Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Muğan Müvəqqəti Hərbi Diktaturası — Bakı Kommunasının devrilməsindən sonra Muğanda Sentrokaspi Diktaturası və Lionel Denstervil dəstəyi ilə yaradılan diktatura. "Muğan hökuməti" antiazərbaycan siyasəti yeridir, denikinçilərin Cənubi Qafqazda ağalığını təmin etməyə çalışırdı. Muğan hökuməti Azərbaycanın müstəqilliyini dəstəkləmirdi və ona Bakının Britaniya işğalı altında fəaliyyət göstərən rus polkovniki T. P. Suxorukov başçılıq edirdi. Muğan höküməti özünü "vahid və bölünməz Rusiya"nın muxtar hissəsi elan etmişdi. Bu qurumun rəhbərləri qurulmuş yeni hakimiyyəti “Muğan dövləti (respublikası)”, digər əks tərəf sovetlər isə “Muğan hərbi diktaturası” adlandırdılar.
| Tarixi dövlət | |||
| Muğan Müvəqqəti Hərbi Diktaturası | |||
|---|---|---|---|
| Временной военной диктатура Муган | |||
| |||
| 1918 — | |||
| Rəsmi dilləri | Rus dili | ||
| İdarəetmə forması | Diktatura | ||
| Diktator | |||
| • 1 avqust 1918 — 25 aprel 1919 | T.P.Suxorukov və İlyaşeviç | ||
Tarixi
1918-ci ildə Çar hakimiyyətinin yıxılması ilə onun əyalətlərdə olan sadiq ordusu da dağıldı. Lakin ordunun qalıqları ətrafına yerli əhalidən özünümüdafiə qüvvələri toplayaraq, “Muğan ordusu” formalaşdırmağa başladılar. Muğan ordusunun tərkibi müxtəlif etnik millətlərdən – rus, erməni, ukraynalı və azərbaycanlılardan ibarət idi. Ordunun başında milliyətcə rus olan İlyaşeviç və kapitan V.Dobrınin dururdu. Bunlarla yanaşı “Muğan ordusu”nun təşkilində leytenant Xoşev və digərləri də var idi. Bunlar öz məqsədlərini həyata keçirmək üçün “Sentrokaspi diktaturası”nın və ingilis Denstervilin maddi və mənəvi dəstəyini alaraq, şimala doğru irəliləmək və Dağıstanda mövqe tutan general Anton Denikinin qüvvələri ilə birləşmək idi. Muğan ordusu anti-kommunist ordu idi. Onlar, əsasən çar mütləqiyyətini devirmiş bolşevizmə qarşı mübarizə yolunu seçmişdilər. Lakin bunlarla yanaşı, fəaliyyət göstərən Osmanlı–türk ordusuna və sərhədin o tayından (Cənubi Azərbaycan) tez-tez kəndlərə hucum edən qüvvələrə qarşı da amansız idilər. Bunlar keçmiş çar ordusunun qalıqları olsalar da, bu ordunun tərkibinə “sadiq tatarlar” adlanan yerlı azərbaycanlılar da qoşulmuşdular.
1918-ci il 1 avqustda Bakı Kommunasının devrilməsindən sonra Muğanda İlyaşeviç tərəfindən elan edilən diktatura Anton Denikinə sadiq olduqlarını elan etdi. Qafqaz İslam Ordusunun Bakıya həmlə etdiyi bir vaxt, ordunun bir hissəsi də cənuba yönəlmişdi. 3 sentyabr 1918-ci ildə Qaçaqkənd yaxınlığında leytenant Xoşev başçılığındakı diktaturanın ordusu türkləri geri qovmağı bacarmışdı. 17 noyabr 1918-ci ildə Bakıya gələn general Tomsonun nümayəndələri diktaturanı rəsmən tanımışdı. 1919-cu ilin yanvarında Anton Denikinin nümayəndələri Lənkərana gəlmiş, lakin Muğanlıların tələblərini nəzərə almadıqları üçün bu dəfə Muğan diktaturası sadiqlik elan etmişdi.
Yerli bolşeviklər burada hakimiyyəti ələ keçirməyə cəhd göstərirdilər. Rusiya Kommunist (bolşeviklər) Partiyası Qafqaz Diyar Komitəsi Lənkəranda gizli radiostansiya təşkil etmiş, sovet hakimiyyəti tərəfdarlarına hərbi və maddi kömək göstərmişdi. 25 aprel 1919-cu ildə Lənkəranda çevriliş oldu və Muğan Sovet Respublikası yaradıldı, İlyaşeviç həbs olundu. Diktaturaya sadiq qüvvələr Lənkəranı tərk edərək Muğana keçdilər. 1919-cu ilin iyun ayında leytenant Xoşev Lənkərana hücum edib sovet respublikasını devirmək istəsə bacarmadı. İyunun 17-si isə ADR-ə sadiq olan Hüseyn Ramazanovun dəstələri, İrandan gələn köməkçi qüvvələrlə Astaranı ələ keçirmişdi. Lakin 23 iyul 1919-cu ildə diktatura ordusu şimaldan, ADR ordusu isə cənubdan hücum edərək Muğan Sovet Respublikasına son verdilər. Sovet respublikasına sadiq qüvvələr Sarı adasına çəkildi. Şəhər avqust ayının 8-inə kimi yenidən leytenant Xoşevin ordusunun əlinə keçdi.
İnzibati quruluşu
Diktaturanın paytaxtı Prişib (indiki: Göytəpə) kəndi idi. Əhali əsasən rus koloniyalarından (Prişib, Qriqoryevka, Andreyevka, Pokrovka, Novoqorka (sonradan Novoqolovka), Privolnoye, Nikolayevsk (indiki: İkinci Cabanı) və s.) və yerli talış-müsəlman millətindən ibarət idi. Ərazisi qərbdə Ərdəbilin Ərdəbil şəhəri, cənubda Lənkəranın Nərimanabad kəndi, şərqdə Neftçalanın Qaçaqkənd kəndinəcən uzanan bir bölgədə yerləşirdi.
İstinadlar
- Mirzəzadə, Ələsgər. Tarix və zaman Muğan tarixinə dair elmi araşdırma. Bakı: Elm və təhsil. 2017. səh. 73. (#accessdate_missing_url)
- Добрынин В.А. Оборона Мугани – 1918-1919. Записки кавказского пограничника. Сан-Франциско-Париж, 1978
- Гражданская война на Мугани (I.1918 – VIII.1919), Э. Андерсен , Г. Парцхаладзе
- . 2018-05-27 tarixində orijinalından arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2014-12-30.
Həmçinin bax
wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, tarixi, endir, indir, yukle, izlə, izle, mobil, telefon ucun, azeri, azəri, azerbaycanca, azərbaycanca, sayt, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, haqqında, haqqinda, məlumat, melumat, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar, android, ios, apple, samsung, iphone, pc, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, web, computer, komputer
Mugan Muveqqeti Herbi Diktaturasi Baki Kommunasinin devrilmesinden sonra Muganda Sentrokaspi Diktaturasi ve Lionel Denstervil desteyi ile yaradilan diktatura Mugan hokumeti antiazerbaycan siyaseti yeridir denikincilerin Cenubi Qafqazda agaligini temin etmeye calisirdi Mugan hokumeti Azerbaycanin musteqilliyini desteklemirdi ve ona Bakinin Britaniya isgali altinda fealiyyet gosteren rus polkovniki T P Suxorukov basciliq edirdi Mugan hokumeti ozunu vahid ve bolunmez Rusiya nin muxtar hissesi elan etmisdi Bu qurumun rehberleri qurulmus yeni hakimiyyeti Mugan dovleti respublikasi diger eks teref sovetler ise Mugan herbi diktaturasi adlandirdilar Tarixi dovletMugan Muveqqeti Herbi DiktaturasiVremennoj voennoj diktatura MuganBayraq 1918 Resmi dilleri Rus diliIdareetme formasi DiktaturaDiktator 1 avqust 1918 25 aprel 1919 T P Suxorukov ve IlyasevicTarixi1918 ci ilde Car hakimiyyetinin yixilmasi ile onun eyaletlerde olan sadiq ordusu da dagildi Lakin ordunun qaliqlari etrafina yerli ehaliden ozunumudafie quvveleri toplayaraq Mugan ordusu formalasdirmaga basladilar Mugan ordusunun terkibi muxtelif etnik milletlerden rus ermeni ukraynali ve azerbaycanlilardan ibaret idi Ordunun basinda milliyetce rus olan Ilyasevic ve kapitan V Dobrinin dururdu Bunlarla yanasi Mugan ordusu nun teskilinde leytenant Xosev ve digerleri de var idi Bunlar oz meqsedlerini heyata kecirmek ucun Sentrokaspi diktaturasi nin ve ingilis Denstervilin maddi ve menevi desteyini alaraq simala dogru irelilemek ve Dagistanda movqe tutan general Anton Denikinin quvveleri ile birlesmek idi Mugan ordusu anti kommunist ordu idi Onlar esasen car mutleqiyyetini devirmis bolsevizme qarsi mubarize yolunu secmisdiler Lakin bunlarla yanasi fealiyyet gosteren Osmanli turk ordusuna ve serhedin o tayindan Cenubi Azerbaycan tez tez kendlere hucum eden quvvelere qarsi da amansiz idiler Bunlar kecmis car ordusunun qaliqlari olsalar da bu ordunun terkibine sadiq tatarlar adlanan yerli azerbaycanlilar da qosulmusdular 1918 ci il 1 avqustda Baki Kommunasinin devrilmesinden sonra Muganda Ilyasevic terefinden elan edilen diktatura Anton Denikine sadiq olduqlarini elan etdi Qafqaz Islam Ordusunun Bakiya hemle etdiyi bir vaxt ordunun bir hissesi de cenuba yonelmisdi 3 sentyabr 1918 ci ilde Qacaqkend yaxinliginda leytenant Xosev basciligindaki diktaturanin ordusu turkleri geri qovmagi bacarmisdi 17 noyabr 1918 ci ilde Bakiya gelen general Tomsonun numayendeleri diktaturani resmen tanimisdi 1919 cu ilin yanvarinda Anton Denikinin numayendeleri Lenkerana gelmis lakin Muganlilarin teleblerini nezere almadiqlari ucun bu defe Mugan diktaturasi sadiqlik elan etmisdi Yerli bolsevikler burada hakimiyyeti ele kecirmeye cehd gosterirdiler Rusiya Kommunist bolsevikler Partiyasi Qafqaz Diyar Komitesi Lenkeranda gizli radiostansiya teskil etmis sovet hakimiyyeti terefdarlarina herbi ve maddi komek gostermisdi 25 aprel 1919 cu ilde Lenkeranda cevrilis oldu ve Mugan Sovet Respublikasi yaradildi Ilyasevic hebs olundu Diktaturaya sadiq quvveler Lenkerani terk ederek Mugana kecdiler 1919 cu ilin iyun ayinda leytenant Xosev Lenkerana hucum edib sovet respublikasini devirmek istese bacarmadi Iyunun 17 si ise ADR e sadiq olan Huseyn Ramazanovun desteleri Irandan gelen komekci quvvelerle Astarani ele kecirmisdi Lakin 23 iyul 1919 cu ilde diktatura ordusu simaldan ADR ordusu ise cenubdan hucum ederek Mugan Sovet Respublikasina son verdiler Sovet respublikasina sadiq quvveler Sari adasina cekildi Seher avqust ayinin 8 ine kimi yeniden leytenant Xosevin ordusunun eline kecdi Inzibati qurulusuDiktaturanin paytaxti Prisib indiki Goytepe kendi idi Ehali esasen rus koloniyalarindan Prisib Qriqoryevka Andreyevka Pokrovka Novoqorka sonradan Novoqolovka Privolnoye Nikolayevsk indiki Ikinci Cabani ve s ve yerli talis muselman milletinden ibaret idi Erazisi qerbde Erdebilin Erdebil seheri cenubda Lenkeranin Nerimanabad kendi serqde Neftcalanin Qacaqkend kendinecen uzanan bir bolgede yerlesirdi IstinadlarMirzezade Elesger Tarix ve zaman Mugan tarixine dair elmi arasdirma Baki Elm ve tehsil 2017 seh 73 accessdate missing url Dobrynin V A Oborona Mugani 1918 1919 Zapiski kavkazskogo pogranichnika San Francisko Parizh 1978 Grazhdanskaya vojna na Mugani I 1918 VIII 1919 E Andersen G Parchaladze 2018 05 27 tarixinde orijinalindan arxivlesdirilib Istifade tarixi 2014 12 30 Hemcinin bax