Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Qaratikan (lat. Paliurus) — bitkilər aləminin gülçiçəklilər dəstəsinin murdarçakimilər fəsiləsinə aid bitki cinsi.
| Qaratikan | ||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
 | ||||||||||
| Elmi təsnifat | ||||||||||
| Domen: Klad: Ranqsız: Aləm: Klad: Klad: Klad: Klad: Klad: Klad: Klad: Klad: Klad: Klad: Klad: Dəstə: Fəsilə: Triba: Cins: Qaratikan | ||||||||||
| Beynəlxalq elmi adı | ||||||||||
| ||||||||||
Botaniki təsviri
Hündürlüyü 1.5–3 (5) m olan olduqca tikanlı koldur. Bir neçə gövdəyə malikdir, budaqları əyri-üyrü, çılpaq qonur rəngdədir. Yarpaqları 2–4.5 sm, növbəli, elliptik və ya çəpinə yumurtavari, qıraqları xırdadiş mişarvaridir, üstdən çılpaq, tünd yaşıl rəngdə, parıltılı, altdan açıq yaşıldır. Yarpaqlarının saplaqları 10 mm qədər, oturacağında biri düz, digərinin ucu qırmaq kimi əyilmiş iki möhkəm tikan vardır. Xırda, ulduzvari sarımtıl rəngli çiçəkləri, salxımvari qoltuq çiçəkqrupunda birləşmişlər. Meyvəsinin diametri 19–22 (27) mm, 3-yuvalı, 3(2) toxumludur açılmayandır. Yetişdikdə sarımtıl, sonradan açıq- və qonur mixəyi rəngdədir, uzun qanadı dərivari, qıraqları dalğalıdır. Toxumları yumru, bir qədər yastıtəhər, tünd-mixəyi və ya qonur mixəyi rəngdə, parıltılıdır. May-iyunda çiçəkləyir, avqust-oktyabr aylarında meyvə verir.
Yarpaq
Yarpaqlarının uzunluğu 2–4,5 sm-dir, növbəli düzülmüşdür, dəyirmi, ellipsvari və ya köndələn-yumurtaşəkillidir, küt və yaxud sivriləşmişdir, qaidə hissəsində dəyirmi və ya dayaz ürəkşəkillidir, kənarları dairəvi xırdamişarvaridir, üst tərəfdən tünd-yaşıl, çılpaq və parlaqdır, alt tərəfdən açıq-yaşıl rəngdədir, üç əsas damarı vardır. Yarpaqların saplaqları qısadır, uznluğu 10 mm-dir, qaidə hissəsi iki ədəd sərt tikanlıdır, onlardan biri düzdür və yuxarıya doğru yönəlmişdir, o birisi isə qarmaqşəkilli aşağıya doğru əyilmişdir.
Çiçək
Çiçəkləri xırdadır, ulduzşəkillidir, sarımtıl rəngdədir və qoltuq salxımşəkilli çiçək qrupunda toplanmışdır.
Meyvə
Meyvəsinin diametri 19–22 (27) mmdir, 3 yuvalıdır, 3 (2) toxumludur, yetişəndə sarımtıl rəngdə olur, daha sonra açıq-qəhvəyi
və qonur-qəhvəyi rəng alır, açılan deyil; halqaşəkilli qanadı qalın dərilidir. Toxumları dəyirmidir, azacıq yastılaşmış, parlaqdır, tündqəhvəyi və ya qonur-qəhvəyi rəngdədir.
Çiçəkləməsi
May-İyun
Meyvə verməsi
(İyul) Avqust-Oktyabr
Azərbaycanda yayılması
Samur-Şabran oval., BQ (Quba), Qobustan, BQ şərq, BQ qərb, Kür-Araz oval., Kür düz., KQ şimal, KQ mərkəzi, KQ cənub, Nax.düz., Nax.dağ.,
Lənk., Muğ.-Lənk. oval. Aşağı, bəzən orta dağ qurşağına qədər (1500 m-ə qədər d.s.y..)
Yaşayış mühiti
Quru daşlı, çınqıllı və gilli yamaclarda və düzənlərdə rast gəlinir. Məhv olmuş meşələrdə cəngəlliklər əmələ gətirir və seyrək arid meşəliyinin tərkibində və kserofit kol cəngəlliklərində rast gəlinir.
Təsərrüfat əhəmiyyəti
Qaratikandan canlı hasar kimi istifadə olunur. Çiçəkləmə zamanı yaxşı bal verən bitkidir, dekorativ koldur, yarpaq və qabığı xalq təbabətində sidikqovucu vasitə kimi istifadə olunub.
Mənşəyi və yayılması
Qaratikan kserofil coğrafi tipinin aralıq dənizi sinfinin aralıq dənizi qrupuna aiddir. Orta Avropa, Aralıq dənizi, Balkan-Kiçik Asiya ölkələri, İran, Ukrayna, Orta Asiya və Qafqazda yayılmışdır. Azərbaycanın Abşerondan başqa bütün botaniki-coğrafi rayonlarında arandan orta dağ qurşağına kimi (dəniz səviyyəsindən 1800 m qədər) rast gəlir.
Ekoloji qrup və bitdiyi yerlər
Kserofitdir, meşə-kol və dağ-kserofit bitkilik tiplərində rast gəlir. Quru daşlı, çınqıllı, qilli yamaclarda və düzənliklərdə çox vaxt cəngəlliklər əmələ bitir.
Kimyəvi tərkibi
Qaratikan saponin, flavonoid, C vitamini, aşı maddələri, alkaloid və steroidlərlə zəngindir.
Təsiri və tətbiqi
Eksperimental və xalq təbabətində, eləcə də Bolqarıstanda geniş tətbiq edilir. Əsasən göz, ağciyər, dəri xəstəliklərinə qarşı və ishal zamanı istifadə olunur. Diuretik, işlədici, büzüşdürücü və hipotenziv təsirə malikdir. İstifadə olunan hissələri. Müalıcə məqsədilə bitkinin yarpaqları, meyvələri, toxumları, kökü və qabığı istifadə edilir.
İstifadə formaları
Dəmləmə və toz (toxumlar).
Yayılması
BQ qərbi, BQ şərqi, BQ Quba sahəsi, Samur-Dəvəçi ovalığı, Qobustanın rayonlarında arandan orta dağ qurşağına kimi yayılmışdır. Quru daşlı, çınqıllı, qilli yamaclarda və düzənliklərdə çox vaxt cəngəlliklər əmələ bitir.
Digər faydalı xüsusiyyətləri və istifadəsi
Dekorativ, bal verən və boyaq bitkisidir. Canlı çəpər kimi və yamacları bərkitmək üçün istifadə edilir.
İstinadlar
Həmçinin bax
Xarici keçidlər
wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, tarixi, endir, indir, yukle, izlə, izle, mobil, telefon ucun, azeri, azəri, azerbaycanca, azərbaycanca, sayt, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, haqqında, haqqinda, məlumat, melumat, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar, android, ios, apple, samsung, iphone, pc, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, web, computer, komputer
Qaratikan lat Paliurus bitkiler aleminin gulcicekliler destesinin murdarcakimiler fesilesine aid bitki cinsi QaratikanElmi tesnifatDomen EukariotlarKlad DiaphoretickesRanqsiz ArxeplastidlerAlem BitkilerKlad StreptofitlerKlad EmbryophytesKlad Klad Klad Toxumlu bitkilerKlad Cicekli bitkilerKlad Klad Klad Klad RosidsKlad Deste GulciceklilerFesile MurdarcakimilerTriba Cins QaratikanBeynelxalq elmi adiPaliurus Mill 1754Sekil axtarisiITIS 500862NCBI 106692FW 55524Botaniki tesviriHundurluyu 1 5 3 5 m olan olduqca tikanli koldur Bir nece govdeye malikdir budaqlari eyri uyru cilpaq qonur rengdedir Yarpaqlari 2 4 5 sm novbeli elliptik ve ya cepine yumurtavari qiraqlari xirdadis misarvaridir ustden cilpaq tund yasil rengde pariltili altdan aciq yasildir Yarpaqlarinin saplaqlari 10 mm qeder oturacaginda biri duz digerinin ucu qirmaq kimi eyilmis iki mohkem tikan vardir Xirda ulduzvari sarimtil rengli cicekleri salximvari qoltuq cicekqrupunda birlesmisler Meyvesinin diametri 19 22 27 mm 3 yuvali 3 2 toxumludur acilmayandir Yetisdikde sarimtil sonradan aciq ve qonur mixeyi rengdedir uzun qanadi derivari qiraqlari dalgalidir Toxumlari yumru bir qeder yastiteher tund mixeyi ve ya qonur mixeyi rengde pariltilidir May iyunda cicekleyir avqust oktyabr aylarinda meyve verir YarpaqYarpaqlarinin uzunlugu 2 4 5 sm dir novbeli duzulmusdur deyirmi ellipsvari ve ya kondelen yumurtasekillidir kut ve yaxud sivrilesmisdir qaide hissesinde deyirmi ve ya dayaz ureksekillidir kenarlari dairevi xirdamisarvaridir ust terefden tund yasil cilpaq ve parlaqdir alt terefden aciq yasil rengdedir uc esas damari vardir Yarpaqlarin saplaqlari qisadir uznlugu 10 mm dir qaide hissesi iki eded sert tikanlidir onlardan biri duzdur ve yuxariya dogru yonelmisdir o birisi ise qarmaqsekilli asagiya dogru eyilmisdir CicekCicekleri xirdadir ulduzsekillidir sarimtil rengdedir ve qoltuq salximsekilli cicek qrupunda toplanmisdir MeyveMeyvesinin diametri 19 22 27 mmdir 3 yuvalidir 3 2 toxumludur yetisende sarimtil rengde olur daha sonra aciq qehveyi ve qonur qehveyi reng alir acilan deyil halqasekilli qanadi qalin derilidir Toxumlari deyirmidir azaciq yastilasmis parlaqdir tundqehveyi ve ya qonur qehveyi rengdedir Ciceklemesi May Iyun Meyve vermesi Iyul Avqust OktyabrAzerbaycanda yayilmasiSamur Sabran oval BQ Quba Qobustan BQ serq BQ qerb Kur Araz oval Kur duz KQ simal KQ merkezi KQ cenub Nax duz Nax dag Lenk Mug Lenk oval Asagi bezen orta dag qursagina qeder 1500 m e qeder d s y Yasayis muhitiQuru dasli cinqilli ve gilli yamaclarda ve duzenlerde rast gelinir Mehv olmus meselerde cengellikler emele getirir ve seyrek arid meseliyinin terkibinde ve kserofit kol cengelliklerinde rast gelinir Teserrufat ehemiyyetiQaratikandan canli hasar kimi istifade olunur Cicekleme zamani yaxsi bal veren bitkidir dekorativ koldur yarpaq ve qabigi xalq tebabetinde sidikqovucu vasite kimi istifade olunub Menseyi ve yayilmasiQaratikan kserofil cografi tipinin araliq denizi sinfinin araliq denizi qrupuna aiddir Orta Avropa Araliq denizi Balkan Kicik Asiya olkeleri Iran Ukrayna Orta Asiya ve Qafqazda yayilmisdir Azerbaycanin Abserondan basqa butun botaniki cografi rayonlarinda arandan orta dag qursagina kimi deniz seviyyesinden 1800 m qeder rast gelir Ekoloji qrup ve bitdiyi yerlerKserofitdir mese kol ve dag kserofit bitkilik tiplerinde rast gelir Quru dasli cinqilli qilli yamaclarda ve duzenliklerde cox vaxt cengellikler emele bitir Kimyevi terkibiQaratikan saponin flavonoid C vitamini asi maddeleri alkaloid ve steroidlerle zengindir Tesiri ve tetbiqiEksperimental ve xalq tebabetinde elece de Bolqaristanda genis tetbiq edilir Esasen goz agciyer deri xesteliklerine qarsi ve ishal zamani istifade olunur Diuretik isledici buzusdurucu ve hipotenziv tesire malikdir Istifade olunan hisseleri Mualice meqsedile bitkinin yarpaqlari meyveleri toxumlari koku ve qabigi istifade edilir Istifade formalariDemleme ve toz toxumlar YayilmasiBQ qerbi BQ serqi BQ Quba sahesi Samur Deveci ovaligi Qobustanin rayonlarinda arandan orta dag qursagina kimi yayilmisdir Quru dasli cinqilli qilli yamaclarda ve duzenliklerde cox vaxt cengellikler emele bitir Diger faydali xususiyyetleri ve istifadesiDekorativ bal veren ve boyaq bitkisidir Canli ceper kimi ve yamaclari berkitmek ucun istifade edilir IstinadlarHemcinin baxXarici kecidler