Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Rəqəmsal jurnalistika və ya internet-jurnalistika — XX əsrin sonlarında İnternetin inkişafı və yayılması ilə ortaya çıxan yeni bir jurnalistika növü.
Yeni media
"Yeni media" dedikdə ilk ağıla gələn bu kommunikasiya sistemnin məhz İnternet üzərində var olmasıdır. Halbuki yeni media daha geniş anlayışdır və internet məkanı xaricində də, offlayn həyata keçə bilir. Çox vaxt yeni medianı sosial media ilə qarışıq salırlar və bu iki anlayışı birləşdirirlər. Əslində, bilmək lazımdır ki, yeni media daha geniş anlayışdır və sosial media da onun ən populyar və gündəmdə olan qoludur. Sosial medianın da içərisində daha çox sosial şəbəkələr müzakirə olunur ki, ağıla ilk gələn Facebook şəbəkəsidir. Bundan başqa, yüzlərlə sosial şəbəkə platformaları var ki, jurnalistlər öz işlərində bunlardan yararlana bilər.
Yeni medianı anlamaq üçün öncə yeni media mühitinin nə olduğunu anlamaq gərəkdir. Etik öhdəliklərlə yanaşı, dəyişməz öhdəliklər də var olmaqdadır. Bunlar juralistikanın təməl prinspləridir: xəbərin doğruluğu, dəqiqliyi, qərəzsizliyi, vicdanlılığı, etibarlılığı və s. Yeni medianın açdığı fürsətdən yararlanaraq, təşəbbüs irəli sürərək sosiallaşmaq olar.
Tarixi
"Teletext" adlanan ilk rəqəmsal jurnalistika, İngiltərədə 1970-ci ildə icad edilmişdir. Teletext izləyicilərə hansı hekayələri oxumağı və dərhal görmək istədiklərini seçməyə imkan verən bir sistemdir. "Teletekst" vasitəsilə verilən məlumatlar bu gün rəqəmsal jurnalistikada görünən məlumatlara bənzər qısa və anlıqdır. Amerikalı jurnalist, Hanter S. Tomson, 1971-ci ildə ABŞ prezident seçki kampaniyasının izini Kampaniya Cığırındakı qorxu və hörmətsizlik kitabında sənədləşdirmək üçün faks maşını istifadə edərək başlayan erkən rəqəmsal rabitə texnologiyasına etibar edir. "Teletekst" ixtirasından sonra Prestel, 1979-cu ildə İngiltərənin müxtəlif qəzetləri, məsələn "Financial Times" kimi qəzetləri internet vasitəsilə çatdırmaq üçün ticari olaraq işə başlayan "Videotex" ixtirası edir. Amma, "Videotex" 1986-cı ildə istifadəçi tələbini ödəmədiyi üçün bağlandı. Amerikan qəzet şirkətləri yeni texnologiyanın fərqinə vardılar və 1981-ci ildə başladılmış "Knight-Ridder"-ın xidmətlərindən ən böyük və ən iddialı "Viewtron" olan öz videotex sistemlərini yaratdılar. Lakin, onlar da 1986-cı ilə qədər bağlandı. Sonrakı kompüter "Bulletin Board Systems" oldu. 1980-ci illərin sonu və 1990-cı illərin əvvəllərində bir neçə kiçik qəzet BBC proqram təminatı və telefon modemlərindən istifadə edərək onlayn xəbər xidmətlərinə başladı. Bunlardan birincisi 1989-cu ildə "Albuquerque Tribune" oldu. 1992-ci ilin Sentyabrında "Computer Gaming World", Elektron Nümayəndələrin növbəti sayı mətbuata çıxmazdan əvvəl "Prodigy"-də Mənşə Sistemləri əldə etməsi xəbərini çıxardı.
Onlayn xəbər saytları 1990-cı illərdə yayılmağa başladı. 2008-ci ildə ilk dəfə amerikalıların əksəriyyəti milli və beynəlxalq xəbərlərini qəzetlərdən daha çox internetdən əldə etdiklərini bildirdi. "Pew" Araşdırma Mərkəzinin hesabatına görə 18–29 yaşlı gənclər indi ilk növbədə xəbərlərini İnternet vasitəsilə öyrənir. Yeni xəbər saytlarının istifadəyə verilməsi, ənənəvi xəbər agentlikləri tərəfindən onlayn xəbərlərə investisiya qoyuluşu və ümumilikdə internet auditoriyalarının artması səbəbindən xəbər saytlarının auditoriyası artmağa davam edir. Gənclərin əksəriyyəti indi ilk növbədə xəbərləri onlayn əldə edir. Xəbər saytları, onlayn xəbər mediasının istehsalının ən geniş yayılmış formasıdır.
2000-ci ildən etibarən Qərb dünyasında jurnalistlərin böyük əksəriyyəti gündəlik işlərində internetdən müntəzəm istifadə edirlər. Əsas xəbər saytlarına əlavə olaraq, rəqəmsal jurnalistika indeks və kateqoriya, meta, şərh saytları, eləcə də, palaşma və müzakirə saytları mövcuddur. Bloqlar ayrıca, şəxsi saytlardan tutmuş yüz minlərlə insanın auditoriyasına qədər yeni məlumatlar əldə edə bilən başqa bir rəqəmsal jurnalistika hadisəsidir. Rəqəmsal jurnalistika buludlu jurnalistika fenomeni, genişzolaqlı Cəmiyyətdə davamlı məzmun axını ilə məşğuldur. 1999-cu ildə qurulan Onlayn Xəbərlər Birliyi, onlayn jurnalistləri təmsil edən ən böyük bir təşkilatdır, əsas funsiyası rəqəmsal təqdimat üçün xəbər toplamaq və ya istehsal etməkdən ibarətdi. Onlayn jurnalistika çox kiçik bir cəmiyyət içərisində jurnalistikadır. Jurnalistikanın digər növləri kimi onlayn jurnalistika da oxucu üçün çox əlverişlidir və keçmiş jurnalistikanın növlərindən daha çox məlumat təqdim edir. Pulsuz və ucuzdur.
Rəqəmsal jurnalistika, əlaqə və müzakirə aparmağa imkan verir. İnternetdən əvvəl heç görüşməmiş oxucular arasında kortəbii müzakirə etmək mümkün deyildi. Bir xəbərin müzakirəsi prosesi rəqəmsal jurnalistika üçün çox şey təşkil edir. Oxucların verilmiş məlumatı müzakirə etmək istəyən digər şəxslərlə əlaqə qururlar. Rəqəmsal jurnalistika xəbərlərin cəmiyyət tərəfindən necə istifadə olunduğunu göstərir. Onlayn mənbələr tez bir zamanda qısa müddət ərzində fasiləsiz xəbərlər verə, cəmiyyətə baş verən hadisələrin tezisini təmin edə bilər. Hadisəin inkişafı boyunca jurnalistlər bir neçə saniyə ərzində oxucuları aktuallaşdıran məlumatları onlayn mənbələr ilə təmin edə bilirlər. Bir xəbərin yerləşdiriləcəyi sürət, ümumiyyətlə çap jurnalistikasında baş verməyən bir şəkildə hesabatın düzgünlüyünə təsir göstərə bilər.
Vebsaytlar
Vebsaytarı domeyn altında səhifələr yığını adlandıra bilərik. Veb sayt, veb sayt və ya sadəcə sayt formasında yazılır. Veb serverdə məlumatlar anbarında yerləşən, İnternet və ya məhəlli ərazi şəbəkəsində Uniform Resource Locator (URL) vasitəsilə çatımlı olan saytlar hamısı birlikdə World Wide Web-i (WWW) — İnterneti meydana gətirir. Hər bir saytın ana səhifəsi, məlumat və əlaqə irəliləmiş məzmunla baş-başa qaldı. İlk olaraq, yazmaq qabiliyyəti olanlar, xüsusilə də jurnalistlər məzmun yaratmağa başladı. Həmçinin Web 2.0 alətlərinin texniki cəhətdən interaktivliyə imkan verməsi auditoriyanın özünü də oxuduqlarına və gördüklərinə tez reaksiya verməyə və ya paylaşmağa sövq etdi. Beləliklə, əvvəlki dövrdə vebsaytlarda mövcud yalnız təklif edilən passiv məzmun interaktiv, tələb edilən formaya çevrildi. Nəticədə saytlar, bloqlar, sosial media şəbəkələri, kollektiv informasiya mənbələri, multimedia yayım portalları, mobil məzmun ehtiva edən tətbiqlər kimi formatlar meydana gəldi.
Tarixi
İlk onlayn jurnalistika saytı 90-cı illərdə təqdim edilib. O, ABŞ-da, Şimali Karolina ştatında "The News & Observer" qəzetinin bazasında Nando saytı işə başlayıb. 1995-ci ildə isə Salon.com və Slate.com adlı yalnız onlayn xəbərləmə edən sayt istifadəyə verildi. 2008-ci ilə qədər belə bir inam var idi ki, onlayn jurnalistika hər zaman ənənəvi KİV-in əlavəsi ola bilər. Yəni sayta sahib olmaq bir üstünlük idi. Lakin 2008-ci ildən sonra onlayn reklamın inkişafı yeni biznes modellərinin yaranmasına səbəb oldu. Xəbərləmə konvergensiya edilərkən həm də media qurumları internetin, xüsusilə sürətli İnternetin mövcudluğundan bəri ağlımıza gələn hər şey barədə saytlar yaradılıb, amma yenə də, İnternet yaradıcı ideyalara açıqdır. Hər gün biznes-korporativ və onlayn dükan, hökumət və qeyri-hökumət qurumları, akademik öyrədici, əyləncə-oyun, musiqi, mesajlaşma, email, sosial şəbəkələr, məlumat yayan və saxlayan, xəbər paylaşan saytlardan istifadə edirik. Saytlarin iki növü var:
- Statik sayt
- Dinamik sayt
Statik saytlar yalnız informasiya xarakterlidir, əsasən, həyatdan köçmüş yazıçı, şair və ya dahi şəxsiyyətlərin həyatı barədə və ya çox gec-gec yenilənməyə ehtiyacı olan məlumatlarla zəngin veb saytdır. Belə saytlar auditoriya ilə birbaşa əlaqə qurmağı çox da önəm vermir, pul qazanmağa yönəlik olmur, informativdir. Dinamik sayt rəhbərlər və istifadəçilər arasında əlaqə yaratmağa imkan verən Web 2.0-nin ən geniş yayılmış növüdür. Belə saytda ziyarətçi sayı böyük rol oynayır, çünki bunun əsasında maliyyə əldə etmək dayanır. Daha çox trafik daha çox maliyyə prinsipi ilə işləyən bu saytlarda bəzən çoxluğun marağına səbəb olacaq gizli reklam yazıları çap edilir. Lakin dinamik saytlarda pul qazanmağın başqa yolları da mövcuddur.
Bunlar birbaşa reklam, ayrıca onlayn alış-veriş səhifəsi və ya yarı-pullu "Freemium" xidmətlərdir. Yeri gəlmişkən qeyd edək ki, qəzetlərdə və digər KİVdə əsas götürülən etik qaydalar burada da keçərlidir. Saytların jurnalistikada tətbiqinə gəldikdə isə bu yeni növ jurnalistikanın, terminlə desək, "Onlayn jurnalistika"nın yaranmasına səbəb oldu.
İlk olaraq, yazmaq qabiliyyəti olanlar, xüsusilə də jurnalistlər məzmun yaratmağa başladı. Həmçinin Web 2.0 alətlərinin texniki cəhətdən interaktivliyə imkan verməsi auditoriyanın özünü də oxuduqlarına və gördüklərinə tez reaksiya verməyə və ya paylaşmağa sövq etdi. Beləliklə, əvvəlki dövrdə vebsaytlarda mövcud yalnız təklif edilən passiv məzmun interaktiv, tələb edilən formaya çevrildi. Nəticədə saytlar, bloqlar, sosial media şəbəkələri, kollektiv informasiya mənbələri, multimedia yayım portalları, mobil məzmun ehtiva edən tətbiqlər kimi formatlar meydana gəldi. səhifəsi olmalıdır. Amma bütün hallarda hər bir saytın məzmununun varlığı ona həyat verir. Adətən bütün saytlar ierarxiya sistemi ilə qurulur, yəni böyükdən kiçiyə doğru.
Saytların təməl prinsipləri
İstənilən saytı nəzərdən keçirsək, onları birləşdirən ümumi cəhətləri görə bilərik:
- Multimedia
- İnteraktivlik
- Limitsiz yazı
Multimedia
Jurnalistikada multimedia hər hansı mövzunu işıqlandırmaq üçün bir vasitədir. Yazı, canlı audio və video, öncədən hazırlanmış audio və video, podkast və vodkast, foto qalereya, audioslaydlar, animasiyalar, infoqrafiklər, xəritələr və digər hamısı multimediadır. Multimedia jurnalistlərə eyni anda üç özəlliyə sahib olmağa imkan verir: qəzet yazısının detallı versiyası + radio və TV-dən götürülmüş təbii səs və danışıqlar + hərəkətliliyin emosional təsiri.
İnteraktivlik
Yeni medianın özəklərindən biri kimi interaktivlik jurnalistikada xəbərin axınını qarşılıqlı məlumatlandırma prinsipinə çevirib. İnteraktivlik sayəsində xəbəri mühazirə yox, söhbət kimi almaq mümkündür. Şərhlər, bizimlə əlaqə, saytlar arasında linklərin keçidlərin verilməsi o deməkdir ki, daha xəbər və reportajlar təkcə jurnalist deyil, həm də auditoriya tərəfindən hazırlanır. Elmi ədəbiyyatda, interaktivliyin bir sıra formalarının adı çəkilir: məsləhətlər, şərhlər, istifadəçi əsaslı məzmun, canlı çat, forum və s.
Limitsiz yazı
Məntiqlidir ki, saytın informasiya serveri nə qədər həcmlidirsə, o qədər də çox məlumat yerləşdirmək mümkündür. Bu o deməkdir ki, onlayn jurnalistikada qəzet, radio və TV jurnalistika kimi mövcud söz limiti yoxdur. Məsələn, uzun məhkəmə qərarları asanlıqla saytlarda çap edilə bilər. Lakin bunu məhkəmə xəbərləri yayan və ya Ədliyyə nazirliyinə aid saytlar yazsa, daha uğurlu olur. Çünki jurnalistikanın təməl prinsipləri — sadə və qısa yazmaq yeni mediada da gözlənilməlidir. Bunlar hər bir sayta xas olan cəhətlər olsa da, onları bir-birindən fərqləndirən nüanslar da mövcuddur. Çünki İnternetdə saysız-hesabsız saytlar içərisindən hansının güvənli informasiyaya sahib olub olmaması önəmlidir.
Saytların güvənli olub-olmamasını yoxlamaq üçün onlar bir neçə suala cavab verməlidirlər:
- Sayt kimə məxsusdur və ya kimlər bu saytı idarə edir?
- Saytın məzmunu nə barədədir?
- İnformasiya dəqiqdirmi?
- Saytın yenilənməsi hansı aralıqda aparılır?
- Saytın dizaynı necədir?
- Saytın sahibləri. Belə məlumatlar adətən "Haqqında", "Haqqımızda", "Biz kimik" kimi adlanan bölümlərdə yer alır. Bu bölüm saytın hansısa dövlət qurumları, korporativ və ya jurnalist qruplarına, yaxud müstəqil olub-olmaması barədə məlumatları bildirir.
- Saytın məzmunu. Jurnalistikada belə bir deyim var: "Məzmun şahdır!" Bu ifadə onlayn jurnalistikaya da aiddir. Əgər bir saytda məzmun qıtlığı varsa, auditoriya o sayta geri gəlməyəcək. Ağlınıza gələn və gəlməyən istənilən mövzuya uyğun məzmun yaratmaq mümkündür. Jurnalistika saytlarına gəlincə isə oradakı məlumatlar mütləq ictimai marağa önəm verməlidir. Lakin burada da reklam və təbliğatın jurnalistika məhsulu kimi sırınmasına yol verilməməlidir. Çünki heç bir oxucu ordusu bilgisiz, məlumatsız və ya jurnalistdən az savadlı deyildir.
- İnformasiyanın dəqiqliyi. Bu suala cavab vermək ən çətinidir. Çünki saytda xəbəri oxumaqla informasiyanın dəqiq olub-olmamasına qərar vermək olmur. Lakin oxucu bir saytda texniki və qrammatik səhvlər, səliqəsizlik görürsə, ona inamsız yanaşacaq. Jurnalistikada kiçik və ya böyüklüyündən asılı olmayaraq, informasiya dəqiq olmalıdır. Məhz buna görə də reportyorların işlərini hər zaman yoxlayan redaktorlar mövcuddur. Əlbəttə ki, qüsursuz insan yoxdur, lakin çoxlu səhv yaxşı jurnalistikanı kölgə altına qoya bilər.
Bloq
Yeni media formatlarının biri kimi qəbul edilən bloq (blog), istifadəçilərdən texniki bilgi tələb etmədən bəzən gündəlik kimi yazılan, bəzənsə insanların maraqlı olduqları məsələlər barədə paylaşımların edildiyi saytlardır. "Blog" sözü ingiliscə "web" və "log" sözlərinin birləşməsindən meydana gəlib. Zamanla bu iki kəlmənin birləşməsi weblog mənasında işlədilib. Qısa variant isə bloqdur. Bloq müəllifi bloqçu və ya blogger adlanır. Bloqdakı məlumatlara isə yazı ya da post deyilir. Sadə dildə, bloqun nə olduğunu təsvir etsək, onun indidən keçmişə doğru postların sıralandığı, müəllifinin, yəni bloqçu barədə məlumatların əks olunduğu və oxucuların və ya izləyicilərin şərh yaza bildiyi veb səhifələrdir. Şərhlər bloq mədəniyyətinin inkişafında, başlıcası isə, interaktivliyin qorunmasında böyük rol oynayır. Texniki baxımdan, bloqlar hazır platformaların üzərində qurulur, lakin ayrıca domeyn üzərinə qurulan və daha çox saytlaşdırılmış bloqlar da mövcuddur. Bəzən bloqları mövzularına görə növlərə ayırırlar. Məsələn, fərdi, tematik (siyasi, iqtisadi, idman, mədəni və s.) foto, video, korporativ və s.
2000-ci illərin əvvəllərində Blogger platformasının pulsuz xidmətə keçməsi bloqları bütün dünyada populyarlaşdırdı. 2004-cü ildə Google Blogger şirkətini aldı, ondan sonra axtarış motorunun nəticələrinə uyğun məlumatların yanında Blog This! düyməsi qoydu. Həmin vaxtdan axtarış edənlərin əksəriyyəti təsadüfən bloqla tanış oldu. Azərbaycana baxsaq, 2010-cu ildən ölkədə yerli və xarici təlimçilər vasitəsilə bloqçuluq kursları keçirildi və bu, bloqların sürətlə çoxalmasına səbəb oldu. Azərbaycanda bloqlar ən çox Wordpress, LiveJournal, Blogspot və digər üzərinə qurulub. Jurnalistikada isə bloqların informasiya önəminə görə xüsusi yeri var. Bloqlar meydana çıxdıqdan bəri jurnalistləri ilk düşündürən sual- "Bloqçuluq jurnalistikadırmı?" sualı olub.
Təxminən 10–15 il ərzində bu suala həm "hə", həm də "yox" cavabı verənlər sonda "Bu, vəziyyətdən asılıdır" kimi cavab verməyə məcbur qalıb. Çünki bloqu, sadəcə, özünüifadə vasitəsi kimi düşünsək və yuxarıdakı sualı versək, bu sanki "Televiziya jurnalistikadırmı?" sualına bənzəyir. Çünki o suala da "Bu, vəziyyətdən asılıdır" deyə cavab verəcəyik. Ryan M. Thornburg qeyd edir ki, ümumiyyətlə, sualı bu cür qoymaq yanlışdır. "Bütün yazı formatlarını- isti və soyuq xəbər, bioqrafik kitab, pyes, haiku (3 cümləlik şeir) digərlərini ilk 3 cümlə birləşdirir. Bu cümlələrdə əsas faktlar, mənbə və detallar yer alır. Bu o deməkdir ki, bloqpostlar da jurnalistikada yazı forması kimi qəbul edilə bilər". Bloqçuluğa jurnalistika prinsipləri tərəfindən yanaşırıq. Belə halda isə, bloqçuluq ənənəvi medianın prinsiplərini tətbiq edən jurnalistlər üçün yayım vasitəsinə çevrilir.
Bəzilərinə görə isə, bloqlar İnternet üzərində güvən verici informasiya mənbəyidir. Çünki milyonlarla ənənəvi mediaya çıxışı olmayan insanların texniki bilik istəmədən səsinin eşidilməsinə yol açıb. Müstəqil jurnalistlər üçün bloqlarda redaktor planlaması və prioritetlər olmadığından mövzu seçimi rahatlaşır, onlar nə istəyirlər, o barədə də yazırlar. Bu baxımdan bloqçulardan hamının qəbul etdiyi üsullarla yazı yazılmasının istənilməsi mənasızdır. Bəziləri isə bloqçuluğu jurnalistikanın gələcəyi kimi qəbul edirlər. İnsanlar standart yazılmış xəbərlərdən çox, fikir plüralizmini ehtiva edən bloqlara üz tutacaq. Jurnalistikada bloqdan bir çox hallarda faydalanmaq olar.
- Şərh — xəbər və ya xəbər yüklü məlumatlar barədə şərh və ya analiz yazılar paylaşmaq. Bu üsul hazırda bir çox media qurumlarının əl atdığı yollardandır. Məsələn, müxbirlər hansısa hadisəni işıqlandırarkən yazıya ya söz məhdudiyyəti, ya məna uyğunsuzluğu və ya digər səbəblərdən qeyd edə bilmədiklərini asanlıqla şərh formasında danışa bilər. Bu üsul sadə dillə desək, reportaja şirinlik gətirir.
- Süzgəc effekti və redaktə — istifadəçiləri xüsusi informasiya və reportajla tanış etmək, auditoriyanı hazırlamaq. Hər hansı reportaja getməzdən öncə, bloqpost vasitəsilə auditoriyaya tizer tipli məlumatlar vermək, onları maraqda saxlamaq üçün istifadə edilə bilər. Bunu adətən xüsusi reportajlar hazırlayan jurnalistlər edirlər. Onlar bu mövzuda yazılmış bloqpostları oxuyur, məsləhətlər alır, diqqətdən qaçırılmış nöqtələri tapır, sənədlər əldə edir, əlaqələr və yeni tanışlıqlar yaradır və s. Amma burada diqqətə yetirilməsi olan əsas məsələ bütün sirlərin açılmaması olmalıdır.
- Faktları yoxlama — hər hansı informasiyanın doğruluğunu bloqlar və ya saytlar vasitəsilə yoxlama. Fakt üçün jurnalistə ən azı 2 mənbə lazım olduğundan bloqpostlardan ilkin mənbə kimi istifadə etmək olar.
- Bloqlar reportajların kökü kimi — xəbər, önəmli məlumatları hazırlayarkən şahidlər tapmaq və ya bloqpostu xəbərin ilk mənbəyi kimi istifadə etmək.
- Reportaj parıltısı (annotative reporting) — hər hansı isti xəbər və ya soyuq xəbər hazırlayarkən yazınıza əlavə mənbələr, yaxud keçmiş informasiya ilə təmin etmək. Bu yazınızı zənginləşdirmək üçün ən rahat yollardan biridir.
- Açıq mənbəli xəbərləmə və həmkar gözü. Adi jurnalist yazısını bloqda yerləşdirməklə həmkarlarınızın və oxucularınızın müzakirəsinə çıxarmaq.
Bir çox media qurumlarının redaktorları gördükləri işlər, planlamalar, auditoriyanın tənqid və istəklərini eşitmək, eləcə də, müxbirlərinin fəaliyyəti barədə şərhlər almaq üçün bloqlara üz tutur. Bu bloqlar sadə insanları əvvəllər qarşısına sipər çəkilmiş kimi hiss edilən şirkətlərlə yaxınlaşdırır, bir sözlə, aradakı buzları əridir. Bloqçuluq jurnalistikada daha fərqli üsulla da tətbiq edilir. Məsələn, qaynar xəbərlərin təqdim edilməsi. Qaynar xəbərlərin yazılışında jurnalistləri ən çətinə salan keçidlərin verilməsidir, bu isə, düşünmə və vaxt tələb edir, sürət zəifləyir. Bloqpost formasında verilmiş qaynar xəbərlərdə isə belə tələblər yoxdur. Bu, o deməkdir ki, ən operativ olmaq istəyən media qurumu öncə məlumatları auditoriyasına bloqpost kimi təqdim edib, sonradan onun üzərində zənginləşmə işləri apara bilər.
Sosial media
Sosial media jurnalistlərə xəbər hazırlamaqda yardımçı olur. İndi jurnalistlər informasiyaya əvvəlkindən daha sürətlə çatır, çünki sosial media artıq xəbər toplama vasitəsinə çevrilib. Bəzən müxbirlər qəfil hadisələr zamanı olay yerinə gedə bilmirlər. Bu halda sosial media istifadəçiləri şahid kimi məlumat verir, foto və video göndərir. Məsələn, 2011-ci ilin Ərəb Baharını yada salaq. Qərb mediasının çoxu nümayişləri məhz istifadəçi əsaslı məzmuna (UGC) əsasən işıqlandırıb. Bununla yanaşı, sosial mediada informasiyanın çox asanlıqla spekulasiya və ya dezinformasiya (yalançı məlumat) çıxma ehtimalı böyükdür. Çox asanlıqla köhnə videolar yeni kimi, səhnələşdirilmiş video və fotolar real kimi təqdim edilə bilər. Belə səhvlərə yol verməmək üçünsə yenə də jurnalistlərə illərdən bəri dəyişməyən peşə etikası yardımçı ola bilər, yəni – dəqiqlik, yoxlama və obyektivlik.
Mobil tətbiqlər
Söhbət ağıllı telefonlarımızda (smartphone, smartfon) olan mobil tətbiqlərdən gedir. Sadə dildə bunu həmçinin mobil proqram adlandırırıq. Amma KİV-də mobil tətbiqlər yeni jurnalistika formasını, hazırda inkişaf dövrünü yaşayan mobil jurnalistikanı meydana gətirir. Mobil jurnalistika müxbirlərin İnternet şəbəkəsinə qoşula bilən, daşınılan elektron cihazlar və ağıllı telefonlar vasitəsilə topladığı, redaktə etdiyi və paylaşdığı xəbər hazırlanma prosesidir. Belə müxbirlərə qısaca, "mojo" deyilir.
İstinadlar
- PEW RESEARCH CENTER: JOURNALISM & MEDIA STAFF. "Key Indicators in Media & News" (ing. ). journalism.org. 26 mart 2014. 2019-07-24 tarixində . İstifadə tarixi: 24 noyabr 2019.
- Tony Rogers. "What is Hyperlocal Journalism?" (ing. ). thoughtco.com. 27 yanvar 2019. 2019-10-15 tarixində . İstifadə tarixi: 24 noyabr 2019.
- "Media and Communication" (ing. ). cogitatiopress.com. 29 dekabr 2015. 2019-01-03 tarixində . İstifadə tarixi: 24 noyabr 2019.
- Aynur Bəşirli Xanım Cavadova Səbinə İzzətli. "Yeni media jurnalistikası" (azərb. ). rm.coe.int. 2019-11-24 tarixində . İstifadə tarixi: 24 noyabr 2019.
wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, tarixi, endir, indir, yukle, izlə, izle, mobil, telefon ucun, azeri, azəri, azerbaycanca, azərbaycanca, sayt, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, haqqında, haqqinda, məlumat, melumat, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar, android, ios, apple, samsung, iphone, pc, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, web, computer, komputer
Reqemsal jurnalistika ve ya internet jurnalistika XX esrin sonlarinda Internetin inkisafi ve yayilmasi ile ortaya cixan yeni bir jurnalistika novu Yeni media Yeni media dedikde ilk agila gelen bu kommunikasiya sistemnin mehz Internet uzerinde var olmasidir Halbuki yeni media daha genis anlayisdir ve internet mekani xaricinde de offlayn heyata kece bilir Cox vaxt yeni mediani sosial media ile qarisiq salirlar ve bu iki anlayisi birlesdirirler Eslinde bilmek lazimdir ki yeni media daha genis anlayisdir ve sosial media da onun en populyar ve gundemde olan qoludur Sosial medianin da icerisinde daha cox sosial sebekeler muzakire olunur ki agila ilk gelen Facebook sebekesidir Bundan basqa yuzlerle sosial sebeke platformalari var ki jurnalistler oz islerinde bunlardan yararlana biler Yeni mediani anlamaq ucun once yeni media muhitinin ne oldugunu anlamaq gerekdir Etik ohdeliklerle yanasi deyismez ohdelikler de var olmaqdadir Bunlar juralistikanin temel prinspleridir xeberin dogrulugu deqiqliyi qerezsizliyi vicdanliligi etibarliligi ve s Yeni medianin acdigi fursetden yararlanaraq tesebbus ireli surerek sosiallasmaq olar Tarixi Teletext adlanan ilk reqemsal jurnalistika Ingilterede 1970 ci ilde icad edilmisdir Teletext izleyicilere hansi hekayeleri oxumagi ve derhal gormek istediklerini secmeye imkan veren bir sistemdir Teletekst vasitesile verilen melumatlar bu gun reqemsal jurnalistikada gorunen melumatlara benzer qisa ve anliqdir Amerikali jurnalist Hanter S Tomson 1971 ci ilde ABS prezident secki kampaniyasinin izini Kampaniya Cigirindaki qorxu ve hormetsizlik kitabinda senedlesdirmek ucun faks masini istifade ederek baslayan erken reqemsal rabite texnologiyasina etibar edir Teletekst ixtirasindan sonra Prestel 1979 cu ilde Ingilterenin muxtelif qezetleri meselen Financial Times kimi qezetleri internet vasitesile catdirmaq ucun ticari olaraq ise baslayan Videotex ixtirasi edir Amma Videotex 1986 ci ilde istifadeci telebini odemediyi ucun baglandi Amerikan qezet sirketleri yeni texnologiyanin ferqine vardilar ve 1981 ci ilde basladilmis Knight Ridder in xidmetlerinden en boyuk ve en iddiali Viewtron olan oz videotex sistemlerini yaratdilar Lakin onlar da 1986 ci ile qeder baglandi Sonraki komputer Bulletin Board Systems oldu 1980 ci illerin sonu ve 1990 ci illerin evvellerinde bir nece kicik qezet BBC proqram teminati ve telefon modemlerinden istifade ederek onlayn xeber xidmetlerine basladi Bunlardan birincisi 1989 cu ilde Albuquerque Tribune oldu 1992 ci ilin Sentyabrinda Computer Gaming World Elektron Numayendelerin novbeti sayi metbuata cixmazdan evvel Prodigy de Mense Sistemleri elde etmesi xeberini cixardi Onlayn xeber saytlari 1990 ci illerde yayilmaga basladi 2008 ci ilde ilk defe amerikalilarin ekseriyyeti milli ve beynelxalq xeberlerini qezetlerden daha cox internetden elde etdiklerini bildirdi Pew Arasdirma Merkezinin hesabatina gore 18 29 yasli gencler indi ilk novbede xeberlerini Internet vasitesile oyrenir Yeni xeber saytlarinin istifadeye verilmesi enenevi xeber agentlikleri terefinden onlayn xeberlere investisiya qoyulusu ve umumilikde internet auditoriyalarinin artmasi sebebinden xeber saytlarinin auditoriyasi artmaga davam edir Genclerin ekseriyyeti indi ilk novbede xeberleri onlayn elde edir Xeber saytlari onlayn xeber mediasinin istehsalinin en genis yayilmis formasidir 2000 ci ilden etibaren Qerb dunyasinda jurnalistlerin boyuk ekseriyyeti gundelik islerinde internetden muntezem istifade edirler Esas xeber saytlarina elave olaraq reqemsal jurnalistika indeks ve kateqoriya meta serh saytlari elece de palasma ve muzakire saytlari movcuddur Bloqlar ayrica sexsi saytlardan tutmus yuz minlerle insanin auditoriyasina qeder yeni melumatlar elde ede bilen basqa bir reqemsal jurnalistika hadisesidir Reqemsal jurnalistika buludlu jurnalistika fenomeni geniszolaqli Cemiyyetde davamli mezmun axini ile mesguldur 1999 cu ilde qurulan Onlayn Xeberler Birliyi onlayn jurnalistleri temsil eden en boyuk bir teskilatdir esas funsiyasi reqemsal teqdimat ucun xeber toplamaq ve ya istehsal etmekden ibaretdi Onlayn jurnalistika cox kicik bir cemiyyet icerisinde jurnalistikadir Jurnalistikanin diger novleri kimi onlayn jurnalistika da oxucu ucun cox elverislidir ve kecmis jurnalistikanin novlerinden daha cox melumat teqdim edir Pulsuz ve ucuzdur Reqemsal jurnalistika elaqe ve muzakire aparmaga imkan verir Internetden evvel hec gorusmemis oxucular arasinda kortebii muzakire etmek mumkun deyildi Bir xeberin muzakiresi prosesi reqemsal jurnalistika ucun cox sey teskil edir Oxuclarin verilmis melumati muzakire etmek isteyen diger sexslerle elaqe qururlar Reqemsal jurnalistika xeberlerin cemiyyet terefinden nece istifade olundugunu gosterir Onlayn menbeler tez bir zamanda qisa muddet erzinde fasilesiz xeberler vere cemiyyete bas veren hadiselerin tezisini temin ede biler Hadisein inkisafi boyunca jurnalistler bir nece saniye erzinde oxuculari aktuallasdiran melumatlari onlayn menbeler ile temin ede bilirler Bir xeberin yerlesdirileceyi suret umumiyyetle cap jurnalistikasinda bas vermeyen bir sekilde hesabatin duzgunluyune tesir gostere biler VebsaytlarVebsaytari domeyn altinda sehifeler yigini adlandira bilerik Veb sayt veb sayt ve ya sadece sayt formasinda yazilir Veb serverde melumatlar anbarinda yerlesen Internet ve ya mehelli erazi sebekesinde Uniform Resource Locator URL vasitesile catimli olan saytlar hamisi birlikde World Wide Web i WWW Interneti meydana getirir Her bir saytin ana sehifesi melumat ve elaqe irelilemis mezmunla bas basa qaldi Ilk olaraq yazmaq qabiliyyeti olanlar xususile de jurnalistler mezmun yaratmaga basladi Hemcinin Web 2 0 aletlerinin texniki cehetden interaktivliye imkan vermesi auditoriyanin ozunu de oxuduqlarina ve gorduklerine tez reaksiya vermeye ve ya paylasmaga sovq etdi Belelikle evvelki dovrde vebsaytlarda movcud yalniz teklif edilen passiv mezmun interaktiv teleb edilen formaya cevrildi Neticede saytlar bloqlar sosial media sebekeleri kollektiv informasiya menbeleri multimedia yayim portallari mobil mezmun ehtiva eden tetbiqler kimi formatlar meydana geldi Tarixi Ilk onlayn jurnalistika sayti 90 ci illerde teqdim edilib O ABS da Simali Karolina statinda The News amp Observer qezetinin bazasinda Nando sayti ise baslayib 1995 ci ilde ise Salon com ve Slate com adli yalniz onlayn xeberleme eden sayt istifadeye verildi 2008 ci ile qeder bele bir inam var idi ki onlayn jurnalistika her zaman enenevi KIV in elavesi ola biler Yeni sayta sahib olmaq bir ustunluk idi Lakin 2008 ci ilden sonra onlayn reklamin inkisafi yeni biznes modellerinin yaranmasina sebeb oldu Xeberleme konvergensiya edilerken hem de media qurumlari internetin xususile suretli Internetin movcudlugundan beri aglimiza gelen her sey barede saytlar yaradilib amma yene de Internet yaradici ideyalara aciqdir Her gun biznes korporativ ve onlayn dukan hokumet ve qeyri hokumet qurumlari akademik oyredici eylence oyun musiqi mesajlasma email sosial sebekeler melumat yayan ve saxlayan xeber paylasan saytlardan istifade edirik Saytlarin iki novu var Statik sayt Dinamik sayt Statik saytlar yalniz informasiya xarakterlidir esasen heyatdan kocmus yazici sair ve ya dahi sexsiyyetlerin heyati barede ve ya cox gec gec yenilenmeye ehtiyaci olan melumatlarla zengin veb saytdir Bele saytlar auditoriya ile birbasa elaqe qurmagi cox da onem vermir pul qazanmaga yonelik olmur informativdir Dinamik sayt rehberler ve istifadeciler arasinda elaqe yaratmaga imkan veren Web 2 0 nin en genis yayilmis novudur Bele saytda ziyaretci sayi boyuk rol oynayir cunki bunun esasinda maliyye elde etmek dayanir Daha cox trafik daha cox maliyye prinsipi ile isleyen bu saytlarda bezen coxlugun maragina sebeb olacaq gizli reklam yazilari cap edilir Lakin dinamik saytlarda pul qazanmagin basqa yollari da movcuddur Bunlar birbasa reklam ayrica onlayn alis veris sehifesi ve ya yari pullu Freemium xidmetlerdir Yeri gelmisken qeyd edek ki qezetlerde ve diger KIVde esas goturulen etik qaydalar burada da kecerlidir Saytlarin jurnalistikada tetbiqine geldikde ise bu yeni nov jurnalistikanin terminle desek Onlayn jurnalistika nin yaranmasina sebeb oldu Ilk olaraq yazmaq qabiliyyeti olanlar xususile de jurnalistler mezmun yaratmaga basladi Hemcinin Web 2 0 aletlerinin texniki cehetden interaktivliye imkan vermesi auditoriyanin ozunu de oxuduqlarina ve gorduklerine tez reaksiya vermeye ve ya paylasmaga sovq etdi Belelikle evvelki dovrde vebsaytlarda movcud yalniz teklif edilen passiv mezmun interaktiv teleb edilen formaya cevrildi Neticede saytlar bloqlar sosial media sebekeleri kollektiv informasiya menbeleri multimedia yayim portallari mobil mezmun ehtiva eden tetbiqler kimi formatlar meydana geldi sehifesi olmalidir Amma butun hallarda her bir saytin mezmununun varligi ona heyat verir Adeten butun saytlar ierarxiya sistemi ile qurulur yeni boyukden kiciye dogru Saytlarin temel prinsipleriIstenilen sayti nezerden kecirsek onlari birlesdiren umumi cehetleri gore bilerik Multimedia Interaktivlik Limitsiz yaziMultimedia Jurnalistikada multimedia her hansi movzunu isiqlandirmaq ucun bir vasitedir Yazi canli audio ve video onceden hazirlanmis audio ve video podkast ve vodkast foto qalereya audioslaydlar animasiyalar infoqrafikler xeriteler ve diger hamisi multimediadir Multimedia jurnalistlere eyni anda uc ozelliye sahib olmaga imkan verir qezet yazisinin detalli versiyasi radio ve TV den goturulmus tebii ses ve danisiqlar hereketliliyin emosional tesiri Interaktivlik Yeni medianin ozeklerinden biri kimi interaktivlik jurnalistikada xeberin axinini qarsiliqli melumatlandirma prinsipine cevirib Interaktivlik sayesinde xeberi muhazire yox sohbet kimi almaq mumkundur Serhler bizimle elaqe saytlar arasinda linklerin kecidlerin verilmesi o demekdir ki daha xeber ve reportajlar tekce jurnalist deyil hem de auditoriya terefinden hazirlanir Elmi edebiyyatda interaktivliyin bir sira formalarinin adi cekilir meslehetler serhler istifadeci esasli mezmun canli cat forum ve s Limitsiz yazi Mentiqlidir ki saytin informasiya serveri ne qeder hecmlidirse o qeder de cox melumat yerlesdirmek mumkundur Bu o demekdir ki onlayn jurnalistikada qezet radio ve TV jurnalistika kimi movcud soz limiti yoxdur Meselen uzun mehkeme qerarlari asanliqla saytlarda cap edile biler Lakin bunu mehkeme xeberleri yayan ve ya Edliyye nazirliyine aid saytlar yazsa daha ugurlu olur Cunki jurnalistikanin temel prinsipleri sade ve qisa yazmaq yeni mediada da gozlenilmelidir Bunlar her bir sayta xas olan cehetler olsa da onlari bir birinden ferqlendiren nuanslar da movcuddur Cunki Internetde saysiz hesabsiz saytlar icerisinden hansinin guvenli informasiyaya sahib olub olmamasi onemlidir Saytlarin guvenli olub olmamasini yoxlamaq ucun onlar bir nece suala cavab vermelidirler Sayt kime mexsusdur ve ya kimler bu sayti idare edir Saytin mezmunu ne barededir Informasiya deqiqdirmi Saytin yenilenmesi hansi araliqda aparilir Saytin dizayni necedir Saytin sahibleri Bele melumatlar adeten Haqqinda Haqqimizda Biz kimik kimi adlanan bolumlerde yer alir Bu bolum saytin hansisa dovlet qurumlari korporativ ve ya jurnalist qruplarina yaxud musteqil olub olmamasi barede melumatlari bildirir Saytin mezmunu Jurnalistikada bele bir deyim var Mezmun sahdir Bu ifade onlayn jurnalistikaya da aiddir Eger bir saytda mezmun qitligi varsa auditoriya o sayta geri gelmeyecek Agliniza gelen ve gelmeyen istenilen movzuya uygun mezmun yaratmaq mumkundur Jurnalistika saytlarina gelince ise oradaki melumatlar mutleq ictimai maraga onem vermelidir Lakin burada da reklam ve tebligatin jurnalistika mehsulu kimi sirinmasina yol verilmemelidir Cunki hec bir oxucu ordusu bilgisiz melumatsiz ve ya jurnalistden az savadli deyildir Informasiyanin deqiqliyi Bu suala cavab vermek en cetinidir Cunki saytda xeberi oxumaqla informasiyanin deqiq olub olmamasina qerar vermek olmur Lakin oxucu bir saytda texniki ve qrammatik sehvler seliqesizlik gorurse ona inamsiz yanasacaq Jurnalistikada kicik ve ya boyukluyunden asili olmayaraq informasiya deqiq olmalidir Mehz buna gore de reportyorlarin islerini her zaman yoxlayan redaktorlar movcuddur Elbette ki qusursuz insan yoxdur lakin coxlu sehv yaxsi jurnalistikani kolge altina qoya biler BloqYeni media formatlarinin biri kimi qebul edilen bloq blog istifadecilerden texniki bilgi teleb etmeden bezen gundelik kimi yazilan bezense insanlarin maraqli olduqlari meseleler barede paylasimlarin edildiyi saytlardir Blog sozu ingilisce web ve log sozlerinin birlesmesinden meydana gelib Zamanla bu iki kelmenin birlesmesi weblog menasinda isledilib Qisa variant ise bloqdur Bloq muellifi bloqcu ve ya blogger adlanir Bloqdaki melumatlara ise yazi ya da post deyilir Sade dilde bloqun ne oldugunu tesvir etsek onun indiden kecmise dogru postlarin siralandigi muellifinin yeni bloqcu barede melumatlarin eks olundugu ve oxucularin ve ya izleyicilerin serh yaza bildiyi veb sehifelerdir Serhler bloq medeniyyetinin inkisafinda baslicasi ise interaktivliyin qorunmasinda boyuk rol oynayir Texniki baximdan bloqlar hazir platformalarin uzerinde qurulur lakin ayrica domeyn uzerine qurulan ve daha cox saytlasdirilmis bloqlar da movcuddur Bezen bloqlari movzularina gore novlere ayirirlar Meselen ferdi tematik siyasi iqtisadi idman medeni ve s foto video korporativ ve s 2000 ci illerin evvellerinde Blogger platformasinin pulsuz xidmete kecmesi bloqlari butun dunyada populyarlasdirdi 2004 cu ilde Google Blogger sirketini aldi ondan sonra axtaris motorunun neticelerine uygun melumatlarin yaninda Blog This duymesi qoydu Hemin vaxtdan axtaris edenlerin ekseriyyeti tesadufen bloqla tanis oldu Azerbaycana baxsaq 2010 cu ilden olkede yerli ve xarici telimciler vasitesile bloqculuq kurslari kecirildi ve bu bloqlarin suretle coxalmasina sebeb oldu Azerbaycanda bloqlar en cox Wordpress LiveJournal Blogspot ve diger uzerine qurulub Jurnalistikada ise bloqlarin informasiya onemine gore xususi yeri var Bloqlar meydana cixdiqdan beri jurnalistleri ilk dusunduren sual Bloqculuq jurnalistikadirmi suali olub Texminen 10 15 il erzinde bu suala hem he hem de yox cavabi verenler sonda Bu veziyyetden asilidir kimi cavab vermeye mecbur qalib Cunki bloqu sadece ozunuifade vasitesi kimi dusunsek ve yuxaridaki suali versek bu sanki Televiziya jurnalistikadirmi sualina benzeyir Cunki o suala da Bu veziyyetden asilidir deye cavab vereceyik Ryan M Thornburg qeyd edir ki umumiyyetle suali bu cur qoymaq yanlisdir Butun yazi formatlarini isti ve soyuq xeber bioqrafik kitab pyes haiku 3 cumlelik seir digerlerini ilk 3 cumle birlesdirir Bu cumlelerde esas faktlar menbe ve detallar yer alir Bu o demekdir ki bloqpostlar da jurnalistikada yazi formasi kimi qebul edile biler Bloqculuga jurnalistika prinsipleri terefinden yanasiriq Bele halda ise bloqculuq enenevi medianin prinsiplerini tetbiq eden jurnalistler ucun yayim vasitesine cevrilir Bezilerine gore ise bloqlar Internet uzerinde guven verici informasiya menbeyidir Cunki milyonlarla enenevi mediaya cixisi olmayan insanlarin texniki bilik istemeden sesinin esidilmesine yol acib Musteqil jurnalistler ucun bloqlarda redaktor planlamasi ve prioritetler olmadigindan movzu secimi rahatlasir onlar ne isteyirler o barede de yazirlar Bu baximdan bloqculardan haminin qebul etdiyi usullarla yazi yazilmasinin istenilmesi menasizdir Bezileri ise bloqculugu jurnalistikanin geleceyi kimi qebul edirler Insanlar standart yazilmis xeberlerden cox fikir pluralizmini ehtiva eden bloqlara uz tutacaq Jurnalistikada bloqdan bir cox hallarda faydalanmaq olar Serh xeber ve ya xeber yuklu melumatlar barede serh ve ya analiz yazilar paylasmaq Bu usul hazirda bir cox media qurumlarinin el atdigi yollardandir Meselen muxbirler hansisa hadiseni isiqlandirarken yaziya ya soz mehdudiyyeti ya mena uygunsuzlugu ve ya diger sebeblerden qeyd ede bilmediklerini asanliqla serh formasinda danisa biler Bu usul sade dille desek reportaja sirinlik getirir Suzgec effekti ve redakte istifadecileri xususi informasiya ve reportajla tanis etmek auditoriyani hazirlamaq Her hansi reportaja getmezden once bloqpost vasitesile auditoriyaya tizer tipli melumatlar vermek onlari maraqda saxlamaq ucun istifade edile biler Bunu adeten xususi reportajlar hazirlayan jurnalistler edirler Onlar bu movzuda yazilmis bloqpostlari oxuyur meslehetler alir diqqetden qacirilmis noqteleri tapir senedler elde edir elaqeler ve yeni tanisliqlar yaradir ve s Amma burada diqqete yetirilmesi olan esas mesele butun sirlerin acilmamasi olmalidir Faktlari yoxlama her hansi informasiyanin dogrulugunu bloqlar ve ya saytlar vasitesile yoxlama Fakt ucun jurnaliste en azi 2 menbe lazim oldugundan bloqpostlardan ilkin menbe kimi istifade etmek olar Bloqlar reportajlarin koku kimi xeber onemli melumatlari hazirlayarken sahidler tapmaq ve ya bloqpostu xeberin ilk menbeyi kimi istifade etmek Reportaj pariltisi annotative reporting her hansi isti xeber ve ya soyuq xeber hazirlayarken yaziniza elave menbeler yaxud kecmis informasiya ile temin etmek Bu yazinizi zenginlesdirmek ucun en rahat yollardan biridir Aciq menbeli xeberleme ve hemkar gozu Adi jurnalist yazisini bloqda yerlesdirmekle hemkarlarinizin ve oxucularinizin muzakiresine cixarmaq Bir cox media qurumlarinin redaktorlari gordukleri isler planlamalar auditoriyanin tenqid ve isteklerini esitmek elece de muxbirlerinin fealiyyeti barede serhler almaq ucun bloqlara uz tutur Bu bloqlar sade insanlari evveller qarsisina siper cekilmis kimi hiss edilen sirketlerle yaxinlasdirir bir sozle aradaki buzlari eridir Bloqculuq jurnalistikada daha ferqli usulla da tetbiq edilir Meselen qaynar xeberlerin teqdim edilmesi Qaynar xeberlerin yazilisinda jurnalistleri en cetine salan kecidlerin verilmesidir bu ise dusunme ve vaxt teleb edir suret zeifleyir Bloqpost formasinda verilmis qaynar xeberlerde ise bele telebler yoxdur Bu o demekdir ki en operativ olmaq isteyen media qurumu once melumatlari auditoriyasina bloqpost kimi teqdim edib sonradan onun uzerinde zenginlesme isleri apara biler Sosial mediaSosial media jurnalistlere xeber hazirlamaqda yardimci olur Indi jurnalistler informasiyaya evvelkinden daha suretle catir cunki sosial media artiq xeber toplama vasitesine cevrilib Bezen muxbirler qefil hadiseler zamani olay yerine gede bilmirler Bu halda sosial media istifadecileri sahid kimi melumat verir foto ve video gonderir Meselen 2011 ci ilin Ereb Baharini yada salaq Qerb mediasinin coxu numayisleri mehz istifadeci esasli mezmuna UGC esasen isiqlandirib Bununla yanasi sosial mediada informasiyanin cox asanliqla spekulasiya ve ya dezinformasiya yalanci melumat cixma ehtimali boyukdur Cox asanliqla kohne videolar yeni kimi sehnelesdirilmis video ve fotolar real kimi teqdim edile biler Bele sehvlere yol vermemek ucunse yene de jurnalistlere illerden beri deyismeyen pese etikasi yardimci ola biler yeni deqiqlik yoxlama ve obyektivlik Mobil tetbiqlerSohbet agilli telefonlarimizda smartphone smartfon olan mobil tetbiqlerden gedir Sade dilde bunu hemcinin mobil proqram adlandiririq Amma KIV de mobil tetbiqler yeni jurnalistika formasini hazirda inkisaf dovrunu yasayan mobil jurnalistikani meydana getirir Mobil jurnalistika muxbirlerin Internet sebekesine qosula bilen dasinilan elektron cihazlar ve agilli telefonlar vasitesile topladigi redakte etdiyi ve paylasdigi xeber hazirlanma prosesidir Bele muxbirlere qisaca mojo deyilir IstinadlarPEW RESEARCH CENTER JOURNALISM amp MEDIA STAFF Key Indicators in Media amp News ing journalism org 26 mart 2014 2019 07 24 tarixinde Istifade tarixi 24 noyabr 2019 Tony Rogers What is Hyperlocal Journalism ing thoughtco com 27 yanvar 2019 2019 10 15 tarixinde Istifade tarixi 24 noyabr 2019 Media and Communication ing cogitatiopress com 29 dekabr 2015 2019 01 03 tarixinde Istifade tarixi 24 noyabr 2019 Aynur Besirli Xanim Cavadova Sebine Izzetli Yeni media jurnalistikasi azerb rm coe int 2019 11 24 tarixinde Istifade tarixi 24 noyabr 2019