Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Bu məqaləyə hansısa kateqoriya əlavə edilməmişdir. Məqaləyə əlavə edərək töhfə verə bilərsiz. |
MƏKKİ BƏRDƏYİ —
| Məkki ibn Əhməd ibn Sadəvəy əl-Bərdəyi |
|---|
X əsri Bərdədə elmi intibah dövrü adlandırsaq, bizcə səhv etmərik. Göstərilən yüzillikdə burada yetişmiş alimlərdən Məhəmməd İbn Abdul- lanın, Əbubəkr Bərdəyinin, Əbdüləziz ibn-əl Həsən əl-Bərdəyinin, Əbu- səyid Əhməd ibn Hüseyn Bərdəyinin, Səid ibn Qasım Bərdəyinin, Mə- həmməd İbn Xalid Bərdəyinin, Əbülhəsən Əhməd ibn Ömər ibn Abdullah Bərdəyinin və digər görkəmli elm, sənət və peşə adamlarının adlarını çək- mək olar. O dövrün sadaladığımız alimləri içərisində öz elmi, savadı, bili- yi və saf məfkurəsi ilə böyük ad-san qazananlardan biri də Məkki ibn Əh- məd ibn Sadəvəy əl-Bərdəyi olmuşdur. Bu görkəmli alim IX əsrin sonu X əsrin əvvəlində orta əsr müəlliflərinin bu vilayətin Bağdadı adlandırdığı qədim tarixli Bərdədə anadan olmuşdur. İlk təhsilini də o Bərdədə, öz doğma şəhərində almışdır. Sonrakı illərdə isə gənc Məkki təhsilini davam etdirmək məqsədi ilə Şərqin mədəni mərkəzlərindən sayılan Bağdada get- mişdir. Bərdəli gənc Məkki ibn Əhməd bu böyük elm mərkəzində elmin bir çox sahələrini dərindən öyrənmişdir. Onun diqqətini daha çox o dövr əhalisinə sirr kimi görünən səma səltənəti və planetlərin hərəkəti qanu- nundan bəhs edən elm daha çox cəlb edirdi.
Bunun xatirinə o astronomiya və nücum elmlərini dərindən öyrə- nir və təbii ki, xalq arasında onun qanunauyğun hərəkətindən söhbətlər açırdı. Yeri gəlmişkən qeyd etməliyik ki, təbiətşünaslığın bu obyektiv qa- nunlarını şərh etmək, ona ilahi sirr kimi baxan müsəlman şərqi adamlarına günəş, ay, zöhrə ulduzu və səma səltənətinin digər üzvlərindən söhbət aç- maq, onların əsrlərdən bəri qıfıllı qalan qapılarını açıb geniş dəhlizinə da- xil olaraq, o sirli-sehirli qanunu xalqa başa salmaq o qədər də asan iş de- yildi. X əsrdə ilahi qüvvə sayılan Günəş, Ay guya Allah-Təala tərəfindən düzələn ulduzların təbii qanunundan bəhs edən hər kəs, din xadimləri tə- rəfindən cəza da ala bilərdilər. Şübhəsiz bu cəza və maneələrə Məkki də- rin elmilə cavab verməliydi. Bunun üçün o çoxlu müşahidələr aparmalı idi. Özü də onun müşahidələri müxtəlif yerlərdən olmalıydı. Belə etdikdə alim indi həm də dönüb səyyah olurdu. Özünün səyahətləri zamanı o, Şər- qin bir çox ölkələrini – İranı, İraqı, Orta Asiya və bir çox ölkələri gəzmiş- dir. Onların elmi və mədəniyyət mərkəzi olan Bağdad, Dəməşq, Nişapur, Xorasan və digər şəhərlərində xeyli yaşamışdır. Adlarını çəkdiyimiz ölkə və şəhərlərdə Məkki Bərdəyi yerli xalqların adəti, ənənəsi və sənətkarlığı, təsərrüfat həyatı, tarixi və etnoqrafiyası haqqında çoxlu məlumatlar topla- mışdır. Alim həm də öz dövrünün görkəmli yazıçısı idi. O çox da uzun ol- mayan ömrü boyu həddən-ziyadə çoxlu kitablar yazmışdır. XIII əsrdə ya- şamış görkəmli ərəb tarix və coğrafiya alimi Yaqud Həməvi yazırdı: – Məkki İbn Əhməd əl-Bərdəyi ağılasığmaz dərəcədə çoxlu kitablar yazmışdı. Salnaməçiyə görə bu əsərlər elmin müxtəlif sahələrini əhatə edirdi. Çox mənalı ömür keçirən Məkki 965-ci ildə vəfat etmişdir. Onun əsərləri üzərində müəyyən qədər iş görülür və şübhəsiz ki, o öz səmərəsini gələcək- də verəcəkdir. Alimin elmi və ədəbi-fəaliyyəti haqqında görkəmli tarixçi- lər, coğrafiya alimləri, şəqşünaslar qismən iş aparmışlar. Belə alimlərdən mərhum tarixçi Z.İ.İbrahimi, coğrafiya alimi N.K.Kərəmovu göstərmək olar. Gənc şərqşünas-filosof Z.C.Məmmədov, arxeoloq Q.M.Əhmədov da yeri gəldikcə Məkki haqqında öz qiymətli mülahizələrini söyləmişlər.
İstinadlar
Bu məqalə . |
wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, tarixi, endir, indir, yukle, izlə, izle, mobil, telefon ucun, azeri, azəri, azerbaycanca, azərbaycanca, sayt, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, haqqında, haqqinda, məlumat, melumat, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar, android, ios, apple, samsung, iphone, pc, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, web, computer, komputer
Bu meqaleye hansisa kateqoriya elave edilmemisdir Meqaleye kateqoriyalar elave ederek tohfe vere bilersiz MEKKI BERDEYI Mekki ibn Ehmed ibn Sadevey el Berdeyi X esri Berdede elmi intibah dovru adlandirsaq bizce sehv etmerik Gosterilen yuzillikde burada yetismis alimlerden Mehemmed Ibn Abdul lanin Ebubekr Berdeyinin Ebduleziz ibn el Hesen el Berdeyinin Ebu seyid Ehmed ibn Huseyn Berdeyinin Seid ibn Qasim Berdeyinin Me hemmed Ibn Xalid Berdeyinin Ebulhesen Ehmed ibn Omer ibn Abdullah Berdeyinin ve diger gorkemli elm senet ve pese adamlarinin adlarini cek mek olar O dovrun sadaladigimiz alimleri icerisinde oz elmi savadi bili yi ve saf mefkuresi ile boyuk ad san qazananlardan biri de Mekki ibn Eh med ibn Sadevey el Berdeyi olmusdur Bu gorkemli alim IX esrin sonu X esrin evvelinde orta esr muelliflerinin bu vilayetin Bagdadi adlandirdigi qedim tarixli Berdede anadan olmusdur Ilk tehsilini de o Berdede oz dogma seherinde almisdir Sonraki illerde ise genc Mekki tehsilini davam etdirmek meqsedi ile Serqin medeni merkezlerinden sayilan Bagdada get misdir Berdeli genc Mekki ibn Ehmed bu boyuk elm merkezinde elmin bir cox sahelerini derinden oyrenmisdir Onun diqqetini daha cox o dovr ehalisine sirr kimi gorunen sema selteneti ve planetlerin hereketi qanu nundan behs eden elm daha cox celb edirdi Bunun xatirine o astronomiya ve nucum elmlerini derinden oyre nir ve tebii ki xalq arasinda onun qanunauygun hereketinden sohbetler acirdi Yeri gelmisken qeyd etmeliyik ki tebietsunasligin bu obyektiv qa nunlarini serh etmek ona ilahi sirr kimi baxan muselman serqi adamlarina gunes ay zohre ulduzu ve sema seltenetinin diger uzvlerinden sohbet ac maq onlarin esrlerden beri qifilli qalan qapilarini acib genis dehlizine da xil olaraq o sirli sehirli qanunu xalqa basa salmaq o qeder de asan is de yildi X esrde ilahi quvve sayilan Gunes Ay guya Allah Teala terefinden duzelen ulduzlarin tebii qanunundan behs eden her kes din xadimleri te refinden ceza da ala bilerdiler Subhesiz bu ceza ve maneelere Mekki de rin elmile cavab vermeliydi Bunun ucun o coxlu musahideler aparmali idi Ozu de onun musahideleri muxtelif yerlerden olmaliydi Bele etdikde alim indi hem de donub seyyah olurdu Ozunun seyahetleri zamani o Ser qin bir cox olkelerini Irani Iraqi Orta Asiya ve bir cox olkeleri gezmis dir Onlarin elmi ve medeniyyet merkezi olan Bagdad Demesq Nisapur Xorasan ve diger seherlerinde xeyli yasamisdir Adlarini cekdiyimiz olke ve seherlerde Mekki Berdeyi yerli xalqlarin adeti enenesi ve senetkarligi teserrufat heyati tarixi ve etnoqrafiyasi haqqinda coxlu melumatlar topla misdir Alim hem de oz dovrunun gorkemli yazicisi idi O cox da uzun ol mayan omru boyu hedden ziyade coxlu kitablar yazmisdir XIII esrde ya samis gorkemli ereb tarix ve cografiya alimi Yaqud Hemevi yazirdi Mekki Ibn Ehmed el Berdeyi agilasigmaz derecede coxlu kitablar yazmisdi Salnameciye gore bu eserler elmin muxtelif sahelerini ehate edirdi Cox menali omur keciren Mekki 965 ci ilde vefat etmisdir Onun eserleri uzerinde mueyyen qeder is gorulur ve subhesiz ki o oz semeresini gelecek de verecekdir Alimin elmi ve edebi fealiyyeti haqqinda gorkemli tarixci ler cografiya alimleri seqsunaslar qismen is aparmislar Bele alimlerden merhum tarixci Z I Ibrahimi cografiya alimi N K Keremovu gostermek olar Genc serqsunas filosof Z C Memmedov arxeoloq Q M Ehmedov da yeri geldikce Mekki haqqinda oz qiymetli mulahizelerini soylemisler IstinadlarBu meqale qaralama halindadir Lutfen meqaleni umumvikipediya ve redakte qaydalarina uygun sekilde tertib edin Eger mumkundurse daha deqiq bir sablondan istifade edin