Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Nafiə Abid (1903, Yanina) — milliyyətcə alban olan Azərbaycan şairi və yazıçısı. Yazdığı hekayə və şeirlər Azərbaycan türkcəsində olub, əsərlərində Azərbaycanın azadlıq mübarizəsini tərənnüm edib. Bir çox şeirləri Nafiə Şükrü imzasıyla çap olunmuşdur. Əmin Abid Gültəkinin həyat yoldaşıdır.
| Nafiə Abid | |
|---|---|
 | |
| Doğum adı | Nafiə Tevfik Tanur qızı |
| Təxəllüsü | Nafiə Şükrü |
| Doğum tarixi | 1903 |
| Doğum yeri | |
| Milliyyəti | alban |
| Həyat yoldaşı | Əmin Abid Gültəkin |
| Atası | Əhməd Şükrü |
| Anası | Zəhra |
| Təhsili | |
| Fəaliyyəti | şair |
| Əsərlərinin dili | Azərbaycan dili |
Həyatı
Uşaqlıq və yeniyetməlik dövrü
1903-cü ildə Yanya (indi Yunanıstanın tərkibindədir) şəhərində bir alban ailəsində doğulan Nafiənin ailəsi yunanların Osmanlı dövlətinə qarşı üsyanından sonra İstanbula köçür. Kiçik yaşlarında atası Əhməd Şükrünü itirir. Bundan sonra Nafiənin anası Zəhra Tevfik Tanurə ərə gedir. Beləliklə Nafiənin qızlıq sənədlərində Nafiə Tevfik Tanur qızı yazılır.
7 yaşında ikən İstanbuldakı Camlıq liseyinə daxil olan Nafiə 11 il orada təhsil alıraq, 18 yaşında oranı bitirir. Daha sonra birillik pedaqoji kursu bitirərək 1922-ci ildə İstanbul Universitetinin Tarix-ədəbiyyat fakültəsinə daxil olur.
Əmin Abidlə tanışlıq
Nafiə İstanbul Universitetində oxuduğu illərdə Əmin Abidlə tanış olur. Əmin Abidlə Nafiə eyni fakültədə – Tarix-ədəbiyyat fakültəsində təhsil alırdılar. Universitetə qəbul olunduqdan bir il sonra onların evləndikləri ehtimal olunur.
1926-cı ildə Universiteti bitirən Əmin Abid xanımı Nafiə ilə birlikdə Bakıya dönür. Əmin Abid bir müddət texnikum və ali məktəblərdə işlədikdən sonra onu mərkəzdən uzaqlaşdırıb Ağdaşa müəllim işləməyə göndərirlər. Bununla yanaşı dövrü mətbuatda onun əleyhinə böhtan və təhqir dolu məqalələr çap olunur. 1930-cu illərdən başlayaraq onun elmi məqalələrinin çapı əngəllənir. İxtisasına uyğun işlə təmin olunmayan Nafiə xanım isə evdə etməklə ailənin maddi durumunu yaxşılaşdırmağa çalışır.
Ailəsinin təqibindən narahat olan Nafiə xanım Türkiyəyə qayıtmalı olur. Ə. Abid Ağdaş, Quba və Ağdamda müəllim işlədikdən sonra 1934-cü ildə Əli Nazimin təşəbbüsü ilə SSRİ EA Zaqafqaziya filialının Azərbaycan şöbəsində işə götürülür. Aranın sakitləşdiyini güman edən Nafiə xanım 1935-ci il fevralın 20-də pasport, iyulun 23-də Azərbaycana gəlmək üçün viza alır, avqustun 2-də İstanbuldan yola düşərək, həmin ayın 14-də Bakıya çatır. Nafiə ikinci dəfə Bakıya gəldikdən sonra burada 2 il yaşayır. Həmin vaxt Əmin Abid Ağdamdan Bakıya gəlir və fəaliyyətini burada davam etdirir. Lakin Əmin Abid 1937-ci ilin may ayında SSRİ EA Azərbaycan filialından işdən çıxarılır. O, Kürdəmir rayonunun Qaraqoyunlu kəndində müəllim işləməyə başlayır.
Repressiya dövrü
SSRİ-dəki repressiya dövründə bu ailə də repressiyaya məruz qalır. 1938-ci il iyulun 14-də Ə. Abid İsmayıllı rayonunda həbs edilir. Evləri müsadirə olunur. Qəriblikdə çətin durumda qalan Nafiə vətənə dönməyə çalışır. Bakıdan uzaqlaşaraq, Batuma gedir. Batumda viza almaq ümidiylə Türkiyə konsulluğuna yollanır. Lakin konsulluqdan çıxarkən onu da həbs edirlər.
1938-ci il avqustun 11-də SSRİ Cinayət məcəlləsinim 58/6 maddəsi ilə əksinqilabi iş aparmaqda, casusluqda ittiham olunan Nafiə xanımın həbs edilməsi haqda 6298 nömrəli order çoxdan yazılıbmış. DTK serjantı Avakova da Nafiə xanımı axtarıb tapmaq və həbs etmək haqda əmr verilibmiş. Həbs edilərkən 165920 nömrəli qızıl qol saatını, brilyant sırğalarını, iki ədəd qızıl üzüyünü və b. bəzək əşyalarını da əlindən alırlar. Ağır keçən istintaq prosesinin yekununda protokoldan çıxarda belə yazılır:
"Əhmədova Nafiə Şükrü qızı çox təhlükəli ünsür kimi islah-əmək düşərgəsində saxlansın. Cəza müddəti 1938-ci il avqustun 11-dən hesablansın".
Əmin Abid 1938-ci il oktyabrın 21-də saat 21:30-da güllələnir. Bundan nə qohumlarının, nə də onu tanıyanların xəbəri olmur. Nafiə xanımın isə həbsdən döndükdən sonra Türkiyəyə qayıtdığı ehtimal olunur. Başqa bir mənbəyə görə isə bir müddət həbsdə saxladıqdan sonra Türkiyə səfirliyinin köməkliyi ilə 1939-cu ildə azadlığa buraxıldığı qeyd olunur. Sonrakı taleyi ilə bağlı məlumat yoxdur.
Yaradıcılığı
Azərbaycanda yaşamış azsaylı albanlardan biri olan Nafiə xanımın XX əsrin 20-ci illərində Azərbaycan mətbuatında hekayə və şeirləri çap olunmuşdur.
"Azərbaycanın millətpərvər şairi Gültəkin bəgə" ithafı ilə başlayan "Qardaş sevgisi" adlı şeiri 15 noyabr 1925-ci ildə Türkiyədəki Azərbaycan mühacir mətbuatında çap olunmuşdur. Həmin şeiri Məhəmməd Əmin Rəsulzadə 1928-ci ildə İstanbuldakı "Orxaniyyə" mətbəəsində ərəb əlifbası ilə nəşr etdirdiyi "Milli Azərbaycan nəşriyyatı" seriyasından buraxılmış 8-ci kitaba — "İstiqlal uğrunda" kitabına daxil etmişdir.
Azərbaycanda yaşayarkən hekayə və şeirlərini Nafiə Abid imzasıyla çap etdirən alban qızının Tiflisdəki "Dan yıldızı" jurnalında "Arabaçı Vladimir" hekayə (1927-ci il, sayı 10, səh. 18–19), "Uzun gecənin sonu" şeiri (1927-ci il, sayı 10, səh. 24), Bakıdakı "Maarif və mədəniyyət" jurnalında "Yeni dünya" şeir (1927-ci il, sayı 3, səh. 21), "Maarif işçisi" jurnalında "Bombalar kölgəsində" şeir (1927-ci il, sayı 6–7, s. 63) və b. yazıları çap olunmuşdur.
Xatirəsi
Nafiə xanım haqqında çox az tədqiqatlar aparılmışdır. Onun həyat və fəaliyyətini araşdıran əsas şəxs Azərbaycan alimi Əli Şamil olmuşdur. O, araşdırmalarının nəticəsi olaraq, "Nafiə xanımın acı taleyi" adlı elmi əsər hazırlamış, dəfələrlə mətbuatda bu barədə yazılar dərc etdirmişdir.
Həmçinin bax
İstinadlar
- Əli Şamil. Milliyyətcə alban olan Azərbaycan ədibi Nafiə Xanım 2018-10-12 at the Wayback Machine. avanqard.net, 10.10.2018 (az.)
- AMTNA. Nafiə Tevfik Tanur (həm də Şükrü Əhməd) Əhmədovanın istintaq işi, sayı 269342.
- Bolşevizm onun şeirlərinin ittiham obyekti idi [ölü keçid]. kaspi.az, 19.03.2018 (az.)
- Əli Şamil. "Nafiə xanımın acı taleyi". "Qədimliyimiz-diriliyimizdir". (tədqiqatlar elmi toplusu), "Günəş" nəşriyyatı, Bakı. 1998, səh. 68–73 (az.)
- Əli Şamil. "Nafiə xanımın acı taleyi". "Çıraq" jurnalı, 2000, sayı 2, səh. 39–42 (az.)
wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, tarixi, endir, indir, yukle, izlə, izle, mobil, telefon ucun, azeri, azəri, azerbaycanca, azərbaycanca, sayt, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, haqqında, haqqinda, məlumat, melumat, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar, android, ios, apple, samsung, iphone, pc, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, web, computer, komputer
Nafie Abid 1903 Yanina milliyyetce alban olan Azerbaycan sairi ve yazicisi Yazdigi hekaye ve seirler Azerbaycan turkcesinde olub eserlerinde Azerbaycanin azadliq mubarizesini terennum edib Bir cox seirleri Nafie Sukru imzasiyla cap olunmusdur Emin Abid Gultekinin heyat yoldasidir Nafie AbidDogum adi Nafie Tevfik Tanur qiziTexellusu Nafie SukruDogum tarixi 1903Dogum yeri YaninaMilliyyeti albanHeyat yoldasi Emin Abid GultekinAtasi Ehmed SukruAnasi ZehraTehsili Istanbul UniversitetiFealiyyeti sairEserlerinin dili Azerbaycan diliHeyatiUsaqliq ve yeniyetmelik dovru 1903 cu ilde Yanya indi Yunanistanin terkibindedir seherinde bir alban ailesinde dogulan Nafienin ailesi yunanlarin Osmanli dovletine qarsi usyanindan sonra Istanbula kocur Kicik yaslarinda atasi Ehmed Sukrunu itirir Bundan sonra Nafienin anasi Zehra Tevfik Tanure ere gedir Belelikle Nafienin qizliq senedlerinde Nafie Tevfik Tanur qizi yazilir 7 yasinda iken Istanbuldaki Camliq liseyine daxil olan Nafie 11 il orada tehsil aliraq 18 yasinda orani bitirir Daha sonra birillik pedaqoji kursu bitirerek 1922 ci ilde Istanbul Universitetinin Tarix edebiyyat fakultesine daxil olur Emin Abidle tanisliq Emin Abid ve xanimi Nafie Abid Nafie Istanbul Universitetinde oxudugu illerde Emin Abidle tanis olur Emin Abidle Nafie eyni fakultede Tarix edebiyyat fakultesinde tehsil alirdilar Universitete qebul olunduqdan bir il sonra onlarin evlendikleri ehtimal olunur 1926 ci ilde Universiteti bitiren Emin Abid xanimi Nafie ile birlikde Bakiya donur Emin Abid bir muddet texnikum ve ali mekteblerde isledikden sonra onu merkezden uzaqlasdirib Agdasa muellim islemeye gonderirler Bununla yanasi dovru metbuatda onun eleyhine bohtan ve tehqir dolu meqaleler cap olunur 1930 cu illerden baslayaraq onun elmi meqalelerinin capi engellenir Ixtisasina uygun isle temin olunmayan Nafie xanim ise evde etmekle ailenin maddi durumunu yaxsilasdirmaga calisir Ailesinin teqibinden narahat olan Nafie xanim Turkiyeye qayitmali olur E Abid Agdas Quba ve Agdamda muellim isledikden sonra 1934 cu ilde Eli Nazimin tesebbusu ile SSRI EA Zaqafqaziya filialinin Azerbaycan sobesinde ise goturulur Aranin sakitlesdiyini guman eden Nafie xanim 1935 ci il fevralin 20 de pasport iyulun 23 de Azerbaycana gelmek ucun viza alir avqustun 2 de Istanbuldan yola duserek hemin ayin 14 de Bakiya catir Nafie ikinci defe Bakiya geldikden sonra burada 2 il yasayir Hemin vaxt Emin Abid Agdamdan Bakiya gelir ve fealiyyetini burada davam etdirir Lakin Emin Abid 1937 ci ilin may ayinda SSRI EA Azerbaycan filialindan isden cixarilir O Kurdemir rayonunun Qaraqoyunlu kendinde muellim islemeye baslayir Repressiya dovru SSRI deki repressiya dovrunde bu aile de repressiyaya meruz qalir 1938 ci il iyulun 14 de E Abid Ismayilli rayonunda hebs edilir Evleri musadire olunur Qeriblikde cetin durumda qalan Nafie vetene donmeye calisir Bakidan uzaqlasaraq Batuma gedir Batumda viza almaq umidiyle Turkiye konsulluguna yollanir Lakin konsulluqdan cixarken onu da hebs edirler 1938 ci il avqustun 11 de SSRI Cinayet mecellesinim 58 6 maddesi ile eksinqilabi is aparmaqda casusluqda ittiham olunan Nafie xanimin hebs edilmesi haqda 6298 nomreli order coxdan yazilibmis DTK serjanti Avakova da Nafie xanimi axtarib tapmaq ve hebs etmek haqda emr verilibmis Hebs edilerken 165920 nomreli qizil qol saatini brilyant sirgalarini iki eded qizil uzuyunu ve b bezek esyalarini da elinden alirlar Agir kecen istintaq prosesinin yekununda protokoldan cixarda bele yazilir Ehmedova Nafie Sukru qizi cox tehlukeli unsur kimi islah emek dusergesinde saxlansin Ceza muddeti 1938 ci il avqustun 11 den hesablansin Emin Abid 1938 ci il oktyabrin 21 de saat 21 30 da gullelenir Bundan ne qohumlarinin ne de onu taniyanlarin xeberi olmur Nafie xanimin ise hebsden dondukden sonra Turkiyeye qayitdigi ehtimal olunur Basqa bir menbeye gore ise bir muddet hebsde saxladiqdan sonra Turkiye sefirliyinin komekliyi ile 1939 cu ilde azadliga buraxildigi qeyd olunur Sonraki taleyi ile bagli melumat yoxdur YaradiciligiAzerbaycanda yasamis azsayli albanlardan biri olan Nafie xanimin XX esrin 20 ci illerinde Azerbaycan metbuatinda hekaye ve seirleri cap olunmusdur Azerbaycanin milletperver sairi Gultekin bege ithafi ile baslayan Qardas sevgisi adli seiri 15 noyabr 1925 ci ilde Turkiyedeki Azerbaycan muhacir metbuatinda cap olunmusdur Hemin seiri Mehemmed Emin Resulzade 1928 ci ilde Istanbuldaki Orxaniyye metbeesinde ereb elifbasi ile nesr etdirdiyi Milli Azerbaycan nesriyyati seriyasindan buraxilmis 8 ci kitaba Istiqlal ugrunda kitabina daxil etmisdir Azerbaycanda yasayarken hekaye ve seirlerini Nafie Abid imzasiyla cap etdiren alban qizinin Tiflisdeki Dan yildizi jurnalinda Arabaci Vladimir hekaye 1927 ci il sayi 10 seh 18 19 Uzun gecenin sonu seiri 1927 ci il sayi 10 seh 24 Bakidaki Maarif ve medeniyyet jurnalinda Yeni dunya seir 1927 ci il sayi 3 seh 21 Maarif iscisi jurnalinda Bombalar kolgesinde seir 1927 ci il sayi 6 7 s 63 ve b yazilari cap olunmusdur XatiresiNafie xanim haqqinda cox az tedqiqatlar aparilmisdir Onun heyat ve fealiyyetini arasdiran esas sexs Azerbaycan alimi Eli Samil olmusdur O arasdirmalarinin neticesi olaraq Nafie xanimin aci taleyi adli elmi eser hazirlamis defelerle metbuatda bu barede yazilar derc etdirmisdir Hemcinin baxEmin Abid GultekinIstinadlarEli Samil Milliyyetce alban olan Azerbaycan edibi Nafie Xanim 2018 10 12 at the Wayback Machine avanqard net 10 10 2018 az AMTNA Nafie Tevfik Tanur hem de Sukru Ehmed Ehmedovanin istintaq isi sayi 269342 Bolsevizm onun seirlerinin ittiham obyekti idi olu kecid kaspi az 19 03 2018 az Eli Samil Nafie xanimin aci taleyi Qedimliyimiz diriliyimizdir tedqiqatlar elmi toplusu Gunes nesriyyati Baki 1998 seh 68 73 az Eli Samil Nafie xanimin aci taleyi Ciraq jurnali 2000 sayi 2 seh 39 42 az