Otuziki mahalı mahalı — Qarabağ xanlığının 25 mahalından biri. Bu günə aid Azərbaycan Respublikasının inzibati bölgüsünə əsasən bu tarixi mahlın ərazisi indiki Ağdam rayonu ərazisiylə əsasən uyğun gəlir.
Tarixi
Mahal 1747-ci ildə yaradılmışdır. Mərkəz olaraq isə Xıdırlı kəndi seçilmişdi. Mahal Vəysəlli, Qiyaslı, Xalfərəddinli, Bəyəhmədli kəndlərindən ibarət idi. Qərbdən İyirmidörd mahalı, şimaldan İyirmidörd mahalı, şərqdən Cavanşir mahalı, cənubdan ilə qonşu olan Otuziki mahalı XVI əsrdə Qarbağda yaşayan 32 türk tayfasının ittifaqından formalaşmışdır. Güman edilir ki, bu ittifaqın başçısı Cavanşir tayfasından olmuşdur. Ümumilikdə isə, Otuziki mahalının daxil olduğu Qarabağ xanlığı 25 mahaldan ibarət olmuşdur.
Mahalı idarə edən şəxs naib adlandırılırdı, kəndləri isə kəndxudalar idarə edirdi. Mahalın 22 kənd və oymağında 628 ailə yaşamışdır, onlardan 384-2 verdi ödəyicisi, 244-ü isə vergilərdən azad edilmiş ailələr olmuşdur. Ən böyük yaşayış məntəqələri sə Səfikürd (70 ailə), Xıdırlı (59 ailə), Boyəhmədli (73 ailə), Paradinni (90 ailə) və Ağcabədi kəndi (81 ailə) olmuşdur. Mahala nəzarət edən şəxs minbaşı və ya qalabəyi adlanmaqda idi. Mahaldan hər il xanın xəzinəsinə 539 çervon, 3571 rubl, 85 qəpik vergi verilməkdədi. Əhalinin mütləq əksəriyyəti Azərbaycan türklərindən ibarət idi.
Mahal 1840-cı ildə ləğv edilmiş və Rusiya əyalət sisteminə inteqrasiya edilmişdir. 1840-cı ilin 10 aprel tarixinə aic Cənubi Qafqazda inzibati idarəetmənin inistitutlaşdırılması islahatına əsasən Şuşa qəzası Xəzər quberniyasının bir hissəsi kimi təşkil edilmişdir. Blə olduqdan sonra, Otuziki mahalı da Şuşa qəzasının Kəbirli bölgəsinin bir hissəsi oldu.
- Əhalisi - 628 ailə
- Yaranması — 1747-ci il
- Mərkəzi — Xıdırlı kəndi
- Sərhədləri —Qərbdən İyirmidörd mahalı, şimaldan İyirmidörd mahalı, şərqdən Cavanşir mahalı, cənubdan .
Adının kökü
1593-cü ilə bağlı bir Osmanlı qaynağında tayfanın adı çəkilir və qolları açıqlanır. Həmin qaynaqda Otuzikilərin yеrləşdiyi bölgələr:
- 1.Atlıcalı oymağı—Bərdə qəzası, Bərdə nahiyəsində
- 2.Atlıcalı oymağı—Bərdə qəzasında
- 3.Badar oymağı—Arasbar qəzasında
- 4.Padar oymağı—Həkəri sancağı, Kеştasf nahiyəsində
- 5.Bayəhmədli oymağı—Qaraağac qəzasında
- 6.Bayəhmədli oymağı—Qarqar sancağı, Xaçın nahiyəsində, əmirləri Məhəmməd bəy idi.
- 7.Buğdanüz oymağı—Qaraağac qəzasında
- 8.Cancanlı oymağı—Arasbar qəzasında
- 9.Cavanşir oymağı—Arasbar qəzasında
- 10.Dügərli oymağı—Arasbar qəzasında
- 11.Həsirli oymağı—Arasbar qəzasında, Vələdzadəyə tabе idi.
- 12.Hüsеynli oymağı—Arasbar qəzəsında
- 13.Kəpənəkçi oymağı—Gəncə qəzası, Yavlaq nahiyəsində
- 14.Qırqallı oymağı—Qaraağac qəzası, Ağcabədi nahiyəsində
- 15.Komanlı-qədim oymağı—Qaraağac qəzasında
- 16.Kotanlı-cədid oymağı—Qaraağac qəzasında
- 17.Laləbükülü oymağı—Gəncə qəzasında
- 18.Maqsudlu oymağı—Xaçın sancağı, Çеlabеrd aranı nahiyəsində, Xak kəndində
- 19.Maqsudlu-Bəzirganlı—Xak kəndində
- 20.Maqsudlu-Həmidli oymağı—Qaraağac qəzasında
- 21.Məhəmmədşahlı oymağı—Şütur nahiyəsində, Həmzəli yaxınlığında
- 22.Məhəmmədşahlı oymağı—Şütur nahiyəsində, Sərab nəhrində, Nеftalan və Həmzəli yaxınlığında
- 23.Molla Əbdülcəlilli oymağı—Gəncə qəzası, Gəncə aranı nahiyəsində, Şəmə yatağında
- 24.Molla Əbdülməcidli oymağı—Xaçın qəzasında
- 25.Müqəddəmli oymağı—Arasbar qəzasında
- 26.Sarıhacılı oymağı
- 27.Silkəli oymağı—Arasbar qəzasında
- 28.Şirvanşahlı oymağı—Bərdə qəzası, Divani—Bahadır kəndində
- 29.Şirvanşahlı oymağı—Arasbar qəzası, Gögən çölündə
- 30.Üçoğlan oymağı—Bərdə qəzasında
- 31.Yayoxçu oymağı—Bərdə qəzasında
- 32.Vеysəlli oymağı—Çеlabеrd qəzasında
1727-ci ilə bağlı bir Osmanlı qaynağında Otuziki еlinin iyirmi oymağının adı adı çəkilir və yaşam yеrləri göstərilir. Həmin oymaqlar:
- 1. Üçoğlan (Bayat, Bərdə, Çеlabеrd nahiyələri),
- 2.Məfruzlu (Xaçın nahiyəsi),
- 3.Qiyaslı (Bərdə, Məğavuz nahiyələri),
- 4.Dəlilər (Bayad nahiyəsi),
- 5.Vеysəlli (Vərəndə nahiyəsi),
- 6. Hacı Turəli (Bayad nahiyəsi),
- 7.Xəlil Fəxrəddinli (Bayad nahiyəsi),
- 8.Barani (Arazbar sancağı),
- 9.Şəkərbəyli (Bərdə nahiyəsi),
- 10.Qaraqoyunlu (Arazbar sancağı),
- 11.Mollalar (Arazbar sancağı),
- 12. Düyərli (Arazbar sancağı),
- 13. Еymirli (Arazbar sancağı),
- 14.Ozan (Arazbar sancağı),
- 15. Məhəmmədşahlı (Bərdə sancağı),
- 16.Buğdayüzü (Bayad nahiyəsi),
- 17. Zəngişalı (Çеlabеrd nəhiyəsi),
- 18.Atlıcalı (Bərdə sancağı),
- 19.Yosundüz (dürlü yеrlər)
- 20. Bayəhmədli (Xaçın nəhiyəsi).
Otuziki еlindən iki Bayəhmədli oymağı həmin dönəmdə Şəmkirbasan nahiyəsində yaşayırdı. Savalanlı adlı bir oymaq da Şüturbasan nahiyəsində yaşamaqdaydı.
Naiblər
- Məhəmmədəli xan Bəyəhmədli (1747-1749)
- Əli bəy (1749-1775)
- Hacı Lazım bəy Otuziki
- Məhəmmədəəli bəy Otuziki (1798-1820)
- Məhəmməd bəy Otuziki (1820-1822)
Həmçinin bax
İstinadlar
- Ənvər, Çingizoğlu. "Otuziki mahalı". Soy (Azerbaijani). Baku: Soy Press (9). 2010: 44–49. 7 August 2023 tarixində . İstifadə tarixi: 12 June 2022.
- "Otuziki mahalı". haqqinda.az. 2013. 26 December 2016 tarixində . İstifadə tarixi: 12 June 2022.
- Emrahov, M.I.; Chingizoglu, E.; Hasanov, H.I. Khanete of Karabakh. Baku: Mütərcim. 2008. 220.
- Anvar, Chingizoglu. "Qalabəyovlar". АИРО (Azerbaijani). Baku: АИРО Press (9). 2005: 3–12. İstifadə tarixi: 12 June 2022.[ölü keçid]
- Description of the Karabakh province, compiled in 1823 by order of the chief administrator in Georgia Yermolov, the actual State Councilor Mogilev and Colonel Yermolov. Tiflis. Printing house of the administration of the Viceroy of the Caucasus. 1866. ARDTA, f. 24., iş 141-143., p. 158-164
- Rusiya imperiyasının qanunlarının tam toplusu, Cild: II, s.13368
Mənbə
- Ənvər Çingizoğlu, Otuziki mahalı, "Soy" еlmi-kütləvi dərgi, 2010, №9, səh.44–49.
wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, tarixi, endir, indir, yukle, izlə, izle, mobil, telefon ucun, azeri, azəri, azerbaycanca, azərbaycanca, sayt, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, haqqında, haqqinda, məlumat, melumat, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar, android, ios, apple, samsung, iphone, pc, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, web, computer, komputer
Otuziki mahali mahali Qarabag xanliginin 25 mahalindan biri Bu gune aid Azerbaycan Respublikasinin inzibati bolgusune esasen bu tarixi mahlin erazisi indiki Agdam rayonu erazisiyle esasen uygun gelir TarixiMahal 1747 ci ilde yaradilmisdir Merkez olaraq ise Xidirli kendi secilmisdi Mahal Veyselli Qiyasli Xalfereddinli Beyehmedli kendlerinden ibaret idi Qerbden Iyirmidord mahali simaldan Iyirmidord mahali serqden Cavansir mahali cenubdan ile qonsu olan Otuziki mahali XVI esrde Qarbagda yasayan 32 turk tayfasinin ittifaqindan formalasmisdir Guman edilir ki bu ittifaqin bascisi Cavansir tayfasindan olmusdur Umumilikde ise Otuziki mahalinin daxil oldugu Qarabag xanligi 25 mahaldan ibaret olmusdur Mahali idare eden sexs naib adlandirilirdi kendleri ise kendxudalar idare edirdi Mahalin 22 kend ve oymaginda 628 aile yasamisdir onlardan 384 2 verdi odeyicisi 244 u ise vergilerden azad edilmis aileler olmusdur En boyuk yasayis menteqeleri se Sefikurd 70 aile Xidirli 59 aile Boyehmedli 73 aile Paradinni 90 aile ve Agcabedi kendi 81 aile olmusdur Mahala nezaret eden sexs minbasi ve ya qalabeyi adlanmaqda idi Mahaldan her il xanin xezinesine 539 cervon 3571 rubl 85 qepik vergi verilmekdedi Ehalinin mutleq ekseriyyeti Azerbaycan turklerinden ibaret idi Mahal 1840 ci ilde legv edilmis ve Rusiya eyalet sistemine inteqrasiya edilmisdir 1840 ci ilin 10 aprel tarixine aic Cenubi Qafqazda inzibati idareetmenin inistitutlasdirilmasi islahatina esasen Susa qezasi Xezer quberniyasinin bir hissesi kimi teskil edilmisdir Ble olduqdan sonra Otuziki mahali da Susa qezasinin Kebirli bolgesinin bir hissesi oldu Ehalisi 628 aile Yaranmasi 1747 ci il Merkezi Xidirli kendi Serhedleri Qerbden Iyirmidord mahali simaldan Iyirmidord mahali serqden Cavansir mahali cenubdan Adinin koku1593 cu ile bagli bir Osmanli qaynaginda tayfanin adi cekilir ve qollari aciqlanir Hemin qaynaqda Otuzikilerin yerlesdiyi bolgeler 1 Atlicali oymagi Berde qezasi Berde nahiyesinde 2 Atlicali oymagi Berde qezasinda 3 Badar oymagi Arasbar qezasinda 4 Padar oymagi Hekeri sancagi Kestasf nahiyesinde 5 Bayehmedli oymagi Qaraagac qezasinda 6 Bayehmedli oymagi Qarqar sancagi Xacin nahiyesinde emirleri Mehemmed bey idi 7 Bugdanuz oymagi Qaraagac qezasinda 8 Cancanli oymagi Arasbar qezasinda 9 Cavansir oymagi Arasbar qezasinda 10 Dugerli oymagi Arasbar qezasinda 11 Hesirli oymagi Arasbar qezasinda Veledzadeye tabe idi 12 Huseynli oymagi Arasbar qezesinda 13 Kepenekci oymagi Gence qezasi Yavlaq nahiyesinde 14 Qirqalli oymagi Qaraagac qezasi Agcabedi nahiyesinde 15 Komanli qedim oymagi Qaraagac qezasinda 16 Kotanli cedid oymagi Qaraagac qezasinda 17 Lalebukulu oymagi Gence qezasinda 18 Maqsudlu oymagi Xacin sancagi Celaberd arani nahiyesinde Xak kendinde 19 Maqsudlu Bezirganli Xak kendinde 20 Maqsudlu Hemidli oymagi Qaraagac qezasinda 21 Mehemmedsahli oymagi Sutur nahiyesinde Hemzeli yaxinliginda 22 Mehemmedsahli oymagi Sutur nahiyesinde Serab nehrinde Neftalan ve Hemzeli yaxinliginda 23 Molla Ebdulcelilli oymagi Gence qezasi Gence arani nahiyesinde Seme yataginda 24 Molla Ebdulmecidli oymagi Xacin qezasinda 25 Muqeddemli oymagi Arasbar qezasinda 26 Sarihacili oymagi 27 Silkeli oymagi Arasbar qezasinda 28 Sirvansahli oymagi Berde qezasi Divani Bahadir kendinde 29 Sirvansahli oymagi Arasbar qezasi Gogen colunde 30 Ucoglan oymagi Berde qezasinda 31 Yayoxcu oymagi Berde qezasinda 32 Veyselli oymagi Celaberd qezasinda 1727 ci ile bagli bir Osmanli qaynaginda Otuziki elinin iyirmi oymaginin adi adi cekilir ve yasam yerleri gosterilir Hemin oymaqlar 1 Ucoglan Bayat Berde Celaberd nahiyeleri 2 Mefruzlu Xacin nahiyesi 3 Qiyasli Berde Megavuz nahiyeleri 4 Deliler Bayad nahiyesi 5 Veyselli Verende nahiyesi 6 Haci Tureli Bayad nahiyesi 7 Xelil Fexreddinli Bayad nahiyesi 8 Barani Arazbar sancagi 9 Sekerbeyli Berde nahiyesi 10 Qaraqoyunlu Arazbar sancagi 11 Mollalar Arazbar sancagi 12 Duyerli Arazbar sancagi 13 Eymirli Arazbar sancagi 14 Ozan Arazbar sancagi 15 Mehemmedsahli Berde sancagi 16 Bugdayuzu Bayad nahiyesi 17 Zengisali Celaberd nehiyesi 18 Atlicali Berde sancagi 19 Yosunduz durlu yerler 20 Bayehmedli Xacin nehiyesi Otuziki elinden iki Bayehmedli oymagi hemin donemde Semkirbasan nahiyesinde yasayirdi Savalanli adli bir oymaq da Suturbasan nahiyesinde yasamaqdaydi NaiblerMehemmedeli xan Beyehmedli 1747 1749 Eli bey 1749 1775 Haci Lazim bey Otuziki Mehemmedeeli bey Otuziki 1798 1820 Mehemmed bey Otuziki 1820 1822 Hemcinin baxQarabag xanligiIstinadlarEnver Cingizoglu Otuziki mahali Soy Azerbaijani Baku Soy Press 9 2010 44 49 7 August 2023 tarixinde Istifade tarixi 12 June 2022 Otuziki mahali haqqinda az 2013 26 December 2016 tarixinde Istifade tarixi 12 June 2022 Emrahov M I Chingizoglu E Hasanov H I Khanete of Karabakh Baku Mutercim 2008 220 Anvar Chingizoglu Qalabeyovlar AIRO Azerbaijani Baku AIRO Press 9 2005 3 12 Istifade tarixi 12 June 2022 olu kecid Description of the Karabakh province compiled in 1823 by order of the chief administrator in Georgia Yermolov the actual State Councilor Mogilev and Colonel Yermolov Tiflis Printing house of the administration of the Viceroy of the Caucasus 1866 ARDTA f 24 is 141 143 p 158 164 Rusiya imperiyasinin qanunlarinin tam toplusu Cild II s 13368MenbeEnver Cingizoglu Otuziki mahali Soy elmi kutlevi dergi 2010 9 seh 44 49