Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Oxayy — eyniadlı Azərbaycan nağılında cadugər qəhrəman. Qazaxın Köçəsgər kəndindən toplanmış versiyasında cadugər Axvay, erməni versiyasında Oxik (erm. Օխիկ), abxaz versiyasında Xaytın adlanır.
| Oxayy erm. Օխիկ | |
|---|---|
 Təmsili rəsm (Məhəmməd Siyah Qələm albomundan) | |
| Yaşadığı yer |
|
| Həyat yoldaşı | Bilinmir |
| Uşaqları | Süsən (Qazax versiyasında) |
| Sehrli gücləri | Cild dəyişdirmə, canını hissələrə parçalama |
| Şagirdləri | Gülməmməd (əsas versiyada) Xanoğlan (Qazax versiyasında) Əhməd (tamaşada) |
| Məlumat | |
| Növü | İnsan |
| Peşə | Sehrbaz |
Nağılın Azərbaycan versiyasında Oxayy
Xüsusiyyətləri
Oxayy nağılda saçı ağarmış, bığları çiyninə, saqqalı dizinə çatmış vəziyyətdə təsvir edilir. O, yanına götürdüyü şagirdlərə bir il cadu-sehr öyrətdikdən sonra onları öldürür. Heç bir şey öyrənə bilməyənləri qovur. Çünki onlar Oxayyın sirlərini başqalarına verə bilməzlər. Nağılın Qazax versiyasında Axvay sehrbazlığı öyrədib qurtarana qədər şagirdlərini evində işlədirdi, onları öldürdükdən sonra isə meyidlərini damda saxlayırdı.
Oxayy su altında yaşayır və o biri dünyanın təmsilçisidir. Yaşadığı qəsrin dörd bir tərəfi insan qanından dənizlərlə əhatə edilmişdir. Qəsrinin həyəti heyvan cildində insanlarla doludur. Qəsr əslində dibi dənizdə, başı göyün yeddinci qatında olan, insan kəlləsindən hörülmüş divarlarla əhatəli ölülər səltənətidir.
Oxayyın cadu-sehr dərslərinə insan (sövdəgər, dərviş), heyvan (qırqovul, ceyran, qatır, ata, dəvə, şahin) və bitki (qızılgül çiçəyi) cildinə girmə daxildir. Heyvan cildləri yaralı və axsaq da ola bilər, padşahlarda və Məkkədə tapılmayacaq qədər mükəmməl vəziyyətdə də ola bilər. Cildə girilən zaman bir neçə hissəyə parçalananda (darılar, cücələr, ləçəklər) bütün hissələr məhv edilmədən sehri icra edən şəxs ölmür.
Bioqrafiyası
SMOMPK. Tatar (azərbaycanlı) nağıllarında
Gülməmməd atası ilə səyahət edəndə bir bulağa rast gəlir. Atası bulaqdan su içdikdən sonra "oxayy" deyir və birdən suyun içindən Oxayy adında bir qoca kişi çıxır. Gülməmmədin atası oğlunu birilliyinə Oxayyın yanına oğulluğa verir. Sehrbaz Gülməmmədi bulağın içindən yerin altındakı evinə aparır. Oxayyın qızı Gülməmmədə aşiq olur və onu qorumaq üçün Oxayyın cadu-sehr dərslərində bacarıqsız şagird kimi davranmasını istəyir. Gülməmməd Oxayyın təlimlərini və gizli sirlərini öyrənir, ancaq bacarıqlarını müəlliminə göstərmədiyi üçün bir il sonra atasının yanına göndərilir.
Gülməmməd pul qazanmaq üçün heyvan cidlərinə girərək atasının onu dəfələrlə satmasına nail olur və daha sonra sahiblərinin əlindən qaçır. Ancaq sövdəgər cildinə girmiş Oxayy dəvə cildindəki Gülməmmədi yüyəni ilə birlikdə satın alıb, bulağına aparır. Oxayyın qızı atası Gülməmmədi öldürməsin deyə azad edir. Gülməmməd qırqovul şəklinə düşür, Oxayy isə şahin cildində yeddi gün onu izləyir. Gülməmməd padşah sarayında qızılgül kimi gizləndikdə Oxayy dərviş cildində qəsidə oxuyub, mükafat olaraq qızılgülləri alır. Gülmməd darıya çevriləndə Oxayy toyuq və cücələrə çevrilir. Ancaq toyuq və cücələr bütün darıları yemədiyindən son darı çaqqala çevrilib, toyuq və cücələri yeyir.
Nağılın Qazax versiyasında
Xanoğlan atası ilə səyahət edəndə bir çeşmənin yanında "axvay" edir. Çeşmənin yanında, zirzəmidə yaşayan Axvay bunu eşidib Xanoğlanı üç il şagirdi etmək üçün razılaşır. Üç il ərzində Axvaydan sehr öyrənən Xanoğlan özünü bacarıqsız göstərib azad olur. Ancaq sonra Xanoğlan özünü dəvə cildində satdırdığı zaman çodar (mal-qara alveri ilə məşğul olan adam) sürətindəki Axvayın əlinə düşür.
Xanoğlan Oxayyın qızı Süsənin köməkliyi ilə Axvaydan qurtulur. İkisi müxtəlif cildlərə girərək bir-birlərini qovalayırlar. Axırda tülkü şəklindəki Xanoğlan toyuq və cücələr şəklindəki Axvayı yeyir.
Səhnələşdirilməsi
1991-ci ildə Azərbaycan Dövlət Kukla Teatrında Namiq Ağayevin "Oxay və Əhməd" tamaşası səhnələşdirilmişdir.
İstinadlar
İlkin mənbələr
- SMOMPK: Azərbaycan folkloru materialları, 1-ci cild, 2018. səh 132–134.
- Azərbaycan nağılları, I cild, 2005. səh. 63–66
- SMOMPK: Azərbaycan folkloru materialları, 1-ci cild, 2018. səh 135–138.
- SMOMPK: Azərbaycan folkloru materialları, 1-ci cild, 2018. səh 132–134.
- SMOMPK: Azərbaycan folkloru materialları, 1-ci cild, 2018. səh 135–138.
- Azərbaycan nağılları, I cild, 2005. səh. 63–66
- Azərbaycan nağılları, I cild, 2005. səh. 67–68
İkinci dərəcəli mənbələr
- Azərbaycan nağılları, I cild, 2005. səh. 241
- Türk Mitolojisi Ansiklopedik Sözlük, Celal Beydili, 2003, Yurt Yayınevi (türk.).
- anl.az. "Azərbaycan Dövlət Kukla Teatrı. 1965-2010-cu illərdə səhnələşdirilən tamaşalar". 2023-08-08 tarixində . İstifadə tarixi: 2022-07-23.
Ədəbiyyat
- SMOMPK: Azərbaycan folkloru materialları, 1-ci cild. Bakı, Elm və təhsil, 2018, −232 səh.
- Azərbaycan nağılları. Beş cilddə. I cild. Bakı, Şərq-Qərb, 2005, 360 səh.
wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, tarixi, endir, indir, yukle, izlə, izle, mobil, telefon ucun, azeri, azəri, azerbaycanca, azərbaycanca, sayt, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, haqqında, haqqinda, məlumat, melumat, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar, android, ios, apple, samsung, iphone, pc, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, web, computer, komputer
Oxayy eyniadli Azerbaycan nagilinda caduger qehreman Qazaxin Kocesger kendinden toplanmis versiyasinda caduger Axvay ermeni versiyasinda Oxik erm Օխիկ abxaz versiyasinda Xaytin adlanir Oxayy erm ՕխիկTemsili resm Mehemmed Siyah Qelem albomundan Yasadigi yer Sualti qesr Oluler selteneti Sualti zirzemi Qazax versiyasinda Heyat yoldasi BilinmirUsaqlari Susen Qazax versiyasinda Sehrli gucleri Cild deyisdirme canini hisselere parcalamaSagirdleri Gulmemmed esas versiyada Xanoglan Qazax versiyasinda Ehmed tamasada MelumatNovu InsanPese SehrbazNagilin Azerbaycan versiyasinda OxayyXususiyyetleri Oxayy nagilda saci agarmis biglari ciynine saqqali dizine catmis veziyyetde tesvir edilir O yanina goturduyu sagirdlere bir il cadu sehr oyretdikden sonra onlari oldurur Hec bir sey oyrene bilmeyenleri qovur Cunki onlar Oxayyin sirlerini basqalarina vere bilmezler Nagilin Qazax versiyasinda Axvay sehrbazligi oyredib qurtarana qeder sagirdlerini evinde isledirdi onlari oldurdukden sonra ise meyidlerini damda saxlayirdi Oxayy su altinda yasayir ve o biri dunyanin temsilcisidir Yasadigi qesrin dord bir terefi insan qanindan denizlerle ehate edilmisdir Qesrinin heyeti heyvan cildinde insanlarla doludur Qesr eslinde dibi denizde basi goyun yeddinci qatinda olan insan kellesinden horulmus divarlarla ehateli oluler seltenetidir Oxayyin cadu sehr derslerine insan sovdeger dervis heyvan qirqovul ceyran qatir ata deve sahin ve bitki qizilgul ciceyi cildine girme daxildir Heyvan cildleri yarali ve axsaq da ola biler padsahlarda ve Mekkede tapilmayacaq qeder mukemmel veziyyetde de ola biler Cilde girilen zaman bir nece hisseye parcalananda darilar cuceler lecekler butun hisseler mehv edilmeden sehri icra eden sexs olmur Bioqrafiyasi SMOMPK Tatar azerbaycanli nagillarinda Gulmemmed atasi ile seyahet edende bir bulaga rast gelir Atasi bulaqdan su icdikden sonra oxayy deyir ve birden suyun icinden Oxayy adinda bir qoca kisi cixir Gulmemmedin atasi oglunu birilliyine Oxayyin yanina ogulluga verir Sehrbaz Gulmemmedi bulagin icinden yerin altindaki evine aparir Oxayyin qizi Gulmemmede asiq olur ve onu qorumaq ucun Oxayyin cadu sehr derslerinde bacariqsiz sagird kimi davranmasini isteyir Gulmemmed Oxayyin telimlerini ve gizli sirlerini oyrenir ancaq bacariqlarini muellimine gostermediyi ucun bir il sonra atasinin yanina gonderilir Gulmemmed pul qazanmaq ucun heyvan cidlerine girerek atasinin onu defelerle satmasina nail olur ve daha sonra sahiblerinin elinden qacir Ancaq sovdeger cildine girmis Oxayy deve cildindeki Gulmemmedi yuyeni ile birlikde satin alib bulagina aparir Oxayyin qizi atasi Gulmemmedi oldurmesin deye azad edir Gulmemmed qirqovul sekline dusur Oxayy ise sahin cildinde yeddi gun onu izleyir Gulmemmed padsah sarayinda qizilgul kimi gizlendikde Oxayy dervis cildinde qeside oxuyub mukafat olaraq qizilgulleri alir Gulmmed dariya cevrilende Oxayy toyuq ve cucelere cevrilir Ancaq toyuq ve cuceler butun darilari yemediyinden son dari caqqala cevrilib toyuq ve cuceleri yeyir Nagilin Qazax versiyasinda Xanoglan atasi ile seyahet edende bir cesmenin yaninda axvay edir Cesmenin yaninda zirzemide yasayan Axvay bunu esidib Xanoglani uc il sagirdi etmek ucun razilasir Uc il erzinde Axvaydan sehr oyrenen Xanoglan ozunu bacariqsiz gosterib azad olur Ancaq sonra Xanoglan ozunu deve cildinde satdirdigi zaman codar mal qara alveri ile mesgul olan adam suretindeki Axvayin eline dusur Xanoglan Oxayyin qizi Susenin komekliyi ile Axvaydan qurtulur Ikisi muxtelif cildlere girerek bir birlerini qovalayirlar Axirda tulku seklindeki Xanoglan toyuq ve cuceler seklindeki Axvayi yeyir Sehnelesdirilmesi1991 ci ilde Azerbaycan Dovlet Kukla Teatrinda Namiq Agayevin Oxay ve Ehmed tamasasi sehnelesdirilmisdir IstinadlarIlkin menbeler SMOMPK Azerbaycan folkloru materiallari 1 ci cild 2018 seh 132 134 Azerbaycan nagillari I cild 2005 seh 63 66 SMOMPK Azerbaycan folkloru materiallari 1 ci cild 2018 seh 135 138 SMOMPK Azerbaycan folkloru materiallari 1 ci cild 2018 seh 132 134 SMOMPK Azerbaycan folkloru materiallari 1 ci cild 2018 seh 135 138 Azerbaycan nagillari I cild 2005 seh 63 66 Azerbaycan nagillari I cild 2005 seh 67 68 Ikinci dereceli menbeler Azerbaycan nagillari I cild 2005 seh 241 Turk Mitolojisi Ansiklopedik Sozluk Celal Beydili 2003 Yurt Yayinevi turk anl az Azerbaycan Dovlet Kukla Teatri 1965 2010 cu illerde sehnelesdirilen tamasalar 2023 08 08 tarixinde Istifade tarixi 2022 07 23 EdebiyyatSMOMPK Azerbaycan folkloru materiallari 1 ci cild Baki Elm ve tehsil 2018 232 seh Azerbaycan nagillari Bes cildde I cild Baki Serq Qerb 2005 360 seh