Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Piramidalar döyüşü 1798-ci il iyul ayının 21-də Misirdə Napoleonun komandanlığı altında olan fransız ordusu ilə yerli məmlük qüvvələri arasında baş vermiş olan müharibədir.
| Piramidalar döyüşü | |||
|---|---|---|---|
| Fransa İnqilabi Müharibələri | |||
 | |||
| Tarix | 21 iyul 1798 | ||
| Yeri | Qahirə, Misir | ||
| Nəticəsi | Fransa qələbə qazandı | ||
| Münaqişə tərəfləri | |||
| | |||
| Komandan(lar) | |||
| | |||
| Tərəflərin qüvvəsi | |||
| |||
| İtkilər | |||
| |||
 Vikianbarda əlaqəli mediafayllar | |||
Müharibədən əvvəl
1789-cu ildə baş vermiş olan Böyük Fransa inqilabından sonra yaradılmış olan direktoriya hökuməti inqilabi müharibələrin qəhrəmanı olan gənc general Napoleonu özünə hərbi məsləhətçi götürmüşdü. Napoleon Avropa üzərində hökmranlığın açarı kimi İngiltərənin Hindistana gedən yolunu kəsməyi və Fransanın yeni mənbələr axtararaq tapmağı təklif etmişdi. Bu yanaşmanı inqilabi hökumət də dəstəkləmiş və Napoleona səlahiyyətlər verilərək ona ekspedisiya hazırlıqlarına başlaması tapşırığı verilmişdi. Bütün hazırlıqları başa çatdırdıqdan sonra təxminən 30 min nəfəri daşıyan 400 gəmilik fransız donanması 19 may 1798-ci ildə Aralıq dənizindən səfərə başlamışdır. İyul ayının 1-də İsgəndəriyyəyə çıxan ordu bir neçə həftəlik səyahətdən sonra Aralıq dənizində olan ingilis donanmasından da yan keçməyi bacarmışdı. Vaxt itirmədən müdafiəsi zəif təşkil edilmiş olan İsgəndəriyyə şəhəri ələ keçirilir. Misir Osmanlı hakimiyyəti altında imtiyazlı bir vilayət olub, idarə etməsində keçmiş Məmlük hərbi zabitləri də iştirak edirdi. Fransız ordusu İsgəndəriyyədə kiçik bir qarnizon buraxaraq buradan ayrılmış və yuxarıya - cənub istiqamətində hərəkət edərək Misirin ürəyini - Qahirəni tutmaq istəyirdi. Bu hərbi əməliyyat ordunun üç fərqli qola bölünməsi ilə həyata keçirilmişdi. Birinci qola şəxsən Napoleonun özü, ikinci qola general Duqua komandanlıq edirdi və sonuncu kolon isə Rosettadakı Nil donanması ilə görüşərək irəliləməli idi. Birinci kolon ən qısa yolla hərəkət etsə də, onun marşrutu əsasən səhra ərazisindən keçdiyi üçün müntəzəm olaraq bədəvilərin hücumlarına məruz qalırdı və eyni zamanda da aclıqla mübarizə aparırdı. Duquanın kolonu da bir qədər uzun, lakin daha hamar yoldan istifadə edirdi. Ramaneh ərazisində, donanma yolu ilə gələnlər və Napoleonun komandanlığı altında olanlar birləşirlər, daha bir neçə gündən sonra isə uzun, lakin nisbətən daha az nahamar yoldan istifadə edən Duquanın kolonu da digər iki kolona qoşulur. Bütün qolların birləşməsindən sonra ordu Nil çayının qərb sahilləri ilə cənuba doğru hərəkət etməyə davam etmişdir. Ordunun məhz bu formada hərəkət seçiminin əsas səbəbi birbaşa düşmən hücumlarının qarşısını almaq üçün özləri ilə düşmən arasında məsafə saxlamaq istəyi idi. İyul ayının 13-də fransız ordusu Şubra əl-Hit ərazisində birinci Məmlük ordusu ilə qarşılaşmışdır. Nəhayət Piramidalar döyüşündə yerinə yetiriləcək döyüş əmri burada məşq edilmişdir (diviziya miqyasında kvadrat döyüş forması). Fransız ordusu asan bir qələbə əldə edərək yoluna davam etmişdir. Daha sonra fransızlar Qahirə yaxınlığınd olarkəna Murad bəyin başçılığı altında olan məmlük ordusu Giza piramidalarından 25 km aralıda öz mövqeyini tutmuşdu. Hətta, fransız mənbələrinin vermiş olduğu məlumatlara görə, Napoleon bu nöqtədə ordularına məşhur bir xitabını etmiş və əsgərlərinə Soldats, songez que, du haut de ces pyramides, quarante siecles d'histoire vous contemplent (Əsgərlər! Piramidaların üstündən 40 əsr sizə baxır) demişdir. Orduların vəziyyətinə gəlincə isə, fransız mənbələrinin vermiş olduğu məlumata görə, məmlük qüvvələri 40 min məmlük əsgərindən ibarət idi, lakin Məmlük ordusu yığma və nizamsız bir ordu idi, fransız ordusu isə 25 min əsgərdən ibarət idi və bu ordu odlu silahlardan istifadə edə bilən nizam-intizamlı hissələrdən ibarət idi.
Müharibə
Yuxarıda qeyd edildiyi birinci döyüşdə olduğu kimi, Napoleonun piramidalar döyüşündəki döyüş nizamı hər diviziyanın bir kvadrat hissə təşkil etməsi, kvadratların kənarlarının isə 6 sıra piyadalardan ibarət olması məlumdur. Artilleriya dəstəyi isə bu diviziyaların künclərinə yerləşdirilmiş və bununla da bütün istiqamətlərdə atəş gücü təmin edilmişdi. Kvadratların mərkəzi hissələrində süvarilər, həmçinin də odlu silahların ehtiyacı olan sursatlar və lazımi ləvazimatlar yerləşdirilmişdi. Napoleonun bu sistemləri səyyar qala kimi yüksək atəş gücü və manevr qabiliyyəti ilə döyüşdə əhəmiyyətli fərq yaratmışdır. Müharibənin qısa davam etməsi və məmlüklərin az itki ilə darmadağın edilməsi bu üstünlüklərin nəticəsi idi. Qoşunlar çayın qərb sahilində Giza piramidalarının yanında yerləşdikləri halda, Məmlük sərkərdəsi Murad bəyin müavini olan İbrahim bəy də ordusu ilə Nil çayının şərq sahilində yerləşmişdi, lakin o və ordusu elə bu mövqedəcə passiv bir formada qalacaqdılar. Napoleonun əmri ilə iyulun 21-də gecə yarısı fransız ordusu düşmənlə qarşılaşmaq üçün yürüşə başlamışdır. Qahirə yaxınlığındakı Embaba şəhərinə çatanda Napoleon ordusuna səngərlər qazmağı və istehkamlar hazırlamağı əmr etmişdir. Təxminən 21 iyul 1798-ci ildə günorta saatlarında Məmlük qüvvələri ümumi bir hücuma keçmişdirlər. Fransızlar kvadrat sistemə keçərək düşmən hücumuna cavab verirlər və mərkəzdə yerləşmiş olan qüvvələr tam müdafiəyə keçərək düşmən hücumunu dayandırdıqları halda; cinahlardakı kvadrat formalı diviziyalar qabağa doğru hərəkət edərək ordunun aypara forması almasına zəmin hazırlamış və qeyri-mütəşəkkil Məmlük qüvvələri tez bir zamanda məhv edilmişdirlər. Müharibədən sağ çıxmış olan və hərbi nizamı pozularaq qaçan Məmlük ordusunun qalıqları isə Nil çayına qovulmuş və burada da boğularaq öldürülmüşdürlər.
Müharibənin sonu
Cəmi bir neçə saat davam etmiş olan döyüşdə 6000-dən çox məmlük əsgəri öldürülmüş və Murad bəy gəmiləri yandırdıqdan sonra döyüş meydanından qaçmışdır. Yanan gəmilərin tüstüsünü görən Qahirə camaatı təşvişə düşərək xaos yaratmış və bunun nəticəsində məmlüklərin muzdla tutmuş olduqları bərbər muzdluları da talan və qırğınlarla məşğul olmuşdurlar. Bu hakimiyyət itkisi nəticəsində İbrahim bəy də Osmanlı valisi ilə birlikdə şərqə qaçmışdır. Müharibədən sonra Napoleon yeni nizam yaratmaq üçün yerli məmlük bəyləri ilə görüşlərə başlamışdır. Həmçinin də, müharibədən qısa bir müddət sonra Nil döyüşündə İngilis admiralı ilan Horatsio Nelson Fransa donanmasına hücum təşkil edərək yandırmışdır.
İstinadlar
- . Encyclopædia Britannica. Encyclopædia Britannica, inc. 2015-07-21 tarixində orijinalından arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 22 iyul 2020. (#invalid_param_val)
- "SOLDATS, SONGEZ QUE, DU HAUT DE CES PYRAMIDES, QUARANTE SIÈCLES D'HISTOIRE VOUS CONTEMPLENT » BONAPARTE, 1798". Historia. www.historia.fr/. 2018-04-11 tarixində . İstifadə tarixi: 22 iyul 2020.
- "Bataille des Pyramides". www.universalis.fr/. Encyclopédie Universalis. 8 may 2011 tarixində . İstifadə tarixi: 22 iyul 2020.
wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, tarixi, endir, indir, yukle, izlə, izle, mobil, telefon ucun, azeri, azəri, azerbaycanca, azərbaycanca, sayt, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, haqqında, haqqinda, məlumat, melumat, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar, android, ios, apple, samsung, iphone, pc, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, web, computer, komputer
Piramidalar doyusu 1798 ci il iyul ayinin 21 de Misirde Napoleonun komandanligi altinda olan fransiz ordusu ile yerli memluk quvveleri arasinda bas vermis olan muharibedir Piramidalar doyusuFransa Inqilabi MuharibeleriTarix 21 iyul 1798Yeri Qahire MisirNeticesi Fransa qelebe qazandiMunaqise terefleriBirinci Fransa Respublikasi Osmanli imperiyasi MemluklerKomandan lar Napoleon Bonapart Murad beyTereflerin quvvesiUmumilikde 25 000 3000 suvari 17 000 piyada 42 top Umumilikde 40 000 19 000 yeniceri 6000 Memluk suvarisi 15 000 qeyri nizami esger 40 topItkiler29 olu 260 yarali Napoleonun oz qeydlerine gore 6000 Memluk esgeri Vikianbarda elaqeli mediafayllarMuharibeden evvel1789 cu ilde bas vermis olan Boyuk Fransa inqilabindan sonra yaradilmis olan direktoriya hokumeti inqilabi muharibelerin qehremani olan genc general Napoleonu ozune herbi meslehetci goturmusdu Napoleon Avropa uzerinde hokmranligin acari kimi Ingilterenin Hindistana geden yolunu kesmeyi ve Fransanin yeni menbeler axtararaq tapmagi teklif etmisdi Bu yanasmani inqilabi hokumet de desteklemis ve Napoleona selahiyyetler verilerek ona ekspedisiya hazirliqlarina baslamasi tapsirigi verilmisdi Butun hazirliqlari basa catdirdiqdan sonra texminen 30 min neferi dasiyan 400 gemilik fransiz donanmasi 19 may 1798 ci ilde Araliq denizinden sefere baslamisdir Iyul ayinin 1 de Isgenderiyyeye cixan ordu bir nece heftelik seyahetden sonra Araliq denizinde olan ingilis donanmasindan da yan kecmeyi bacarmisdi Vaxt itirmeden mudafiesi zeif teskil edilmis olan Isgenderiyye seheri ele kecirilir Misir Osmanli hakimiyyeti altinda imtiyazli bir vilayet olub idare etmesinde kecmis Memluk herbi zabitleri de istirak edirdi Fransiz ordusu Isgenderiyyede kicik bir qarnizon buraxaraq buradan ayrilmis ve yuxariya cenub istiqametinde hereket ederek Misirin ureyini Qahireni tutmaq isteyirdi Bu herbi emeliyyat ordunun uc ferqli qola bolunmesi ile heyata kecirilmisdi Birinci qola sexsen Napoleonun ozu ikinci qola general Duqua komandanliq edirdi ve sonuncu kolon ise Rosettadaki Nil donanmasi ile goruserek irelilemeli idi Birinci kolon en qisa yolla hereket etse de onun marsrutu esasen sehra erazisinden kecdiyi ucun muntezem olaraq bedevilerin hucumlarina meruz qalirdi ve eyni zamanda da acliqla mubarize aparirdi Duquanin kolonu da bir qeder uzun lakin daha hamar yoldan istifade edirdi Ramaneh erazisinde donanma yolu ile gelenler ve Napoleonun komandanligi altinda olanlar birlesirler daha bir nece gunden sonra ise uzun lakin nisbeten daha az nahamar yoldan istifade eden Duquanin kolonu da diger iki kolona qosulur Butun qollarin birlesmesinden sonra ordu Nil cayinin qerb sahilleri ile cenuba dogru hereket etmeye davam etmisdir Ordunun mehz bu formada hereket seciminin esas sebebi birbasa dusmen hucumlarinin qarsisini almaq ucun ozleri ile dusmen arasinda mesafe saxlamaq isteyi idi Iyul ayinin 13 de fransiz ordusu Subra el Hit erazisinde birinci Memluk ordusu ile qarsilasmisdir Nehayet Piramidalar doyusunde yerine yetirilecek doyus emri burada mesq edilmisdir diviziya miqyasinda kvadrat doyus formasi Fransiz ordusu asan bir qelebe elde ederek yoluna davam etmisdir Daha sonra fransizlar Qahire yaxinligind olarkena Murad beyin basciligi altinda olan memluk ordusu Giza piramidalarindan 25 km aralida oz movqeyini tutmusdu Hetta fransiz menbelerinin vermis oldugu melumatlara gore Napoleon bu noqtede ordularina meshur bir xitabini etmis ve esgerlerine Soldats songez que du haut de ces pyramides quarante siecles d histoire vous contemplent Esgerler Piramidalarin ustunden 40 esr size baxir demisdir Ordularin veziyyetine gelince ise fransiz menbelerinin vermis oldugu melumata gore memluk quvveleri 40 min memluk esgerinden ibaret idi lakin Memluk ordusu yigma ve nizamsiz bir ordu idi fransiz ordusu ise 25 min esgerden ibaret idi ve bu ordu odlu silahlardan istifade ede bilen nizam intizamli hisselerden ibaret idi MuharibeYuxarida qeyd edildiyi birinci doyusde oldugu kimi Napoleonun piramidalar doyusundeki doyus nizami her diviziyanin bir kvadrat hisse teskil etmesi kvadratlarin kenarlarinin ise 6 sira piyadalardan ibaret olmasi melumdur Artilleriya desteyi ise bu diviziyalarin kunclerine yerlesdirilmis ve bununla da butun istiqametlerde ates gucu temin edilmisdi Kvadratlarin merkezi hisselerinde suvariler hemcinin de odlu silahlarin ehtiyaci olan sursatlar ve lazimi levazimatlar yerlesdirilmisdi Napoleonun bu sistemleri seyyar qala kimi yuksek ates gucu ve manevr qabiliyyeti ile doyusde ehemiyyetli ferq yaratmisdir Muharibenin qisa davam etmesi ve memluklerin az itki ile darmadagin edilmesi bu ustunluklerin neticesi idi Qosunlar cayin qerb sahilinde Giza piramidalarinin yaninda yerlesdikleri halda Memluk serkerdesi Murad beyin muavini olan Ibrahim bey de ordusu ile Nil cayinin serq sahilinde yerlesmisdi lakin o ve ordusu ele bu movqedece passiv bir formada qalacaqdilar Napoleonun emri ile iyulun 21 de gece yarisi fransiz ordusu dusmenle qarsilasmaq ucun yuruse baslamisdir Qahire yaxinligindaki Embaba seherine catanda Napoleon ordusuna sengerler qazmagi ve istehkamlar hazirlamagi emr etmisdir Texminen 21 iyul 1798 ci ilde gunorta saatlarinda Memluk quvveleri umumi bir hucuma kecmisdirler Fransizlar kvadrat sisteme kecerek dusmen hucumuna cavab verirler ve merkezde yerlesmis olan quvveler tam mudafieye kecerek dusmen hucumunu dayandirdiqlari halda cinahlardaki kvadrat formali diviziyalar qabaga dogru hereket ederek ordunun aypara formasi almasina zemin hazirlamis ve qeyri mutesekkil Memluk quvveleri tez bir zamanda mehv edilmisdirler Muharibeden sag cixmis olan ve herbi nizami pozularaq qacan Memluk ordusunun qaliqlari ise Nil cayina qovulmus ve burada da bogularaq oldurulmusdurler Muharibenin sonuCemi bir nece saat davam etmis olan doyusde 6000 den cox memluk esgeri oldurulmus ve Murad bey gemileri yandirdiqdan sonra doyus meydanindan qacmisdir Yanan gemilerin tustusunu goren Qahire camaati tesvise duserek xaos yaratmis ve bunun neticesinde memluklerin muzdla tutmus olduqlari berber muzdlulari da talan ve qirginlarla mesgul olmusdurlar Bu hakimiyyet itkisi neticesinde Ibrahim bey de Osmanli valisi ile birlikde serqe qacmisdir Muharibeden sonra Napoleon yeni nizam yaratmaq ucun yerli memluk beyleri ile goruslere baslamisdir Hemcinin de muharibeden qisa bir muddet sonra Nil doyusunde Ingilis admirali ilan Horatsio Nelson Fransa donanmasina hucum teskil ederek yandirmisdir Istinadlar Encyclopaedia Britannica Encyclopaedia Britannica inc 2015 07 21 tarixinde orijinalindan arxivlesdirilib Istifade tarixi 22 iyul 2020 invalid param val SOLDATS SONGEZ QUE DU HAUT DE CES PYRAMIDES QUARANTE SIECLES D HISTOIRE VOUS CONTEMPLENT BONAPARTE 1798 Historia www historia fr 2018 04 11 tarixinde Istifade tarixi 22 iyul 2020 Bataille des Pyramides www universalis fr Encyclopedie Universalis 8 may 2011 tarixinde Istifade tarixi 22 iyul 2020