Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Mədəni antropologiya — Antropologiyanın ən böyük sahələrindən biridir və mədəniyyətin və ondakı dəyişikliklərin öyrənilməsinə yönəlmişdir. Antropologiya, etnoqrafiya, etnologiya, linqvistika, folklor və dünya xalqlarının fərqli mədəniyyətlərini təsvir etməyə və təhlil etməyə imkan verən digər elmlər vasitəsilə əldə edilən məlumatlardan istifadə edir.
Antropologiyanın bu qolu daxilində insan zamanla cəmiyyətin üzvü və tarixin və mədəniyyətin yaradıcı elementi kimi tədqiq olunur. Bu elm, insanların həyat tərzini geniş bir şəkildə öyrənir və onları mövcud insan qrupları arasında müqayisə etmək üçün geniş bir perspektivdə yerləşdirir.
Mədəniyyət, bir tərəfdən, bir insanın həyat tərzinin cəmiyyət içərisində necə inkişaf etdiyini təyin edən amildir, bir tərəfdən də insanın öz sosial həyatı daxilində şəxsi həyatını necə yaşaması barədə sahib olduğu bilikdir.
Mədəni antropologiya, insanı həm indiki, həm də keçmişdə mövcud olmuş fərqli cəmiyyətlər və mədəniyyətlər daxilində yerləşdirir və insanın mənası nədir sualını tədqiq etməyə çalışır.
Tədqiqat obyekti
Mədəni antropologiya dünyada mövcud ola biləcək fərqli mədəniyyətləri tədqiq etməyi hədəfləyir. Hər birinin özünəməxsus anlayışı sayəsində onları fərqləndirmək və mənşəyini, işləmə yollarını və müxtəlif regionlarda sosial həyatın necə inkişaf etdiyini anlamaq mümkündür.
Öyrənilən mədəniyyət elementləri arasında sənət, din, iqtisadiyyat, siyasət, dil, ənənələr, ekosistemlər, irqlər arasındakı münasibətlər, yaşayış şərtləri və müharibələr, müstəmləkəçilik, dövlət strukturları, tarixi amillər və bunun kimi bir çox xüsusiyyətlər nəzərə alınır.
Tarix
Antropologiyanın başlanğıcı XVIII əsrlə XIX əsrin ortaları arasındadır. Siyasi və intellektual baxımdan baş vermiş olan müxtəlif inqilablar əvvəllər qadağan edilmiş bir şey olan dini qanunların və digər mürəkkəb məsələlərin dirçəldilməsini təşviq etmişdir.
XIX əsrdə bəşəriyyətin müxtəlif şeylərin növlərini və mənşəyini öyrənməyə marağı artmışdır. Antropologiya insan irqləri, xalqların tarixi, dil təsnifatları, bədənin anatomiyası, cəmiyyətlər arasındakı fərqlər və insanla əlaqəli digər sahələr kimi müxtəlif tədqiqatlar nəticəsində böyümüşdür.
Elmin inkişafı ilə bağlı nəzəriyyələr
Antropologiyanın bir elm kimi effektini göstərən məqamlardan biri də təkamül anlayışı idi. Cəmiyyətin müxtəlif strukturlarında baş vermiş olan dəyişikliklər və yaxud da cəmiyyətdə baş vermiş irəliləyişlər səbəbindən təkamül mədəni antropologiya daxilində tarixin xətti bir şəkildə öyrənilməsinə kömək etmişdir.
İnsan qrupları, fərqli məkanlarda fərqli dərəcələrdə inkişaf edə və yaxud da sadə strukturlardan daha mürəkkəb strukturlara keçid edə bilər. Lakin hadisələrin bütün bu ardıcıllığı təkamül nəzəriyyəsinin təsəvvür edilməsinə kömək edən xətti bir quruluşa malikdir. Təkamülçülük insanlarda sələflərindən yaranan tədrici dəyişikliklərdən bəhs edir.
Marksizm də, öz növbəsində, XIX əsrin ikinci yarısında antropologiya elminə ciddi bir formada təsir göstərmişdir. Bu nöqtədə cəmiyyətlərdə başlıca dəyişiklik strukturları istehsal modellərinə və siyasi, hüquqi və ideoloji quruluşlara daxil edilmişdir.
XX əsrin əvvəllərində bir cəmiyyətin strukturundakı müxtəlif xüsusiyyətləri və həmin cəmiyyəti digər cəmiyyətlərdən fərqləndirən elementləri başa düşmək üçün həmin cəmiyyətin inkişaf etdiyi fərqli özünəməxsus şərtlər nəzərə alınmağa başlanıldı.
Mədəniyyət antropologiyasının öyrənilməsində tarix, sosial kontekst, istehsal formaları, digər sivilizasiyalarla əlaqə, ətraf mühit və digər elementlər təhlil olunmağa başlanmışdır.
Hər bir mədəniyyətin müəyyən bir inkişafa yoluna sahib olduğu, buna baxmayaraq yerləşdiyi coğrafi və sosial mühitdən təsirlənə biləcəyi də bu şəkildə müşahidə edilmişdir.
Antropologiya elminin inkişafına mühüm töhfələr vermiş olan Alman mənşəli antropoloq və müasir antropologiyanın qabaqcıllarından hesab edilən Franz Boas (1858-1942) həm ABŞ-da, həm də dünya miqyasında antropologiya sahəsində əhəmiyyətli təsiri olan Mədəni Tarixi Məktəbin qurucusu kimi tanınmışdır. O mədəniyyətə tamamilə yeni bir baxış bucağından baxmağı təklif etmişdir.
Boas, bir çox tələbəsini insanların gündəlik yaşayış mühitində insan davranışına dair müxtəlif istiqamətli tədqiqatlar aparmağa və müşahidə edilə bilən faktları qeyd etməyə təşviq etmişdir. Beləliklə də Boas təkamülçülüyə söykənən və yalnız seçilmiş həqiqətləri öyrənənlərin meylindən bu formada ayrılmışdır.
Digər tərəfdən də Fransız sosioloqu Marcel Mauss (1872-1950) Paris Universitetində Etnologiya İnstitutunu yaratmışdır. Bu həm antropoloqlar, həm də sosioloqlar üçün akademik cəmiyyət içərisində başqa bir böyük təsir göstəricisi idi. Bu məktəb bir sistem olaraq cəmiyyətin öyrənilməsini seçmiş və cəmiyyətə yanaşma çərçivəsi kimi də mədəniyyət və insanları bir-birinə bağlamağa çalışmışdır.
Mədəni antropologiyanın tədqiqat metodları
İştirakçı müşahidəsi
Antropologiyanın bu sahəsi daxilində mədəniyyətin öyrənilməsi üçün ən geniş istifadə olunan metodlardan biri də iştirakçıların müşahidəsidir. Bir mədəniyyət qrupunu başa düşməyin ən təsirli yolu olaraq məhz bu metod seçilmişdir. Bu tədqiqat üsulu ilə antropoloqlar öyrəndikləri cəmiyyətin və ya qrupun bir hissəsi olaraq həmin cəmiyyəti və ya qrupu öyrənməyə çalışırlar.
Tədqiqatçılar birbaşa sosial və mədəni təcrübələr yaşayır və bu təcrübələrdə birbaşa iştirak edirlər. Bu formada təcrübə yolu ilə bir insan qrupunun mədəni sistemi haqqında daha dərindən bir anlayış əldə edilir.
Etnoqrafiya
Bəşəriyyət mədəniyyətlərini öyrənmək üçün tətbiq olunan başqa bir tədqiqat metodu etnoqrafik metoddur. Tədqiqatçı öyrəndiyi qrup daxilində özünü konteksdə qoyaraq bir iştirakçı müşahidəsi aparır və beləliklə də ilkin prosedurlara daxil olur.
Daha sonra yerli sakinlərdən alınmış anketlərin, reportajların, qeydlərin, çıxışların və ya real qarşılıqlı təsir vasitəsi kimi əldə edilən məlumatların təhlilindən istifadə olunur. Məlumatların təbii olaraq, yəni planlaşdırılmadan əldə edilməsi vacibdir.
Təhlil daha geniş bir sosial-mədəni konteksə və ya beynəlxalq konteksə istinad edilərək şərh yolu ilə də aparıla bilər.
wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, tarixi, endir, indir, yukle, izlə, izle, mobil, telefon ucun, azeri, azəri, azerbaycanca, azərbaycanca, sayt, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, haqqında, haqqinda, məlumat, melumat, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar, android, ios, apple, samsung, iphone, pc, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, web, computer, komputer
Medeni antropologiya Antropologiyanin en boyuk sahelerinden biridir ve medeniyyetin ve ondaki deyisikliklerin oyrenilmesine yonelmisdir Antropologiya etnoqrafiya etnologiya linqvistika folklor ve dunya xalqlarinin ferqli medeniyyetlerini tesvir etmeye ve tehlil etmeye imkan veren diger elmler vasitesile elde edilen melumatlardan istifade edir Antropologiyanin bu qolu daxilinde insan zamanla cemiyyetin uzvu ve tarixin ve medeniyyetin yaradici elementi kimi tedqiq olunur Bu elm insanlarin heyat terzini genis bir sekilde oyrenir ve onlari movcud insan qruplari arasinda muqayise etmek ucun genis bir perspektivde yerlesdirir Medeniyyet bir terefden bir insanin heyat terzinin cemiyyet icerisinde nece inkisaf etdiyini teyin eden amildir bir terefden de insanin oz sosial heyati daxilinde sexsi heyatini nece yasamasi barede sahib oldugu bilikdir Medeni antropologiya insani hem indiki hem de kecmisde movcud olmus ferqli cemiyyetler ve medeniyyetler daxilinde yerlesdirir ve insanin menasi nedir sualini tedqiq etmeye calisir Tedqiqat obyektiMedeni antropologiya dunyada movcud ola bilecek ferqli medeniyyetleri tedqiq etmeyi hedefleyir Her birinin ozunemexsus anlayisi sayesinde onlari ferqlendirmek ve menseyini isleme yollarini ve muxtelif regionlarda sosial heyatin nece inkisaf etdiyini anlamaq mumkundur Oyrenilen medeniyyet elementleri arasinda senet din iqtisadiyyat siyaset dil eneneler ekosistemler irqler arasindaki munasibetler yasayis sertleri ve muharibeler mustemlekecilik dovlet strukturlari tarixi amiller ve bunun kimi bir cox xususiyyetler nezere alinir TarixAntropologiyanin baslangici XVIII esrle XIX esrin ortalari arasindadir Siyasi ve intellektual baximdan bas vermis olan muxtelif inqilablar evveller qadagan edilmis bir sey olan dini qanunlarin ve diger murekkeb meselelerin dirceldilmesini tesviq etmisdir XIX esrde beseriyyetin muxtelif seylerin novlerini ve menseyini oyrenmeye maragi artmisdir Antropologiya insan irqleri xalqlarin tarixi dil tesnifatlari bedenin anatomiyasi cemiyyetler arasindaki ferqler ve insanla elaqeli diger saheler kimi muxtelif tedqiqatlar neticesinde boyumusdur Elmin inkisafi ile bagli nezeriyyelerAntropologiyanin bir elm kimi effektini gosteren meqamlardan biri de tekamul anlayisi idi Cemiyyetin muxtelif strukturlarinda bas vermis olan deyisiklikler ve yaxud da cemiyyetde bas vermis irelileyisler sebebinden tekamul medeni antropologiya daxilinde tarixin xetti bir sekilde oyrenilmesine komek etmisdir Insan qruplari ferqli mekanlarda ferqli derecelerde inkisaf ede ve yaxud da sade strukturlardan daha murekkeb strukturlara kecid ede biler Lakin hadiselerin butun bu ardicilligi tekamul nezeriyyesinin tesevvur edilmesine komek eden xetti bir qurulusa malikdir Tekamulculuk insanlarda seleflerinden yaranan tedrici deyisikliklerden behs edir Marksizm de oz novbesinde XIX esrin ikinci yarisinda antropologiya elmine ciddi bir formada tesir gostermisdir Bu noqtede cemiyyetlerde baslica deyisiklik strukturlari istehsal modellerine ve siyasi huquqi ve ideoloji quruluslara daxil edilmisdir XX esrin evvellerinde bir cemiyyetin strukturundaki muxtelif xususiyyetleri ve hemin cemiyyeti diger cemiyyetlerden ferqlendiren elementleri basa dusmek ucun hemin cemiyyetin inkisaf etdiyi ferqli ozunemexsus sertler nezere alinmaga baslanildi Medeniyyet antropologiyasinin oyrenilmesinde tarix sosial kontekst istehsal formalari diger sivilizasiyalarla elaqe etraf muhit ve diger elementler tehlil olunmaga baslanmisdir Her bir medeniyyetin mueyyen bir inkisafa yoluna sahib oldugu buna baxmayaraq yerlesdiyi cografi ve sosial muhitden tesirlene bileceyi de bu sekilde musahide edilmisdir Antropologiya elminin inkisafina muhum tohfeler vermis olan Alman menseli antropoloq ve muasir antropologiyanin qabaqcillarindan hesab edilen Franz Boas 1858 1942 hem ABS da hem de dunya miqyasinda antropologiya sahesinde ehemiyyetli tesiri olan Medeni Tarixi Mektebin qurucusu kimi taninmisdir O medeniyyete tamamile yeni bir baxis bucagindan baxmagi teklif etmisdir Boas bir cox telebesini insanlarin gundelik yasayis muhitinde insan davranisina dair muxtelif istiqametli tedqiqatlar aparmaga ve musahide edile bilen faktlari qeyd etmeye tesviq etmisdir Belelikle de Boas tekamulculuye soykenen ve yalniz secilmis heqiqetleri oyrenenlerin meylinden bu formada ayrilmisdir Diger terefden de Fransiz sosioloqu Marcel Mauss 1872 1950 Paris Universitetinde Etnologiya Institutunu yaratmisdir Bu hem antropoloqlar hem de sosioloqlar ucun akademik cemiyyet icerisinde basqa bir boyuk tesir gostericisi idi Bu mekteb bir sistem olaraq cemiyyetin oyrenilmesini secmis ve cemiyyete yanasma cercivesi kimi de medeniyyet ve insanlari bir birine baglamaga calismisdir Medeni antropologiyanin tedqiqat metodlariIstirakci musahidesi Antropologiyanin bu sahesi daxilinde medeniyyetin oyrenilmesi ucun en genis istifade olunan metodlardan biri de istirakcilarin musahidesidir Bir medeniyyet qrupunu basa dusmeyin en tesirli yolu olaraq mehz bu metod secilmisdir Bu tedqiqat usulu ile antropoloqlar oyrendikleri cemiyyetin ve ya qrupun bir hissesi olaraq hemin cemiyyeti ve ya qrupu oyrenmeye calisirlar Tedqiqatcilar birbasa sosial ve medeni tecrubeler yasayir ve bu tecrubelerde birbasa istirak edirler Bu formada tecrube yolu ile bir insan qrupunun medeni sistemi haqqinda daha derinden bir anlayis elde edilir Etnoqrafiya Beseriyyet medeniyyetlerini oyrenmek ucun tetbiq olunan basqa bir tedqiqat metodu etnoqrafik metoddur Tedqiqatci oyrendiyi qrup daxilinde ozunu konteksde qoyaraq bir istirakci musahidesi aparir ve belelikle de ilkin prosedurlara daxil olur Daha sonra yerli sakinlerden alinmis anketlerin reportajlarin qeydlerin cixislarin ve ya real qarsiliqli tesir vasitesi kimi elde edilen melumatlarin tehlilinden istifade olunur Melumatlarin tebii olaraq yeni planlasdirilmadan elde edilmesi vacibdir Tehlil daha genis bir sosial medeni kontekse ve ya beynelxalq kontekse istinad edilerek serh yolu ile de aparila biler