Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Osman Batur (qaz. Оспан батыр (Оспан Исламұлы) və ya وسپان باتىر (çin.); bəzən Uthmān/Osman Bātūr, Osman Batir və ya Osman Batur adlandırılırdıİslambay oğlu; 1899, Göktoğay[d], Tzin sülaləsi – 29 aprel 1951, Urumçi) — Şərqi Türkistanda fəaliyyət göstərmiş inqilabçı.
| Osman Batur İslambay oğlu | |
|---|---|
| Оспан батыр Исламұлы | |
 | |
| Doğum tarixi | |
| Doğum yeri | Göktoğay uyezdi, Altay dairəsi, Sincan, Sin sülaləsi |
| Vəfat tarixi | |
| Vəfat yeri | Urumçi, Çin |
| Vəfat səbəbi | Edam edilmişdir |
| Vətəndaşlığı |  İkinci Şərqi Türkistan Respublikası  Monqolustan Xalq Respublikası  Çin Respublikası |
| Milliyyəti | qazax |
| Fəaliyyəti | siyasətçi, inqilabçı |
| Tanınır | inqilabçı |
 Vikianbarda əlaqəli mediafayllar | |
Həyatı
Osman Batur müstəqillik mücadiləsinə 1911-ci ildə 22 yaşında başlayıb. Əsl adı Osman İslamoğludur və Qazax türküdür. 1899-cu ildə Altayın Göktoğay bölgəsində dünyaya gəlib. Kiçikkən babasından dini təhsil alıb. Hələ 12 yaşında ikən at minməsi, silah tutmasıyla diqqətləri çəkib. O dönəmin qəhrəmanlarından olan Böke Batur onu dəstəsinə götürüb.
II dünya müharibəsi dönəmində çinlilər Şərqi Türkistana təzyiqlərini artırıblar. Məscidlərə hücum edib, insanları haqsız yerə küçələrdə güllələyiblər. Etiraz edənlərə min cür işgəncə veriblər. Uyğurların inadını qırmaq üçün evlərə hücum edib, silahları toplayıb, günahsız insanları həbsxanalara atıblar.
Osman Batur bütün bu haqsızlıqları gözləri ilə gördükdən sonra silaha sarılıb. "Bu gün silahlarımızı alanlar sabah da canımızı istəyəcəklər" deyərək silahını təhvil verməyib, dağlara çıxıb. Çox keçmədən onun dəstəsinə haqsızlıqla qarşılaşmış digər türklər də qoşulur və çinlilərə hücum etməyə başlayırlar. Vur-qaç taktikasıyla bütün Altayı çinlilərdən təmizləyiblər. Çox qısa zamanda Osman Baturun dəstəsindəkilərin sayı 30 minə çatır. 22 iyul 1943-cü ildə Osman Batur Bulğun şəhərində Qazax türklərinin xanı elan edilir. O, usanmadan, yorulmadan düşmənə qarşı mübarizəsini davam etdirir. Bir müddət sonra isə Müvəqqəti Altay Xalq Cümhuriyyətinin prezidenti seçilir.
Çində iqtidara gələn komunnistlər zəngin qızıl yataqlarını ələ keçirmək üçün Şərqi Türkistana təzyiqi artırırlar. Bölgəyə müasir silahlarla təchiz edilmiş minlərlə əsgər göndərirlər.
Osman Batur və əsgərləri 1949-cu ildə dar bir dağlıq bölgəyə sıxışdırılır. Yanında 3–4 min adamı qalır. Çinlilər 1951-ci ildə hücum edərək Osman Baturun qızı Azpayla birlikdə qadınları əsir alırlar. Osman Batur Kamambal dağı ətrafında çox az bir qüvvə ilə çinlilərə hücum etsə də, silahları qutardığından əsir düşür. Onu Tunk Huanq şəhərinə aparırlar. Düşmən o qədər alçaqdır ki, igidliklə müstəqillik mübarizəsi aparan bir xalqın liderinə hörmət göstərmir, Osman Batura işgəncə verərək şəhərdə gəzdirirlər. 29 aprel 1951-ci ildə əvvəllcə qollarını və qulağını kəsir, sonra edam edirlər.
Bununla da iş bitmir. Yeganə qardaşı Dəlixan İslamoğlu, həyat yoldaşı, 18 yaşlı qızı, 14 yaşlı oğlu, anaları Mamey xatunun gözləri qarşısında doğranaraq öldürülürlər.
Şərqi türkistanlılar 29 apreli — Osman Baturun şəhid olduğu günü "Günəşin söndüyü gün" adlandırırlar.
Həqiqətən də bir millətin azadlıqdan məhrum olunması günəşinin sönməsi kimi bir şeydir, amma Osman Batur kimi igidlər yetişdirən bir millətin günəşi sönməyəcək və müstəqillik arzusu əsla bitməyəcək.
İstinadlar
- Hsiao-ting Lin. Modern China's ethnic frontiers: a journey to the west. Volume 67 of Routledge studies in the modern history of Asia (illustrated). Taylor & Francis. 2010. səh. 126. ISBN . 2016-06-10 tarixində . İstifadə tarixi: 2011-12-27.
Osman Bator 烏斯滿
Ədəbiyyat
- Dr. Ömər Kul "On ilə sığan əfsanəvi ömür" İstanbul, 2011, 192 səh. İSBN 978-605-61751-3-8
- Şərqi Türkistan və Osman Batur [ölü keçid]
- Godfrey Lias, Kazak Exodus, London: Evan Brothers Limited (1956)
- Justin Jacobs, "The many deaths of a Kazak unaligned", American Historical Review 115.5 (2010), pp. 1291–1314.
- Linda K. Benson and Ingvar Svanberg, China's Last Nomads: The History and Culture of China's Kazaks, New York: M. E. Sharpe (1998), pp. 72–87.
- Halife Altay, Anayurttan Anadoluʹya, Ankara: Kültür Bakanlığı, 1981 (Turkish)
- Halife Altay, Kazak Türklerine aid şecere, Istanbul, 1997 (Turkish)
- Gülçin Çandarlıoğlu, Özgürlük Yolu, Nurgocay Batur'un Anılarıyla Osman Batur, Istanbul: Doğu Kütüphanesi, 2006 (Turkish)
- Zordun Sabir, Anayurt, Almaty: Nash Mir, 2006 (Uyghur)
- Hızır Bek Gayretullah, Osman Batur, (Turkish)
- Hızır Bek Gayretullah, Altaylarda Kanlı Günler, 1977 (Turkish)
wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, tarixi, endir, indir, yukle, izlə, izle, mobil, telefon ucun, azeri, azəri, azerbaycanca, azərbaycanca, sayt, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, haqqında, haqqinda, məlumat, melumat, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar, android, ios, apple, samsung, iphone, pc, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, web, computer, komputer
Osman Batur qaz Ospan batyr Ospan Islamuly ve ya وسپان باتىر cin bezen Uthman Osman Batur Osman Batir ve ya Osman Batur adlandirilirdiIslambay oglu 1899 Goktogay d Tzin sulalesi 29 aprel 1951 Urumci Serqi Turkistanda fealiyyet gostermis inqilabci Osman Batur Islambay ogluOspan batyr IslamulyDogum tarixi 1899Dogum yeri Goktogay uyezdi Altay dairesi Sincan Sin sulalesiVefat tarixi 29 aprel 1951Vefat yeri Urumci CinVefat sebebi Edam edilmisdirVetendasligi Ikinci Serqi Turkistan Respublikasi Monqolustan Xalq Respublikasi Cin RespublikasiMilliyyeti qazaxFealiyyeti siyasetci inqilabciTaninir inqilabci Vikianbarda elaqeli mediafayllarHeyatiOsman Batur musteqillik mucadilesine 1911 ci ilde 22 yasinda baslayib Esl adi Osman Islamogludur ve Qazax turkudur 1899 cu ilde Altayin Goktogay bolgesinde dunyaya gelib Kicikken babasindan dini tehsil alib Hele 12 yasinda iken at minmesi silah tutmasiyla diqqetleri cekib O donemin qehremanlarindan olan Boke Batur onu destesine goturub II dunya muharibesi doneminde cinliler Serqi Turkistana tezyiqlerini artiriblar Mescidlere hucum edib insanlari haqsiz yere kucelerde gulleleyibler Etiraz edenlere min cur isgence veribler Uygurlarin inadini qirmaq ucun evlere hucum edib silahlari toplayib gunahsiz insanlari hebsxanalara atiblar Osman Batur butun bu haqsizliqlari gozleri ile gordukden sonra silaha sarilib Bu gun silahlarimizi alanlar sabah da canimizi isteyecekler deyerek silahini tehvil vermeyib daglara cixib Cox kecmeden onun destesine haqsizliqla qarsilasmis diger turkler de qosulur ve cinlilere hucum etmeye baslayirlar Vur qac taktikasiyla butun Altayi cinlilerden temizleyibler Cox qisa zamanda Osman Baturun destesindekilerin sayi 30 mine catir 22 iyul 1943 cu ilde Osman Batur Bulgun seherinde Qazax turklerinin xani elan edilir O usanmadan yorulmadan dusmene qarsi mubarizesini davam etdirir Bir muddet sonra ise Muveqqeti Altay Xalq Cumhuriyyetinin prezidenti secilir Cinde iqtidara gelen komunnistler zengin qizil yataqlarini ele kecirmek ucun Serqi Turkistana tezyiqi artirirlar Bolgeye muasir silahlarla techiz edilmis minlerle esger gonderirler Osman Batur ve esgerleri 1949 cu ilde dar bir dagliq bolgeye sixisdirilir Yaninda 3 4 min adami qalir Cinliler 1951 ci ilde hucum ederek Osman Baturun qizi Azpayla birlikde qadinlari esir alirlar Osman Batur Kamambal dagi etrafinda cox az bir quvve ile cinlilere hucum etse de silahlari qutardigindan esir dusur Onu Tunk Huanq seherine aparirlar Dusmen o qeder alcaqdir ki igidlikle musteqillik mubarizesi aparan bir xalqin liderine hormet gostermir Osman Batura isgence vererek seherde gezdirirler 29 aprel 1951 ci ilde evvellce qollarini ve qulagini kesir sonra edam edirler Bununla da is bitmir Yegane qardasi Delixan Islamoglu heyat yoldasi 18 yasli qizi 14 yasli oglu analari Mamey xatunun gozleri qarsisinda dogranaraq oldurulurler Serqi turkistanlilar 29 apreli Osman Baturun sehid oldugu gunu Gunesin sonduyu gun adlandirirlar Heqiqeten de bir milletin azadliqdan mehrum olunmasi gunesinin sonmesi kimi bir seydir amma Osman Batur kimi igidler yetisdiren bir milletin gunesi sonmeyecek ve musteqillik arzusu esla bitmeyecek IstinadlarHsiao ting Lin Modern China s ethnic frontiers a journey to the west Volume 67 of Routledge studies in the modern history of Asia illustrated Taylor amp Francis 2010 seh 126 ISBN 978 0 415 58264 3 2016 06 10 tarixinde Istifade tarixi 2011 12 27 Osman Bator 烏斯滿EdebiyyatDr Omer Kul On ile sigan efsanevi omur Istanbul 2011 192 seh ISBN 978 605 61751 3 8 Serqi Turkistan ve Osman Batur olu kecid Godfrey Lias Kazak Exodus London Evan Brothers Limited 1956 Justin Jacobs The many deaths of a Kazak unaligned American Historical Review 115 5 2010 pp 1291 1314 Linda K Benson and Ingvar Svanberg China s Last Nomads The History and Culture of China s Kazaks New York M E Sharpe 1998 pp 72 87 Halife Altay Anayurttan Anadoluʹya Ankara Kultur Bakanligi 1981 Turkish Halife Altay Kazak Turklerine aid secere Istanbul 1997 Turkish Gulcin Candarlioglu Ozgurluk Yolu Nurgocay Batur un Anilariyla Osman Batur Istanbul Dogu Kutuphanesi 2006 Turkish Zordun Sabir Anayurt Almaty Nash Mir 2006 Uyghur Hizir Bek Gayretullah Osman Batur Turkish Hizir Bek Gayretullah Altaylarda Kanli Gunler 1977 Turkish