Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Nəcməddin Qotsinski (1859-65 illər arasında- 1925) — Şimali Qafqaz dağlılarının azadlıq hərəkatı liderlərindən biri. Dağıstan və Çeçenistanın 5-ci imamı.
| Nəcməddin Qotsinski | |
|---|---|
| ərəb. نجم الدين بن محمد بن دنوغونه الحزى الداغستانى avar. ХӀоцоса Нажмудин | |
 | |
| Şəxsi məlumatlar | |
| Doğum tarixi | 1859 |
| Doğum yeri |
|
| Vəfat tarixi | 28 sentyabr 1925 |
| Vəfat yeri |
|
| Fəaliyyəti | siyasətçi |
| Dini | sünni islam |
 Vikianbarda əlaqəli mediafayllar | |
Həyatı
Avar dairəsinin Qotso aulunda İmam Şamilin naibi Donoqo Məhəmmədin ailəsində anadan olmuşdur. Ali dini təhsil almışdır. Dağıstanın ən iri torpaq sahiblərindən biri idi. Dini mövzulu şeirləri Dağıstan əhalisi arasında şöhrət qazanmış, Suriya və Türkiyədə də məşhurlaşmışdı. Şərqşünas akademik Kraçkovski Nəcməddin Qotsinskinin əsərlərini yüksək dəyərləndirmişdir. Qotsinski Avar dairəsinin Koysubul sahəsinin naib-rəisi olmuş, Dağıstan Xalq Məhkəməsinin üzvü seçilmişdir. 1903-cü ildə Türkiyəyə getmiş və bir müddət burada yaşayaraq dini təhsilini təkmilləşdirmişdir. Geri döndükdən sonra Dağıstanın Avar dairəsinin dini məktəblərində müəllimlik etmişdir.
Fəaliyyəti
Fevral inqilabından (1917) dərhal sonra, martın 9-da Temirxan-Şura şəhərinde təşkil olunmuş Müvəqqəti Dağıstan Vətəndaş İcraiyyə Komitəsinin üzvü, mayda şimali Qafqaz Dağlılarının Vladiqafqazda keçirilən 1-ci quraltayında Dağıstan və Çeçenistan müftisi və Dağlı Xalqlarının Dini İdarəsinin sədri, həmin ilin avqustunda Dağıstanın Əndi kəndində keçirilən qurultayda isə yekdilliklə Dağıstan və Çeçenistanın beşinci imamı seçilmişdi.
1918-ci ilin yanvarında Dağıstan xalqlarının Temirxan-Şurada keçirilən ikinci qurultayında İmam Nəcməddinin İmaməti bərpa etmək haqqında təklifi azadlıq hərəkatının liberal-demokrat və sosial-demokrat cərəyanları tərəfindən rədd edildikdən sonra naibi Uzun Hacının bütün təkidlərinə baxmayaraq, bu işi zorla həyata keçirməkdən imtina etmiş və dağlara çəkilmişdir. Lakin 1918-ci ilin martında Bakıda daşnakların türk-müsəlman əhaliyə qarşı soyqırımı xəbərini eşitdikdən dərhal sonra öz hərbi dəstələri ilə hərəkətə başlamış, Petrovsk-Port (indiki Mahaçqala) şəhərini sovetlərdən təmizləmiş və fərmanla bu şəhərin adını dəyişdirərək Şamilqala qoymuşdur. Bundan sonra Bakınm türk-müsəlman əhalisinə kömək üçün irəliləyərək Xaçmaz yaxınlığında bolşevik dəstələri üzərində qələbə çalmış, yürüşünü Bakı istiqamətində davam etdirmişdir. Erməni-bolşevik birləşmələrinin Biləcəri-Xırdalan müdafiə xəttinə qədər yaxınlaşmış, ilk toqquşmada onları məğlubiyyətə uğradıb, şəhər üzərinə son hücum hazırlığına başlamışdır. Lakin Həştərxandan Xəzər dənizi vasitəsilə göndərilən bolşevik hərbi hissələrinin Şamilqala (Mahaçqala) və Bakıya çatması nəticəsində qüvvələr nisbəti dəyişmiş və o, mühasirəyə düşmək təhlükəsi qarşısında qalaraq geri çəkilməli olmuşdur. Dağıstanın Osmanlı ordusu tərəfindən azad edilməsindən sonra, 1919-cu ilin martında Pşemaxo Kotsev tərəfindən təşkil edilmiş 2-ci dağlı hökümətində şəriət məsələlərinə məsul olmuşdur. Şimali Qafqazın Denikin tərəfindən işğalı dövrü İmam Nəcməddinin həyatında ən ziddiyyətli məqam hesab olunur. Könüllü ordu rəhbərliyi ilə əməkdaşlıq etməsə də, sabiq naibi Uzun Hacı və Dağıstan Şeyxülislamı Əli Hacı Akuşalıdan fərqli olaraq, işğalçılara qarşı mübarizədən də imtina etmişdir. Bununla əlaqədar, Nəriman Nərimanovun İmam Nəcməddinə müraciəti də mövcuddur.
1920-21-ci illərdə İmam Nəcməddin Şimali Qafqaz Dağlılarının bolşevik Rusiyasına qarşı 8 ay davam edən silahlı üsyanının təşkilatçısı və rəhbəri olmuşdur. Üsyanın yatırılmasından sonra sovet hökuməti tərəfindən rəsmən "Dağıstan və Çeçenistan zəhmətkeşlərinin düşməni" elan edilmiş və Çeçenistan ərazisində gizlənmək məcburiyyətində qalmışdır. 1925-ci ildə əsir düşmüş və Baş Siyasi İdarənin Şimali Qafqaz diyar şöbəsinin qərarı ilə güllələnmişdir.
Həmçinin bax
Ədəbiyyat
- Göyüşov A., 1917-1920-ci illərdə Şimali Qafqaz dağlılarının azadlıq uğrunda mübarizəsi, B., 2000.
İstinadlar
- Azərbaycan Xalq Cümhuriyyəti Ensiklopediyası. II cild. Bakı: "Lider". 2005. səh. 152-153. ISBN .
wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, tarixi, endir, indir, yukle, izlə, izle, mobil, telefon ucun, azeri, azəri, azerbaycanca, azərbaycanca, sayt, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, haqqında, haqqinda, məlumat, melumat, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar, android, ios, apple, samsung, iphone, pc, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, web, computer, komputer
Necmeddin Qotsinski 1859 65 iller arasinda 1925 Simali Qafqaz daglilarinin azadliq herekati liderlerinden biri Dagistan ve Cecenistanin 5 ci imami Necmeddin Qotsinskiereb نجم الدين بن محمد بن دنوغونه الحزى الداغستانى avar HӀocosa NazhmudinSexsi melumatlarDogum tarixi 1859Dogum yeri Nijni Cenqutay d Buynaksk rayonu Dagistan MSSR RSFSRVefat tarixi 28 sentyabr 1925 1925 09 28 Vefat yeri Rostov na Donu Simali Qafqaz diyari d RSFSR SSRIFealiyyeti siyasetciDini sunni islam Vikianbarda elaqeli mediafayllarHeyatiAvar dairesinin Qotso aulunda Imam Samilin naibi Donoqo Mehemmedin ailesinde anadan olmusdur Ali dini tehsil almisdir Dagistanin en iri torpaq sahiblerinden biri idi Dini movzulu seirleri Dagistan ehalisi arasinda sohret qazanmis Suriya ve Turkiyede de meshurlasmisdi Serqsunas akademik Krackovski Necmeddin Qotsinskinin eserlerini yuksek deyerlendirmisdir Qotsinski Avar dairesinin Koysubul sahesinin naib reisi olmus Dagistan Xalq Mehkemesinin uzvu secilmisdir 1903 cu ilde Turkiyeye getmis ve bir muddet burada yasayaraq dini tehsilini tekmillesdirmisdir Geri dondukden sonra Dagistanin Avar dairesinin dini mekteblerinde muellimlik etmisdir FealiyyetiFevral inqilabindan 1917 derhal sonra martin 9 da Temirxan Sura seherinde teskil olunmus Muveqqeti Dagistan Vetendas Icraiyye Komitesinin uzvu mayda simali Qafqaz Daglilarinin Vladiqafqazda kecirilen 1 ci quraltayinda Dagistan ve Cecenistan muftisi ve Dagli Xalqlarinin Dini Idaresinin sedri hemin ilin avqustunda Dagistanin Endi kendinde kecirilen qurultayda ise yekdillikle Dagistan ve Cecenistanin besinci imami secilmisdi 1918 ci ilin yanvarinda Dagistan xalqlarinin Temirxan Surada kecirilen ikinci qurultayinda Imam Necmeddinin Imameti berpa etmek haqqinda teklifi azadliq herekatinin liberal demokrat ve sosial demokrat cereyanlari terefinden redd edildikden sonra naibi Uzun Hacinin butun tekidlerine baxmayaraq bu isi zorla heyata kecirmekden imtina etmis ve daglara cekilmisdir Lakin 1918 ci ilin martinda Bakida dasnaklarin turk muselman ehaliye qarsi soyqirimi xeberini esitdikden derhal sonra oz herbi desteleri ile herekete baslamis Petrovsk Port indiki Mahacqala seherini sovetlerden temizlemis ve fermanla bu seherin adini deyisdirerek Samilqala qoymusdur Bundan sonra Bakinm turk muselman ehalisine komek ucun irelileyerek Xacmaz yaxinliginda bolsevik desteleri uzerinde qelebe calmis yurusunu Baki istiqametinde davam etdirmisdir Ermeni bolsevik birlesmelerinin Bileceri Xirdalan mudafie xettine qeder yaxinlasmis ilk toqqusmada onlari meglubiyyete ugradib seher uzerine son hucum hazirligina baslamisdir Lakin Hesterxandan Xezer denizi vasitesile gonderilen bolsevik herbi hisselerinin Samilqala Mahacqala ve Bakiya catmasi neticesinde quvveler nisbeti deyismis ve o muhasireye dusmek tehlukesi qarsisinda qalaraq geri cekilmeli olmusdur Dagistanin Osmanli ordusu terefinden azad edilmesinden sonra 1919 cu ilin martinda Psemaxo Kotsev terefinden teskil edilmis 2 ci dagli hokumetinde seriet meselelerine mesul olmusdur Simali Qafqazin Denikin terefinden isgali dovru Imam Necmeddinin heyatinda en ziddiyyetli meqam hesab olunur Konullu ordu rehberliyi ile emekdasliq etmese de sabiq naibi Uzun Haci ve Dagistan Seyxulislami Eli Haci Akusalidan ferqli olaraq isgalcilara qarsi mubarizeden de imtina etmisdir Bununla elaqedar Neriman Nerimanovun Imam Necmeddine muracieti de movcuddur 1920 21 ci illerde Imam Necmeddin Simali Qafqaz Daglilarinin bolsevik Rusiyasina qarsi 8 ay davam eden silahli usyaninin teskilatcisi ve rehberi olmusdur Usyanin yatirilmasindan sonra sovet hokumeti terefinden resmen Dagistan ve Cecenistan zehmetkeslerinin dusmeni elan edilmis ve Cecenistan erazisinde gizlenmek mecburiyyetinde qalmisdir 1925 ci ilde esir dusmus ve Bas Siyasi Idarenin Simali Qafqaz diyar sobesinin qerari ile gullelenmisdir Hemcinin baxImam Samil Neriman Nerimanov Uzun Haci SaltinskiEdebiyyatGoyusov A 1917 1920 ci illerde Simali Qafqaz daglilarinin azadliq ugrunda mubarizesi B 2000 IstinadlarAzerbaycan Xalq Cumhuriyyeti Ensiklopediyasi II cild Baki Lider 2005 seh 152 153 ISBN 9952 417 44 4