Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Oleum (lat, oleum) – 100%-li sulfat turşusunda(H2SO4) kükürd anhidirinin (SO3) məhluludur.
| Oleum | |
|---|---|
 | |
 | |
| Ümumi | |
| Sulfat turşusu | |
| Kimyəvi formulu | H2SO4 |
| Molyar kütlə | 98,082 q/mol |
| Fiziki xassələri | |
| Sıxlıq | 1,8356 q/sm³ |
| Termik xüsusiyyətlər | |
| Ərimə nöqtəsi | -10,38 °S |
| Qaynama nöqtəsi | 279,6 °S |
| Təsnifatı | |
| CAS-da qeyd. nöm. | 7664-93-9 |
| PubChem | 24681 |
| SMILES | c1ccccc1 C1=CC=CC=C1 |
| RTECS | WS5600000 |
Ümumi məlumat
Oleum özlü, yağvari rəngsiz maye və ya asan əriyən kristallardır, hər hansı qarışığı olduqda isə müxtəlif rəng çalarlarından ibarət olur. Havada "tüstülənir", su ilə qarışdıqda külli miqdarda istilik ayrılır. Kükürd anhidridinin qatılığı çox geniş miqyasda dəyişə bilər: 1%-dən onlarla faizə kimi. Oleum çox miqdarda özünə suçəkmə xüsusiyyətinə və oksidləşdirici təsirə malikdir. Oleum, həmçinin, özündə aşağıdakı reaksiya üzrə alınan pirosulfat turşusu da saxlayır:
- H2SO4 + SO3 → H2S2O7
- H2SO4 + 2SO3→H2S3O10
Fiziki xassələri
Sulfat turşusunun sulu məhlulunun qaynama temperaturu onun qatılığının artması ilə artır və H2SO4–ün 98,3 % qatılığında maksimuma çatır. Aşağıda verilən cədvəldən istifadə edərkən, həmçinin, ГОСТ 2184–77 (qüvvədə olan) və ГОСТ 2184–2013 verilən cədvəllərdən də istifadə etmək lazımdır. Sulfat turşusunun sulu məhlulunun və oleumun xassələri
| Kütlədə %-lə miqdarı | sıxlığı q/sm³ | , | ||
|---|---|---|---|---|
| H2SO4 | SO3 (sərbəst) | |||
| 98 | - | 1,8365 | 0,1 | 332,4 |
| 100 | - | 1,8305 | 10,4 | 296,2 |
| 104,5 | 20 | 1,8968 | −11,0 | 166,6 |
| 109 | 40 | 1,9611 | 33,3 | 100,6 |
| 113,5 | 60 | 2,0012 | 7,1 | 69,8 |
| 118,0 | 80 | 1,9947 | 16,9 | 55,0 |
| 122,5 | 100 | 1,9203 | 16,8 | 44,7 |
Tərkibində SO3-ün miqdarı artdıqca oleumun qaynama temperaturu aşağı düşür. Sulfat turşusunun sulu məhlulunun qatılığı artdıqca məhlul üzərində olan buxar təzyiqi aşağı düşür və 98,3 % qatılığında minimuma çatır. Oleumda SO3-ün qatılığının artması ilə onun üzərində olan ümumi təzyiq artır. Sulfat turşusunun sulu məhlulunun və oleumun üzərində olan buxar təzyiqi aşağıdakı tənliklə hesablanır: 
A və B əmsallarının qiyməti sulfat turşusunun qatılığından asılı olur. Sulfat turşusunun sulu məhlulunun üzərində olan buxar H2O, H2SO4 və SO3 buxarlarının qarışığından ibarətdir. Bu zaman buxarın tərkibi sulfat turşusunun maye halında olan bütün qatılıqlarından fərqlənir (müvafiq azeotrop qarışıq istisna olmaqla). Temperaturun artması ilə dissosiasiya artır:
- H2SO4 ↔ H2O + SO3 — Q
Tarazlıq sabitinin temperaturdan asılılıq tənliyi aşağıda verilmişdir: 
Normal təzyiqdə dissosiasiyanın dərəcəsi: 10⁻⁵ (373 К), 2,5 (473 К), 27,1 (573 К), 69,1 (673 К). 100%-li sulfat turşusunun sıxlığını aşağıdakı tənliklə müəyyən etmək olar: 
Sulfat turşusu məhlulunun qatılığı artdıqca onun istilik tutumu da azalır və 100%-li qatılıqda minimum olur, oleumun istilik tutumu isə məhlulda SO3-ün miqdarının artması ilə çoxalır. Qatılığın artması və temperaturun azalması ilə istilik tutumu λ azalır:
C- sulfat turşusunun % -lə qatılığıdır. Oleum (H₂SO₄•SO₃)ən yüksək özlülüyə malikdir və temperaturun artması ilə bu azalır. Sulfat turşusunun elektrik müqavimətinin ən aşağı həddi sulfat turşusunu 30 və 90% qatılığında, ən yuxarı həddi isə 84 və 99 % qatılığında olur. Oleum üçün ρ-nun minimum həddi SO3 10% olduqda yaranır. Temperaturun yüksəlməsi ilə sulfat turşusunda ρ yüksəlir. Dielektrik keçiriciliyi 100%-li sulfat turşusunda 101 (298,15 К), 122 (281,15 К); krioskopik sabitlik 6,12, ebulioskopik sabitlik 5,33; sulfat turşusunun buxarlarının havaya nüfuz etmə əmsalı temperaturdan asılıdır; D = 1,67•10⁻⁵T3/2 sm²/s. Standartlar ̶ Texniki sulfat turşusu ГОСТ 2184–77 ̶ ГОСТ 2184–77 hazırda ГОСТ 2184–2013 "Texniki sulfat turşusu. Texniki şərtlər". ГОСТ 2184–77 görə oleum sulfat turşusunun növlərindən biridir və texniki, bir də görünüşü yaxşılaşdırılmış olur. Bu standart texniki sulfat turşusunun aşağıda göstərilən növləri üçün nəzərdə tutulur: kontaktlı (yaxşılaşdırılmış və texniki); qülləli və regenerasiyalı oleuma. Cədvəldə texniki sulfat turşusunun OKP kodu verilmişdir
OKP koduTuşunun növü oleum- yaxşılaşdırılmış21 2111 0600 Texniki21 2111 0650
Tətbiqi
Sənayedə sulfat turşusunun, kaprolaktam və çoxlu sayda maddələrin istehsalında istifadə olunur. Üzvi kimyada sulfolaşdırıcı, suçıxarıcı və ya oksidləşdirici reagent kimi istifadə olunur.
Təcrübi işlərin xüsusiyyətləri
Oleum – kəskin aşı maddədir: dəridə güclü yanıqlar yaradır, aşağı reaksiya qabiliyyətli maddələr istisna olmaqla , çox sayda materialları dağıdır. Bütün bunlara baxmayaraq aktivliyi aşağı olan polad tutumlarda saxlanılır. Oleumun ekzotermik reaksiya göstərmək xüsusiyyətini nəzərə alaraq, onu su ilə durulaşdırmaq və ya suya tökmək olmaz. Oleumun durulaşdırılması onun sulfat turşusuna əlavə etməklə həyata keçirilir. Suya tökdükdə su qaynayır və onun üzərində sulfat turşusundan ibarət duman yaranır.
Mənbə
- OLEUM/SULFUR TRIOXIDE — Chemical Fact Sheet
wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, tarixi, endir, indir, yukle, izlə, izle, mobil, telefon ucun, azeri, azəri, azerbaycanca, azərbaycanca, sayt, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, haqqında, haqqinda, məlumat, melumat, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar, android, ios, apple, samsung, iphone, pc, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, web, computer, komputer
Oleum lat oleum 100 li sulfat tursusunda H2SO4 kukurd anhidirinin SO3 mehluludur OleumUmumiSulfat tursusuKimyevi formulu H2SO4Molyar kutle 98 082 q molFiziki xasseleriSixliq 1 8356 q sm Termik xususiyyetlerErime noqtesi 10 38 SQaynama noqtesi 279 6 STesnifatiCAS da qeyd nom 7664 93 9PubChem 24681SMILES c1ccccc1 C1 CC CC C1RTECS WS5600000Umumi melumatOleum ozlu yagvari rengsiz maye ve ya asan eriyen kristallardir her hansi qarisigi olduqda ise muxtelif reng calarlarindan ibaret olur Havada tustulenir su ile qarisdiqda kulli miqdarda istilik ayrilir Kukurd anhidridinin qatiligi cox genis miqyasda deyise biler 1 den onlarla faize kimi Oleum cox miqdarda ozune sucekme xususiyyetine ve oksidlesdirici tesire malikdir Oleum hemcinin ozunde asagidaki reaksiya uzre alinan pirosulfat tursusu da saxlayir H2SO4 SO3 H2S2O7 H2SO4 2SO3 H2S3O10Fiziki xasseleriSulfat tursusunun sulu mehlulunun qaynama temperaturu onun qatiliginin artmasi ile artir ve H2SO4 un 98 3 qatiliginda maksimuma catir Asagida verilen cedvelden istifade ederken hemcinin GOST 2184 77 quvvede olan ve GOST 2184 2013 verilen cedvellerden de istifade etmek lazimdir Sulfat tursusunun sulu mehlulunun ve oleumun xasseleri Kutlede le miqdari sixligi q sm H2SO4 SO3 serbest 98 1 8365 0 1 332 4100 1 8305 10 4 296 2104 5 20 1 8968 11 0 166 6109 40 1 9611 33 3 100 6113 5 60 2 0012 7 1 69 8118 0 80 1 9947 16 9 55 0122 5 100 1 9203 16 8 44 7 Terkibinde SO3 un miqdari artdiqca oleumun qaynama temperaturu asagi dusur Sulfat tursusunun sulu mehlulunun qatiligi artdiqca mehlul uzerinde olan buxar tezyiqi asagi dusur ve 98 3 qatiliginda minimuma catir Oleumda SO3 un qatiliginin artmasi ile onun uzerinde olan umumi tezyiq artir Sulfat tursusunun sulu mehlulunun ve oleumun uzerinde olan buxar tezyiqi asagidaki tenlikle hesablanir lg p A BT 2 126 displaystyle lg p rm A B over it T 2 126 A ve B emsallarinin qiymeti sulfat tursusunun qatiligindan asili olur Sulfat tursusunun sulu mehlulunun uzerinde olan buxar H2O H2SO4 ve SO3 buxarlarinin qarisigindan ibaretdir Bu zaman buxarin terkibi sulfat tursusunun maye halinda olan butun qatiliqlarindan ferqlenir muvafiq azeotrop qarisiq istisna olmaqla Temperaturun artmasi ile dissosiasiya artir H2SO4 H2O SO3 Q Tarazliq sabitinin temperaturdan asililiq tenliyi asagida verilmisdir ln Kp 14 74965 6 71464ln 298T 8 10161 104T2 9643 04T 9 4577 10 3T 2 19062 10 6T2 displaystyle ln it K p 14 74965 6 71464 ln 298 over it T 8 10161 cdot 10 4 it T 2 rm 9643 04 over it T rm 9 4577 cdot 10 3 it T rm 2 19062 cdot 10 6 it T 2 Normal tezyiqde dissosiasiyanin derecesi 10 373 K 2 5 473 K 27 1 573 K 69 1 673 K 100 li sulfat tursusunun sixligini asagidaki tenlikle mueyyen etmek olar d 1 8517 1 1 10 3t 2 10 6t2 displaystyle it d rm 1 8517 1 1 cdot 10 3 it t rm 2 cdot 10 6 it t 2 Sulfat tursusu mehlulunun qatiligi artdiqca onun istilik tutumu da azalir ve 100 li qatiliqda minimum olur oleumun istilik tutumu ise mehlulda SO3 un miqdarinin artmasi ile coxalir Qatiligin artmasi ve temperaturun azalmasi ile istilik tutumu l azalir l 0 518 0 0016t 0 25 t 1293 C 100 displaystyle rm lambda 0 518 0 0016 it t rm 0 25 it t rm 1293 cdot it C rm 100 C sulfat tursusunun le qatiligidir Oleum H SO SO en yuksek ozluluye malikdir ve temperaturun artmasi ile bu azalir Sulfat tursusunun elektrik muqavimetinin en asagi heddi sulfat tursusunu 30 ve 90 qatiliginda en yuxari heddi ise 84 ve 99 qatiliginda olur Oleum ucun r nun minimum heddi SO3 10 olduqda yaranir Temperaturun yukselmesi ile sulfat tursusunda r yukselir Dielektrik keciriciliyi 100 li sulfat tursusunda 101 298 15 K 122 281 15 K krioskopik sabitlik 6 12 ebulioskopik sabitlik 5 33 sulfat tursusunun buxarlarinin havaya nufuz etme emsali temperaturdan asilidir D 1 67 10 T3 2 sm s Standartlar Texniki sulfat tursusu GOST 2184 77 GOST 2184 77 hazirda GOST 2184 2013 Texniki sulfat tursusu Texniki sertler GOST 2184 77 gore oleum sulfat tursusunun novlerinden biridir ve texniki bir de gorunusu yaxsilasdirilmis olur Bu standart texniki sulfat tursusunun asagida gosterilen novleri ucun nezerde tutulur kontaktli yaxsilasdirilmis ve texniki qulleli ve regenerasiyali oleuma Cedvelde texniki sulfat tursusunun OKP kodu verilmisdir OKP koduTusunun novu oleum yaxsilasdirilmis21 2111 0600 Texniki21 2111 0650TetbiqiSenayede sulfat tursusunun kaprolaktam ve coxlu sayda maddelerin istehsalinda istifade olunur Uzvi kimyada sulfolasdirici sucixarici ve ya oksidlesdirici reagent kimi istifade olunur Tecrubi islerin xususiyyetleriOleum keskin asi maddedir deride guclu yaniqlar yaradir asagi reaksiya qabiliyyetli maddeler istisna olmaqla cox sayda materiallari dagidir Butun bunlara baxmayaraq aktivliyi asagi olan polad tutumlarda saxlanilir Oleumun ekzotermik reaksiya gostermek xususiyyetini nezere alaraq onu su ile durulasdirmaq ve ya suya tokmek olmaz Oleumun durulasdirilmasi onun sulfat tursusuna elave etmekle heyata kecirilir Suya tokdukde su qaynayir ve onun uzerinde sulfat tursusundan ibaret duman yaranir MenbeOLEUM SULFUR TRIOXIDE Chemical Fact Sheet