Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Ox formalı qanad və ya Ox bucaqlı qanad yüksək sürətli təyyarələrdə istifadə olunan bir qanad növüdür və adını yuxarıdan baxıldıqda qanadlarının ucları geriyə çəkilmiş bir ox formasında olmasından almışdır. Geriyə çəkilən qanadlar geriyə çəkilmiş ox bucağını ifadə edərkən, irəliyə çəkilmiş ox formalı qanadları olan təyyarələr də tarixdə görülmüşdür. Ox formalı qanadların mövcudluğunun səbəbi səs sürətinə yaxın bir sürətdəki havanın aerofoildəki davranışıdır.
Faydaları və tarixi
Ox formalı qanadlar əsasən hərbi təyyarələrdə olmaqla, məsələn təyyarələr, iş təyyarələri və ticarət təyyarələri olmaqla uçuşunun bir hissəsini səs sürətinə yaxın sürətlərdə yerinə yetirən təyyarələrdə görülür. Ox bucağının təyin edilməsinin əsas səbəbi kritik mach sayını artırmaqdır. Kritik mach sayı səs sürətinə yaxın sürətlə hərəkət edən havanın qanad profilinin yuxarı səthində sürətləndikdə və səs sürətinə çatdıqda təyyarənin çatdığı sürətə deyilir. Kritik mach sayında hərəkət edən bir təyyarənin qanadında oblik (əyri) bir şok dalğası müşahidə edilir. Bu, sürüklənməni artıran səbəblərdən biri olaraq həm daha çox yanacaq istehlakına, həm uçuş zamanı səbəb olduğu sarsıntılara görə qanad gərginliyinə və ya idarəetmənin itirilməsinə səbəb ola bilər.
Ox bucağının iş prinsipi, ən sadə mənada həndəsə ilə əlaqədardır. Bir ox bucağı olmayan qanadlarda axıntı tamamilə qanada dik gəlir və qanad üstündə sürətlənərək axıb gedir, lakin bir ox bucağı olan qanadlarda hücum kənarı ilə qarşılaşan hava kənara dik deyildir və burada nəzərə alınacaq axıntının sürəti də axıntının öz sürəti deyildir, kənara dik uzanan sürət komponentidir. Beləliklə, nəzərə alınacaq təyyarənin kritik mach sayı, təyyarənin, daha dəqiq desək təyyarənin içərisində hərəkət etdiyi havanın hücum kənarına çatma sürəti deyil, bu sürətin ox bucağının kosinusu ilə vurulmasının məhsuludur.
Məsələn, bir təyyarədə ox bucağı yoxdursa, onun kritik mach sayı 0,85 M-dir. Bu qanadlara 10 dərəcə bir ox bucağı verilərsə, 0.8631 olur. (0.85/cos10)
İrəli çəkilmiş ox bucaqlı qanad
Tərsinə ox bucaqlı təyyarəni konstruksiya etmək, istehsal etmək və hətta uçurmaq mümkünsüz deyildir, həmçinin belə bir təyyarənin sabit olmaması gözlənilən bir sonluqdur. Ümumiyyətlə, yanlarda sabitləşmə problemlərinə tez-tez rast gəlinir. Digər tərəfdən, qeyri-sabit davranış göstərən tərsinə ox bucaqlı qanadlara malik olan təyyarələr, həmkarları ilə öz aralarında çeviklik və manevr baxımından bir fərq yarada bilirlər. 1984-cü ildə bu texnologiyanı sınaqdan keçirmək üçün Grumman X-29 layihəsini həyata keçirmiş və təyyarənin təkmilləşdirilmiş manevr qabiliyyətinə sahib olduğunu müəyyən etmişdir. Yenə də Su-47 Berkut döyüş təyyarəsi də bu texnologiyanı istifadə edir; və balanssızlıq kompüter sistemləri və elektronik sistemlərlə təchiz edilmiş (simli) uçuş sistemi ilə düzəldilmişdir.
Tərs ox bucaqlı qanadlar, ifrat bucaq verilmədən bu gün tandem təyyarələrdə, planerlərdə, ağırlıq mərkəzinin irəliyə doğru və daşınma mərkəzinə yaxın bir mövqeyə çəkilməsi üçün istifadə edilə bilinər.
Tarixçə
Ox formalı qanadlar 1910-cu illərin əvvəllərində John William Dunne tərəfindən sınaqdan keçirildi və 1920-ci illərin sonlarında və 1930-cu illərdə inkişaf etdirilmiş uçan qanad və quyruqsuz təyyarə dizaynlarında yerlərini almışdır.
O dövrdə səs sürətinə yaxın uça bilən bir çox təyyarə olmadığından maraq yalnız akademik səviyyədə qalmışduı. İkinci Dünya müharibəsinin sonlarında ortaya çıxan təyyarələrdə görünməyə başlanmışdır və daha sonra çox vacib bir ixtira olduğu başa düşülmüşdür.
wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, tarixi, endir, indir, yukle, izlə, izle, mobil, telefon ucun, azeri, azəri, azerbaycanca, azərbaycanca, sayt, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, haqqında, haqqinda, məlumat, melumat, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar, android, ios, apple, samsung, iphone, pc, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, web, computer, komputer
Ox formali qanad ve ya Ox bucaqli qanad yuksek suretli teyyarelerde istifade olunan bir qanad novudur ve adini yuxaridan baxildiqda qanadlarinin uclari geriye cekilmis bir ox formasinda olmasindan almisdir Geriye cekilen qanadlar geriye cekilmis ox bucagini ifade ederken ireliye cekilmis ox formali qanadlari olan teyyareler de tarixde gorulmusdur Ox formali qanadlarin movcudlugunun sebebi ses suretine yaxin bir suretdeki havanin aerofoildeki davranisidir Boeing B 52 Stratofortressa mexsus ox formali qanadlar gorunurFaydalari ve tarixiOx formali qanadlar esasen herbi teyyarelerde olmaqla meselen teyyareler is teyyareleri ve ticaret teyyareleri olmaqla ucusunun bir hissesini ses suretine yaxin suretlerde yerine yetiren teyyarelerde gorulur Ox bucaginin teyin edilmesinin esas sebebi kritik mach sayini artirmaqdir Kritik mach sayi ses suretine yaxin suretle hereket eden havanin qanad profilinin yuxari sethinde suretlendikde ve ses suretine catdiqda teyyarenin catdigi surete deyilir Kritik mach sayinda hereket eden bir teyyarenin qanadinda oblik eyri bir sok dalgasi musahide edilir Bu suruklenmeni artiran sebeblerden biri olaraq hem daha cox yanacaq istehlakina hem ucus zamani sebeb oldugu sarsintilara gore qanad gerginliyine ve ya idareetmenin itirilmesine sebeb ola biler Ox bucaginin is prinsipi en sade menada hendese ile elaqedardir Bir ox bucagi olmayan qanadlarda axinti tamamile qanada dik gelir ve qanad ustunde suretlenerek axib gedir lakin bir ox bucagi olan qanadlarda hucum kenari ile qarsilasan hava kenara dik deyildir ve burada nezere alinacaq axintinin sureti de axintinin oz sureti deyildir kenara dik uzanan suret komponentidir Belelikle nezere alinacaq teyyarenin kritik mach sayi teyyarenin daha deqiq desek teyyarenin icerisinde hereket etdiyi havanin hucum kenarina catma sureti deyil bu suretin ox bucaginin kosinusu ile vurulmasinin mehsuludur Meselen bir teyyarede ox bucagi yoxdursa onun kritik mach sayi 0 85 M dir Bu qanadlara 10 derece bir ox bucagi verilerse 0 8631 olur 0 85 cos10 Ireli cekilmis ox bucaqli qanad Grumman X 29 ireliye cekilmis ox formali qanadlara malik olan teyyarelerin en meshurlarindan olub bu xususiyyeti test etmek ucun istehsal edilmisdir Tersine ox bucaqli teyyareni konstruksiya etmek istehsal etmek ve hetta ucurmaq mumkunsuz deyildir hemcinin bele bir teyyarenin sabit olmamasi gozlenilen bir sonluqdur Umumiyyetle yanlarda sabitlesme problemlerine tez tez rast gelinir Diger terefden qeyri sabit davranis gosteren tersine ox bucaqli qanadlara malik olan teyyareler hemkarlari ile oz aralarinda ceviklik ve manevr baximindan bir ferq yarada bilirler 1984 cu ilde bu texnologiyani sinaqdan kecirmek ucun Grumman X 29 layihesini heyata kecirmis ve teyyarenin tekmillesdirilmis manevr qabiliyyetine sahib oldugunu mueyyen etmisdir Yene de Su 47 Berkut doyus teyyaresi de bu texnologiyani istifade edir ve balanssizliq komputer sistemleri ve elektronik sistemlerle techiz edilmis simli ucus sistemi ile duzeldilmisdir Ters ox bucaqli qanadlar ifrat bucaq verilmeden bu gun tandem teyyarelerde planerlerde agirliq merkezinin ireliye dogru ve dasinma merkezine yaxin bir movqeye cekilmesi ucun istifade edile biliner TarixceOx formali qanadlar 1910 cu illerin evvellerinde John William Dunne terefinden sinaqdan kecirildi ve 1920 ci illerin sonlarinda ve 1930 cu illerde inkisaf etdirilmis ucan qanad ve quyruqsuz teyyare dizaynlarinda yerlerini almisdir O dovrde ses suretine yaxin uca bilen bir cox teyyare olmadigindan maraq yalniz akademik seviyyede qalmisdui Ikinci Dunya muharibesinin sonlarinda ortaya cixan teyyarelerde gorunmeye baslanmisdir ve daha sonra cox vacib bir ixtira oldugu basa dusulmusdur