Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Müasirlik – humanitar və sosial elmlərin mövzusu olan tarixi dövr (müasir dövr), eləcə də, İntibahdan sonra yaranan spesifik sosial-mədəni normalar, münasibət və təcrübələr toplusu. Bəzi şərhçilər 1930-cu ildə, 1945-ci ildə İkinci Dünya müharibəsi və ya 1980 və ya 1990-cı illərdə müasirlik dövrünün başa çatdığını düşünürlər; Növbəti dövr postmodernlik adlanır. "Müasir tarix" termini müasir və ya postmodern dövrə istinad etmədən 1945-ci ildən sonrakı dövrə aid etmək üçün də istifadə olunur.
Sahədən asılı olaraq, "müasirlik" müxtəlif zaman dövrlərinə və ya keyfiyyətlərə istinad edə bilər. Tarixşünaslıqda 16–18-ci əsrlər ümumiyyətlə erkən müasir dövr kimi müəyyən edilir, uzun 19-cu əsr isə "müasir tarix"ə uyğundur. O, bir-biri ilə əlaqəli müxtəlif tarixi prosesləri və mədəni hadisələri (modadan müasir müharibəyə qədər) əhatə etsə də, onların yaratdığı şəraitin subyektiv və ya ekzistensial təcrübəsinə və onların insan mədəniyyətinə, institutlarına və siyasətinə davam edən təsirlərinə istinad edə bilər.
19-cu və 20-ci əsrin sonlarında modernist incəsənət, siyasət, elm və mədəniyyət təkcə Qərbi Avropa və Şimali Amerikada deyil, dünyanın demək olar ki, bütün əhalisi olan regionlarında, o cümlədən anti-Qərb və anti-qloballaşma olduğu düşünülən hərəkatlarda üstünlük təşkil edirdi. Müasir dövr fərdiyyətçilik, kapitalizm urbanizasiya və texnoloji və siyasi tərəqqinin imkanlarına inamın inkişafı ilə sıx bağlıdır. Müharibələr və bu dövrün digər dərk edilən problemləri, bir çoxu sürətli dəyişikliklərin təsirləri və nəticədə ənənəvi dini və etik normaların zəifləməsi nəticəsində müasir inkişafa qarşı bir çox əks reaksiyalara səbəb olmuşdur. Optimizm və davamlı tərəqqiyə inam ən son postmodernizm tərəfindən tənqid edilir, Qərbi Avropa və İngiltərə-Amerikanın digər qitələr üzərində hökmranlığı isə postkolonial nəzəriyyə tərəfindən tənqid edilir.
Tərif
Siyasi
Siyasi baxımdan müasirliyin birinci mərhələsi orta əsrləri və Aristotelin siyasəti onun necə olması lazım olduğu ideyaları ilə ziddiyyət təşkil edərək təhlil etmə üsulunu açıq şəkildə rədd edən, əslində necə baş verdiyinin real təhlilinə üstünlük verən Nikkolo Makiavellinin əsərləri ilə başlayır. O, həmçinin iddia edirdi ki, siyasətin məqsədi insanın öz bəxtinə və ya bəxtinə nəzarət etməkdir və ilahi hökmə arxalanmaq əslində pisliyə aparır. Məsələn, Makiavelli iddia edirdi ki, siyasi icmalar daxilində şiddətli parçalanmalar qaçılmazdır, lakin eyni zamanda qanunvericilərin və liderlərin hesablaşmalı və hətta bəzi yollarla təşviq etməli olduqları güc mənbəyi ola bilər.
Makiavellinin məsləhətləri bəzən padşahlara və şahzadələrə təsir edirdi, lakin sonda onun azad respublikaları monarxiyalardan üstün tutduğu görünürdü. Makiavelli həmçinin Frensis Bekon, Marchamont Nidhem, Ceyms Harrinqton, Con Milton, Devid Hume və bir çox başqa təsir göstərmişdir.
Neo-Machiavelist realizmindən irəli gələn mühüm müasir siyasi doktrinalara Mandevilin təsirli təklifi daxildir: "Mahir siyasətçinin məharətlə idarə etdiyi şəxsi pisliklər ictimai sərvətə çevrilə bilər" ("Arıların nağılı"nın son cümləsi) və konstitusiya doktrinası. İlk dəfə Monteskyenin açıq şəkildə təklif etdiyi hökumətdə "güclərin ayrılması"nı qəbul edir. Bu prinsiplərin hər ikisi əksər müasir demokratik ölkələrin konstitusiyalarında təsbit edilmişdir. Makiavelli realizmi müharibəyə və siyasi zorakılığa dəyər versə də, onun davamlı təsirinin "əhliləşdirildiyi" müşahidə edilmişdir ki, faydalı münaqişə bilərəkdən mümkün qədər rəsmiləşdirilmiş siyasi mübarizələrə çevrilsin və azad, şəxsi münasibətlər arasında iqtisadi "münaqişə" təşviq olunsun. müəssisələr.
Sosioloji
"Müasirliyin" sosial problemlərinə bilavasitə cavab olaraq ortaya çıxan bir elm sahəsi olan sosiologiyada bu termin ən ümumi şəkildə Maarifçilik dövrünün nəticəsi olan sosial şəraitə, proseslərə və müzakirələrə aiddir. Anthony Giddens müasirliyi ən əsas terminlərlə belə təyin edir:
…müasir cəmiyyət və ya sənaye sivilizasiyası üçün qısa müddətdir. Daha ətraflı təsvir edilən, (1) dünyaya münasibətin xüsusi dəsti, dünyanın insan müdaxiləsi ilə çevrilməyə açıq olması fikri; (2) iqtisadi institutlar kompleksi, xüsusən sənaye istehsalı və bazar iqtisadiyyatı; (3) milli dövlət və kütləvi demokratiya da daxil olmaqla, müəyyən siyasi institutlar toplusu ilə əlaqəlidir. Böyük ölçüdə bu xüsusiyyətlərin nəticəsidir ki, müasirlik hər hansı əvvəlki sosial nizam növündən qat-qat dinamikdir. Əvvəlki mədəniyyətlərdən fərqli olaraq, bu, keçmişdə deyil, gələcəkdə yaşayan bir cəmiyyətdir, daha çox texniki cəhətdən institutlar kompleksidir.
Digər müəlliflər bu cür tərifləri sadəcə amillərin siyahısı kimi tənqid edirlər. Onların fikrincə, ontoloji formasiyanın hökmranlığı altında olduğu düşünülən müasirlik müxtəlif varlıq formaları baxımından müəyyən edilməlidir.
Ona görə də müasir, sosial həyatın əvvəlki dəyərlərinə münasibətdə sosial təcrübələrin konstruktivist yenidən qurulması ilə müəyyən edilir… bütün insanlar üçün ümumi mövcudluğun əsas kateqoriyaları olan zaman, məkan, təcəssüm, fəaliyyət və bilik. Buradakı "yenidən qurmaq" sözü açıq şəkildə modifikasiyanı nəzərdə tutmur.
Bu o deməkdir ki, müasirlik ənənəvi və adət-ənənəvi həyatın əvvəlki formalaşmalarını əvəz etmədən əvəz edir.
Mədəni və fəlsəfi
Müasirlik dövrü sosial cəhətdən sənayeləşmə və əmək bölgüsü, fəlsəfi baxımdan isə "müəyyənliyin itirilməsi və əminliyin heç vaxt birdəfəlik bərqərar ola bilməyəcəyinin dərk edilməsi" ilə səciyyələnir. Yeni sosial və fəlsəfi şərtlərlə əsaslı yeni çağırışlar meydana çıxdı. Auguste Comte-dən Karl Marks və Zigmund Freydə qədər 19-cu əsrin müxtəlif ziyalıları dünyəviləşmədən sonra elmi və/yaxud siyasi ideologiyaları təqdim etməyə çalışdılar. Müasirliyi "ideologiya əsri" kimi təyin etmək olar.
Müasirliyin əsası, Marksın fikrincə, kapitalizmin və inqilabi burjuaziyanın yaranması idi; bu, məhsuldar qüvvələrin misli görünməmiş genişlənməsinə və dünya bazarının formalaşmasına səbəb oldu. Sen-Simonun sənaye sistemi ilə bağlı fikirlərindən sonra Dürkheim müasirliyə başqa rakursdan yanaşdı. Onun başlanğıc nöqtəsi Marksın, feodal cəmiyyəti ilə eyni olsa da, Durkheim yeni inqilabi sinif kimi Durkheim burjuaziyasının yüksəlişinə daha az diqqət yetirir və nadir hallarda kapitalizmə onun tətbiq etdiyi yeni istehsal üsulu kimi istinad edir. Müasirliyin əsas istiqaməti yeni elmi qüvvələrlə müşayiət olunan daha çox sənayeçilikdir. Maks Veberin yaradıcılığında müasirlik dünyanın rasionallaşması və ovsunlanması prosesləri ilə sıx bağlıdır.
Teodor Adorno və Ziqmunt Bauman kimi tənqidi nəzəriyyəçilər iddia edirlər ki, müasirlik və ya sənayeləşmə Maarifçiliyin əsas prinsiplərindən uzaqlaşaraq, əmtəə fetişizmi və Holokost kimi iyrənc yadlaşma proseslərinə doğru bir gedişi təmsil edir. Müasir sosioloji tənqidi nəzəriyyə" "rasionallaşdırma" anlayışını Veberin ilkin olaraq təyin etdiyindən daha mənfi ifadələrlə təqdim edir. Tərəqqi naminə irəliləyiş kimi səmərələşdirmə prosesləri bir çox hallarda tənqidi nəzəriyyənin dediyi kimi müasir cəmiyyətə mənfi və insanlıqdan kənar təsir göstərə bilər.
İstinadlar
- Adorno, Theodor W. 1973. Negative Dialectics, translated by E.B. Ashton. New York: Seabury Press; London: Routledge. (Originally published as Negative Dialektik, Frankfurt a.M.: Suhrkamp, 1966.)
- d'Alembert, Jean Le Rond. 2009 [1751]. "Preliminary Discourse", The Encyclopedia of Diderot & d'Alembert Collaborative Translation Project, translated by Richard N. Schwab and Walter . Ann Arbor: Scholarly Publishing Office of the University of Michigan Library (accessed 19 December 2010).
wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, tarixi, endir, indir, yukle, izlə, izle, mobil, telefon ucun, azeri, azəri, azerbaycanca, azərbaycanca, sayt, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, haqqında, haqqinda, məlumat, melumat, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar, android, ios, apple, samsung, iphone, pc, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, web, computer, komputer
Muasirlik humanitar ve sosial elmlerin movzusu olan tarixi dovr muasir dovr elece de Intibahdan sonra yaranan spesifik sosial medeni normalar munasibet ve tecrubeler toplusu Bezi serhciler 1930 cu ilde 1945 ci ilde Ikinci Dunya muharibesi ve ya 1980 ve ya 1990 ci illerde muasirlik dovrunun basa catdigini dusunurler Novbeti dovr postmodernlik adlanir Muasir tarix termini muasir ve ya postmodern dovre istinad etmeden 1945 ci ilden sonraki dovre aid etmek ucun de istifade olunur Saheden asili olaraq muasirlik muxtelif zaman dovrlerine ve ya keyfiyyetlere istinad ede biler Tarixsunasliqda 16 18 ci esrler umumiyyetle erken muasir dovr kimi mueyyen edilir uzun 19 cu esr ise muasir tarix e uygundur O bir biri ile elaqeli muxtelif tarixi prosesleri ve medeni hadiseleri modadan muasir muharibeye qeder ehate etse de onlarin yaratdigi seraitin subyektiv ve ya ekzistensial tecrubesine ve onlarin insan medeniyyetine institutlarina ve siyasetine davam eden tesirlerine istinad ede biler 19 cu ve 20 ci esrin sonlarinda modernist incesenet siyaset elm ve medeniyyet tekce Qerbi Avropa ve Simali Amerikada deyil dunyanin demek olar ki butun ehalisi olan regionlarinda o cumleden anti Qerb ve anti qloballasma oldugu dusunulen herekatlarda ustunluk teskil edirdi Muasir dovr ferdiyyetcilik kapitalizm urbanizasiya ve texnoloji ve siyasi tereqqinin imkanlarina inamin inkisafi ile six baglidir Muharibeler ve bu dovrun diger derk edilen problemleri bir coxu suretli deyisikliklerin tesirleri ve neticede enenevi dini ve etik normalarin zeiflemesi neticesinde muasir inkisafa qarsi bir cox eks reaksiyalara sebeb olmusdur Optimizm ve davamli tereqqiye inam en son postmodernizm terefinden tenqid edilir Qerbi Avropa ve Ingiltere Amerikanin diger qiteler uzerinde hokmranligi ise postkolonial nezeriyye terefinden tenqid edilir TerifSiyasi Siyasi baximdan muasirliyin birinci merhelesi orta esrleri ve Aristotelin siyaseti onun nece olmasi lazim oldugu ideyalari ile ziddiyyet teskil ederek tehlil etme usulunu aciq sekilde redd eden eslinde nece bas verdiyinin real tehliline ustunluk veren Nikkolo Makiavellinin eserleri ile baslayir O hemcinin iddia edirdi ki siyasetin meqsedi insanin oz bextine ve ya bextine nezaret etmekdir ve ilahi hokme arxalanmaq eslinde pisliye aparir Meselen Makiavelli iddia edirdi ki siyasi icmalar daxilinde siddetli parcalanmalar qacilmazdir lakin eyni zamanda qanunvericilerin ve liderlerin hesablasmali ve hetta bezi yollarla tesviq etmeli olduqlari guc menbeyi ola biler Makiavellinin meslehetleri bezen padsahlara ve sahzadelere tesir edirdi lakin sonda onun azad respublikalari monarxiyalardan ustun tutdugu gorunurdu Makiavelli hemcinin Frensis Bekon Marchamont Nidhem Ceyms Harrinqton Con Milton Devid Hume ve bir cox basqa tesir gostermisdir Neo Machiavelist realizminden ireli gelen muhum muasir siyasi doktrinalara Mandevilin tesirli teklifi daxildir Mahir siyasetcinin meharetle idare etdiyi sexsi pislikler ictimai servete cevrile biler Arilarin nagili nin son cumlesi ve konstitusiya doktrinasi Ilk defe Monteskyenin aciq sekilde teklif etdiyi hokumetde guclerin ayrilmasi ni qebul edir Bu prinsiplerin her ikisi ekser muasir demokratik olkelerin konstitusiyalarinda tesbit edilmisdir Makiavelli realizmi muharibeye ve siyasi zorakiliga deyer verse de onun davamli tesirinin ehlilesdirildiyi musahide edilmisdir ki faydali munaqise bilerekden mumkun qeder resmilesdirilmis siyasi mubarizelere cevrilsin ve azad sexsi munasibetler arasinda iqtisadi munaqise tesviq olunsun muessiseler Sosioloji Muasirliyin sosial problemlerine bilavasite cavab olaraq ortaya cixan bir elm sahesi olan sosiologiyada bu termin en umumi sekilde Maarifcilik dovrunun neticesi olan sosial seraite proseslere ve muzakirelere aiddir Anthony Giddens muasirliyi en esas terminlerle bele teyin edir muasir cemiyyet ve ya senaye sivilizasiyasi ucun qisa muddetdir Daha etrafli tesvir edilen 1 dunyaya munasibetin xususi desti dunyanin insan mudaxilesi ile cevrilmeye aciq olmasi fikri 2 iqtisadi institutlar kompleksi xususen senaye istehsali ve bazar iqtisadiyyati 3 milli dovlet ve kutlevi demokratiya da daxil olmaqla mueyyen siyasi institutlar toplusu ile elaqelidir Boyuk olcude bu xususiyyetlerin neticesidir ki muasirlik her hansi evvelki sosial nizam novunden qat qat dinamikdir Evvelki medeniyyetlerden ferqli olaraq bu kecmisde deyil gelecekde yasayan bir cemiyyetdir daha cox texniki cehetden institutlar kompleksidir Diger muellifler bu cur terifleri sadece amillerin siyahisi kimi tenqid edirler Onlarin fikrince ontoloji formasiyanin hokmranligi altinda oldugu dusunulen muasirlik muxtelif varliq formalari baximindan mueyyen edilmelidir Ona gore de muasir sosial heyatin evvelki deyerlerine munasibetde sosial tecrubelerin konstruktivist yeniden qurulmasi ile mueyyen edilir butun insanlar ucun umumi movcudlugun esas kateqoriyalari olan zaman mekan tecessum fealiyyet ve bilik Buradaki yeniden qurmaq sozu aciq sekilde modifikasiyani nezerde tutmur Bu o demekdir ki muasirlik enenevi ve adet enenevi heyatin evvelki formalasmalarini evez etmeden evez edir Medeni ve felsefi Muasirlik dovru sosial cehetden senayelesme ve emek bolgusu felsefi baximdan ise mueyyenliyin itirilmesi ve eminliyin hec vaxt birdefelik berqerar ola bilmeyeceyinin derk edilmesi ile seciyyelenir Yeni sosial ve felsefi sertlerle esasli yeni cagirislar meydana cixdi Auguste Comte den Karl Marks ve Zigmund Freyde qeder 19 cu esrin muxtelif ziyalilari dunyevilesmeden sonra elmi ve yaxud siyasi ideologiyalari teqdim etmeye calisdilar Muasirliyi ideologiya esri kimi teyin etmek olar Muasirliyin esasi Marksin fikrince kapitalizmin ve inqilabi burjuaziyanin yaranmasi idi bu mehsuldar quvvelerin misli gorunmemis genislenmesine ve dunya bazarinin formalasmasina sebeb oldu Sen Simonun senaye sistemi ile bagli fikirlerinden sonra Durkheim muasirliye basqa rakursdan yanasdi Onun baslangic noqtesi Marksin feodal cemiyyeti ile eyni olsa da Durkheim yeni inqilabi sinif kimi Durkheim burjuaziyasinin yukselisine daha az diqqet yetirir ve nadir hallarda kapitalizme onun tetbiq etdiyi yeni istehsal usulu kimi istinad edir Muasirliyin esas istiqameti yeni elmi quvvelerle musayiet olunan daha cox senayecilikdir Maks Veberin yaradiciliginda muasirlik dunyanin rasionallasmasi ve ovsunlanmasi prosesleri ile six baglidir Teodor Adorno ve Ziqmunt Bauman kimi tenqidi nezeriyyeciler iddia edirler ki muasirlik ve ya senayelesme Maarifciliyin esas prinsiplerinden uzaqlasaraq emtee fetisizmi ve Holokost kimi iyrenc yadlasma proseslerine dogru bir gedisi temsil edir Muasir sosioloji tenqidi nezeriyye rasionallasdirma anlayisini Veberin ilkin olaraq teyin etdiyinden daha menfi ifadelerle teqdim edir Tereqqi namine irelileyis kimi semerelesdirme prosesleri bir cox hallarda tenqidi nezeriyyenin dediyi kimi muasir cemiyyete menfi ve insanliqdan kenar tesir gostere biler IstinadlarAdorno Theodor W 1973 Negative Dialectics translated by E B Ashton New York Seabury Press London Routledge Originally published as Negative Dialektik Frankfurt a M Suhrkamp 1966 d Alembert Jean Le Rond 2009 1751 Preliminary Discourse The Encyclopedia of Diderot amp d Alembert Collaborative Translation Project translated by Richard N Schwab and Walter Ann Arbor Scholarly Publishing Office of the University of Michigan Library accessed 19 December 2010