Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Bu məqaləni lazımdır. |
Mürəkkəb sözlər və mürəkkəb ifadələr iki qardaş və mürəkkəb quruluşlu və ya daha çox sözü birləşdirərək dildə yeni bir mənanı ifadə etmək üçün əmələ gətirilən sözlərə deyilir (Kontaminasiya). Bu ifadələri məsələn, qızılgül, kitabxana, quldurbaşı, novruzgülü və s. təşkil edən sözlər səs düşməsi, səs törəməsi, söz növünün dəyişməsi və ya məna dəyişikliyi baxımından aralarına şəkilçi girməyəcək qədər formalaşırlar.
Qeyri-müəyyən ismi söz birləşmələrindən, sifət birləşmələrindən, mürəkkəb feillərdən, reduplikasiyalardan, stereotipli flektiv feillərdən ibarət ifadələr yeni mənalar ifadə etdiyi zaman mürəkkəb sözlərə çevrilirlər.
Söz yaradıcılığının mühüm vasitələrindən biri də bir neçə sözün birləşərək yeni mənalı mürəkkəb sözlər əmələ gətirməsidir. Mürəkkəb sözlər aşağıdakı müxtəlif yollarla əmələ gəlir:
1) İki müxtəlif mənalı sözün birləşməsi ilə. Məsələn: günəbaxan, dəvəquşu, yeraltı, əmioğlu, meşəbəyi, bağayarpağı, istiot və s.
İki müxtəlif mənalı sözün birləşməsindən əmələ gələn mürəkkəb sözlər bitişik yazılır, lakin mürəkkəb saylar və mürəkkəb feillər ayrı yazılır. Məsələn, on iki, yüz iyirmi dörd, kömək etmək, şad olmaq, niyyət eləmək, namaz qılmaq, dua etmək və s.
-Təbii ki, ayrı yazılan mürəkkəb sözlər 2 yerə ayrılır:
-1.Müstəqil olanlar Məsələn:Mən müəllim oldum
-2.Müstəqil olmayanlar Məsələn:Dua etmək
Burda müstəqil olanlar indiki zamanı və həmçinin mövcud olan hadisəni
Müstəqil olmayanlar isə hadisə hansı zamana aid olduğu bilinmir və tək bir suala cavab verir.
2) Yaxın mənalı sözlərin birləşməsi ilə. Məsələn: dəftər-kitab, taxta-şalban, söz-söhbət, toyuq-cücə, qoyun-quzu və s.
Bəzi mürəkkəb sözlərin tərəflərindən biri ayrılıqda işlənməyən sözlərdən əmələ gəlir. Məsələn, kağız-kuğuz, çör-çöp, bəzək-düzək, əzik-üzük, qab-qacaq və s.
3) Antonim sözlərin birləşməsi ilə. Məsələn: böyük- kiçik, az-çox, tez-gec, isti-soyuq, gecə-gündüz və s.
4) Eyni sözün təkrarı ilə. Məsələn: tez-tez, az-az, gündən-günə, başdan-başa, üz-üzə, birdən-birə və s.
5) Qeyri sözünün köməyi ilə. Məsələn: qeyri-adi, qeyri-təbii, qeyri-müəyyən, qeyri-səmimi, qeyri-dəqiq və s.
Yaxınmənalı sözlərdən, antonim sözlərdən, eyni sözün təkrarından və qeyri sözünün köməyi ilə yaranan mürəkkəb sözlər defislə yazılır.
Mürəkkəb sözləri söz birləşmələri ilə qarışdırmaq olmaz. Söz birləşmələri leksik vahid yox, sintaktik vahiddir və onun tərkibindəki hər sözün öz vurğusu olur. Söz birləşmələrinə daxil olan sözlər ayrı yazılır.
wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, tarixi, endir, indir, yukle, izlə, izle, mobil, telefon ucun, azeri, azəri, azerbaycanca, azərbaycanca, sayt, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, haqqında, haqqinda, məlumat, melumat, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar, android, ios, apple, samsung, iphone, pc, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, web, computer, komputer
Bu meqaleni vikilesdirmek lazimdir Lutfen meqaleni umumvikipediya ve redakte qaydalarina uygun sekilde tertib edin Murekkeb sozler ve murekkeb ifadeler iki qardas ve murekkeb quruluslu ve ya daha cox sozu birlesdirerek dilde yeni bir menani ifade etmek ucun emele getirilen sozlere deyilir Kontaminasiya Bu ifadeleri meselen qizilgul kitabxana quldurbasi novruzgulu ve s teskil eden sozler ses dusmesi ses toremesi soz novunun deyismesi ve ya mena deyisikliyi baximindan aralarina sekilci girmeyecek qeder formalasirlar Qeyri mueyyen ismi soz birlesmelerinden sifet birlesmelerinden murekkeb feillerden reduplikasiyalardan stereotipli flektiv feillerden ibaret ifadeler yeni menalar ifade etdiyi zaman murekkeb sozlere cevrilirler Soz yaradiciliginin muhum vasitelerinden biri de bir nece sozun birleserek yeni menali murekkeb sozler emele getirmesidir Murekkeb sozler asagidaki muxtelif yollarla emele gelir 1 Iki muxtelif menali sozun birlesmesi ile Meselen gunebaxan devequsu yeralti emioglu mesebeyi bagayarpagi istiot ve s Iki muxtelif menali sozun birlesmesinden emele gelen murekkeb sozler bitisik yazilir lakin murekkeb saylar ve murekkeb feiller ayri yazilir Meselen on iki yuz iyirmi dord komek etmek sad olmaq niyyet elemek namaz qilmaq dua etmek ve s Tebii ki ayri yazilan murekkeb sozler 2 yere ayrilir 1 Musteqil olanlar Meselen Men muellim oldum 2 Musteqil olmayanlar Meselen Dua etmek Burda musteqil olanlar indiki zamani ve hemcinin movcud olan hadiseni Musteqil olmayanlar ise hadise hansi zamana aid oldugu bilinmir ve tek bir suala cavab verir 2 Yaxin menali sozlerin birlesmesi ile Meselen defter kitab taxta salban soz sohbet toyuq cuce qoyun quzu ve s Bezi murekkeb sozlerin tereflerinden biri ayriliqda islenmeyen sozlerden emele gelir Meselen kagiz kuguz cor cop bezek duzek ezik uzuk qab qacaq ve s 3 Antonim sozlerin birlesmesi ile Meselen boyuk kicik az cox tez gec isti soyuq gece gunduz ve s 4 Eyni sozun tekrari ile Meselen tez tez az az gunden gune basdan basa uz uze birden bire ve s 5 Qeyri sozunun komeyi ile Meselen qeyri adi qeyri tebii qeyri mueyyen qeyri semimi qeyri deqiq ve s Yaxinmenali sozlerden antonim sozlerden eyni sozun tekrarindan ve qeyri sozunun komeyi ile yaranan murekkeb sozler defisle yazilir Murekkeb sozleri soz birlesmeleri ile qarisdirmaq olmaz Soz birlesmeleri leksik vahid yox sintaktik vahiddir ve onun terkibindeki her sozun oz vurgusu olur Soz birlesmelerine daxil olan sozler ayri yazilir