Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Nemertinlər (lat. Nemertea) — əsasən dənizlərdə yaşayır, nadir hallarda parazitlik edir. Bədəni qurdşəkilli olub, kirpikli epiteli ilə örtülüdür. 250 cins və 1000-ə yaxın növü təsnif olunub.
| Nemertinlər | ||||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
 | ||||||||||||
| Elmi təsnifat | ||||||||||||
| Domen: Ranqsız: Ranqsız: Ranqsız: Ranqsız: Ranqsız: Aləm: Yarımaləm: Klad: Klad: Ranqsız: Ranqsız: Tipüstü: Tip: Nemertinlər | ||||||||||||
| Beynəlxalq elmi adı | ||||||||||||
| ||||||||||||
| ||||||||||||
Xarici quruluşu
Bədəni uzununa dartılıb, yığılıb-açılma qabiliyyətinə malikdir. Çox vaxt silindrikdir. Ölçüləri 1-2 sm-dən 2 m-ə qədər dəyişir. Nemertinlər əsasən tünd rəngdə olur, bəzən yaşıl, qırmızı, çəhrayı və alabəzək rənglərdə olur. Bədənin ön hissəsinin qarın tərəfində uzununa yarıq şəklində ağız yerləşir, ondan qabaqda heyvanın lap ön qütbündə xüsusi dəlik vardır ki, buradan vaxtaşırı xaricə uzun xortum atılır. Nemertinlərin dəri epitelisi kirpikciklidir. Burada çoxlu selik vəzili hüceyrələr olur. Daxili orqanların arası dəri-əzələ kisəsindən daxilə, birləşdirici toxuma-parenxima ilə doludur.
Daxili quruluşu
Həzm sistemi - bağırsaq ağızdan anal dəliyinə qədər uzanan düz boru şəklindədir. Ağızdan sonra mənşəli qısa ön bağırsaq, yaxud qida borusu yerləşir. O uzun orta bağırsağa keçir. Qidanın həzmi həm bağırsaq boşluğunda, həm də hüceyrə daxilində baş verir. Nemertinlər xırda heyvanlarla qidalanan . Xortum müdafiəyə və şikara hücum etmək üçün xidmət edir.
Qan-damar sistemi - üç əsas uzununa damara malikdir. Biri bel, ikisi yan damarlardır. Bel qan damarı bağırsağın üstündə, onunla xortumun yatağı arasında yerləşir. Damarların üçü də bədənin ön hissəsində birləşir və bədən boyu eninə atmalarla birləşir. Qanda ona qırmızımtıl, sarı və yaxud yaşıl rəng verən müxtəlif tənəffüs piqmentləri, eyni zamanda hemoqlobin vardır.
Tənəffüs sistemi - ixtisaslaşmış tənəffüs orqanları yoxdur.
İfrazat sistemi - tipdədir. Bu bir cüt boru olub bədənin yan tərəfində yerləşir. Onlar dəliklə xaricə açılır. Kanalcıqlar öz qurtaracaqları ilə yan qan damarlarının divarlarına daxil olur və maddələr mübadiləsinin son məhsullarının xaric olmasını asanlaşdırır.
Sinir sistemi - yaxşı inkişaf etmişdir. Onun mərkəzi hissəsi iki cüt beyin yaxud serebral düyünlərindən ibarətdir. Sinir düyünləri xortumun altında və üstündə sinir liflərindən ibarət komissuralarla birləşmişdir. Baş beyindən arxaya bir cüt iri, yan sinir sütunları gedir. Onlar ya dəri-əzələ kisəsi qatlarının arasında, o cümlədən dəri epitelisində, ya da yerləşir.
Hiss orqanları - yan yarıqlar və olduqca adidir. Birincilər titrək kirpikli epiteli ilə örtülmüş və başın yanlarında yerləşən yarıqvari çöküklərdən ibarətdir. İkincilər-dərin çöküklərdir. Onlar beyin sinir düyününə sıx birləşir və onun içərisinə daxil olur.
Cinsi sitem - ayrıcinslidir.Bağırsağın yan cibcikləri arasında çoxlu cüt və ya yerləşir. Cinsi hüceyrələrin xaricə çıxmasına qısa axarlar xidmət edir.
İnkişafı
Mayalanma xaricidir. Mayalanmış yumurta tam bölünür. Bölünmə nəticəsində blastula, daha sonra qastrula yaranır. Nemertinlər üçün xarakterik sürfə adlanır. Formalaşmış qurd pillidinin divarını deşir və xaricə çxır. Daha sonra suyun dibinə enir və sürünmə həyat tərzinə keçir.
Ekologiyası və yayılması
Nemertinlər mülayim qurşaqda və arktika sularında yaşayırlar. Az miqdarda tropikada təsadüf olunur. Nemertinlər əsasən dibdə yaşayan heyvanlardır. Nisbətən az növləri suda üzür. Su qatında yaşayan nemertinlərin arasında böyük dərinlikdə yaşayan növlərə (lat. Pelagonemertes) də rast gəlinir. Onlar 1800-dən yuxarı dərinlikdə yaşayır. Xəzər dənizində 1 növü (Prostoma clepsinoides) məlumdur.
Sinonim
Rhyncocoela
İstinadlar
- Integrated Taxonomic Information System (ing.). 1999.
- Ruggiero M. A., Gordon D. P., Orrell T. M., Bailly N., Bourgoin T., Brusca R. C., Cavalier-Smith T., Guiry M. D., Kirk P. M. A Higher Level Classification of All Living Organisms (ing.). // PLOS ONE / PLOS ONE Editors PLoS, 2015. Vol. 10, Iss. 4. P. e0119248. ISSN 1932-6203 doi:10.1371/JOURNAL.PONE.0119248 PMID:25923521
- Dogel, Onurğasızlar zoologiyası, Bakı-2007, səh. 173
Ədəbiyyat
- Dogel, Onurğasızlar zoologiyası, Bakı-2007, səh. 174
Xarici keçidlər
- Gibson, R. 1995. Nemertean species and genera of the world: an annotated check-list of original names and description citations, synonyms, current taxonomic status, habitats and recorded zoogeographic distribution. 2017-11-04 at the Wayback Machine // Journal of Natural History. — 29 (2), 271—562.
Həmçinin bax
wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, tarixi, endir, indir, yukle, izlə, izle, mobil, telefon ucun, azeri, azəri, azerbaycanca, azərbaycanca, sayt, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, haqqında, haqqinda, məlumat, melumat, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar, android, ios, apple, samsung, iphone, pc, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, web, computer, komputer
Nemertinler lat Nemertea esasen denizlerde yasayir nadir hallarda parazitlik edir Bedeni qurdsekilli olub kirpikli epiteli ile ortuludur 250 cins ve 1000 e yaxin novu tesnif olunub NemertinlerElmi tesnifatDomen EukariotlarRanqsiz AmorpheaRanqsiz Ranqsiz Ranqsiz Ranqsiz FilozoaAlem HeyvanlarYarimalem EumetazoylarKlad Klad IkitereflisimmetriyalilarKlad Ranqsiz IlkagizlilarRanqsiz Tipustu SpirallilarTip NemertinlerBeynelxalq elmi adiNemertea M Schultze 1851Sekil axtarisiITIS 57411NCBI 6217EOL 2855FW 272418Xarici qurulusuBedeni uzununa dartilib yigilib acilma qabiliyyetine malikdir Cox vaxt silindrikdir Olculeri 1 2 sm den 2 m e qeder deyisir Nemertinler esasen tund rengde olur bezen yasil qirmizi cehrayi ve alabezek renglerde olur Bedenin on hissesinin qarin terefinde uzununa yariq seklinde agiz yerlesir ondan qabaqda heyvanin lap on qutbunde xususi delik vardir ki buradan vaxtasiri xarice uzun xortum atilir Nemertinlerin deri epitelisi kirpikciklidir Burada coxlu selik vezili huceyreler olur Daxili orqanlarin arasi deri ezele kisesinden daxile birlesdirici toxuma parenxima ile doludur Daxili qurulusuHezm sistemi bagirsaq agizdan anal deliyine qeder uzanan duz boru seklindedir Agizdan sonra menseli qisa on bagirsaq yaxud qida borusu yerlesir O uzun orta bagirsaga kecir Qidanin hezmi hem bagirsaq boslugunda hem de huceyre daxilinde bas verir Nemertinler xirda heyvanlarla qidalanan Xortum mudafieye ve sikara hucum etmek ucun xidmet edir Qan damar sistemi uc esas uzununa damara malikdir Biri bel ikisi yan damarlardir Bel qan damari bagirsagin ustunde onunla xortumun yatagi arasinda yerlesir Damarlarin ucu de bedenin on hissesinde birlesir ve beden boyu enine atmalarla birlesir Qanda ona qirmizimtil sari ve yaxud yasil reng veren muxtelif teneffus piqmentleri eyni zamanda hemoqlobin vardir Teneffus sistemi ixtisaslasmis teneffus orqanlari yoxdur Ifrazat sistemi tipdedir Bu bir cut boru olub bedenin yan terefinde yerlesir Onlar delikle xarice acilir Kanalciqlar oz qurtaracaqlari ile yan qan damarlarinin divarlarina daxil olur ve maddeler mubadilesinin son mehsullarinin xaric olmasini asanlasdirir Sinir sistemi yaxsi inkisaf etmisdir Onun merkezi hissesi iki cut beyin yaxud serebral duyunlerinden ibaretdir Sinir duyunleri xortumun altinda ve ustunde sinir liflerinden ibaret komissuralarla birlesmisdir Bas beyinden arxaya bir cut iri yan sinir sutunlari gedir Onlar ya deri ezele kisesi qatlarinin arasinda o cumleden deri epitelisinde ya da yerlesir Hiss orqanlari yan yariqlar ve olduqca adidir Birinciler titrek kirpikli epiteli ile ortulmus ve basin yanlarinda yerlesen yariqvari cokuklerden ibaretdir Ikinciler derin cokuklerdir Onlar beyin sinir duyunune six birlesir ve onun icerisine daxil olur Cinsi sitem ayricinslidir Bagirsagin yan cibcikleri arasinda coxlu cut ve ya yerlesir Cinsi huceyrelerin xarice cixmasina qisa axarlar xidmet edir InkisafiMayalanma xaricidir Mayalanmis yumurta tam bolunur Bolunme neticesinde blastula daha sonra qastrula yaranir Nemertinler ucun xarakterik surfe adlanir Formalasmis qurd pillidinin divarini desir ve xarice cxir Daha sonra suyun dibine enir ve surunme heyat terzine kecir Ekologiyasi ve yayilmasiNemertinler mulayim qursaqda ve arktika sularinda yasayirlar Az miqdarda tropikada tesaduf olunur Nemertinler esasen dibde yasayan heyvanlardir Nisbeten az novleri suda uzur Su qatinda yasayan nemertinlerin arasinda boyuk derinlikde yasayan novlere lat Pelagonemertes de rast gelinir Onlar 1800 den yuxari derinlikde yasayir Xezer denizinde 1 novu Prostoma clepsinoides melumdur SinonimRhyncocoelaIstinadlarIntegrated Taxonomic Information System ing 1999 Ruggiero M A Gordon D P Orrell T M Bailly N Bourgoin T Brusca R C Cavalier Smith T Guiry M D Kirk P M A Higher Level Classification of All Living Organisms ing PLOS ONE PLOS ONE Editors PLoS 2015 Vol 10 Iss 4 P e0119248 ISSN 1932 6203 doi 10 1371 JOURNAL PONE 0119248 PMID 25923521 Dogel Onurgasizlar zoologiyasi Baki 2007 seh 173EdebiyyatDogel Onurgasizlar zoologiyasi Baki 2007 seh 174Xarici kecidlerGibson R 1995 Nemertean species and genera of the world an annotated check list of original names and description citations synonyms current taxonomic status habitats and recorded zoogeographic distribution 2017 11 04 at the Wayback Machine Journal of Natural History 29 2 271 562 Hemcinin bax