Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Parçalanma (çoxalma) — Çoxhüceyrəli və ya səbəst orqanizmlərində parçalanma, bir orqanizmin fraqmentlərə bölündüyü qeyri-cinsi çoxalma və ya klonlaşmanın bir formasıdır. Bu fraqmentlərin hər biri orijinal orqanizmin klonları olan yetkin, tam yetkin fərdlərə çevrilir.
Orqanizm tökülmək və ya asanlıqla parçalanmaq üçün xüsusi orqanlar və ya zonalar inkişaf etdirə bilər. Əgər parçalanma orqanizmin əvvəlcədən hazırlanması olmadan baş verərsə, onun çoxalma funksiyasını yerinə yetirməsi üçün hər iki fraqment tam orqanizmi bərpa edə bilməlidir.
Çoxalma üsulu olaraq parçalanma filamentli siyanobakteriyalar, qəliblər, süngərlər, acoel yastı qurdlar, bəzi annelid qurdlar və dəniz ulduzları kimi orqanizmlərdə görülür.
Müxtəlif orqanizmlərdə parçalanma
Göbələklər krallığının bir hissəsi olan qəliblər, mayalar və göbələklər hif adlanan kiçik saplar əmələ gətirir. Bu hiflər böyümək və mayalandırmaq üçün digər orqanizmlərin bədənindən qida və qida maddələri alırlar. Sonra bir parça hif qoparaq yeni bir fərdə çevrilir və dövr davam edir.
Bitkilər
Parçalanma bitkilərdə çox yayılmış vegetativ çoxalma növüdür. Bir çox ağaclar, kollar, ağacsız çoxilliklər və qıjılar rizomlar və ya stolonlar tərəfindən yeni köklü tumurcuqlar çıxararaq klon koloniyaları əmələ gətirir ki, bu da koloniyanın diametrini artırır. Əgər köklü tumurcuq koloniyadan ayrılırsa, deməli parçalanma baş verib. Bitkilərdə təbii parçalanmanın bir neçə başqa mexanizmləri var.
İxtisaslaşmış reproduktiv strukturların istehsalı: Bir neçə bitki öz yarpaqlarında təsadüfi bitkiciklər əmələ gətirir, onlar düşür və müstəqil bitkilər əmələ gətirir . Tam bitkiyə çevrilmək üçün yüksək potensiala malik olan asanlıqla itirilən hissələr: Söyüd kimi bəzi ağac bitkiləri təbii olaraq budaqlar tökür. Buna kladoptoz deyilir. İtirilmiş budaqlar yeni bir bitki yaratmaq üçün uyğun bir mühitdə kök yarada bilər. Çay axınları tez-tez çay sahillərində bitən bəzi pambıq ağaclarının budaq parçalarını qoparır. Uyğun mühitlərə çatan fraqmentlər kök salıb yeni bitkilər yarada bilər. Bəzi kaktusların və digər bitkilərin birləşmiş gövdələri var. Yastıq adlanan gövdə seqmenti yıxıldıqda, kök salıb yeni bitki əmələ gətirə bilər. Bəzi bitkilərin yarpaqları düşəndə asanlıqla kök alır, məsələn. Parçalanma damarsız bitkilərdə də müşahidə olunur, məsələn, qaraciyər və mamırlarda. Mamırın "gövdələri" və ya "yarpaqları" nın kiçik parçaları tez-tez külək, su və ya heyvanlar tərəfindən səpələnir. Mamır parçası uyğun bir mühitə çatarsa, yeni bir bitki qura bilər.
Heyvanlar
Süngərlər və mərcan koloniyaları təbii olaraq parçalanır və çoxalır. Annelidlərin və yastı qurdların bir çox növləri bu üsulla çoxalır. Spesifik inkişaf dəyişiklikləri səbəbindən parçalanma baş verdikdə, arxitomiya, paratomiya və qönçələnmə terminləri istifadə olunur. Arxitomiyada heyvan müəyyən bir nöqtədə parçalanır və iki fraqment itkin orqan və toxumaları bərpa edir. Parçalanma, itiriləcək toxumaların inkişafı ilə əvvəl deyil. Parçalanmadan əvvəl, heyvan parçalanma zonasında şırımları inkişaf etdirə bilər. Başsız fraqment tamamilə yeni başlığı bərpa etməlidir. "Paratomiyada" parçalanma ön-arxa oxa perpendikulyar olaraq baş verir və parçalanmadan əvvəl posterior hissədə ön strukturların "pregenerasiyası" baş verir. İki orqanizmin bədən oxu hizalanmışdır, yəni başdan quyruğa qədər inkişaf edirlər. Qönçələnmə paratomiyaya bənzəyir, ancaq bədən oxlarının düzülməsinə ehtiyac yoxdur: yeni baş yan tərəfə böyüyə və ya hətta geriyə yönələ bilər (məsələn, Convolutriloba retrogemma acoel yastı qurd).
Mərcan
Mərcanlar akvariumda ana koloniyadan "parçaları" uyğun bir substrata, məsələn, keramika tıxacına və ya canlı qaya parçasına əlavə etməklə çoxalda bilər. Bu akvarium xüsusi olaraq qırıqlardan mərcan koloniyaları yetişdirmək üçün nəzərdə tutulmuşdur. Mərcan koloniyalarının bir çox növləri təbii və ya süni şəkildə baş verən parçalanma ilə sayı arta bilər. Reef akvarium həvəskarları mərcanları müxtəlif məqsədlər üçün parçalayır, o cümlədən forma nəzarəti; başqaları ilə bölüşmək; yenidən böyümə təcrübələri; və təbii mərcan riflərinə zərərin minimuma endirilməsi. Həm sərt, həm də yumşaq mercanlar parçalana bilər. Parçalanmaya yüksək dözümlü nəsillərə başqaları arasında Acropora, Montipora, Pocillopora, Euphyllia və Caulastraea daxildir. Dəniz anemonlarının əksəriyyəti müxtəlif üsullarla parçalanma yolu ilə çoxalır, o cümlədən uzununa parçalanma, orijinal anemon ortadan iki bərabər ölçülü anemon əmələ gətirərək parçalanır və heyvanın kiçik hissələrinin yeni anemonlar yaratmaq üçün əsasdan ayrıldığı bazal yırtılma.
Exinodermlər
Ekinodermlərdə bu proses adətən parçalanma kimi tanınır (bu termin ümumiyyətlə bioloji parçalanma üçün də nadir hallarda istifadə olunur). Bəzi növlər avtotomiya vasitəsilə qəsdən bu şəkildə çoxala bilər. Bu üsul sürfələrin redaktə mərhələlərində daha çox yayılmışdır.
Bu çoxalma prosesinin dezavantajı Bu proses aseksual çoxalmanın bir forması olduğundan, nəsildə genetik müxtəliflik yaratmır. Buna görə də, bunlar dəyişən mühitlərə, parazitlərə və xəstəliklərə qarşı daha həssasdır.
İstinadlar
- "Fragmentation- Fragmentation in Animals and in Plants". BYJUS (ingilis). 2022-01-01 tarixində . İstifadə tarixi: 2020-08-12.
- Rood, S.B., Kalischuk, M.L., and Braatne, J.H. 2003. Branch propagation, not cladoptosis, permits dispersive, clonal reproduction of . Forest Ecology and Management 186: 227–242. [1] 2007-09-28 at the Wayback Machine
- . 2006-09-27 tarixində orijinalından arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2006-08-06.
- Equihua, Clementina. "Diseminación de yemas en Marchantia polymorpha L. (Hepaticae)". Cryptogamie, Bryologie, Lichénologie (ispan). 8 (3). 1987: 199–217.
- Åkesson, Bertil; Robert Gschwentner; Jan Hendelberg; Peter Ladurner; Johann Müller; Reinhard Rieger. (PDF). Acta Zoologica. 82 (3). 2001-12-01: 231–239. doi:10.1046/j.1463-6395.2001.00084.x. ISSN 1463-6395. 2016-03-04 tarixində orijinalından (PDF) arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2011-07-13.
- Egger, Bernhard. (PDF). Birth Defects Research Part C: Embryo Today: Reviews. 84 (4). December 2008: 257–264. doi:10.1002/bdrc.20135. ISSN 1542-9768. PMID 19067421. 2011-08-11 tarixində orijinalından (PDF) arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2011-07-13.
- Lirman, Diego. "Fragmentation in the branching coral Acropora palmata (Lamarck): growth, survivorship, and reproduction of colonies and fragments" (PDF). Journal of Experimental Marine Biology and Ecology. 251 (1). 2000-08-23: 41–57. doi:10.1016/s0022-0981(00)00205-7. ISSN 0022-0981. PMID 10958900. 2022-01-11 tarixində (PDF). İstifadə tarixi: 2011-07-13.
- Calfo, Anthony. "Coral fragmentation: Not just for beginners". Reefkeeping Magazine. Reef Central. 2008. 2022-09-12 tarixində . İstifadə tarixi: 2015-05-03.
- "Fact Sheet: Sea Anemones". . 24 December 2019 tarixində . İstifadə tarixi: 3 September 2018.
- Helen Nilsson Sköld; Matthias Obst; Mattias Sköld; Bertil Åkesson. Stem Cells in Asexual Reproduction of Marine Invertebrates // Baruch Rinkevich; Valeria Matranga (redaktorlar ). Stem Cells in Marine Organisms. Springer. 2009. səh. 125. ISBN . 2022-03-18 tarixində . İstifadə tarixi: 2022-01-11.
wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, tarixi, endir, indir, yukle, izlə, izle, mobil, telefon ucun, azeri, azəri, azerbaycanca, azərbaycanca, sayt, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, haqqında, haqqinda, məlumat, melumat, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar, android, ios, apple, samsung, iphone, pc, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, web, computer, komputer
Parcalanma coxalma Coxhuceyreli ve ya sebest orqanizmlerinde parcalanma bir orqanizmin fraqmentlere bolunduyu qeyri cinsi coxalma ve ya klonlasmanin bir formasidir Bu fraqmentlerin her biri orijinal orqanizmin klonlari olan yetkin tam yetkin ferdlere cevrilir Orqanizm tokulmek ve ya asanliqla parcalanmaq ucun xususi orqanlar ve ya zonalar inkisaf etdire biler Eger parcalanma orqanizmin evvelceden hazirlanmasi olmadan bas vererse onun coxalma funksiyasini yerine yetirmesi ucun her iki fraqment tam orqanizmi berpa ede bilmelidir Coxalma usulu olaraq parcalanma filamentli siyanobakteriyalar qelibler sungerler acoel yasti qurdlar bezi annelid qurdlar ve deniz ulduzlari kimi orqanizmlerde gorulur Muxtelif orqanizmlerde parcalanmaGobelekler kralliginin bir hissesi olan qelibler mayalar ve gobelekler hif adlanan kicik saplar emele getirir Bu hifler boyumek ve mayalandirmaq ucun diger orqanizmlerin bedeninden qida ve qida maddeleri alirlar Sonra bir parca hif qoparaq yeni bir ferde cevrilir ve dovr davam edir BitkilerParcalanma bitkilerde cox yayilmis vegetativ coxalma novudur Bir cox agaclar kollar agacsiz coxillikler ve qijilar rizomlar ve ya stolonlar terefinden yeni koklu tumurcuqlar cixararaq klon koloniyalari emele getirir ki bu da koloniyanin diametrini artirir Eger koklu tumurcuq koloniyadan ayrilirsa demeli parcalanma bas verib Bitkilerde tebii parcalanmanin bir nece basqa mexanizmleri var Ixtisaslasmis reproduktiv strukturlarin istehsali Bir nece bitki oz yarpaqlarinda tesadufi bitkicikler emele getirir onlar dusur ve musteqil bitkiler emele getirir Tam bitkiye cevrilmek ucun yuksek potensiala malik olan asanliqla itirilen hisseler Soyud kimi bezi agac bitkileri tebii olaraq budaqlar tokur Buna kladoptoz deyilir Itirilmis budaqlar yeni bir bitki yaratmaq ucun uygun bir muhitde kok yarada biler Cay axinlari tez tez cay sahillerinde biten bezi pambiq agaclarinin budaq parcalarini qoparir Uygun muhitlere catan fraqmentler kok salib yeni bitkiler yarada biler Bezi kaktuslarin ve diger bitkilerin birlesmis govdeleri var Yastiq adlanan govde seqmenti yixildiqda kok salib yeni bitki emele getire biler Bezi bitkilerin yarpaqlari dusende asanliqla kok alir meselen Parcalanma damarsiz bitkilerde de musahide olunur meselen qaraciyer ve mamirlarda Mamirin govdeleri ve ya yarpaqlari nin kicik parcalari tez tez kulek su ve ya heyvanlar terefinden sepelenir Mamir parcasi uygun bir muhite catarsa yeni bir bitki qura biler HeyvanlarSungerler ve mercan koloniyalari tebii olaraq parcalanir ve coxalir Annelidlerin ve yasti qurdlarin bir cox novleri bu usulla coxalir Spesifik inkisaf deyisiklikleri sebebinden parcalanma bas verdikde arxitomiya paratomiya ve qoncelenme terminleri istifade olunur Arxitomiyada heyvan mueyyen bir noqtede parcalanir ve iki fraqment itkin orqan ve toxumalari berpa edir Parcalanma itirilecek toxumalarin inkisafi ile evvel deyil Parcalanmadan evvel heyvan parcalanma zonasinda sirimlari inkisaf etdire biler Bassiz fraqment tamamile yeni basligi berpa etmelidir Paratomiyada parcalanma on arxa oxa perpendikulyar olaraq bas verir ve parcalanmadan evvel posterior hissede on strukturlarin pregenerasiyasi bas verir Iki orqanizmin beden oxu hizalanmisdir yeni basdan quyruga qeder inkisaf edirler Qoncelenme paratomiyaya benzeyir ancaq beden oxlarinin duzulmesine ehtiyac yoxdur yeni bas yan terefe boyuye ve ya hetta geriye yonele biler meselen Convolutriloba retrogemma acoel yasti qurd MercanMercanlar akvariumda ana koloniyadan parcalari uygun bir substrata meselen keramika tixacina ve ya canli qaya parcasina elave etmekle coxalda biler Bu akvarium xususi olaraq qiriqlardan mercan koloniyalari yetisdirmek ucun nezerde tutulmusdur Mercan koloniyalarinin bir cox novleri tebii ve ya suni sekilde bas veren parcalanma ile sayi arta biler Reef akvarium heveskarlari mercanlari muxtelif meqsedler ucun parcalayir o cumleden forma nezareti basqalari ile bolusmek yeniden boyume tecrubeleri ve tebii mercan riflerine zererin minimuma endirilmesi Hem sert hem de yumsaq mercanlar parcalana biler Parcalanmaya yuksek dozumlu nesillere basqalari arasinda Acropora Montipora Pocillopora Euphyllia ve Caulastraea daxildir Deniz anemonlarinin ekseriyyeti muxtelif usullarla parcalanma yolu ile coxalir o cumleden uzununa parcalanma orijinal anemon ortadan iki beraber olculu anemon emele getirerek parcalanir ve heyvanin kicik hisselerinin yeni anemonlar yaratmaq ucun esasdan ayrildigi bazal yirtilma ExinodermlerEkinodermlerde bu proses adeten parcalanma kimi taninir bu termin umumiyyetle bioloji parcalanma ucun de nadir hallarda istifade olunur Bezi novler avtotomiya vasitesile qesden bu sekilde coxala biler Bu usul surfelerin redakte merhelelerinde daha cox yayilmisdir Bu coxalma prosesinin dezavantaji Bu proses aseksual coxalmanin bir formasi oldugundan nesilde genetik muxteliflik yaratmir Buna gore de bunlar deyisen muhitlere parazitlere ve xesteliklere qarsi daha hessasdir Istinadlar Fragmentation Fragmentation in Animals and in Plants BYJUS ingilis 2022 01 01 tarixinde Istifade tarixi 2020 08 12 Rood S B Kalischuk M L and Braatne J H 2003 Branch propagation not cladoptosis permits dispersive clonal reproduction of Forest Ecology and Management 186 227 242 1 2007 09 28 at the Wayback Machine 2006 09 27 tarixinde orijinalindan arxivlesdirilib Istifade tarixi 2006 08 06 Equihua Clementina Diseminacion de yemas en Marchantia polymorpha L Hepaticae Cryptogamie Bryologie Lichenologie ispan 8 3 1987 199 217 Akesson Bertil Robert Gschwentner Jan Hendelberg Peter Ladurner Johann Muller Reinhard Rieger PDF Acta Zoologica 82 3 2001 12 01 231 239 doi 10 1046 j 1463 6395 2001 00084 x ISSN 1463 6395 2016 03 04 tarixinde orijinalindan PDF arxivlesdirilib Istifade tarixi 2011 07 13 Egger Bernhard PDF Birth Defects Research Part C Embryo Today Reviews 84 4 December 2008 257 264 doi 10 1002 bdrc 20135 ISSN 1542 9768 PMID 19067421 2011 08 11 tarixinde orijinalindan PDF arxivlesdirilib Istifade tarixi 2011 07 13 Lirman Diego Fragmentation in the branching coral Acropora palmata Lamarck growth survivorship and reproduction of colonies and fragments PDF Journal of Experimental Marine Biology and Ecology 251 1 2000 08 23 41 57 doi 10 1016 s0022 0981 00 00205 7 ISSN 0022 0981 PMID 10958900 2022 01 11 tarixinde PDF Istifade tarixi 2011 07 13 Calfo Anthony Coral fragmentation Not just for beginners Reefkeeping Magazine Reef Central 2008 2022 09 12 tarixinde Istifade tarixi 2015 05 03 Fact Sheet Sea Anemones 24 December 2019 tarixinde Istifade tarixi 3 September 2018 Helen Nilsson Skold Matthias Obst Mattias Skold Bertil Akesson Stem Cells in Asexual Reproduction of Marine Invertebrates Baruch Rinkevich Valeria Matranga redaktorlar Stem Cells in Marine Organisms Springer 2009 seh 125 ISBN 978 90 481 2766 5 2022 03 18 tarixinde Istifade tarixi 2022 01 11