Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Normativ yoxlama (ing. Authority control) — kitabxana elmində kataloq və biblioqrafik məlumatların yeganə və bənzərsiz bir ad verilərək keçirilməsi prosesi.
Bu unikal başlıqlar ardıcıl olaraq kataloqda istifadə olunur və digər təşkilati məlumatlarla, məsələn arayışlar ilə işləyir. Hər bir başlıqda tətbiqetmənin və istifadənin hədləri haqqında qısa bir məlumat var, bu təşkilat kitabxana işçilərinə kataloqu yeniləməyə kömək edir və tədqiqatçıların işini asanlaşdırır.
Kataloqatçılar, hər bir obyekti (müəllif, kitab, seriya, naşir) özünəməxsus bir mətn identifikatoru təyin edirlər, bu giriş, təxəllüs və ya kriptonimin bir variantı olsa belə, bu varlığa aid bütün istinadları bənzərsiz təsvir etmək üçün istifadə olunur. Unikal bir başlıq, əlaqəli qurumlar haqqında məlumat daxil olmaqla, bütün müvafiq məlumatları əldə etməyə imkan verir. Normativ yoxlama bir verilənlər bazasında yerləşə bilər və digər qurumlarla və digər məlumat bazaları ilə əlaqələri ehtiva edə bilər. Buna görə normativ nəzarət bir növ biblioqrafik nəzarət və normativ lüğətdir.
Nəzəri cəhətdən hər hansı bir məlumat normativ yoxlamaya məruz qalsa da (şərti adlar, şəxsi adlar, firma adları), kitabxanalardakı kataloqlar ümumiyyətlə müəlliflərin və kitabların adları ətrafında cəmlənir. oxşar bir funksiyanı yerinə yetirir, baxmayaraq ki, ümumiyyətlə ayrıca nəzərdən keçirilir. Vaxt keçdikcə normativ yoxlama qeydləri dəyişdirilməli və yenilənməlidir; məqsədinin ideal sarsılmaz məlumat saxlama sistemi yaratmamasına baxmayaraq, məlumatın təşkili və axtarışına kömək edir.
Normativ yoxlamanın faydaları
- Axtarış sadələşdirilir. Mövzuya dair ədəbiyyat daha sürətli tapıla bilər. Yaxşı düşünülmüş bir rəqəmsal kataloqu (verilənlər bazası) axtarış dəqiqliyini yaxşılaşdıran və vaxta qənaət edən yaxşı qurulmuş bir termin və ya ifadəni geri göndərməklə bir sorğuya baxa bilər.
- Axtarış daha proqnozlaşdırılan hala gəlir. Məntiq operatorları AND, OR, NOT və s. Suallarda istifadə edilə bilər. Axtarış aktuallığı artır.
- Girişlərin sistematikliyi artır.
- Məlumat bir təşkilat və quruluşa malikdir .
- Kataloglaşdırmanın səmərəliliyi artır. Yeni satınalmalar paylanarkən, normativ yoxlamanın nəticələrindən verilənlər bazasına / kataloqda yenidən daxil olmamaq üçün istifadə edilə bilər.
- Kitabxana resurslarının artırılması.
- Sadələşdirilmiş qovluq dəstəyi. Kataloqayıcılar səhvləri tapmaq və düzəltmək üçün istifadə edirlər və avtomatlaşdırılmış proqram, insan müdaxiləsi olmadan qovluğu təmizləyə bilər. Normativ yoxlama metadata yaradanlara və istifadəçilərə kömək edir.
- Az səhvlər. Normativ yoxlama avtomatik olaraq daxil olmaqla səhvləri (adların və başlıqların səhv yazılması) aşkarlamağa və düzəltməyə imkan verir.
Nümunələr
Eyni obyekti izah edən fərqli adlar
| Kitabxana | Başlıq |
|---|---|
| Virtual International Authority File | VIAF ID: 107032638 |
| İngiliscə Vikipediya | Diana, Princess of Wales |
| Diana Princess of Wales 1961–1997 | |
| Almaniya Milli Kitabxanası | Diana <Wales, Prinzessin> |
| Gemeinsame Normdatei | GND ID: 118525123 |
| Konqres Kitabxanası | Diana, Princess of Wales, 1961–1997 |
| Windsor, Diana, Princess of Wales | |
| Getty Union List of Artist Names | Diana, Princess of Wales English noble and patron, 1961–1997 |
| Diana, prinses van Wales, 1961–1997 |
Bəzən eyni şəxs və ya obyektin kataloqda ad və ya başlıqdan ibarət bir neçə variantı olur, bu da çatışmayan məlumatlar səbəbindən problem yarada bilər. Tənzimləmə nəzarəti, məntiqi əlaqəli materialları bir araya gətirməyə imkan verir. Kataloqayzerlər bütün mümkün variantları, imla seçimlərini və tez-tez səhv edilmiş variantları, müxtəlif tarixləri və s. Ehtiva edən universal bir indeks seçirlər. Məsələn, Uels şahzadəsi Diana məqaləsində o, "Diana" və haqqında yazılmışdır. nəzarət birmənalı olaraq adlandırılacaqdı. Onlayn kataloqu bu kimi görünə bilər:
- Diana. (1)
- Diana, Princess of Wales. (1)
- Diana, Princess of Wales, 1961–1997 (13)
- Diana, Princess of Wales 1961–1997 (1)
- Diana, Princess of Wales, 1961–1997 (2)
- DIANA, PRINCESS OF WALES, 1961–1997. (1)
- Diana, Princess of Wales, — Iconography. (2)
Bu seçimlərin hamısı eyni şəxsi təsvir edir. Tənzimləmə nəzarəti altında vahid "giriş nöqtəsi" seçilir:
- Diana, Princess of Wales, 1961–1997.
Hər bir kitabxana əvvəlcə giriş nöqtələrini inkişaf etdirdiyindən, sadəliyi üçün VIAF kimi standart kataloqlar mövcuddur. Məsələn, Alman Milli Kitabxanasında Şahzadə Diana üçün şəxsiyyət vəsiqəsi 118525123, Konqres Kitabxanasında isə Diana, Princess of Wales, 1961–1997 yaradılıb. VIAF, bütün bu seçimləri birləşdirən ümumi bir identifikator təqdim edir: VIAF ID: 107032638.
Fərqli obyektləri təsvir edən bir ad
Bəzən iki fərqli müəllif eyni ad altında nəşr olunur, məsələn, tam adlardırsa və ya kollektiv təxəllüsdən istifadə edirlərsə. Qeyri-müəyyənliyi aradan qaldırmaq üçün giriş nöqtəsinə əlavə məlumatlar əlavə edilə bilər: doğum və ölüm tarixi, fəaliyyət illəri, xarakterik epitet.
Normativ yoxlama qeydləri
Normativ yoxlama kitabxana kataloqu ilə tanıtdırmağın ümumi bir yolu, kataloqun çarpaz istinad olunduğu maddələrin ayrıca nəzarət siyahısını yaratmaqdır. Bu siyahı tez-tez "normativ fayl (sənəd)" ing. authority file adlanır. Tercih olunanlar da daxil olmaqla bütün baş dəyişiklikləri və (bəzən) bu seçimlərin araşdırılması zamanı əldə olunan məlumatları ehtiva edir.
Normativ sənədlərin yeganə funksiyası məlumat vermək deyil, onu təşkil etməkdir. Yalnız bir verilmiş adın və ya adın unikal olduğunu başa düşməyə imkan verir. İngilis dilli ölkələrdə tənzimləmə sənədinin tipik məzmunu aşağıda göstərilmişdir.
- Başlıqda üstünlük verilən (səlahiyyətli) ad yerləşir. Başlığın unikal olması vacibdir, münaqişə vəziyyətində yalnız biri seçilir.
Başlıqlar giriş nöqtələri olduğundan, onların fərdi olduğundan və mövcud olanlarla ziddiyyət təşkil etməməsindən əmin olmaq lazımdır. Məsələn, əsərlərinə "Ay daşı" və "Ağdakı qadın" daxil olan ingilis yazıçısı Uilyam Kollinz (1824–1889) daha yaxşı Uilki Kollinz kimi tanınır. Kataloqerlər oxucuların ən çox hansı adı axtaracağını və fərqli bir ad və başqa bir seçimi olan bir keçid yaratmağı qərar verəcəklər.
Orijinal mətn (ing.)Since the headings function as access points, making sure that they are distinct and not in conflict with existing entries is important. For example, the English novelist William Collins (1824–89), whose works include the Moonstone and The Woman in White is better known as Wilkie Collins. Cataloguers have to decide which name the public would most likely look under, and whether to use a see also reference to link alternative forms of an individual's name.
— Moya K. Mason
İstinadlar
- Block, Rick J. "Authority Control: What It Is and Why It Matters" (ppt). studylib.net (ingilis). 1999. 2017-11-10 tarixində . İstifadə tarixi: 2006-03-30.
- "Why Does a Library Catalog Need Authority Control and What Is". IMPLEMENTING AUTHORITY CONTROL. United States: Vermont Department of Libraries. 2003. 2013-07-15 tarixində . İstifadə tarixi: 2013-07-19.
- "Authority Control at the NMSU Library". United States: . 2007. 2010-06-04 tarixində . İstifadə tarixi: November 25, 2012.
- "Authority Control in the Card Environment". IMPLEMENTING AUTHORITY CONTROL. United States: Vermont Department of Libraries. 2003. 2013-11-01 tarixində . İstifadə tarixi: 2013-07-19.
- Kathleen L. Wells of the University of Southern Mississippi Libraries. . Tennessee Libraries. November 25, 2012. January 13, 2013 tarixində orijinalından arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: August 17, 2020.
- . National Library of Australia. November 25, 2012. January 13, 2013 tarixində orijinalından arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: August 17, 2020.
The primary purpose of authority control is to assist the catalogue user in locating items of interest.
- . LTI. November 25, 2012. December 15, 2013 tarixində orijinalından arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: August 17, 2020.
- "brief guidelines on authority control decision-making". NCSU Libraries. November 25, 2012. 2013-01-13 tarixində . İstifadə tarixi: 2014-01-10.
- "Authority Control in Unicorn WorkFlows August 2001". Rutgers University. November 25, 2012. January 13, 2013 tarixində . İstifadə tarixi: August 17, 2020.
Why Authority Control?
- Burger, 1985
- Clack, 2003
- Maxwell, 2002
- Calhoun, Karen. "A Bird's Eye View of Authority Control in Cataloging". Cornell University Library. June 1998. November 23, 2012 tarixində . İstifadə tarixi: November 25, 2012.
- GND ID: 118525123 2023-08-05 at the Wayback Machine
- Virtual International Authority File 2017-07-08 at the Wayback Machine records for Princess Diana, retrieved March 12, 2013
- Mason, Moya K. "Purpose of Authority Work and Files". November 25, 2012. April 17, 2015 tarixində . İstifadə tarixi: August 17, 2020.
- Wynar, 1972
Ədəbiyyat
- Robert Harold Burger. Authority work: the creation, use, maintenance, and evaluation of authority records and files. Littleton, Colorado: Libraries Unlimited. 1985. ISBN .
- Doris H. Clack. Authority Control: Principles, Applications, and Instructions (перепечатанное). Chicago: UMI Books on Demand. 2003.
- Robert L. Maxwell. Maxwell's Guide to Authority Work. Chicago: American Library Association. 2002. ISBN .
- Bohdan S. Wynar. Introduction to Cataloguing and Classification (4). Littleton, CO: Libraries Unlimited, Incorporated. 1972.
wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, tarixi, endir, indir, yukle, izlə, izle, mobil, telefon ucun, azeri, azəri, azerbaycanca, azərbaycanca, sayt, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, haqqında, haqqinda, məlumat, melumat, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar, android, ios, apple, samsung, iphone, pc, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, web, computer, komputer
Normativ yoxlama ing Authority control kitabxana elminde kataloq ve biblioqrafik melumatlarin yegane ve benzersiz bir ad verilerek kecirilmesi prosesi Bu unikal basliqlar ardicil olaraq kataloqda istifade olunur ve diger teskilati melumatlarla meselen arayislar ile isleyir Her bir basliqda tetbiqetmenin ve istifadenin hedleri haqqinda qisa bir melumat var bu teskilat kitabxana iscilerine kataloqu yenilemeye komek edir ve tedqiqatcilarin isini asanlasdirir Kataloqatcilar her bir obyekti muellif kitab seriya nasir ozunemexsus bir metn identifikatoru teyin edirler bu giris texellus ve ya kriptonimin bir varianti olsa bele bu varliga aid butun istinadlari benzersiz tesvir etmek ucun istifade olunur Unikal bir basliq elaqeli qurumlar haqqinda melumat daxil olmaqla butun muvafiq melumatlari elde etmeye imkan verir Normativ yoxlama bir verilenler bazasinda yerlese biler ve diger qurumlarla ve diger melumat bazalari ile elaqeleri ehtiva ede biler Buna gore normativ nezaret bir nov biblioqrafik nezaret ve normativ lugetdir Nezeri cehetden her hansi bir melumat normativ yoxlamaya meruz qalsa da serti adlar sexsi adlar firma adlari kitabxanalardaki kataloqlar umumiyyetle muelliflerin ve kitablarin adlari etrafinda cemlenir oxsar bir funksiyani yerine yetirir baxmayaraq ki umumiyyetle ayrica nezerden kecirilir Vaxt kecdikce normativ yoxlama qeydleri deyisdirilmeli ve yenilenmelidir meqsedinin ideal sarsilmaz melumat saxlama sistemi yaratmamasina baxmayaraq melumatin teskili ve axtarisina komek edir Normativ yoxlamanin faydalariAxtaris sadelesdirilir Movzuya dair edebiyyat daha suretli tapila biler Yaxsi dusunulmus bir reqemsal kataloqu verilenler bazasi axtaris deqiqliyini yaxsilasdiran ve vaxta qenaet eden yaxsi qurulmus bir termin ve ya ifadeni geri gondermekle bir sorguya baxa biler Axtaris daha proqnozlasdirilan hala gelir Mentiq operatorlari AND OR NOT ve s Suallarda istifade edile biler Axtaris aktualligi artir Girislerin sistematikliyi artir Melumat bir teskilat ve qurulusa malikdir Kataloglasdirmanin semereliliyi artir Yeni satinalmalar paylanarken normativ yoxlamanin neticelerinden verilenler bazasina kataloqda yeniden daxil olmamaq ucun istifade edile biler Kitabxana resurslarinin artirilmasi Sadelesdirilmis qovluq desteyi Kataloqayicilar sehvleri tapmaq ve duzeltmek ucun istifade edirler ve avtomatlasdirilmis proqram insan mudaxilesi olmadan qovlugu temizleye biler Normativ yoxlama metadata yaradanlara ve istifadecilere komek edir Az sehvler Normativ yoxlama avtomatik olaraq daxil olmaqla sehvleri adlarin ve basliqlarin sehv yazilmasi askarlamaga ve duzeltmeye imkan verir NumunelerEyni obyekti izah eden ferqli adlar Kitabxana BasliqVirtual International Authority File VIAF ID 107032638Ingilisce Vikipediya Diana Princess of WalesDiana Princess of Wales 1961 1997Almaniya Milli Kitabxanasi Diana lt Wales Prinzessin gt Gemeinsame Normdatei GND ID 118525123Konqres Kitabxanasi Diana Princess of Wales 1961 1997Windsor Diana Princess of WalesGetty Union List of Artist Names Diana Princess of Wales English noble and patron 1961 1997Diana prinses van Wales 1961 1997 Bezen eyni sexs ve ya obyektin kataloqda ad ve ya basliqdan ibaret bir nece varianti olur bu da catismayan melumatlar sebebinden problem yarada biler Tenzimleme nezareti mentiqi elaqeli materiallari bir araya getirmeye imkan verir Kataloqayzerler butun mumkun variantlari imla secimlerini ve tez tez sehv edilmis variantlari muxtelif tarixleri ve s Ehtiva eden universal bir indeks secirler Meselen Uels sahzadesi Diana meqalesinde o Diana ve haqqinda yazilmisdir nezaret birmenali olaraq adlandirilacaqdi Onlayn kataloqu bu kimi gorune biler Diana 1 Diana Princess of Wales 1 Diana Princess of Wales 1961 1997 13 Diana Princess of Wales 1961 1997 1 Diana Princess of Wales 1961 1997 2 DIANA PRINCESS OF WALES 1961 1997 1 Diana Princess of Wales Iconography 2 dd Bu secimlerin hamisi eyni sexsi tesvir edir Tenzimleme nezareti altinda vahid giris noqtesi secilir Diana Princess of Wales 1961 1997 dd Her bir kitabxana evvelce giris noqtelerini inkisaf etdirdiyinden sadeliyi ucun VIAF kimi standart kataloqlar movcuddur Meselen Alman Milli Kitabxanasinda Sahzade Diana ucun sexsiyyet vesiqesi 118525123 Konqres Kitabxanasinda ise Diana Princess of Wales 1961 1997 yaradilib VIAF butun bu secimleri birlesdiren umumi bir identifikator teqdim edir VIAF ID 107032638 Ferqli obyektleri tesvir eden bir ad Bezen iki ferqli muellif eyni ad altinda nesr olunur meselen tam adlardirsa ve ya kollektiv texellusden istifade edirlerse Qeyri mueyyenliyi aradan qaldirmaq ucun giris noqtesine elave melumatlar elave edile biler dogum ve olum tarixi fealiyyet illeri xarakterik epitet Normativ yoxlama qeydleriNormativ yoxlama kitabxana kataloqu ile tanitdirmagin umumi bir yolu kataloqun carpaz istinad olundugu maddelerin ayrica nezaret siyahisini yaratmaqdir Bu siyahi tez tez normativ fayl sened ing authority file adlanir Tercih olunanlar da daxil olmaqla butun bas deyisiklikleri ve bezen bu secimlerin arasdirilmasi zamani elde olunan melumatlari ehtiva edir Normativ senedlerin yegane funksiyasi melumat vermek deyil onu teskil etmekdir Yalniz bir verilmis adin ve ya adin unikal oldugunu basa dusmeye imkan verir Ingilis dilli olkelerde tenzimleme senedinin tipik mezmunu asagida gosterilmisdir Basliqda ustunluk verilen selahiyyetli ad yerlesir Basligin unikal olmasi vacibdir munaqise veziyyetinde yalniz biri secilir Basliqlar giris noqteleri oldugundan onlarin ferdi oldugundan ve movcud olanlarla ziddiyyet teskil etmemesinden emin olmaq lazimdir Meselen eserlerine Ay dasi ve Agdaki qadin daxil olan ingilis yazicisi Uilyam Kollinz 1824 1889 daha yaxsi Uilki Kollinz kimi taninir Kataloqerler oxucularin en cox hansi adi axtaracagini ve ferqli bir ad ve basqa bir secimi olan bir kecid yaratmagi qerar verecekler Orijinal metn ing Since the headings function as access points making sure that they are distinct and not in conflict with existing entries is important For example the English novelist William Collins 1824 89 whose works include the Moonstone and The Woman in White is better known as Wilkie Collins Cataloguers have to decide which name the public would most likely look under and whether to use a see also reference to link alternative forms of an individual s name Moya K MasonIstinadlarBlock Rick J Authority Control What It Is and Why It Matters ppt studylib net ingilis 1999 2017 11 10 tarixinde Istifade tarixi 2006 03 30 Why Does a Library Catalog Need Authority Control and What Is IMPLEMENTING AUTHORITY CONTROL United States Vermont Department of Libraries 2003 2013 07 15 tarixinde Istifade tarixi 2013 07 19 Authority Control at the NMSU Library United States 2007 2010 06 04 tarixinde Istifade tarixi November 25 2012 Authority Control in the Card Environment IMPLEMENTING AUTHORITY CONTROL United States Vermont Department of Libraries 2003 2013 11 01 tarixinde Istifade tarixi 2013 07 19 Kathleen L Wells of the University of Southern Mississippi Libraries Tennessee Libraries November 25 2012 January 13 2013 tarixinde orijinalindan arxivlesdirilib Istifade tarixi August 17 2020 National Library of Australia November 25 2012 January 13 2013 tarixinde orijinalindan arxivlesdirilib Istifade tarixi August 17 2020 The primary purpose of authority control is to assist the catalogue user in locating items of interest LTI November 25 2012 December 15 2013 tarixinde orijinalindan arxivlesdirilib Istifade tarixi August 17 2020 brief guidelines on authority control decision making NCSU Libraries November 25 2012 2013 01 13 tarixinde Istifade tarixi 2014 01 10 Authority Control in Unicorn WorkFlows August 2001 Rutgers University November 25 2012 January 13 2013 tarixinde Istifade tarixi August 17 2020 Why Authority Control Burger 1985 Clack 2003 Maxwell 2002 Calhoun Karen A Bird s Eye View of Authority Control in Cataloging Cornell University Library June 1998 November 23 2012 tarixinde Istifade tarixi November 25 2012 GND ID 118525123 2023 08 05 at the Wayback Machine Virtual International Authority File 2017 07 08 at the Wayback Machine records for Princess Diana retrieved March 12 2013 Mason Moya K Purpose of Authority Work and Files November 25 2012 April 17 2015 tarixinde Istifade tarixi August 17 2020 Wynar 1972EdebiyyatRobert Harold Burger Authority work the creation use maintenance and evaluation of authority records and files Littleton Colorado Libraries Unlimited 1985 ISBN 9780872874916 Doris H Clack Authority Control Principles Applications and Instructions perepechatannoe Chicago UMI Books on Demand 2003 Robert L Maxwell Maxwell s Guide to Authority Work Chicago American Library Association 2002 ISBN 9780838908228 Bohdan S Wynar Introduction to Cataloguing and Classification 4 Littleton CO Libraries Unlimited Incorporated 1972