Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Məhəmmədxanlı eli— Qaradağ vilayətində yaşayan türk tayfası və ya Qaradağ tayfalarından biri. Onlar Şərqi Azərbaycan bölgəsinin Qaradağ vilayətinin bir çox hissəsində yaşamaqdadırlar. Onların yaylaqları Marzrud ətrafında, qışlaqları isə Xudafərinin Heydərxanlı kəndində yerləşməkdədir. A. Lamptona görə, Qaradağ bölgəsindəki otlaqlar, həmçinin qışlaqlardakı əkinə yararlı torpaqlar xanlara məxsus olmuşdur. Hal-hazırda tayfanın bir çox üzvü oturaq həyat akemiş və Tehran şəhərinin ətraflarında yaşamaqdadır. Tayfanın hakim tirəsinin bəzi törəmələri yayları Çaparlı otlaqlarında keçirirlər, həmçinin tayfan olan bəzi şəxslər yaxın keçmişdə Germanabda villalar tikdirmişdirlər.
Qısa tarixləri
Məhəmmədxanlıların iddialarına görə onlar Qacar dövründə Məhəmməd xan tərəfindən formalaşdırılmışdırlar. Təbrizdə saxlanılan İran ordusu sənədlərinə əsasən Cavad xan, Səməd xan, Əsədullah xan, Abdullah xan və II Əsədullah xan adlı xanlar Məhəmməd xanın ölümündən sonra bu tayfaya rəhbərlik etmişdirlər. Tayfanın sonuncu xanı olan II Əsədullah xan İslam inqilabı ərəfəsində millət vəkili idi. O, qısamüddətli həbs edilmiş və mülkləri müsadirə edilmişdir.
Məşrutə inqilabı zaman məhəmmədxanlılar çələbiyanlılaın xanı Rəhim xana inqilabçılara qarşı apardığı müharibədə yardım etmişdirlər. 1909-cu ildə Rəhim xanın məğlubiyyətindən sonra Qaradağda hakimiyyət boşluğu yarandı. Bu hakimiyyət boşluğu isə hacıəlililərin rəhbəri Əmir Ərşad tərəfindən dolduruldu. O, 1910-cu ilin qışında məhəmmədxanlıların antiinqilabçı qüvvələrinin dağıdılmasına yardım etdi.
Cənubi Azərbaycanın Azəraycan Milli Hökuməti tərəfindən idarə edildiyi zaman (1945 noyabr - 1946 dekabr) məhəmmədxanlılar irtica qüvvələri ilə birləşmiş və hökumətə qarşı üsyanlar təşkil etmişdir. Nəticədə, onların başçısı Abdullah xan və onun qardaşının oğlu Rzaqulu xan həbs və edam edilmişdirlər.
Ağ inqilab ərəfəsində məhəmmədxanlıların vəziyyəti
1960-cı illərin əvvəllərindən başladılan Ağ inqilab zamanı məhəmmədxanlılar 23 tirəyə bölünmüşdü. Bu tirələrin hər biri qış zamanı yaşadıqları qışlaq kəndlərinin adını götürmüşdülər. Mötərizə içində kəndlərdə yaşayan ailələrin sayı göstərilmişdir:
Heydərxanlı (hakim tirə, 60), Səfərli (55), Yuxarı Tualı (35), Aşağı Tualı (50), Zərnəq (35), Xumarlı (60), (80), Cananlı (60), Dərili (40), Şocaylı və Mafruzlu (80), Kürzə (16), Setan və Məscidli (120), Talandərə (70), Bayduq (30), Lütican (50), Seqehsay (50), Gavahan (50), Karanlı qışlağı (40), Əbriq (25), Həmnişin (25), Məşədhəsənli (25), Elyurdu (20).
Bundan başqa, 1960-cı illərdə artıq bəzi ailələr kəndlərdə oturaq həyata başlamış və fermer olmuşdular. Bu kəndlərin ən seçilənləri Abbasabad, Germanab və Alherd kəndləri idi. Həmçinin xan ailəsindən olan kiçik xanlar da bu kəndlərdə yaşamaqda idilər.
Xanları barədə
Bu elin mənsubları, Çələbiyanlı tayfasından ayrılmışdır. Kəndlərdə oturmadan başqa, şimaldakı Kəleybər dağlarını yaylaq, Araz çayı sahilini qışlaq olaraq istifadə edirlər. Hazırda oturaq həyata keçmişlər. Xudafərin bölgəsindəki sınır kəndlərində məskundurlar. Qışlaqları kəndi adlarıyla, yani Məhəmmədxanlı adı ilə anılmaqda və tanınmaqdadır. Keçmiş dönəmdə bu elin rəisliyini Rüstəm xan xanədanı mənsubları yürütməkdəydi. Rüstəm xanın oğlu Heydərqulu xan və Heydərqulunun oğlu Bağır xan zamanında el şöhrət qazanmışdır. Bağır xan, Lütfullah xan Şucaülməmalikin atasıdır. Şucaülməmalik Məşrutənin ilk illəri və Azərbaycan inqılabı sırasındakı savaşda, Əmir Ərşad Hacıəliliyə yenildi və Rusiyaya qaçdı. Burada öldü. Şucaülməmalikin qızı Səkinə xanım ilə evli olan Abdulla xan Məhəmmədxanlı el rəisi oldu. Abdulla xan Məhəmmədxanlı, Pişəvəri idarəsi dönəmində hökumət işçiləri tərəfindən Əhərdə öldürüldü. Məhəmmədxanlı tayfası, Qaradağın tanınmış ellərindəndir. Son dönəmlərə qədər Əsədulla xan Məhəmmədxanlı və qardaşı, Məhəmmədxanlı tayfasından geriyə qalanların el başçısı olub.
Məşhur şəxsləri
- Lütfulla xan Məhəmmədxanlı— Qaradağ xanlarından, sərkərdə.
Həmçinin bax
İstinadlar
- Pierre Oberling. ČALABĪĀNLŪ. Encyclopædia Iranica. 1990.
- Oberling, 1964. səh. 69
- Lambton, 1991. səh. 285
- Oberling, 1964. səh. 69-70
- Iran Almanac and Book of Facts, 1976. səh. 93
- "مجله خانه و خانواده". vista.ir. 2011. 2 March 2018 tarixində . İstifadə tarixi: 30 may 2023.
- Mojtahedi, 1948. səh. 184
- Oberling, 1964. səh. 93
- "اداره کل ثبت احوال آذربایجان شرقی". www.eanocr.ir. 30 May 2023 tarixində . İstifadə tarixi: 30 may 2023.
- Çingizoğlu, 1998
- Bamdad, 1371. səh. 56-57
- Çingizoğlu, 2011
- Çingizoğlu, 2012
Mənbə
- Pierre Oberling. The Tribes of Qarāca Dāġ: A Brief History. Oriens 17. 1964. 60–95.
- Ann K.S. Lambton. Landlord and Peasant in Persia: A Study of Land Tenure and Land Revenue. 1991.
- Iran Almanac and Book of Facts. Iran Almanac and Book of Facts. 15. 1976.
- Ənvər Çingizoğlu. Qarşı yatan Qaradağ. Bakı: Ozan. 1998. 192.
- Ənvər Çingizoğlu. Məşrutə ensiklopediyası. Bakı. 2011. 624.
- Ənvər Çingizoğlu. Hacı Rəhim xan Çələbiyanlı. Bakı: Mütərcim. 2012. 60.
- M. Mojtahedi. رجال آذربایجان در عصر مشروطیت. Tabriz. 1948.
- Mehdi Bamdad. Şərh-i Hal-i Rical-i İran. II. 1371.
wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, tarixi, endir, indir, yukle, izlə, izle, mobil, telefon ucun, azeri, azəri, azerbaycanca, azərbaycanca, sayt, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, haqqında, haqqinda, məlumat, melumat, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar, android, ios, apple, samsung, iphone, pc, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, web, computer, komputer
Mehemmedxanli eli Qaradag vilayetinde yasayan turk tayfasi ve ya Qaradag tayfalarindan biri Onlar Serqi Azerbaycan bolgesinin Qaradag vilayetinin bir cox hissesinde yasamaqdadirlar Onlarin yaylaqlari Marzrud etrafinda qislaqlari ise Xudaferinin Heyderxanli kendinde yerlesmekdedir A Lamptona gore Qaradag bolgesindeki otlaqlar hemcinin qislaqlardaki ekine yararli torpaqlar xanlara mexsus olmusdur Hal hazirda tayfanin bir cox uzvu oturaq heyat akemis ve Tehran seherinin etraflarinda yasamaqdadir Tayfanin hakim tiresinin bezi toremeleri yaylari Caparli otlaqlarinda kecirirler hemcinin tayfan olan bezi sexsler yaxin kecmisde Germanabda villalar tikdirmisdirler Qisa tarixleriMehemmedxanlilarin iddialarina gore onlar Qacar dovrunde Mehemmed xan terefinden formalasdirilmisdirlar Tebrizde saxlanilan Iran ordusu senedlerine esasen Cavad xan Semed xan Esedullah xan Abdullah xan ve II Esedullah xan adli xanlar Mehemmed xanin olumunden sonra bu tayfaya rehberlik etmisdirler Tayfanin sonuncu xani olan II Esedullah xan Islam inqilabi erefesinde millet vekili idi O qisamuddetli hebs edilmis ve mulkleri musadire edilmisdir Mesrute inqilabi zaman mehemmedxanlilar celebiyanlilain xani Rehim xana inqilabcilara qarsi apardigi muharibede yardim etmisdirler 1909 cu ilde Rehim xanin meglubiyyetinden sonra Qaradagda hakimiyyet boslugu yarandi Bu hakimiyyet boslugu ise hacielililerin rehberi Emir Ersad terefinden dolduruldu O 1910 cu ilin qisinda mehemmedxanlilarin antiinqilabci quvvelerinin dagidilmasina yardim etdi Cenubi Azerbaycanin Azeraycan Milli Hokumeti terefinden idare edildiyi zaman 1945 noyabr 1946 dekabr mehemmedxanlilar irtica quvveleri ile birlesmis ve hokumete qarsi usyanlar teskil etmisdir Neticede onlarin bascisi Abdullah xan ve onun qardasinin oglu Rzaqulu xan hebs ve edam edilmisdirler Ag inqilab erefesinde mehemmedxanlilarin veziyyeti1960 ci illerin evvellerinden basladilan Ag inqilab zamani mehemmedxanlilar 23 tireye bolunmusdu Bu tirelerin her biri qis zamani yasadiqlari qislaq kendlerinin adini goturmusduler Moterize icinde kendlerde yasayan ailelerin sayi gosterilmisdir Heyderxanli hakim tire 60 Seferli 55 Yuxari Tuali 35 Asagi Tuali 50 Zerneq 35 Xumarli 60 80 Cananli 60 Derili 40 Socayli ve Mafruzlu 80 Kurze 16 Setan ve Mescidli 120 Talandere 70 Bayduq 30 Lutican 50 Seqehsay 50 Gavahan 50 Karanli qislagi 40 Ebriq 25 Hemnisin 25 Mesedhesenli 25 Elyurdu 20 Bundan basqa 1960 ci illerde artiq bezi aileler kendlerde oturaq heyata baslamis ve fermer olmusdular Bu kendlerin en secilenleri Abbasabad Germanab ve Alherd kendleri idi Hemcinin xan ailesinden olan kicik xanlar da bu kendlerde yasamaqda idiler Xanlari baredeBu elin mensublari Celebiyanli tayfasindan ayrilmisdir Kendlerde oturmadan basqa simaldaki Keleyber daglarini yaylaq Araz cayi sahilini qislaq olaraq istifade edirler Hazirda oturaq heyata kecmisler Xudaferin bolgesindeki sinir kendlerinde meskundurlar Qislaqlari kendi adlariyla yani Mehemmedxanli adi ile anilmaqda ve taninmaqdadir Kecmis donemde bu elin reisliyini Rustem xan xanedani mensublari yurutmekdeydi Rustem xanin oglu Heyderqulu xan ve Heyderqulunun oglu Bagir xan zamaninda el sohret qazanmisdir Bagir xan Lutfullah xan Sucaulmemalikin atasidir Sucaulmemalik Mesrutenin ilk illeri ve Azerbaycan inqilabi sirasindaki savasda Emir Ersad Hacieliliye yenildi ve Rusiyaya qacdi Burada oldu Sucaulmemalikin qizi Sekine xanim ile evli olan Abdulla xan Mehemmedxanli el reisi oldu Abdulla xan Mehemmedxanli Piseveri idaresi doneminde hokumet iscileri terefinden Eherde olduruldu Mehemmedxanli tayfasi Qaradagin taninmis ellerindendir Son donemlere qeder Esedulla xan Mehemmedxanli ve qardasi Mehemmedxanli tayfasindan geriye qalanlarin el bascisi olub Meshur sexsleriLutfulla xan Mehemmedxanli Qaradag xanlarindan serkerde Hemcinin baxQaradag tayfalariIstinadlarPierre Oberling CALABiANLu Encyclopaedia Iranica 1990 Oberling 1964 seh 69 Lambton 1991 seh 285 Oberling 1964 seh 69 70 Iran Almanac and Book of Facts 1976 seh 93 مجله خانه و خانواده vista ir 2011 2 March 2018 tarixinde Istifade tarixi 30 may 2023 Mojtahedi 1948 seh 184 Oberling 1964 seh 93 اداره کل ثبت احوال آذربایجان شرقی www eanocr ir 30 May 2023 tarixinde Istifade tarixi 30 may 2023 Cingizoglu 1998 Bamdad 1371 seh 56 57 Cingizoglu 2011 Cingizoglu 2012MenbePierre Oberling The Tribes of Qaraca Daġ A Brief History Oriens 17 1964 60 95 Ann K S Lambton Landlord and Peasant in Persia A Study of Land Tenure and Land Revenue 1991 Iran Almanac and Book of Facts Iran Almanac and Book of Facts 15 1976 Enver Cingizoglu Qarsi yatan Qaradag Baki Ozan 1998 192 Enver Cingizoglu Mesrute ensiklopediyasi Baki 2011 624 Enver Cingizoglu Haci Rehim xan Celebiyanli Baki Mutercim 2012 60 M Mojtahedi رجال آذربایجان در عصر مشروطیت Tabriz 1948 Mehdi Bamdad Serh i Hal i Rical i Iran II 1371