Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Ordubad Cümə məscidi və ya Şah Abbas məscidi— Ordubad yerləşən XVII əsrə aid tarixi məscid binasıdır.
| Cümə məscidi | |
|---|---|
 | |
 | |
| Ölkə |  Azərbaycan |
| Şəhər | Ordubad |
| Aidiyyatı | Səfəvilər imperiyası |
| Sifarişçi | I Abbas |
| Tikilmə tarixi | 1604 |
| Üslubu | Naxçıvan-Marağa memarlıq məktəbi |
| Vəziyyəti | fəaliyyət göstərir |
| İstinad nöm. | 414 |
| Kateqoriya | Məscid |
| Əhəmiyyəti | Ölkə əhəmiyyətli |
| | |
 Məscidin planı | |
 Vikianbarda əlaqəli mediafayllar | |
I Şah Abbasın fərmanı ilə Naxçıvan-Marağa memarlıq məktəbi üslubundainşa edilmişməscid, Ordubad şəhərin mərkəzi meydanında ən hündür yerdə ucaldılıb.
Tarixi
Ordubadda-orta əsrlərə aid memarlıq abidəsi.Şəhərin mərkəzi meydanının ən hündür yerində ucalan məscid möhtəşəmliyi ilə diqqəti cəlb edir. Məscidin memarlıq görkəmi 17-18 əsrlərə aid abidələrin başlıca cəhətlərini özündə daşımaqdadır.Cümə məscidinin şərq qapısı üzərindəki daş lövhədə I Şah Abbasın nəsx xətti ilə farsca beş sətirlik fərmanı həkk edilmişdir.1604-cü ilə aid olan bu fərmanda deyilir:
 | Ordubad qəsəbəsinin bütün əhalisinin ...Şah Abbas sülaləsinə etimadını, onların şiə məzhəbli olduqlarını nəzərə alaraq sənətkarlardan, əsnaflardan, bağlardan, əkin yerlərindən, dəyirmanlardan toplanan ixracat, itlaqat, nüzul, əvariz, qonalqa vergilərindən ibarət olan malcəhət və vücuhatı azaldıb (tədricən) ləğv etsinlər, onları Azərbaycan boniçesindən çıxsınlar və divan itlaqatından xaric etsinlər. |  |
.
Bu fərman da Cümə məscidinin son orta əsrlərdə formalaşdığını deməyə əsas verir.Lakin məscidin plan quruluşu, bəzi elementləri və bədii tərtibatı onun ilkin əsasının daha qədim olduğunu göstərir. XVII əsrdə isə məscidin əsaslı şəkildə bərpa edildiyi güman olunur. Məscidin içəri divarlarındakı həndəsi formalı ornamentlər Naxçıvanın qədim abidələrindəki rəsmləri xatırladır. Bəzi mənbələrə görə, 1902-1903-cü ildə məsciddə təmir işləri aparılarkən tapılmış bir kərpicdəki yazıdan onun 12-13-cü əsrlərdə tikildiyi aydın olur. Cümə məscidinin cənubundakı meydanda vaxtilə karvansaralar, dükanlar olmuşdur. Bu meydanla məscid sahəsi o vaxtlar vahid mərkəzi kompleks təşkil edirdilər. Tədqiqatçılar Cümə məscidinin indiki görünüşünün sonradan edilən əlavələr nəticəsində yarandığını qeyd edirlər.Hazırda məscidin şimal şərqində mədrəsə, qərbində isə zorxana binaları yerləşir. Məscid və ətraf binalar 1987-ci ildə əsaslı surətdə bərpa olunmuşdur.
Memarlıq xüsusiyyətləri
İndiki halında Ordubad cümə məscidi çoxsaylı tikinti qatlarının nəticəsidir. Ə. Salamzadənin fikrincə məscidin xarici siması XVII əsrin əvvəllərində formalaşmışdır. Məscidin şərq qapısı üzərindəki kitabədə I Şah Abbasın məscid inşası haqqında fərmanı həkk edilmiş və hicri 1012-ci il (miladi 1604) tarixi göstərilmişdir.
Məscidin planında xüsusi diqqət çəkərək tikilinin nüvəsini təşkil edən üçnefli mərkəzi ibadət zalı binanın ən qədim hissəsidir. Bina, qumdaşı ilə üzlənmiş hündür qaya üzərində inşa edilmişdir ki, bu da onun süni stilobat üzərində tikilməsi effektini yaradır. Nəticədə o qədər də hündür olmayan bina ətraf finalar arasında daha yüksək və təntənəli görünüş əldə etmişdir.
Mərkəzi zalın günbəz örtüyü istisna olmaqla, binanın digər hissələrinin dam örtüyü düzdür. Fasadların memarlıq həlli tamamilə XVII əsrə aiddir. Tağların düzbucaqlı çərçivəsi içində yerləşdirilmiş dərin tağlı niş motivi həmin dövr üçün xarakterikdir. Məscid divarları qumdaşından tikilmiş və bişmiş kərpiclə üzlənmişdir.
Qalereya
-
![image]()
-
![image]()
Ordubad şəhər Cümə məscidnin Şah Abbasın fərmanı olan qapı tərəfi -
![image]()
Cümə məscidinin arxa tərəfdən görünüşü. -
![image]()
Cümə məscidinin ön tərəfdən görünüşü. -
![image]()
Məscidin minbərinin görünüşü -
![image]()
Şah Abbas fərmanının daş kitabəsi
İstinadlar
- Hacıfəxrəddin Səfərli. Naxçıvanın məscid və ziyarətgahları. Naxçıvan:"Əcəmi" Nəşriyyat Poliqrafiya Birliyi, 2018,216 səh
- Naxçıvan ensiklopediyası. Bakı. 2002. səh. 90.
- Саламзаде, 1964. səh. 28
- Сысоев, В. М. Ордубадский уезд (Изв. Азкомстариса, вып. 4, тетр. 2). Баку. 1929. 138.
Ədəbiyyat
- Саламзаде, А. В. Архитектура Азербайдана XVI-XIX вв. Баку: Издательство Академии наук Азербайджанской ССР. 1964.
Həmçinin bax
wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, tarixi, endir, indir, yukle, izlə, izle, mobil, telefon ucun, azeri, azəri, azerbaycanca, azərbaycanca, sayt, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, haqqında, haqqinda, məlumat, melumat, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar, android, ios, apple, samsung, iphone, pc, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, web, computer, komputer
Bu adin diger istifade formalari ucun bax Cume mescidi Ordubad Cume mescidi ve ya Sah Abbas mescidi Ordubad yerlesen XVII esre aid tarixi mescid binasidir Cume mescidi38 54 17 sm e 46 01 40 s u Olke AzerbaycanSeher OrdubadAidiyyati Sefeviler imperiyasiSifarisci I AbbasTikilme tarixi 1604Uslubu Naxcivan Maraga memarliq mektebiVeziyyeti fealiyyet gosterirAzerbaycandaki tarixi abidelerin milli qeydiyyatiIstinad nom 414KateqoriyaMescidEhemiyyetiOlke ehemiyyetliCume mescidiMescidin plani Vikianbarda elaqeli mediafayllar I Sah Abbasin fermani ile Naxcivan Maraga memarliq mektebi uslubundainsa edilmismescid Ordubad seherin merkezi meydaninda en hundur yerde ucaldilib TarixiOrdubadda orta esrlere aid memarliq abidesi Seherin merkezi meydaninin en hundur yerinde ucalan mescid mohtesemliyi ile diqqeti celb edir Mescidin memarliq gorkemi 17 18 esrlere aid abidelerin baslica cehetlerini ozunde dasimaqdadir Cume mescidinin serq qapisi uzerindeki das lovhede I Sah Abbasin nesx xetti ile farsca bes setirlik fermani hekk edilmisdir 1604 cu ile aid olan bu fermanda deyilir Ordubad qesebesinin butun ehalisinin Sah Abbas sulalesine etimadini onlarin sie mezhebli olduqlarini nezere alaraq senetkarlardan esnaflardan baglardan ekin yerlerinden deyirmanlardan toplanan ixracat itlaqat nuzul evariz qonalqa vergilerinden ibaret olan malcehet ve vucuhati azaldib tedricen legv etsinler onlari Azerbaycan bonicesinden cixsinlar ve divan itlaqatindan xaric etsinler Bu ferman da Cume mescidinin son orta esrlerde formalasdigini demeye esas verir Lakin mescidin plan qurulusu bezi elementleri ve bedii tertibati onun ilkin esasinin daha qedim oldugunu gosterir XVII esrde ise mescidin esasli sekilde berpa edildiyi guman olunur Mescidin iceri divarlarindaki hendesi formali ornamentler Naxcivanin qedim abidelerindeki resmleri xatirladir Bezi menbelere gore 1902 1903 cu ilde mescidde temir isleri aparilarken tapilmis bir kerpicdeki yazidan onun 12 13 cu esrlerde tikildiyi aydin olur Cume mescidinin cenubundaki meydanda vaxtile karvansaralar dukanlar olmusdur Bu meydanla mescid sahesi o vaxtlar vahid merkezi kompleks teskil edirdiler Tedqiqatcilar Cume mescidinin indiki gorunusunun sonradan edilen elaveler neticesinde yarandigini qeyd edirler Hazirda mescidin simal serqinde medrese qerbinde ise zorxana binalari yerlesir Mescid ve etraf binalar 1987 ci ilde esasli suretde berpa olunmusdur Memarliq xususiyyetleriIndiki halinda Ordubad cume mescidi coxsayli tikinti qatlarinin neticesidir E Salamzadenin fikrince mescidin xarici simasi XVII esrin evvellerinde formalasmisdir Mescidin serq qapisi uzerindeki kitabede I Sah Abbasin mescid insasi haqqinda fermani hekk edilmis ve hicri 1012 ci il miladi 1604 tarixi gosterilmisdir Mescidin planinda xususi diqqet cekerek tikilinin nuvesini teskil eden ucnefli merkezi ibadet zali binanin en qedim hissesidir Bina qumdasi ile uzlenmis hundur qaya uzerinde insa edilmisdir ki bu da onun suni stilobat uzerinde tikilmesi effektini yaradir Neticede o qeder de hundur olmayan bina etraf finalar arasinda daha yuksek ve tenteneli gorunus elde etmisdir Merkezi zalin gunbez ortuyu istisna olmaqla binanin diger hisselerinin dam ortuyu duzdur Fasadlarin memarliq helli tamamile XVII esre aiddir Taglarin duzbucaqli cercivesi icinde yerlesdirilmis derin tagli nis motivi hemin dovr ucun xarakterikdir Mescid divarlari qumdasindan tikilmis ve bismis kerpicle uzlenmisdir QalereyaOrdubad seher Cume mescidnin Sah Abbasin fermani olan qapi terefi Cume mescidinin arxa terefden gorunusu Cume mescidinin on terefden gorunusu Mescidin minberinin gorunusu Sah Abbas fermaninin das kitabesiIstinadlarHacifexreddin Seferli Naxcivanin mescid ve ziyaretgahlari Naxcivan Ecemi Nesriyyat Poliqrafiya Birliyi 2018 216 seh Naxcivan ensiklopediyasi Baki 2002 seh 90 Salamzade 1964 seh 28 Sysoev V M Ordubadskij uezd Izv Azkomstarisa vyp 4 tetr 2 Baku 1929 138 EdebiyyatSalamzade A V Arhitektura Azerbajdana XVI XIX vv Baku Izdatelstvo Akademii nauk Azerbajdzhanskoj SSR 1964 Hemcinin baxNaxcivan Cume mescidi Sah Abbas mescidi