Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
OSI (Open System Interconnection) – Qarşılıqlı əlaqəli açıq sistem modeli müasir kompüter şəbəkələrinin əsasını təşkil edir. 1983-cü ildə Beynalxalq standartlaşma institutu tərəfindən yaradılmışdır. OSI modeli açıq sistemlərin qarşılıqlı əlaqələrinə xidmət edərək, sistemin müxtəlif əlaqə səviyyələrini təyin edir, onlara standart adlar verərək hər bir səviyyədə hansı funksiyanı yerinə yetirməsini göstərir.
OSI modelində səviyyələr
OSI modelində hər bir qarşılıqlı əlaqə vasitələri 7 səviyyəyə bölünür.
- Fiziki səviyyə (Physical layer)
- Kanal səviyyəsi (Data Link)
- Şəbəkə səviyyəsi (Network layer)
- Nəqliyyat səviyyəsi (Transport layer)
- Seans səviyyəsi (Session layer)
- Təqdimetmə səviyyəsi (Prezentation layer)
- Tətbiqi səviyyə (Application Layer)
Fiziki səviyyə fiziki əlaqə kanalında informasiyanın (bitlərin) ötürülməsi ilə xarakterizə olunur. Fiziki əlaqə kanalı kimi, koaksial kabel, burulmuş cüt kabel, fiberoptik kabel və s.nəzərdə tutulur. Bu səviyyədə elektrik siqnallarının, məsələn gərginlik və ya cərəyanın ötürülmə siqnallarının səviyyəsi, kodlaşdırma tipi, siqnalların ötürülmə sürəti və s. təyin edilir.
Kanal səviyyəsinin funksiyası rabitə kanalında giriş-çıxış informasiyasının idarəsindən ibarətdir. Bu səviyyədə ötürülmə mühiti, səhvlər təyin edilir və səhvlərin düzəlişi yoxlanılır.
Bunun üçün informasiya bitləri kadrlarda (frame) qruplaşdırılır. Kanal səviyyəsi hər bir kadrın düzgunlüyünü təyin edir. Kadrların yoxlayıcı cəmini hesablayaraq onu hər bir kadrın sonuna əlavə edir. Qəbuledicidə yoxlayıcı cəm hesablanır. Onlar eyni olduqda informasiya qəbul edilir. Səhvlər təyin edildikdə isə ötürmə təkrar icra olunur.
Şəbəkə səviyyəsi bir necə şəbəkəni birləşdirən vahid nəqliyyat sisteminin yaradılmasına xidmət edir. Şəbəkə səviyyəsi xəbərlərin ötürülməsində düzgün istiqamətin secilməsini təmin edir. Şəbəkələr öz aralarında marşrutizator (router) adlanan xüsusi qurğu vasitəsi ilə birləşdirilir. Marşrutizator şəbəkələr arası əlaqələrin topologiyası haqqında informasiyanı yığaraq onun əsasında paketləri təyin olunmuş şəbəkəyə göndərir. Xəbəri bir şəbəkədən (ötürücudən) digər şəbəkəyə (qəbulediciyə) göndərilməsi üçün şəbəkələr arası müəyyən miqdar tranzit ötürmələrdən (hop-sıçrayış) istifadə edilir. Bu zaman hər dəfə müvafiq marşrut seçilir. Beləliklə, ümumi marşrut paketlərin keçdiyi marşrutizatorların ardıcıllıgından ibarət olur.
Daha optimal yolun seçilməsi marşrutlaşdırma adlanır və onun həlli şəbəkə səviyyəsinin əsas məsələlərindən biridir. Çox zaman marşrutun seçilmə kriteriyası kimi verilənlərin ötürmə vaxtı qəbul edilir. Bu isə kanalın buraxma qabiliyyəti və trafikin intensivliyindən asılı olur.
Şəbəkə səviyyəsi müxtəlif texnologiyaların uyğunlaşması, böyük şəbəkələrin ünvanlarının sadələşdirilməsi kimi məsələləri də həll edir. Şəbəkə səviyyəsində xəbər paket adlanır. Bu zaman qəbul edənin ünvanını böyük hissəsi – şəbəkənin nömrəsi və həmin şəbəkədəki qovşağın nömrəsindən ibarət olur. Eyni şəbəkənin bütün qovşağlarının ünvanlarının böyük hissəsi eyni olmalıdır.
Şəbəkə səviyyəsində 2 tip protokollar təyin edilir:
- paketlərin şəbəkələrdə hərəkətini həyata keçirir
- Marşrutlaşdırma protokolların köməyi ilə marşrutizatorlar (routerlər) şəbəkələrarası birləşmələrin topologiyası haqqında informasiya yığırlar.
Nəqliyyat səviyyəsi tətbiqi və seans səviyyələrinə verilənlərin tələb olunan etibarlı dərəcədə ötürülməsini təmin edir. Bu məqsədlə şəbəkə proqram təminatının nəqliyyat obyektləri ötürülən obyektdəki məlumatları paketləşdirir və qəbuledici obyektdə həmin paketlərdən məlumatı çıxarır. Bundan əlavə nəqliyyat səviyyəsi müxtəlif şəbəkə səviyyələrini uyğunlaşdırır.
Seans səviyyəsi – dialoqun idarə edilməsini təmin edir, cari anda aktiv tərəfi qeyd edir, sinxronlaşdırma vasitələrini təqdim edir. Bu səviyyənin funksiyası tətbiqi səviyyə ilə birləşmişdir. Rabitə seansı təşkil olunduqda digər obyektə daxil olmaq üçün aşağı obyektin səlahiyyəti yoxlanılır. Bu səviyyə bir neçə xidmət siniflərinə (A, B, C və D) malikdir.
Təqdimetmə səviyyəsi – informasiyanın məzmununu dəyişdirmədən onun təsvir olunma formasını təyin edir. Bu səviyyənin vasitəsi ilə bir sistemin tətbiqi səviyyəsindən digər sistemin tətbiqi səviyyəsinə informasiyanın təqdim edilməsi aydın formada olur. Beləliklə təqdimetmə səviyyəsi verilənlərin mübadiləsi üçün eyni sintaksis seçir. Təqdimetmə səviyyəsi tətbiqi səviyyədə olan obyektlərə (istifadəçə və proqramlar) ötürülən informasiyanın çevrilmə (şirifləmək, sıxmaq, şifri aydınlaşdırmaq) üsullarını göstərir.
Tətbiqi səviyyə – bu səviyyəyə istifadəcinin fayllara, printerlərə, hipermətnli Veb səhifələrə və s.müraciətinı təmin edən protokollar aid edilir.
Həmçinin bax
Ədəbiyyat
- Abbasov Ə.M., Əliquliyev R.M., Ağayev F.T. Web səhifələrinjyaradılması "Elm" 2002
- F. Ağayev, INTERNET, AMEA İnformasiya Texnologiyaları İnstitutu (Mühazirə)
- Александр Левин, Работы на компьютере Питер,2004
- İsmayıl Calallı , kompüter. Bunu öyrənməyə nə var ki?! "Nurlar" 2005
- Osman Gündüz, Qorxmaz Əfəndiyev, Nazim Rüstəmov kompüter. İnformasiya Texnologiyalarının əsasları
- "Multimediya İnformasiya sistemləri və Texnologiyaları Mərkəzi" 2006
- Marshall T. Rose, The Open Book (Prentice-Hall, Englewood Cliffs, 1990)
- David M. Piscitello, A. Lyman Chapin, Open Systems Networking (Addison-Wesley, Reading, 1993)
Xarici keçidlər
- ISO 7498:1984 Open Systems Interconnection – Basic Reference Model
- Open System Interconnection Protocols 2008-05-16 at the Wayback Machine
wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, tarixi, endir, indir, yukle, izlə, izle, mobil, telefon ucun, azeri, azəri, azerbaycanca, azərbaycanca, sayt, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, haqqında, haqqinda, məlumat, melumat, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar, android, ios, apple, samsung, iphone, pc, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, web, computer, komputer
OSI Open System Interconnection Qarsiliqli elaqeli aciq sistem modeli muasir komputer sebekelerinin esasini teskil edir 1983 cu ilde Beynalxalq standartlasma institutu terefinden yaradilmisdir OSI modeli aciq sistemlerin qarsiliqli elaqelerine xidmet ederek sistemin muxtelif elaqe seviyyelerini teyin edir onlara standart adlar vererek her bir seviyyede hansi funksiyani yerine yetirmesini gosterir OSI modelinde seviyyelerOSI modelinde her bir qarsiliqli elaqe vasiteleri 7 seviyyeye bolunur Fiziki seviyye Physical layer Kanal seviyyesi Data Link Sebeke seviyyesi Network layer Neqliyyat seviyyesi Transport layer Seans seviyyesi Session layer Teqdimetme seviyyesi Prezentation layer Tetbiqi seviyye Application Layer Fiziki seviyye fiziki elaqe kanalinda informasiyanin bitlerin oturulmesi ile xarakterize olunur Fiziki elaqe kanali kimi koaksial kabel burulmus cut kabel fiberoptik kabel ve s nezerde tutulur Bu seviyyede elektrik siqnallarinin meselen gerginlik ve ya cereyanin oturulme siqnallarinin seviyyesi kodlasdirma tipi siqnallarin oturulme sureti ve s teyin edilir Kanal seviyyesinin funksiyasi rabite kanalinda giris cixis informasiyasinin idaresinden ibaretdir Bu seviyyede oturulme muhiti sehvler teyin edilir ve sehvlerin duzelisi yoxlanilir Bunun ucun informasiya bitleri kadrlarda frame qruplasdirilir Kanal seviyyesi her bir kadrin duzgunluyunu teyin edir Kadrlarin yoxlayici cemini hesablayaraq onu her bir kadrin sonuna elave edir Qebuledicide yoxlayici cem hesablanir Onlar eyni olduqda informasiya qebul edilir Sehvler teyin edildikde ise oturme tekrar icra olunur Sebeke seviyyesi bir nece sebekeni birlesdiren vahid neqliyyat sisteminin yaradilmasina xidmet edir Sebeke seviyyesi xeberlerin oturulmesinde duzgun istiqametin secilmesini temin edir Sebekeler oz aralarinda marsrutizator router adlanan xususi qurgu vasitesi ile birlesdirilir Marsrutizator sebekeler arasi elaqelerin topologiyasi haqqinda informasiyani yigaraq onun esasinda paketleri teyin olunmus sebekeye gonderir Xeberi bir sebekeden oturucuden diger sebekeye qebulediciye gonderilmesi ucun sebekeler arasi mueyyen miqdar tranzit oturmelerden hop sicrayis istifade edilir Bu zaman her defe muvafiq marsrut secilir Belelikle umumi marsrut paketlerin kecdiyi marsrutizatorlarin ardicilligindan ibaret olur Daha optimal yolun secilmesi marsrutlasdirma adlanir ve onun helli sebeke seviyyesinin esas meselelerinden biridir Cox zaman marsrutun secilme kriteriyasi kimi verilenlerin oturme vaxti qebul edilir Bu ise kanalin buraxma qabiliyyeti ve trafikin intensivliyinden asili olur Sebeke seviyyesi muxtelif texnologiyalarin uygunlasmasi boyuk sebekelerin unvanlarinin sadelesdirilmesi kimi meseleleri de hell edir Sebeke seviyyesinde xeber paket adlanir Bu zaman qebul edenin unvanini boyuk hissesi sebekenin nomresi ve hemin sebekedeki qovsagin nomresinden ibaret olur Eyni sebekenin butun qovsaglarinin unvanlarinin boyuk hissesi eyni olmalidir Sebeke seviyyesinde 2 tip protokollar teyin edilir paketlerin sebekelerde hereketini heyata kecirir Marsrutlasdirma protokollarin komeyi ile marsrutizatorlar routerler sebekelerarasi birlesmelerin topologiyasi haqqinda informasiya yigirlar Neqliyyat seviyyesi tetbiqi ve seans seviyyelerine verilenlerin teleb olunan etibarli derecede oturulmesini temin edir Bu meqsedle sebeke proqram teminatinin neqliyyat obyektleri oturulen obyektdeki melumatlari paketlesdirir ve qebuledici obyektde hemin paketlerden melumati cixarir Bundan elave neqliyyat seviyyesi muxtelif sebeke seviyyelerini uygunlasdirir Seans seviyyesi dialoqun idare edilmesini temin edir cari anda aktiv terefi qeyd edir sinxronlasdirma vasitelerini teqdim edir Bu seviyyenin funksiyasi tetbiqi seviyye ile birlesmisdir Rabite seansi teskil olunduqda diger obyekte daxil olmaq ucun asagi obyektin selahiyyeti yoxlanilir Bu seviyye bir nece xidmet siniflerine A B C ve D malikdir Teqdimetme seviyyesi informasiyanin mezmununu deyisdirmeden onun tesvir olunma formasini teyin edir Bu seviyyenin vasitesi ile bir sistemin tetbiqi seviyyesinden diger sistemin tetbiqi seviyyesine informasiyanin teqdim edilmesi aydin formada olur Belelikle teqdimetme seviyyesi verilenlerin mubadilesi ucun eyni sintaksis secir Teqdimetme seviyyesi tetbiqi seviyyede olan obyektlere istifadece ve proqramlar oturulen informasiyanin cevrilme siriflemek sixmaq sifri aydinlasdirmaq usullarini gosterir Tetbiqi seviyye bu seviyyeye istifadecinin fayllara printerlere hipermetnli Veb sehifelere ve s muracietini temin eden protokollar aid edilir Hemcinin baxCSS Server HTML Java PHP Internet KlientEdebiyyatAbbasov E M Eliquliyev R M Agayev F T Web sehifelerinjyaradilmasi Elm 2002 F Agayev INTERNET AMEA Informasiya Texnologiyalari Institutu Muhazire Aleksandr Levin Raboty na kompyutere Piter 2004 Ismayil Calalli komputer Bunu oyrenmeye ne var ki Nurlar 2005 Osman Gunduz Qorxmaz Efendiyev Nazim Rustemov komputer Informasiya Texnologiyalarinin esaslari Multimediya Informasiya sistemleri ve Texnologiyalari Merkezi 2006 Marshall T Rose The Open Book Prentice Hall Englewood Cliffs 1990 David M Piscitello A Lyman Chapin Open Systems Networking Addison Wesley Reading 1993 Xarici kecidlerISO 7498 1984 Open Systems Interconnection Basic Reference Model Open System Interconnection Protocols 2008 05 16 at the Wayback Machine