Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Bu məqalədəki məlumatların olması üçün əlavə mənbələrə ehtiyac var. |
Bu məqaləni lazımdır. |
Məhəmməd Qarabaği – filosof və ilahiyyatçıdır. 15-ci əsrin ikinci yarısında Qarabağda doğulub. O, hənəfilik məzhəbi üzrə hüqüqşünas olduğundan, "hənəfi" adı ilə tanınıb. Sonradan Rum ölkəsinə (Kiçik Asiya) gedib, orda fəaliyyət göstərdiyindən, mənbələrdə Rumi deyə də yad edilir. İstambulun bir çox mədrəsələrində dərs deyib. İznikdə Süleyman Paşa və Orxan Qazi mədrəsəsində işləyib. 1535-ci ildə İznikdə vəfat edib.
Qarabağinin fəlsəfəyə dair "Elmin və idrakın mahiyyətinin təhqiqinə aid traktat"ı və digər şərhləri 1963-cü ildən Qahirənin "Xədiviyyə" kitabxanasında saxlanılır. Türkiyənin Darül Məsnəvi, Carullah kitabxanalarında saxlanılan əlyazma topluları da məşhurdur. Azərbaycan filosofunun Siracəddin Əli Uşi Fərqaninin (12 əsr) ilahiyyata dair "İmamların başlanğıcı" əsərinə həsr etdiyi şərhlə Mustafa ibn Yusif Müstarinin 1691-ci ildə öz əli ilə yazdığı haşiyə Saltıkov-Şedrin adına Sankt-Peterburq Dövlət Kitabxanasında saxlanılır.
Qarabağinin "Mühazirələr" kitabı onun haqqında sğhbət açan bütün müəllifləri özünə cəlb edib. Əsərdə 23 dini, fəlsəfi, etik, siyasi məsələdən bəhs olunur. Dünyanın müxtəlif şəhərlərində "Mühazirələr" kitabının on beşdən çox əlyazması nüsxəsi saxlanılır. Onlardan ən qədim nüsxə 1571-ci ilə aiddirç əksəriyyəti Türkiyədə saxlanılır. "Filosofların təkzibi" əsəri Əl Qəzali ilə İbn Rüşdün eyni adlı deyişməsinə xitabən yazılıb. Onun mübahisə etmək qaydalarına dair əsəri 1907-ci ildə Temirxan Şurada nəşr edilib.
Fəlsəfəsi
Gah peripatetikləri, gah mütəkəllimləri tənqid etmiş,rdan birinə haqq qazandırmış, nəticə etibarilə, barışdırıcı mövqü tutmuşdur. Qarabağinin ontoloji görüşləri varlığın vacib və mümkün qisimlərə bölünməsi, Vacib Varlığın isbatı kimi məsələlərin şərhində ortaya çıxır. "Filosofların təkzibi" əsərində Fərabi, İbn Sina, Bəhmənyar və s. peripatetiklərin, Ə.Qəzali, Fəxrəddin Razi, Əzüdəddin İci və digər filosofların ideyaları zəminində maraqlı fəlsəfi ümumiləşdirmələr aparıb. Qarabaği peripatetiklərlə mütəkəllimlər arasında fikir yaxınlığı yaratmağa çalışır.O, Allahın fəaliyyətində hikmət, məsləhət, iradə, üstünlük olduğunu geniş izah edib.Peripatetik müddəaları sxolastların əqidəsinə uyğunlaşdırmağa çalışıb.
Filosof aləmin əzəliliyini Yaradıcının öz-özlüyündə vacib etməsinə görə deyil, azad iradə ilə fəaliyyət göstərməsinə görə inkar edir: "Aləmin yaradıcısının aləmin yaradılması ilə əlaqədar bütün şərtləri əzəldə toplamış olması aləmin qədim olmasını lazım bilməz..." İlahiyyatçı mövqe ilə təbiətçi mövqeyi barışdırmağa cəhd edən Qarabaği mütəkəllimlərin fiosoflara qarşı qərəzini də qeyd etməklə ideologiyada belə münasibəti məqbul saymayıb, tədqiqatda obyektivliyi üstün sayıb.
 | Fəlsəfə ilə əlaqədar bu məqalə qaralama halındadır. Məqaləni redaktə edərək Vikipediyanı zənginləşdirin. |
wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, tarixi, endir, indir, yukle, izlə, izle, mobil, telefon ucun, azeri, azəri, azerbaycanca, azərbaycanca, sayt, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, haqqında, haqqinda, məlumat, melumat, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar, android, ios, apple, samsung, iphone, pc, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, web, computer, komputer
Bu meqaledeki melumatlarin yoxlanilabiler olmasi ucun elave menbelere ehtiyac var Daha etrafli melumat ve ya meqaledeki problemlerle bagli muzakire aparmaq ucun meqalenin muzakire sehifesine diqqet yetire bilersiniz Lutfen meqaleye etibarli menbeler elave ederek bu meqaleni tekmillesdirmeye komek edin Menbesiz mezmun problemler yarada ve siline biler Problemler hell edilmemis sablonu meqaleden cixarmayin Bu meqaleni vikilesdirmek lazimdir Lutfen meqaleni umumvikipediya ve redakte qaydalarina uygun sekilde tertib edin Mehemmed Qarabagi filosof ve ilahiyyatcidir 15 ci esrin ikinci yarisinda Qarabagda dogulub O henefilik mezhebi uzre huquqsunas oldugundan henefi adi ile taninib Sonradan Rum olkesine Kicik Asiya gedib orda fealiyyet gosterdiyinden menbelerde Rumi deye de yad edilir Istambulun bir cox medreselerinde ders deyib Iznikde Suleyman Pasa ve Orxan Qazi medresesinde isleyib 1535 ci ilde Iznikde vefat edib Qarabaginin felsefeye dair Elmin ve idrakin mahiyyetinin tehqiqine aid traktat i ve diger serhleri 1963 cu ilden Qahirenin Xediviyye kitabxanasinda saxlanilir Turkiyenin Darul Mesnevi Carullah kitabxanalarinda saxlanilan elyazma toplulari da meshurdur Azerbaycan filosofunun Siraceddin Eli Usi Ferqaninin 12 esr ilahiyyata dair Imamlarin baslangici eserine hesr etdiyi serhle Mustafa ibn Yusif Mustarinin 1691 ci ilde oz eli ile yazdigi hasiye Saltikov Sedrin adina Sankt Peterburq Dovlet Kitabxanasinda saxlanilir Qarabaginin Muhazireler kitabi onun haqqinda sghbet acan butun muellifleri ozune celb edib Eserde 23 dini felsefi etik siyasi meseleden behs olunur Dunyanin muxtelif seherlerinde Muhazireler kitabinin on besden cox elyazmasi nusxesi saxlanilir Onlardan en qedim nusxe 1571 ci ile aiddirc ekseriyyeti Turkiyede saxlanilir Filosoflarin tekzibi eseri El Qezali ile Ibn Rusdun eyni adli deyismesine xitaben yazilib Onun mubahise etmek qaydalarina dair eseri 1907 ci ilde Temirxan Surada nesr edilib FelsefesiGah peripatetikleri gah mutekellimleri tenqid etmis rdan birine haqq qazandirmis netice etibarile barisdirici movqu tutmusdur Qarabaginin ontoloji gorusleri varligin vacib ve mumkun qisimlere bolunmesi Vacib Varligin isbati kimi meselelerin serhinde ortaya cixir Filosoflarin tekzibi eserinde Ferabi Ibn Sina Behmenyar ve s peripatetiklerin E Qezali Fexreddin Razi Ezudeddin Ici ve diger filosoflarin ideyalari zemininde maraqli felsefi umumilesdirmeler aparib Qarabagi peripatetiklerle mutekellimler arasinda fikir yaxinligi yaratmaga calisir O Allahin fealiyyetinde hikmet meslehet irade ustunluk oldugunu genis izah edib Peripatetik muddealari sxolastlarin eqidesine uygunlasdirmaga calisib Filosof alemin ezeliliyini Yaradicinin oz ozluyunde vacib etmesine gore deyil azad irade ile fealiyyet gostermesine gore inkar edir Alemin yaradicisinin alemin yaradilmasi ile elaqedar butun sertleri ezelde toplamis olmasi alemin qedim olmasini lazim bilmez Ilahiyyatci movqe ile tebietci movqeyi barisdirmaga cehd eden Qarabagi mutekellimlerin fiosoflara qarsi qerezini de qeyd etmekle ideologiyada bele munasibeti meqbul saymayib tedqiqatda obyektivliyi ustun sayib Felsefe ile elaqedar bu meqale qaralama halindadir Meqaleni redakte ederek Vikipediyani zenginlesdirin