Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Monarda (lat. Monarda) — bitkilər aləminin dalamazçiçəklilər dəstəsinin dalamazkimilər fəsiləsinə aid bitki cinsi.
| Monarda | ||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
 | ||||||||||
| Elmi təsnifat | ||||||||||
| Domen: Klad: Ranqsız: Aləm: Klad: Klad: Klad: Klad: Klad: Klad: Klad: Klad: Klad: Klad: Klad: Dəstə: Fəsilə: Yarımfəsilə: Triba: Cins: Monarda | ||||||||||
| Beynəlxalq elmi adı | ||||||||||
| ||||||||||
Tarixi və yayılması
Monarda (Monarda) dekorativ-ədviyyalı aromatik bitki olub acı nanə və melissa (ballı nanə, limonotu, bad-rənc) bitkilərinə qohum bitki hesab edilir. Vətəni Şimali Amerikadır. Burada o yabanı halda bitir. Avropa ölkələrində bu bitki haqqında məlumatı ispan həkimi Nikolas Monardesin kitabından əldə etmişlər. XIX əsrin əvvəllərində monarda bitkisini sitrus bitkisi olan berqamotun ətrinə oxşar ətir verdiyinə görə efiryağlı bitki kimi becərməyə başlamışlar.
Müalicəvi xüsusiyyətləri
Tədqiqatlar göstərmişdir ki, monardanın tərkibində müalicəvi təsirə malik olan, çox mürəkkəb tərkibli çoxlu (yüksək faizli) efir yağı vardır. Bu bitkinin yarpaqlarında, çiçəklərində həmçinin gövdəsində də efiryağları tapılmışdır. Bu yağlar kəskin limon, sedra və başqa təravətli çalarlara malik ətir verir. Bunlar bitkini xəstəlik və zərərvericilərdən qoruyur, ətri isə həşəratları cəlb edir ki, onlarda tozlanmanı təmin edirlər. Efir yağları bir çox xəstəliklərin müalicəsində istifadə edilir. Yaltada alimlər müəyyən etmişlər ki, monarda yağı, bronxial astma, xroniki bronxit, traxeit və s. xəstəliklərin müalicəsində tətbiq edilir. O, yad hüceyrələri sıxışdırır, qanı mühafizə edir, güclü antiseptik təsir göstərir. Yarpaq və çiçək qruplarından alınmış yağ, sıyıq (horra) və cövhər (şok) sağalmayan yaraları, ekzemanı, çapıqları, cırmaq yerlərini sağaldır, saçda kəpəyin əmələ gəlməsinin, qabıq soyulmasının qarsısını almağa kömək edir. Yaraları sağaltmaq və ağrıları aradan qaldırmaq üçün monarda yarpağından hazırlanmış cövhər daxilə qəbul edilir, tünd (qatı) cövhərlə yaralar yuyulur.Yaralara təzə yarpaqların şirəsini sürtdükdə daha yaxşı effekt alınır. Monarda sidikqovucu təsir göstərir, kapillyar qan damarlarının divarlarını bərkidir, ürək damarlarını genişləndirir. O yüksək arterial təzyiq zamanı qəbul edilir. O, qidaların mənimsənilməsini və mədə-bağırsaq traktını yaxşılaşdırır.
Növləri
- Standl.
- Beck
- Monarda citriodora Cerv. ex Lag.
- (Epling) B.L.Turner
- L.
- A.Gray
- L.
- Standl.
- L.
- (Graham) Fernald
- (L.) L.
- (Waterf.) ined.
- Epling
- (Torr.) Prather & J.A.Keith
- Engelm. & A.Gray
- (Cory) Correll
- Willd.
- W.H.Duncan
- Nutt.
- Fernald
- Monarda punctata L.
- (D.C.McClint. & Epling) Shinners
- (D.C.McClint. & Epling) Shinners
- (D.C.McClint. & Epling) Waterf.
- A.Gray
- (Epling) E.J.Palmer & Steyerm.
- (Pennell) Shinners
- Nutt.
- Small
- Correll
İstinadlar
- Linney K. Genera plantarum eorumque characteres naturales, secundum numerum figuram, situm, & proportionem omnium fructificationis partium. 5 Stokholm: 1754. S. 14. doi:10.5962/BHL.TITLE.746
- Linnaeus C. Species Plantarum (lat.): Exhibentes plantas rite cognitas ad genera relatas. 1753. C. 1. S. 22.
Həmçinin bax
wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, tarixi, endir, indir, yukle, izlə, izle, mobil, telefon ucun, azeri, azəri, azerbaycanca, azərbaycanca, sayt, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, haqqında, haqqinda, məlumat, melumat, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar, android, ios, apple, samsung, iphone, pc, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, web, computer, komputer
Monarda lat Monarda bitkiler aleminin dalamazcicekliler destesinin dalamazkimiler fesilesine aid bitki cinsi MonardaElmi tesnifatDomen EukariotlarKlad DiaphoretickesRanqsiz ArxeplastidlerAlem BitkilerKlad StreptofitlerKlad EmbryophytesKlad Klad Klad Toxumlu bitkilerKlad Cicekli bitkilerKlad Klad Klad Klad AsteridsKlad Deste DalamazciceklilerFesile DalamazkimilerYarimfesile NepetoideaeTriba MentheaeCins MonardaBeynelxalq elmi adiMonarda L 1753Sekil axtarisiITIS 32278NCBI 39171EOL 37998Tarixi ve yayilmasiMonarda Monarda dekorativ edviyyali aromatik bitki olub aci nane ve melissa balli nane limonotu bad renc bitkilerine qohum bitki hesab edilir Veteni Simali Amerikadir Burada o yabani halda bitir Avropa olkelerinde bu bitki haqqinda melumati ispan hekimi Nikolas Monardesin kitabindan elde etmisler XIX esrin evvellerinde monarda bitkisini sitrus bitkisi olan berqamotun etrine oxsar etir verdiyine gore efiryagli bitki kimi becermeye baslamislar Mualicevi xususiyyetleriTedqiqatlar gostermisdir ki monardanin terkibinde mualicevi tesire malik olan cox murekkeb terkibli coxlu yuksek faizli efir yagi vardir Bu bitkinin yarpaqlarinda ciceklerinde hemcinin govdesinde de efiryaglari tapilmisdir Bu yaglar keskin limon sedra ve basqa teravetli calarlara malik etir verir Bunlar bitkini xestelik ve zerervericilerden qoruyur etri ise heseratlari celb edir ki onlarda tozlanmani temin edirler Efir yaglari bir cox xesteliklerin mualicesinde istifade edilir Yaltada alimler mueyyen etmisler ki monarda yagi bronxial astma xroniki bronxit traxeit ve s xesteliklerin mualicesinde tetbiq edilir O yad huceyreleri sixisdirir qani muhafize edir guclu antiseptik tesir gosterir Yarpaq ve cicek qruplarindan alinmis yag siyiq horra ve covher sok sagalmayan yaralari ekzemani capiqlari cirmaq yerlerini sagaldir sacda kepeyin emele gelmesinin qabiq soyulmasinin qarsisini almaga komek edir Yaralari sagaltmaq ve agrilari aradan qaldirmaq ucun monarda yarpagindan hazirlanmis covher daxile qebul edilir tund qati covherle yaralar yuyulur Yaralara teze yarpaqlarin siresini surtdukde daha yaxsi effekt alinir Monarda sidikqovucu tesir gosterir kapillyar qan damarlarinin divarlarini berkidir urek damarlarini genislendirir O yuksek arterial tezyiq zamani qebul edilir O qidalarin menimsenilmesini ve mede bagirsaq traktini yaxsilasdirir NovleriStandl Beck Monarda citriodora Cerv ex Lag Epling B L Turner L A Gray L Standl L Graham Fernald L L Waterf ined Epling Torr Prather amp J A Keith Engelm amp A Gray Cory Correll Willd W H Duncan Nutt Fernald Monarda punctata L D C McClint amp Epling Shinners D C McClint amp Epling Shinners D C McClint amp Epling Waterf A Gray Epling E J Palmer amp Steyerm Pennell Shinners Nutt Small CorrellIstinadlarLinney K Genera plantarum eorumque characteres naturales secundum numerum figuram situm amp proportionem omnium fructificationis partium 5 Stokholm 1754 S 14 doi 10 5962 BHL TITLE 746 Linnaeus C Species Plantarum lat Exhibentes plantas rite cognitas ad genera relatas 1753 C 1 S 22 Hemcinin bax