Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Alfred Nobel (1833-1896) İsveç ixtiraçı, sənayeçi, linqvist, filosof və humanist idi. 1895-ci ilin noyabrında Parisdə Nobel vəsiyyətnamə yazır. Sənədin mətnində deyilənlərə görə, alimin sərvətinin böyük bir hissəsi mükafatın yaardılmasına sərf olunsun. Bu mükafat namizədlərin milliyətindən asılı olmayaraq ədəbiyyat, fizika, kimya, fiziologiya, tibb və s. digər sahələr üzrə verilməli idi. Qeyd edək ki, bu zaman Nobelin sərvəti 31 kron təşkil edirdi.
Nobel fondunun yaradılması üçün təşkilatçılara 4 il lazım oldu. Nəticədə fond 1900-cü ildə özəl, müstəqil qeyri-hökumət təşkilatı olaraq yaradıldı.
Nobel mükafatı 1901-ci ildən verilməyə başlayıb. Xüsusi yaardılmış Nobel komitəsi tərəfindən bütün il boyu namizəd siyahısı üzərində iş aparılır. Müxtəlif ölkələrin professorlarına, akademik təşkilatlara, keçmiş Nobel mükafatı sahiblərinə məktublar göndərilərək namizədlərin seçilməsi üçün dəvət olunurlar.
Fevraldan oktyabra qədər göndərilmiş nominasiyalar, siyahının tərtib edilməsi və səsvermə yolu ilə laureatların seçilməsi üzərində iş aparılır. Namizədlərin siyahısı 50 il ərzində gizli olaraq saxlanılır və yalnız bu müddətdən sonra açıqlana bilər.
Qaliblərin yekun seçimi İsveç Kral Elm Akademiyası, İsveç akademiyası, Karolina İnstitutunun Nobel Assambleyası və Norveç Nobel komitəsi tərəfindən həyata keçirilir. Ənənəyə sadiq olaraq qaliblərin adları oktyabr ayında elan edilir.
10 dekabr, mükafatın yaradıcısının ölüm günündə mükafatın təqdimat mərasimi keçirilir: Stokholmda fizika, kimya, fiziologiya, tibb, ədəbiyyat və iqtisadiyyat, Oslo da isə sülh mükafatı təqdim edilir. Nobel mükafatı yalnız qalibləri tanıyır. Heç bir ikinci və üçüncü yer yoxdur. İctimaiyyət üçün naminantların adı və səsvermə necə keçdiyi gizli qalır. Yalnız kimin qalib gəldiyi bilinir. Hər bir qərar qətidir və yenidən baxıla bilməz. Hər bir kateqoriya üzrə mükafatçını təyin edən Nobel komitələri laureatları müəyyən edir. Alfred Nobel öz vəsiyyətində buna məsul olan konkret idarələri hətta onların özlərindən soruşmadan qeyd etmişdir. İlk dəfə olaraq Nobel mükafatı 1901-ci ildə verildi:
- “γ-şüaları” kəsf etdiyinə görə alman Vilhelm Konrad Rentgenə (sonar bu şüalar onun adı ilə adlandırıldı);
- Osmotic təzyiqin qanunauyğunluqlarını tapdığına görə holland Yakobus Vant-Hoffa;
- Zərdab terapiyası üzrə işlərinə görə alman Emil Adolf fon Beringə;
- Şair Syuli Pryudoma.
Birinci Nobel sülh mükafatı yarıya bölünməklə fransız Frederik Passiyə və Qırmızı Xaçın əsasını qoyan isveçrəli Anri Jan Dyunana verilmişdir.
Müxtəlif mükafatlar üzrə namizədlərin irəli sürülmə qaydaları müxtəlifdir. Amma iki əsas qayda mükafatların hamısı üçün eynidir: birincisi, heç kim öz namizədliyini irəli sürə bilməz. İkincisi, komitə üzvləri və əvvəlki laureatlar namizədləri təklif edə bilər.
Nobel komitəsi yalnız öz qərarını hazırlayır, amma, onu qəbul etmir. Nəhayət Nobel mükafatını Nobel cəmiyyəti verir, komitənin vəzifəsi yalnız oktyabrın əvvəlində olacaq iclasa qədər seçilmiş namizədlərin siyahısını təqdim etməkdir.
Miqdarı bir milyon avro olan Nobel mükafatı dünyada ən yüksək mükafatlardan biridir.
Praktikada isə, əsasən qoca kişilər laureat olurlar və çoxdan etdikləri kəşvlərə görə mükafatlandırılırlar. Artıq bir neçə on ildir ki, Nobel laureatının orta yaşı 62 ildir, onların arasında qadınlar 4 faizdir.
Nobel komitəsinin bir çox qərarları tənqid olunur, bəziləri tamamilə yanlış olur, amma, hər zaman bunlar asılı olmayan qərarlardır.
Məlum olduğu qədər laureatların seçilməsinə, nə rəsmi, nə diplomatik, təzyiqlər heç vaxt təsir etməmişdir.
Nobel komitəsi maraqlı dairələrin tərəfindən lobbiləşdirilməyə qarşı öz davamlılığına xüsusi əhəmiyyət verir.
Hamıya aydındır ki, əgər bircə dəfə iş Nobel mükafatını satın almağa çatarsa, onda bu, Nobel mükafatının sonu olar.
Belə deyirlər ki, İsveçdə ən gizli saxlanılan sirr ziyafətinin menyusudur.
Çoxlu sayda nümunə sınaqları və oktyabrda konfransdan sonra nəhayət, Nobel fondunun altı nümayəndəsinin iştirakı ilə çoxsaatlıq test süfrəsi baş verir və onun gedişində menyunun 4 variantı sınaqdan keçirilir. Bu komissiya son qərarı edir və onu məxvi saxlayır. Həmişə yalnız desert-dondurma məlumdur, hətta dekabrın 10, axşama qədər dondurmanın növü naməlum qalır.
Qeyd olunmalıdır ki, heç bir pul ilə müqəddəslərin müqəddəsi olan həqiqi Nobel ziyafətinə qatılmaq mümkün deyil. Bu ziyafət insan təxəyyülünün təsəvvür etdiyi ən eksklüziv ziyafətdir.
“Xyortorqet” konsert salonunda mükafatların təqdim olunma mərasimindən sonra Melarzedə yerləşən möhtəşəm bələdiyyə binasının 1923-cü ildə tikilmiş giriş qapısı məşəllərlə işıqlandırılır. Mükafatların laureatları, dəvət olunmuş qonaqların çoxu limuzində, amma qonaqların heyli xissəsi piyada gəlir. Bütün baş verənlər kral dəbdəbəsi ilə qeyd olunur.
Qadınların əlləri öpülür, biri-birini baş əymə və təzimlə (kniksen) salamlayırlar.
Kral ailəsi, Nobel laureatları və digər tanınmış qonaqları ortada, digərləri də perpendikulyar yerləşmiş fəxri masa arxasında əyləşirlər və bu masalar digərlərinə nəzərən bir qədər sərbəst bəzənir (tərtib olunur). Bu masa arxasında dəqiq 90 nəfər – kral ailəsinin üzvləri, mükafat laureatları, hökumətin və Nobel fondunun nümayəndələri əyləşir. Bu masanın arxasında oturan hər bir adam üçün 70 sm yer ayrıldığı halda digər masaların arxasında oturanların hər biri üçün 60 sm enində yer ayrılır, əks halda 1300-dən 1400-ə qədər adamı yerləşdirmək çətin olar. Bu, dünyanın ən möhtərəm ziyafəti olsa da dəqiq olaraq ən rahat olan ziyafət deyil.
Mavi salon simmetrik olmadığından və bir tərəfə daraldığından masalar paralel olmalı olduqları halda paralel qoyula bilmir, digər tərəfdən möhtəşəm pilləkən dəqiq salonun ortasına aparmadığından masaların və oturacaqların yerləşdirilməsi mürəkkəb məsələdir. Nobel fondunun bir qadın əməkdaşı ziyafətdən əvvəlki bir həftə ərzində yalnız masaların və oturacaqların yerləşdirməsi qaydasını düşünür. Dəvət olunmuş qonaqlardan hər biri xüsusi blanklarda krala, onun xanımına və ya kolleqalara yaxşı oturmaq haqqında istəklərini qeyd edə bilər və bütün bu xahişlər imkan daxilində nəzərə alınır. Masalar çox gözəl bəzənir. Masaların bəzənməsi isveçlərin əsirlərdən gələn adətidir. İkinci mərtəbədə uyğun Nordiska Museet bölməsi Stokholmun ən böyük görməli yerlərindən biri hesab olunur. İsveç televiziyası ziyafətə həsr olunmuş müfəssəl verlişlər həsr etdiyindən bu dekorasiyalar sonrakı həftə ərzində açıq müzakirə predmeti olur və əksər ailələrdə yeni il bayramı masasının tərtibatı stilinə təsir edir. Burada, menyunun sirri də açılır. Menyu hər bir yerə qoyulmuş xəritə üzərində adi şriftlə yazılır və yalnız qızıl basma ilə Alfred Nobelin profili ilə bəzənir. Bununla belə ziyafətin iştirakçıların əksəriyyəti bu menyudan nəyisə oxuya bilir. Çünki bu menyu fransız dilində, həm də yüksək mətbəxin fransız dilində yazılmlşdır ki, hətta fransızlar çox vaxt yalnız acizənə olaraq əllərini yelləyirlər.
Mətbəx nədənsə yeddinci mərtəbədə yerləşır. Yeməklər aşağıya ləng hərəkət edən lift ilə göndərilir, Qızıl Salonda boşqablara qoyulur və oradan ağ gödəkçədə olan ofisiantlar dəstəsi təxminən 4 saat ərzində böyük pilləkənlərlə aşağıya, Mavi Salona daşıyırlar (ofisiantlar təxminən saatda on kilometr sürətlə hərəkət edirlər). Yüz qırx ofisiant yeməyə, əlli ofisiant şəraba cavabdehdir. On ofisiant ehtiyatda olur, amma, onlar da fasiləsiz məşğuldurlar. Digər on ofisiant xüsusi istəkləri yerinə yetirmək qayğısına qalır. Vegeterianlar və allerqiklər onlar üçün xüsusi hazırlanmış yeməklər alırlar. Təşkilatçılar əvvəlcədən hər şeyi bilir. Bütün istəklər yerinə yetirilir. Mümkün olmayan heç nə yoxdur. Dessertlərdən əvvəl 20 dəqiqəlik musiqi fasiləsi təklif olunur. Bu zaman mavi işıqla işıqlandırılan pilləkən səhnə rolunu oynayır. Alqışlar kəsiləndən sonra salon qaranlığa qərq olur. Hamı bilir ki, indi Glace Nobel veriləcək. Gecə saat birdə Qızıl Salonda rəqslər başa çatır.
İstinadlar
wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, tarixi, endir, indir, yukle, izlə, izle, mobil, telefon ucun, azeri, azəri, azerbaycanca, azərbaycanca, sayt, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, haqqında, haqqinda, məlumat, melumat, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar, android, ios, apple, samsung, iphone, pc, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, web, computer, komputer
Alfred Nobel 1833 1896 Isvec ixtiraci senayeci linqvist filosof ve humanist idi 1895 ci ilin noyabrinda Parisde Nobel vesiyyetname yazir Senedin metninde deyilenlere gore alimin servetinin boyuk bir hissesi mukafatin yaardilmasina serf olunsun Bu mukafat namizedlerin milliyetinden asili olmayaraq edebiyyat fizika kimya fiziologiya tibb ve s diger saheler uzre verilmeli idi Qeyd edek ki bu zaman Nobelin serveti 31 kron teskil edirdi Nobel fondunun yaradilmasi ucun teskilatcilara 4 il lazim oldu Neticede fond 1900 cu ilde ozel musteqil qeyri hokumet teskilati olaraq yaradildi Nobel mukafati 1901 ci ilden verilmeye baslayib Xususi yaardilmis Nobel komitesi terefinden butun il boyu namized siyahisi uzerinde is aparilir Muxtelif olkelerin professorlarina akademik teskilatlara kecmis Nobel mukafati sahiblerine mektublar gonderilerek namizedlerin secilmesi ucun devet olunurlar Fevraldan oktyabra qeder gonderilmis nominasiyalar siyahinin tertib edilmesi ve sesverme yolu ile laureatlarin secilmesi uzerinde is aparilir Namizedlerin siyahisi 50 il erzinde gizli olaraq saxlanilir ve yalniz bu muddetden sonra aciqlana biler Qaliblerin yekun secimi Isvec Kral Elm Akademiyasi Isvec akademiyasi Karolina Institutunun Nobel Assambleyasi ve Norvec Nobel komitesi terefinden heyata kecirilir Eneneye sadiq olaraq qaliblerin adlari oktyabr ayinda elan edilir 10 dekabr mukafatin yaradicisinin olum gununde mukafatin teqdimat merasimi kecirilir Stokholmda fizika kimya fiziologiya tibb edebiyyat ve iqtisadiyyat Oslo da ise sulh mukafati teqdim edilir Nobel mukafati yalniz qalibleri taniyir Hec bir ikinci ve ucuncu yer yoxdur Ictimaiyyet ucun naminantlarin adi ve sesverme nece kecdiyi gizli qalir Yalniz kimin qalib geldiyi bilinir Her bir qerar qetidir ve yeniden baxila bilmez Her bir kateqoriya uzre mukafatcini teyin eden Nobel komiteleri laureatlari mueyyen edir Alfred Nobel oz vesiyyetinde buna mesul olan konkret idareleri hetta onlarin ozlerinden sorusmadan qeyd etmisdir Ilk defe olaraq Nobel mukafati 1901 ci ilde verildi g sualari kesf etdiyine gore alman Vilhelm Konrad Rentgene sonar bu sualar onun adi ile adlandirildi Osmotic tezyiqin qanunauygunluqlarini tapdigina gore holland Yakobus Vant Hoffa Zerdab terapiyasi uzre islerine gore alman Emil Adolf fon Beringe Sair Syuli Pryudoma Birinci Nobel sulh mukafati yariya bolunmekle fransiz Frederik Passiye ve Qirmizi Xacin esasini qoyan isvecreli Anri Jan Dyunana verilmisdir Muxtelif mukafatlar uzre namizedlerin ireli surulme qaydalari muxtelifdir Amma iki esas qayda mukafatlarin hamisi ucun eynidir birincisi hec kim oz namizedliyini ireli sure bilmez Ikincisi komite uzvleri ve evvelki laureatlar namizedleri teklif ede biler Nobel komitesi yalniz oz qerarini hazirlayir amma onu qebul etmir Nehayet Nobel mukafatini Nobel cemiyyeti verir komitenin vezifesi yalniz oktyabrin evvelinde olacaq iclasa qeder secilmis namizedlerin siyahisini teqdim etmekdir Miqdari bir milyon avro olan Nobel mukafati dunyada en yuksek mukafatlardan biridir Praktikada ise esasen qoca kisiler laureat olurlar ve coxdan etdikleri kesvlere gore mukafatlandirilirlar Artiq bir nece on ildir ki Nobel laureatinin orta yasi 62 ildir onlarin arasinda qadinlar 4 faizdir Nobel komitesinin bir cox qerarlari tenqid olunur bezileri tamamile yanlis olur amma her zaman bunlar asili olmayan qerarlardir Melum oldugu qeder laureatlarin secilmesine ne resmi ne diplomatik tezyiqler hec vaxt tesir etmemisdir Nobel komitesi maraqli dairelerin terefinden lobbilesdirilmeye qarsi oz davamliligina xususi ehemiyyet verir Hamiya aydindir ki eger birce defe is Nobel mukafatini satin almaga catarsa onda bu Nobel mukafatinin sonu olar Bele deyirler ki Isvecde en gizli saxlanilan sirr ziyafetinin menyusudur Coxlu sayda numune sinaqlari ve oktyabrda konfransdan sonra nehayet Nobel fondunun alti numayendesinin istiraki ile coxsaatliq test sufresi bas verir ve onun gedisinde menyunun 4 varianti sinaqdan kecirilir Bu komissiya son qerari edir ve onu mexvi saxlayir Hemise yalniz desert dondurma melumdur hetta dekabrin 10 axsama qeder dondurmanin novu namelum qalir Qeyd olunmalidir ki hec bir pul ile muqeddeslerin muqeddesi olan heqiqi Nobel ziyafetine qatilmaq mumkun deyil Bu ziyafet insan texeyyulunun tesevvur etdiyi en ekskluziv ziyafetdir Xyortorqet konsert salonunda mukafatlarin teqdim olunma merasiminden sonra Melarzede yerlesen mohtesem belediyye binasinin 1923 cu ilde tikilmis giris qapisi mesellerle isiqlandirilir Mukafatlarin laureatlari devet olunmus qonaqlarin coxu limuzinde amma qonaqlarin heyli xissesi piyada gelir Butun bas verenler kral debdebesi ile qeyd olunur Qadinlarin elleri opulur biri birini bas eyme ve tezimle kniksen salamlayirlar Kral ailesi Nobel laureatlari ve diger taninmis qonaqlari ortada digerleri de perpendikulyar yerlesmis fexri masa arxasinda eylesirler ve bu masalar digerlerine nezeren bir qeder serbest bezenir tertib olunur Bu masa arxasinda deqiq 90 nefer kral ailesinin uzvleri mukafat laureatlari hokumetin ve Nobel fondunun numayendeleri eylesir Bu masanin arxasinda oturan her bir adam ucun 70 sm yer ayrildigi halda diger masalarin arxasinda oturanlarin her biri ucun 60 sm eninde yer ayrilir eks halda 1300 den 1400 e qeder adami yerlesdirmek cetin olar Bu dunyanin en mohterem ziyafeti olsa da deqiq olaraq en rahat olan ziyafet deyil Mavi salon simmetrik olmadigindan ve bir terefe daraldigindan masalar paralel olmali olduqlari halda paralel qoyula bilmir diger terefden mohtesem pilleken deqiq salonun ortasina aparmadigindan masalarin ve oturacaqlarin yerlesdirilmesi murekkeb meseledir Nobel fondunun bir qadin emekdasi ziyafetden evvelki bir hefte erzinde yalniz masalarin ve oturacaqlarin yerlesdirmesi qaydasini dusunur Devet olunmus qonaqlardan her biri xususi blanklarda krala onun xanimina ve ya kolleqalara yaxsi oturmaq haqqinda isteklerini qeyd ede biler ve butun bu xahisler imkan daxilinde nezere alinir Masalar cox gozel bezenir Masalarin bezenmesi isveclerin esirlerden gelen adetidir Ikinci mertebede uygun Nordiska Museet bolmesi Stokholmun en boyuk gormeli yerlerinden biri hesab olunur Isvec televiziyasi ziyafete hesr olunmus mufessel verlisler hesr etdiyinden bu dekorasiyalar sonraki hefte erzinde aciq muzakire predmeti olur ve ekser ailelerde yeni il bayrami masasinin tertibati stiline tesir edir Burada menyunun sirri de acilir Menyu her bir yere qoyulmus xerite uzerinde adi sriftle yazilir ve yalniz qizil basma ile Alfred Nobelin profili ile bezenir Bununla bele ziyafetin istirakcilarin ekseriyyeti bu menyudan neyise oxuya bilir Cunki bu menyu fransiz dilinde hem de yuksek metbexin fransiz dilinde yazilmlsdir ki hetta fransizlar cox vaxt yalniz acizene olaraq ellerini yelleyirler Metbex nedense yeddinci mertebede yerlesir Yemekler asagiya leng hereket eden lift ile gonderilir Qizil Salonda bosqablara qoyulur ve oradan ag godekcede olan ofisiantlar destesi texminen 4 saat erzinde boyuk pillekenlerle asagiya Mavi Salona dasiyirlar ofisiantlar texminen saatda on kilometr suretle hereket edirler Yuz qirx ofisiant yemeye elli ofisiant seraba cavabdehdir On ofisiant ehtiyatda olur amma onlar da fasilesiz mesguldurlar Diger on ofisiant xususi istekleri yerine yetirmek qaygisina qalir Vegeterianlar ve allerqikler onlar ucun xususi hazirlanmis yemekler alirlar Teskilatcilar evvelceden her seyi bilir Butun istekler yerine yetirilir Mumkun olmayan hec ne yoxdur Dessertlerden evvel 20 deqiqelik musiqi fasilesi teklif olunur Bu zaman mavi isiqla isiqlandirilan pilleken sehne rolunu oynayir Alqislar kesilenden sonra salon qaranliga qerq olur Hami bilir ki indi Glace Nobel verilecek Gece saat birde Qizil Salonda reqsler basa catir Istinadlarhttp nkpi az page addread amp id 4 olu kecid http banker az nobel mukafati haqqinda bilm C9 99dikl C9 99rimiz