Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Mərkəzdənqaçma qüvvəsi maddi nöqtənin çevrə və ya əyri xətli trayektoriya üzrə hərəkəti zamanı yaranan və sürət vektoruna perpendikulyar istiqamətdə yönələn qüvvədir. Bu qüvvə, həcmi qüvvə kimi də başa düşülür, yəni sürətin istiqaməti dəyişdikdə hər bir elementar kütlənin ətaləti dəyişir və nəticədə həm daxili, həm də xarici təsir qüvvələri yaranır. Bu qüvvə əsasən digər qüvvələrlə tarazlıqda olur. Əgər kütləsi m olan cism r radiusuna malik əyri üzrə hərəkət edərsə onda həcmi qüvvələr toplanaraq mərkəzdənqaçma qüvvəsini yaradır: F=m*v2/r. Bu qüvvə kütlə ilə ağırlıq mərkəzinin bucaq təcillənməsinin hasilinə bərabər olur və sonuncunun əksinə yönəlir. Mərkəzdənqaçma qüvvəsinin qiyməti, istiqaməti və ümumiyyətlə mövcudluğu cismin araşdırıldığı koordinat sisteminə nəzərən müəyyən edilir. Məsələn, heç bir mərkəzdənqaçma qüvvəsi yaranmır.
Bu qüvvənin yaranması üçün umumi şərt kimi götürülür ki, əgər bir sistem ətalət sistemində müəyyən bucaq sürəti (ω) ilə fırlanırsa onda fırlanan sistemdə yerləşən cismdə mərkəzdənqaçma qüvvəsi yaranır. Nisbi koordinat sistemində vəziyıtləri ρ- radius vektoru ilə verilmiş, kütləsi m olan cismin nisbi hərəkətini təsvir etmək üçün qüvvələr tarazlığı həcmi qüvvə ilə yanaşı Koriolis qüvvəsi ilə tamamlanmalıdır: F=-m*ω(ω*ρ). Burada göstərilən F qüvvəsi ρ və ω-dan keçən müstəvi üzərində yerləşir və ω-ya perpendikulyar olur. Buradan göründüyü kimi mərkəzdənqaçma qüvvəsi cismin sürətdə olan halından yox, təcillənən sistemin bucaq sürətindən asılıdır. Müxtəlif sistemlərdə yerləşmiş müşahidəçilər eyni cism üçün müxtəlif qüvvələr müşahidə edə bilərlər.
Mənbə
- Rezo Əliyev. Maşınqayırma leksikonu. II hissə, Bakı: Appostrof nəşriyyatı, 2012, 423 s.
wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, tarixi, endir, indir, yukle, izlə, izle, mobil, telefon ucun, azeri, azəri, azerbaycanca, azərbaycanca, sayt, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, haqqında, haqqinda, məlumat, melumat, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar, android, ios, apple, samsung, iphone, pc, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, web, computer, komputer
Merkezdenqacma quvvesi maddi noqtenin cevre ve ya eyri xetli trayektoriya uzre hereketi zamani yaranan ve suret vektoruna perpendikulyar istiqametde yonelen quvvedir Bu quvve hecmi quvve kimi de basa dusulur yeni suretin istiqameti deyisdikde her bir elementar kutlenin etaleti deyisir ve neticede hem daxili hem de xarici tesir quvveleri yaranir Bu quvve esasen diger quvvelerle tarazliqda olur Eger kutlesi m olan cism r radiusuna malik eyri uzre hereket ederse onda hecmi quvveler toplanaraq merkezdenqacma quvvesini yaradir F m v2 r Bu quvve kutle ile agirliq merkezinin bucaq tecillenmesinin hasiline beraber olur ve sonuncunun eksine yonelir Merkezdenqacma quvvesinin qiymeti istiqameti ve umumiyyetle movcudlugu cismin arasdirildigi koordinat sistemine nezeren mueyyen edilir Meselen hec bir merkezdenqacma quvvesi yaranmir Zencirli yellencekde merkezdenqacma quvvesinin tesiri altinda adamlar xarice dartilirlar Bu quvvenin yaranmasi ucun umumi sert kimi goturulur ki eger bir sistem etalet sisteminde mueyyen bucaq sureti w ile firlanirsa onda firlanan sistemde yerlesen cismde merkezdenqacma quvvesi yaranir Nisbi koordinat sisteminde veziyitleri r radius vektoru ile verilmis kutlesi m olan cismin nisbi hereketini tesvir etmek ucun quvveler tarazligi hecmi quvve ile yanasi Koriolis quvvesi ile tamamlanmalidir F m w w r Burada gosterilen F quvvesi r ve w dan kecen mustevi uzerinde yerlesir ve w ya perpendikulyar olur Buradan gorunduyu kimi merkezdenqacma quvvesi cismin suretde olan halindan yox tecillenen sistemin bucaq suretinden asilidir Muxtelif sistemlerde yerlesmis musahideciler eyni cism ucun muxtelif quvveler musahide ede bilerler MenbeRezo Eliyev Masinqayirma leksikonu II hisse Baki Appostrof nesriyyati 2012 423 s