Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Paraqvay vətəndaş müharibəsi (1922-1923) (isp. Guerra Civil Paraguaya de 1922-1923) .Bu Paraqvayda 1922-1923 ci illərdə ictimayi və siyasi qüvvələrin hərbi toqquşması olmuşdur.XX əsrdə ölkə ikinci dəfə Paraqvay vətəndaş müharibəsi (1947) baş verir.
Müharibədən öncəki vəziyyət
Paraqvay Respublikası 20 əsrin əvvəlində o digər Cənubi Amerika ölkələri arasında ən geri qalmış ölkə idi.Milli iqtisadiyyatın əsasını kənd təsərrüfatı təşkil edirdi.İxrac yox həddində idi.İxracatın əsası paraqvay çayı idi.Geriliyin səbəbi Paraqvay müharibəsi olur ki ,bu müharibə dövlətin kişi əhalisinin 90% həyatına son qoyur. Bununla belə ölkədə müxtəlif siyasi qüvvələr vardı.Siyasi elitanın əsasını iri torpaq sahibləri və Bankirlər idi.Dövlət idarəçiliyinə hərbi zabitlər güclü təsir göstərirdi.20-əsrin ilk on illiyi Liberal (Partiyası) on iliyi kimi düşür.Avqust inqilabı dövründə (1904-1922 ci illər ərzində) ölkədə 15 prezident və 21 hökumət dəyişikliyi baş verir.Mübarizə əsasən <radicoles> və <sivicos> arasında gedirdi.Paraqvay silahlı qüvvələri də bu mübarizəyə qoşulurdu.
Parqvay ordusu və donanması
Paraqvay ordusu 5000 nəfərdən təşkil edilmişdi.Quru qoşunları 4batalyon ,kavalerlər və ayrı jandarm eskadronundan ibarət idi.Üstəlik iki artilleriya batalyonu vardı.Donanma isə iki Kanoner qayığı və bir necə hərbi katerdən təşkil edilmişdi.Hərbi bölgü baxımında ölkədə dörd vilayət vardı:Enkanasone ,Paraquari,Vilyapine və Konsepone.Ordunun ən böyük rütbələri bir general və 5 pokovnik idi.Zabitlər əsasən Asunson hərbi ucilişində yetişdirilirdi.Orduya almanların təsiri hiss olunurdu. 1911-ci ildə Manuel Qondra artıq hakiniyyətdən getməki olur.Hərbi nazir olan Albino Xaray dönəmində dörd prezident dəyişikliyi baş verir.Eduardo Şerera prezident seçildikdən sonra Qondra hərbi nazir olur.Ancaq radikallar iki frakiyaya bölünür:Şereraçılar və Qondraçılar.1920-ci ildə Qondra yenədə prezident seçilir.Şereraçılar ona qarşı cıxır.29 oktyabr 1921-ci ildə hərbi nazir Adolfo Cirife quru qoşunlarının batalyonlarından istifadə edərək Qondranı istefa verrməyə vadar edirlər.Ancan vitse prezident Filiks Payva Cirifeni paytaxdan uzaq bölgəyə təyinat verir.Zabitlərin böyük əksəriyyəti Cirifeni dəstəkləyirlər.Cirifeni demək olarki bölgə ordu komandanlar:Mendosa və Bresuela dəstəkləyirdilər.Hərbi nazir Roxas və hərbi ucilişin rəhbəri Skenoni isə köküməti dəstəkləyirdi.
Tərəflərin gücləri
1922-ci ilim mayında Şirife ordunu paytaxta istiqamətləndirilir.Üsyançılar özlərini "Konsitutsyaçılar,hökuməti və onun tərəfdarlarını "Loyalistlər" adlandırırlar.İlk əvvəl üstünlük üsyançıların əlində idi.Üsyançılar 2quru qoşunları batalyonu,iki kavalerlər eskadronu,arılmıs quru qoşun bolüyü və iki dağ silahları ilə təhciz olunmuş batareya ümumulikdə 1700 nəfərə malik idilər.Ancaq ordu səpələnmiş olaraq ölənin müxtəlif bölgələrində idi.Hökumət qüvvələri isə plomyot vzvodu ,2 kavalerlər eskadronu və quru qoşunları bateryasına sahib olaraq 600 nəfər təşkil edirdi.Qüvvələr əsasən Asunsonda cəmləşmişdi.
Müharibənin gedişi
İlk toqquşmalar 8 iyun 1922-ci ildə baş verir.Loyalıstlər kavalerlərin bütün gücündən istifadə edərək üsyançıları geri oturtmağa müvvəfəq olur.Həncinin şəhərin müdafisində həmkarlar ittifaqının təşkilatlığı ilə 1000 könüllünün köməyi də az rol oynamırdı.Bu toqquşmadan sonra üsyançılar ölkənin cənub-şərqinə sıxışdırılır (Yaquron və Paraquari şəhərləri).Şirife əlavə quru qoşunları batalyonun gəlməsini gözlədiyi halda Hökumət bunun qarşısını almaq üçün döyüşdə ilk dəfə olaraq aviasiyanı tətbiq edir.Onun 1 qırıçı SPAD Herbemont S.XX,2 kəşfiyyat təyyarəsi SMAL A:3,2 Qırıçı Bonbardımançı Alonso SVA 5 və Bonbardımançı Alonsa SVA 10 vardı ki,onları ingilis və italyan təyyarəçilər idarə edirirdi.Hökumət ordu quruçuluğuna başlayır.Quru,kavalerlər və artilleriya hissələri yaradılır.31 iyul 1922-ci ildə Loyalistlər Vilyarika şəhərinə qoşun yeridir.Avqust ayında loyalistlərin ordusunda 190mm li topları ilə təhciz edilmiş zirehli vaqonlar peyda olur.Cirife tərəfində Argentinaya məxsus 3 təyyarə iki Ansoldo SVA 5,bir Ansaldo 10 vuruşurdu.Bu təyyarələrdə ikisi Loyalistlər tərəfindən ələ keçirilir.1923-ci ilin 18 mayında Cirişe ölür ,onu Mendosa əvəz edir.O isə Leolistlərin əlində olan şəhərləri dolanaraq Asunsona daxil olma planını irəli sürür.Bu plan 9 iyul 1923 -ci ildə gecə vaxtı həyata keçirilir.Şəhər ələ keçirilsədə bütün silah-sursat əvvəlcədən cıxarılır.Şəhər azad edilərək düşmən Argentina sərhədinə sıxışdırılır.Konstitutsiyaçılar silahı yerə qoyaraq təslim olurlar və bununlada müharibə bitir.
Nəticə
Vətəndaş müharibəsi nəticəsində iqtisadiyyata ağır zərbə vurulur.Ancaq qüclu ordu yaranır.Müharibə Parqvay ordusunda təcrübəli zabitlər yetişir.10-il sonra baş verən və güclü düşməni Boliviya ilə Chaco Müharibəsində Paraqvayın qalibiyyətinə təsir göstərir.
İstinadlar
- La Guerra Civil Parguaya 1922-1923[ölü keçid]Historio y Aryueologio Marítima (ing.)
- Liberal Decades[ölü keçid]
wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, tarixi, endir, indir, yukle, izlə, izle, mobil, telefon ucun, azeri, azəri, azerbaycanca, azərbaycanca, sayt, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, haqqında, haqqinda, məlumat, melumat, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar, android, ios, apple, samsung, iphone, pc, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, web, computer, komputer
Paraqvay vetendas muharibesi 1922 1923 isp Guerra Civil Paraguaya de 1922 1923 Bu Paraqvayda 1922 1923 ci illerde ictimayi ve siyasi quvvelerin herbi toqqusmasi olmusdur XX esrde olke ikinci defe Paraqvay vetendas muharibesi 1947 bas verir Loyalistlerin Asunsona girisi 1923Muharibeden onceki veziyyetParaqvay Respublikasi 20 esrin evvelinde o diger Cenubi Amerika olkeleri arasinda en geri qalmis olke idi Milli iqtisadiyyatin esasini kend teserrufati teskil edirdi Ixrac yox heddinde idi Ixracatin esasi paraqvay cayi idi Geriliyin sebebi Paraqvay muharibesi olur ki bu muharibe dovletin kisi ehalisinin 90 heyatina son qoyur Bununla bele olkede muxtelif siyasi quvveler vardi Siyasi elitanin esasini iri torpaq sahibleri ve Bankirler idi Dovlet idareciliyine herbi zabitler guclu tesir gosterirdi 20 esrin ilk on illiyi Liberal Partiyasi on iliyi kimi dusur Avqust inqilabi dovrunde 1904 1922 ci iller erzinde olkede 15 prezident ve 21 hokumet deyisikliyi bas verir Mubarize esasen lt radicoles gt ve lt sivicos gt arasinda gedirdi Paraqvay silahli quvveleri de bu mubarizeye qosulurdu Parqvay ordusu ve donanmasiParaqvay ordusu 5000 neferden teskil edilmisdi Quru qosunlari 4batalyon kavalerler ve ayri jandarm eskadronundan ibaret idi Ustelik iki artilleriya batalyonu vardi Donanma ise iki Kanoner qayigi ve bir nece herbi katerden teskil edilmisdi Herbi bolgu baximinda olkede dord vilayet vardi Enkanasone Paraquari Vilyapine ve Konsepone Ordunun en boyuk rutbeleri bir general ve 5 pokovnik idi Zabitler esasen Asunson herbi ucilisinde yetisdirilirdi Orduya almanlarin tesiri hiss olunurdu 1911 ci ilde Manuel Qondra artiq hakiniyyetden getmeki olur Herbi nazir olan Albino Xaray doneminde dord prezident deyisikliyi bas verir Eduardo Serera prezident secildikden sonra Qondra herbi nazir olur Ancaq radikallar iki frakiyaya bolunur Sereracilar ve Qondracilar 1920 ci ilde Qondra yenede prezident secilir Sereracilar ona qarsi cixir 29 oktyabr 1921 ci ilde herbi nazir Adolfo Cirife quru qosunlarinin batalyonlarindan istifade ederek Qondrani istefa verrmeye vadar edirler Ancan vitse prezident Filiks Payva Cirifeni paytaxdan uzaq bolgeye teyinat verir Zabitlerin boyuk ekseriyyeti Cirifeni destekleyirler Cirifeni demek olarki bolge ordu komandanlar Mendosa ve Bresuela destekleyirdiler Herbi nazir Roxas ve herbi ucilisin rehberi Skenoni ise kokumeti destekleyirdi Tereflerin gucleri1922 ci ilim mayinda Sirife ordunu paytaxta istiqametlendirilir Usyancilar ozlerini Konsitutsyacilar hokumeti ve onun terefdarlarini Loyalistler adlandirirlar Ilk evvel ustunluk usyancilarin elinde idi Usyancilar 2quru qosunlari batalyonu iki kavalerler eskadronu arilmis quru qosun boluyu ve iki dag silahlari ile tehciz olunmus batareya umumulikde 1700 nefere malik idiler Ancaq ordu sepelenmis olaraq olenin muxtelif bolgelerinde idi Hokumet quvveleri ise plomyot vzvodu 2 kavalerler eskadronu ve quru qosunlari bateryasina sahib olaraq 600 nefer teskil edirdi Quvveler esasen Asunsonda cemlesmisdi Muharibenin gedisiIlk toqqusmalar 8 iyun 1922 ci ilde bas verir Loyalistler kavalerlerin butun gucunden istifade ederek usyancilari geri oturtmaga muvvefeq olur Hencinin seherin mudafisinde hemkarlar ittifaqinin teskilatligi ile 1000 konullunun komeyi de az rol oynamirdi Bu toqqusmadan sonra usyancilar olkenin cenub serqine sixisdirilir Yaquron ve Paraquari seherleri Sirife elave quru qosunlari batalyonun gelmesini gozlediyi halda Hokumet bunun qarsisini almaq ucun doyusde ilk defe olaraq aviasiyani tetbiq edir Onun 1 qirici SPAD Herbemont S XX 2 kesfiyyat teyyaresi SMAL A 3 2 Qirici Bonbardimanci Alonso SVA 5 ve Bonbardimanci Alonsa SVA 10 vardi ki onlari ingilis ve italyan teyyareciler idare edirirdi Hokumet ordu quruculuguna baslayir Quru kavalerler ve artilleriya hisseleri yaradilir 31 iyul 1922 ci ilde Loyalistler Vilyarika seherine qosun yeridir Avqust ayinda loyalistlerin ordusunda 190mm li toplari ile tehciz edilmis zirehli vaqonlar peyda olur Cirife terefinde Argentinaya mexsus 3 teyyare iki Ansoldo SVA 5 bir Ansaldo 10 vurusurdu Bu teyyarelerde ikisi Loyalistler terefinden ele kecirilir 1923 ci ilin 18 mayinda Cirise olur onu Mendosa evez edir O ise Leolistlerin elinde olan seherleri dolanaraq Asunsona daxil olma planini ireli surur Bu plan 9 iyul 1923 ci ilde gece vaxti heyata kecirilir Seher ele kecirilsede butun silah sursat evvelceden cixarilir Seher azad edilerek dusmen Argentina serhedine sixisdirilir Konstitutsiyacilar silahi yere qoyaraq teslim olurlar ve bununlada muharibe bitir NeticeVetendas muharibesi neticesinde iqtisadiyyata agir zerbe vurulur Ancaq quclu ordu yaranir Muharibe Parqvay ordusunda tecrubeli zabitler yetisir 10 il sonra bas veren ve guclu dusmeni Boliviya ile Chaco Muharibesinde Paraqvayin qalibiyyetine tesir gosterir IstinadlarLa Guerra Civil Parguaya 1922 1923 olu kecid Historio y Aryueologio Maritima ing Liberal Decades olu kecid