Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Osmanlı-Səudiyyə müharibəsi (və yaxud Misir-Səudiyyə müharibəsi) - 1811-1818-ci illərdə Birinci Səudiyyə əmiri Osmanlı İmperiyasının Misir əyalətinin hakimi Kavalalı Mehmed Əli Paşa arasında baş vermişdir. Müharibə dövründə başlamış və onun vəliəhdi dövründə onun ölümü ilə başa çatmışdır.
| Osmanlı-Səudiyyə müharibəsi | |||
|---|---|---|---|
| Tarix | 1811 - 1818 | ||
| Yeri | Ərəbistan yarımadası | ||
| Səbəbi | Səud sülaləsinin Ərəbistan yarımadasındakı işğalları | ||
| Nəticəsi | Birinci Səudiyyə əmirliyinin süqutu | ||
| Münaqişə tərəfləri | |||
| | |||
| Komandan(lar) | |||
| |||
| Tərəflərin qüvvəsi | |||
| |||
| İtkilər | |||
| |||
Müharibədən öncə
Vəhhabilik Birinci Səudiyyə dövlətinin yaranmasında əsaslı rol oynadı və bu Osmanlı imperiyasının maraqlarına zidd idi. Hərəkata qarşı Osmanlı sultanı Misir hakimi Kavalalı Mehmed Əli Paşanı vəzifələndirdi.
Məhəmməd ibn Əbdülvahab və əmir islam islahatları onların şəhərində hakimiyyətlərini möhkəmləndirməyə şərait yaratdı. 1805-ci ildə Vəhhabilər Məkkə və Mədinə üzərində nəzarəti ələ keçirdilər, Kərbəla şəhərinə və İmam Hüseyn məqbərəsinə hücum etdilər. Bu zaman vəhhabilər Osmanlı karvanlarına hücum etdilər. Səudiyyə əmirinin Hicaz ziyarətgahlarının qoruyucusu olması iddiasını Osmanlı sultanı tərəfindən pislənmişdi. Daha sonra Osmanlılar vəhhabilərlə mübarizə üçün Mehmed Əli Paşanı vəzifələndirmişdilər.
Müharibə
1807-ci ilin dekabr ayında Misir hakimi Mehmed Əli Paşa Osmanlı sultanı IV Mustafadan Səudiyyə əmirliyinə qarşı müharibəyə başlamaq tapşırığı aldı. Ancaq, başı Misirin daxili çəkişmələrinə qarışıq olan Misir hakimi 1809-cu ildə Səudiyyə əmirliyinə yönəldi.
1810-cu ilin 3 sentyabrında Misir qoşunları Hicaza daxil oldu. Misir ordusunun başında Mehmed Əli Paşanın 16 yaşlı oğlu idi. İki ordu arasında əməliyyatlar 1811-ci ildə başladı. Misir ordusunun birinci hədəfi Yanbo limanını qərbdən tutmaq və Misir ordusunun dəniz və quru hissələrini birləşdirmək idi. Misirlilər diplomatiya və hədiyyələr yolu ilə köçəri ərəbləri öz tərəflərinə çəkdilər.
Misir ordusunun bir araya gəlməsindən sonra Mədinə və Məkkə şəhərlərinə hücuma keçdi. 1811-ci ilin dekabrında və şəhərləri yaxınlığında vəhhabilərlə misirlilər arasında döyüş başladı. Misir ordusu seçmə Səudiyyə ordusuna qəflətən hücum etməsinə baxmayaraq geri çəkildilər. Bununla belə vəhhabilər axıra Yanbo limanını misirlilərdən ala bilmədilər.
1812-ci ildə misirlilər bədəvilərlə birləşib vəhhabilər üzərinə hücuma keçdilər. 1812-ci ilin noyabrında Mədinə, 1813-cü ilin yanvarında Məkkə və Ciddə döyüşlərdəki qələbələr nəticəsində Məkkə və Taif ələ keçirildi və əsas liman sayılan Ciddə üzərinə hərəkətə başladılar.
Az sonra döyüşlərə Mehmed Əli Paşa şəxsən özü rəhbərlik etməyə başladı və yanvar ayında vəhhabilərlə güclü döyüş baş verdi. Döyüşdə misirlilər qələbə qazandılar, hücumlarını davam etdirərək Kunfu və Asiri ələ keçirdilər.
Mehmed Əli Paşa Ərəbistan yarımadasının cənubundan vəhhabiləri sıxışdırıb çıxartmağı bacardı və 1815-ci ilin yazında barışıq imzalandı. Barışığa əsasən Hicaz Misirin idarəsinə verilir, vəhhabilərin əlində sadəcə Nəcd və əl-Qasım regionları qalır, Səudiyyə əmiri Abdullah özünü Osmanlı sultanının vassallı kimi qəbul edir və Həcc ziyarətlərinin təhlükəsizliyini öz öhdəsinə götürürdü.
1816-ci ildə yenidən hərbi əməliyyatlar başlandı. İbrahim paşanın rəhbərliyi altında Misir ordusu Hicaza daxil oldu və yarımadanın daxili rayonlarına hücum etməyə başladı. 1817-ci ildə ər-Rəss, Büreydə və Üneyzə qalaları, 1818-ci ilin əvvəllərində Şəqra bölgəsi ələ keçirildi.
1818-ci ilin aprelində Misirlilər Birinci Səudiyyə əmirliyinin paytaxı Dəriyyə şəhərini mühasirəyə aldılar. 5 aylıq mühasirədən sonra 15 sentyabrda paytaxtı ələ keçirdilər.
Müharibənin nəticəsi
Müharibədən sonra Birinci Səudiyyə dövləti dağıldı. Paytaxt 1819-cu ildə Misirlilər tərəfindən dağıdıldı və ölkənin əsas şəhərlərinə Misir qarnizonları daxil oldu. Birinci Səudiyyə əmiri təslim oldu. İstanbula aparıldı və sultanın əmri ilə edam edilərək başı Bosfor sularına atıldı.
Osmanlı-Səudiyyə müharibəsində Misir hakimi Qavalalı Mehmed Əli Paşanın qələbəsi ilə bu bölgələrdə Osmanlı nüfuzu bərpa edildi və möhkəmləndi.
İstinadlar
- Bowen, Wayne H. (2008). The History of Saudi Arabia. Westport, CN: Greenwood Press. p. 153.
- Marsot, Afaf Lutfi Al-Sayyid. A History of Egypt From the Islamic Conquest to the Present. New York: Cambridge UP, 2007
- Elizabeth Sirriyeh, Salafies, "Unbelievers and the Problems of Exclusivism". Bulletin (British Society for Middle Eastern Studies, Vol. 16, No. 2. (1989), pp. 123-132.
wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, tarixi, endir, indir, yukle, izlə, izle, mobil, telefon ucun, azeri, azəri, azerbaycanca, azərbaycanca, sayt, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, haqqında, haqqinda, məlumat, melumat, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar, android, ios, apple, samsung, iphone, pc, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, web, computer, komputer
Osmanli Seudiyye muharibesi ve yaxud Misir Seudiyye muharibesi 1811 1818 ci illerde Birinci Seudiyye emiri Osmanli Imperiyasinin Misir eyaletinin hakimi Kavalali Mehmed Eli Pasa arasinda bas vermisdir Muharibe dovrunde baslamis ve onun veliehdi dovrunde onun olumu ile basa catmisdir Osmanli Seudiyye muharibesiTarix 1811 1818Yeri Erebistan yarimadasiSebebi Seud sulalesinin Erebistan yarimadasindaki isgallariNeticesi Birinci Seudiyye emirliyinin suqutuMunaqise terefleriBirinci Seudiyye emirliyi Osmanli ImperiyasiKomandan lar II Mahmud Ehmed Tosun Pasa Kavalali Mehmed Eli PasaTereflerin quvvesi20 000 50 000Itkiler11 000 olu 3 000 yarali 2 000 olu 1000 yaraliMuharibeden onceVehhabilik Birinci Seudiyye dovletinin yaranmasinda esasli rol oynadi ve bu Osmanli imperiyasinin maraqlarina zidd idi Herekata qarsi Osmanli sultani Misir hakimi Kavalali Mehmed Eli Pasani vezifelendirdi Mehemmed ibn Ebdulvahab ve emir islam islahatlari onlarin seherinde hakimiyyetlerini mohkemlendirmeye serait yaratdi 1805 ci ilde Vehhabiler Mekke ve Medine uzerinde nezareti ele kecirdiler Kerbela seherine ve Imam Huseyn meqberesine hucum etdiler Bu zaman vehhabiler Osmanli karvanlarina hucum etdiler Seudiyye emirinin Hicaz ziyaretgahlarinin qoruyucusu olmasi iddiasini Osmanli sultani terefinden pislenmisdi Daha sonra Osmanlilar vehhabilerle mubarize ucun Mehmed Eli Pasani vezifelendirmisdiler Muharibe1807 ci ilin dekabr ayinda Misir hakimi Mehmed Eli Pasa Osmanli sultani IV Mustafadan Seudiyye emirliyine qarsi muharibeye baslamaq tapsirigi aldi Ancaq basi Misirin daxili cekismelerine qarisiq olan Misir hakimi 1809 cu ilde Seudiyye emirliyine yoneldi 1810 cu ilin 3 sentyabrinda Misir qosunlari Hicaza daxil oldu Misir ordusunun basinda Mehmed Eli Pasanin 16 yasli oglu idi Iki ordu arasinda emeliyyatlar 1811 ci ilde basladi Misir ordusunun birinci hedefi Yanbo limanini qerbden tutmaq ve Misir ordusunun deniz ve quru hisselerini birlesdirmek idi Misirliler diplomatiya ve hediyyeler yolu ile koceri erebleri oz tereflerine cekdiler Misir ordusunun bir araya gelmesinden sonra Medine ve Mekke seherlerine hucuma kecdi 1811 ci ilin dekabrinda ve seherleri yaxinliginda vehhabilerle misirliler arasinda doyus basladi Misir ordusu secme Seudiyye ordusuna qefleten hucum etmesine baxmayaraq geri cekildiler Bununla bele vehhabiler axira Yanbo limanini misirlilerden ala bilmediler 1812 ci ilde misirliler bedevilerle birlesib vehhabiler uzerine hucuma kecdiler 1812 ci ilin noyabrinda Medine 1813 cu ilin yanvarinda Mekke ve Cidde doyuslerdeki qelebeler neticesinde Mekke ve Taif ele kecirildi ve esas liman sayilan Cidde uzerine herekete basladilar Az sonra doyuslere Mehmed Eli Pasa sexsen ozu rehberlik etmeye basladi ve yanvar ayinda vehhabilerle guclu doyus bas verdi Doyusde misirliler qelebe qazandilar hucumlarini davam etdirerek Kunfu ve Asiri ele kecirdiler Mehmed Eli Pasa Erebistan yarimadasinin cenubundan vehhabileri sixisdirib cixartmagi bacardi ve 1815 ci ilin yazinda barisiq imzalandi Barisiga esasen Hicaz Misirin idaresine verilir vehhabilerin elinde sadece Necd ve el Qasim regionlari qalir Seudiyye emiri Abdullah ozunu Osmanli sultaninin vassalli kimi qebul edir ve Hecc ziyaretlerinin tehlukesizliyini oz ohdesine gotururdu Qavalali Ibrahim Pasanin Deriyyeye hucumu 1816 ci ilde yeniden herbi emeliyyatlar baslandi Ibrahim pasanin rehberliyi altinda Misir ordusu Hicaza daxil oldu ve yarimadanin daxili rayonlarina hucum etmeye basladi 1817 ci ilde er Ress Bureyde ve Uneyze qalalari 1818 ci ilin evvellerinde Seqra bolgesi ele kecirildi 1818 ci ilin aprelinde Misirliler Birinci Seudiyye emirliyinin paytaxi Deriyye seherini muhasireye aldilar 5 ayliq muhasireden sonra 15 sentyabrda paytaxti ele kecirdiler Muharibenin neticesiMuharibeden sonra Birinci Seudiyye dovleti dagildi Paytaxt 1819 cu ilde Misirliler terefinden dagidildi ve olkenin esas seherlerine Misir qarnizonlari daxil oldu Birinci Seudiyye emiri teslim oldu Istanbula aparildi ve sultanin emri ile edam edilerek basi Bosfor sularina atildi Osmanli Seudiyye muharibesinde Misir hakimi Qavalali Mehmed Eli Pasanin qelebesi ile bu bolgelerde Osmanli nufuzu berpa edildi ve mohkemlendi IstinadlarBowen Wayne H 2008 The History of Saudi Arabia Westport CN Greenwood Press p 153 Marsot Afaf Lutfi Al Sayyid A History of Egypt From the Islamic Conquest to the Present New York Cambridge UP 2007 Elizabeth Sirriyeh Salafies Unbelievers and the Problems of Exclusivism Bulletin British Society for Middle Eastern Studies Vol 16 No 2 1989 pp 123 132