci ilden etibaren her movsum Qirmizi Deniz Villa Turizm ve Marketinq Festivali kecirilir Port Sudan yaxinligindaki deniz sahilinde deniz duzu hasil edilir ve akvakultura fermalari fealiyyet gosterir NeqliyyatSeher idxal ve ixraci idare etmek ucun muasir konteyner limanina malikdir Liman Cin sahillerinden Suveys kanali vasitesile Araliq denizine oradan Merkezi ve Serqi Avropa ile demir yolu elaqesi olan Triest Yuxari Adriatik bolgesine qeder uzanan 21 ci Esrin Deniz Ipek Yolunun bir hissesidir Esas hava limani Port Sudan Yeni Beynelxalq Hava Limanidir Indi Port Sudani Atbara vasitesile Xartuma birlesdiren yol var Port Sudan da Xartumla demir yolu elaqesine malikdir Ciddeden beynelxalq bere de xidmet gosterir Tehsil medeniyyet ve idmanQirmizi deniz universitetinin kampusu Seher 1994 cu ilde yaradilmis Qirmizi Deniz Universitetine ev sahibliyi edir Onun terkibinde Deniz Tedqiqatlari Institutu Beja xalqinin medeniyyetinin oyrenilmesi merkezi daxildir Seherde Dovlet Kutlevi Kitabxanasi yerlesir Seherde iki yerli futbol klubunun oynadigi 13 min yerlik Port Sudan Stadium idman arenasi var EhalisiIl Say1906 4 2891941 26 2551973 132 6321983 209 9381993 305 3852007 489 2752008 517 338 Ehali esasen sudan ereblerinden o cumleden yerli Beja xalqindan kicik sayda Asiya ve Avropali azliqlarindan ibaretdir Gormeli yerleriSeherde mustemleke dovrunde tikilmis ferdi tikililer o cumleden qubernator evi poct sobesi ticaret merkezleri Seyx Elem mescidi Boyuk Mescid qorunub saxlanilmisdir Seherde hemcinin Xartum Roma Katolik Arxiyepiskoplugu Katolik Kilsesi Sudan Daxili Kilsesi Baptist Dunya Alyansi ve Sudandaki Presviterian Kilsesi Islahatcilarin Umumdunya Birliyi daxil olmaqla xristian kilseleri ve mebedleri de var Istinadlar Bolshaya rossijskaya enciklopediya 2020 10 26 tarixinde Istifade tarixi 2021 02 05 Eltahir Nafisa Abdelaziz Khalid Saul Jonathan Sudan s Red Sea port struggles to recover from blockade and turmoil Reuters ingilis 2021 12 23 2022 09 02 tarixinde Istifade tarixi 2022 04 22 Port Sudan Facts Encyclopedia Britannica ingilis 2021 03 02 tarixinde Istifade tarixi 2018 11 02 Foy Henry Schipani Andres Russia to build naval base in Sudan en The Financial Times November 16 2020 November 20 2020 tarixinde arxivlesdirilib Istifade tarixi November 20 2020 Russia will build a naval base on Sudan s Red Sea coast its first in Africa as the Kremlin seeks to expand its global military footprint and cement its burgeoning trade and defence ties with the continent The Russian navy has been directed to proceed with plans to construct a base for 300 personnel and space for up to four warships including nuclear powered vessels according to an order signed by president Vladimir Putin on Monday Phillips Michael M U S Worries Sudan Is Close to Leasing Russia a Red Sea Base Wall Street Journal ingilis 2022 03 02 ISSN 0099 9660 2022 08 09 tarixinde Istifade tarixi 2022 04 22 Sudan tribal protesters lift port blockade week after coup AP NEWS ingilis 2021 11 01 2022 04 22 tarixinde Istifade tarixi 2022 04 22 Bur Sudan Sudan Page ingilis 2012 02 05 tarixinde arxivlesdirilib Istifade tarixi 2011 12 17 Monthly Rainfall for Port Sudan 62641 China s Maritime Silk Road Don t Forget Africa 2022 09 01 tarixinde Istifade tarixi 2022 08 18 See also Harry G Broadman Afrika s Silk Road 2007 Implications for Africa from China s One Belt One Road Strategy 2019 04 11 tarixinde Istifade tarixi 2022 08 18 China s Belt and Road Initiative beacons new trade in MENAT 2021 04 14 tarixinde Istifade tarixi 2022 08 18 African Studies Center 2011 08 12 tarixinde orijinalindan arxivlesdirilib Istifade tarixi 2011 09 17 Kisholm Hyu redaktorPort Sudan Britannika Ensiklopediyasi 22 XI Cambridge University Press 1911 seh 133 Britannica Sudan 2020 05 10 at the Wayback Machine britannica com USA accessed on July 7 2019EdebiyyatArckell A J en UNESCO General History of Africa History of Darfur 1200 1700 A D SNR Encyclopaedia Britannica Port Sudan description 2007 webpage EB PortSudan daimi olu kecid Michael R T Dumper Bruce E Stanley redaktorlar Port Sudan Cities of the Middle East and North Africa Santa Barbara Cal en ABC CLIO 2008 ISBN 9781576079195 Gusterin P V Goroda Arabskogo Vostoka M Vostok Zapad 2007 352 s Enciklopedicheskij spravochnik 2000 ekz ISBN 978 5 478 00729 4Xarici kecidlerWikimedia Commonsda Port Sudan ile elaqeli materiallar var