Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Mixail Nüeymə (ərəb. ميخائيل نعيمة; 1889[…], Bəskinta[d], Cəbəl Lübnan mühafəzəsi[d] – 24 fevral 1988[…], Beyrut) — Livan yazıçısı, tənqidçi.
| Mixail Nüeymə | |
|---|---|
| ərəb. ميخائيل نُعَيْمة | |
 | |
| Doğum tarixi | 1889[…] |
| Doğum yeri |
|
| Vəfat tarixi | 24 fevral 1988[…] |
| Vəfat yeri | |
| Fəaliyyəti | yazıçı, şair, filosof, ədəbiyyat tənqidçisi, aktyor, dramaturq |
 Vikianbarda əlaqəli mediafayllar | |
Həyatı
Mixail Nüeymə 1889-cu ildə Livanda anadan olmuş, 11 yaşında təhsilini davam etdirmək üçün Rusiyaya getmiş, gənclik dövründə rus ədəbi mühiti ilə sıx surətdə bağlı olmuş, daha sonra Amerikaya köçərək uzun müddət orada yazıb yaratmış və zəngin bir həyat təcrübəsi topladıqdan sonra 1932-ci ildə yenidən vətənə qayıtmışdır. Onun həyatı da, yaradıcılıq fəaliyyəti də Şərq ilə Qərb arasında cərəyan etmişdir. M.Nüeyməni Azərbaycan oxucularına ilk dəfə təqdim edən professor Aida İmanquliyeva onu sadəcə bir ölkənin və müəyyən bir dövrün yazıçısı kimi deyil, bütövlükdə ərəb dünyasına, həm də Qərb mədəniyyətinə mənsub olan hərtərəfli bir şəxsiyyət kimi səciyyələndirir: «Nüeymə özünü yalnız ərəb yazıçısı hesab etmirdi. O, özü deyirdi ki, bütün bəşəriyyət üçün yazır». M. Nüeymənin yaradıcılığı ilə tanışlıq onun fikir məkanı və maraq dairəsinin həqiqətən çox geniş olduğunu göstərir.
M.Nüeymə ərəb məhcər ədəbiyyatının digər əsas nümayəndələri kimi, milliyyətcə ərəb, dini mənsubiyyətinə görə xristiandır. Bir Şərq ölkəsində doğulmuş və ömrünün çox hissəsini Qərb ölkələrində keçirmişdir. Bu cəhətlər ona Şərq və Qərb sivilizasiyalarını eyni dərəcədə mənimsəməyə və öz daxili aləmində bu müxtəlif düşüncə tərzlərini birləşdirməyə imkan vermişdir. Təsadüfi deyil ki, onun əsərlərində (məs. «Son gün» əsərində qi-yamət haqqında mülahizələr) dindən bəhs edərkən, təkcə xristianlığa yox, həm də islama aid müddəalar və dəyərlər ehtiva olunur.
«Qalx və son gününə vida et» («Son gün») romanı müəllifin böyük fəlsəfi yük daşıyan bədii əsərlərindən biridir. Vida səhnəsi təkcə bu dünya ilə o dünyanın hüdudunda keçirilən hiss-həyəcanlar, insanın bu son anda ağlına gələn və həyatın mənasını ifadə etməyə iddialı olan müxtəlif hadisələrin dramatizmi baxımından deyil, həm də ümumiyyətlə həyatla ölüm arasındakı mübarizəni, həyatın hərəkətverici qüvvələrini ifadə etmək baxımından çox təsirli və ibrətamizdir.
İnsan ölməzdən qabaq yarımçıq qalmış işlərini xatırlayır və bunları başa çatdırmadan ölümün mümkünsüz və ya haqsız olduğunu əsaslandırmağa çalışır. Burada Qurani-Kərimin «Möminlər» surəsindən belə bir ayə yada düşür: «Onlardan hər kimi ölüm haqlayarsa, deyər: “Rəbbim geriyə qaytar məni. Yarımçıq qoyduğum işlərimi tamamlayım, yaxşı işlər görərəm” . Yəni insan ölüm məqamı çatandan sonra yox, həyatın ən şirin mə-qamlarında xeyirli işlər barədə, işlərini tamamlamaq barədə düşünməlidir.
«Nə olursa olsun, təkcə ölüm olmasın!» nidası bütün əsər boyu qəhrə-manın keçirdiyi hiss-həyəcanı çox gözəl ifadə edir. Çünki ölüm məhz zamanın qırıldığı məqamdır. M.Nüeymə əsərin qəhrəmanı doktor Musa Əsgərinin dili ilə «mən – zamanam, zaman da mənəm», – deyir. «Nə mən onu sona çat-dıra bilərəm, nə də o, məni». Digər tərəfdən zamanın kiçiyi və böyüyü yox-dur. Hər saat, hər dəqiqə, hər saniyə elə zamanın hamısıdır. Burada M.Nüeymə anın əbədiyyəti problemini çox gözəl qoyur. Çünki bir anda baş verənlər daha böyük zaman intervalında baş verənlərlə elə sıx bağlıdır ki, onu «keçmişindən və gələcəyindən qoparmaq mümkün deyil».
Əsərdə ölümü barədə qeybdən qərar verilmiş düşüncələri və qoyduğu suallar diqqəti öz fəlsəfi yönümü ilə cəlb edir. «Haradan gəlib, haraya gedirəm?», «Niyə olduğum kimi yox, başqa cür görünürəm?», «İnsan həyatı boyu hara getdiyini bilirmi, nə alıb-verdiyini və nə üçün alıb-verdiyini bilirmi?». Yaxud övladının şikəstliyini yada salaraq verdiyi suallar: «Fəqət onun günahı nədir?», «Valideynlərin günahına görə uşaq cəza çəkmə-lidirmi?». Bütün bu suallar nə üçünsə həyatla vidalaşmaq məqamında bir daha yada düşür və insan bu həyatda nə qazandığını, o dünyaya nə ilə get-diyini özü üçün aydınlaşdırmaq istəyir. Bu dünyanın faniliyi, gəldi-gedərliyi bir daha vurğulanır. Lakin bununla belə həyatın mənasız olmadığı, hətta o dünyanın da əslində bu dünyadakı həyatın bir növ davamı olduğu haqqındakı fikirlər müəllifin tam pessimizmə qapılmadığını göstərir.
M.Nüeymənin mifoloji və mistik mövzuya həsr etdiyi «Mirdadın kitabı» olduqca ciddi fəlsəfi problemlərin aydınlaşdırılmasına xidmət edir.
Bu əsərdə müəllif yenə də həyatın sonlu olmasından irəli gələn bir sıra fəlsəfi sualları cavablandırmağa çalışır. Nuh peyğəmbər bu dünyadan köçərkən öz övladları və nəvə-nəticələrinin simasında davam edən həyata nikbin bir nəzər salsa da və ürəyindən keçənləri icra etmək üçün oğluna müraciət et-sə də, içindəki bir qorxu hissini dilə gətirir. Sən demə, onun qorxusu, ölmək-dən yox, öldükdən sonra gələcək nəsillərin yaddaşından silinmək təhlükə-sindən irəli gəlir. Əgər «Son gün» romanında insan həyatının kəsilməsindən, başladığı işlərin yarımçıq qalmasından qorxurdusa və hər şey ölümlə, qəbirlə tamamlanırdısa, insana daha artıq ancaq o dünya haqqında düşünmək qalırdısa, bu əsərdə həyatın məhz bu dünyada – övladların fəaliyyəti ilə davam etdirilməsi ideyası önə çəkilir. Yəni insan əmin olsa ki, onun əməlləri davam etdiriləcək və başladığı işlər yarımçıq qalmayacaq, bu dünyadan rahat köçə bilər. Bir cəhət də önəmlidir ki, Nuh peyğəmbər onunla başlayan yeni nəslin, yeni həyatın təməlində məhz iman dayandığının unudulmasını is-təmirdi. Gələcək nəsillərə ötürülən ən böyük ərməğan din-iman, haqq-ədalət olmalı idi. Və insan bu dünyadan bu imanın yaşadığına əminlik hissi ilə getməlidir.
Professor Aida İmanquliyeva M.Nüeymənin təbiətə bağlılığından da-nışarkən, onun fəlsəfə ideyalarına da müraciət edir: «Nüeymə istirahət saat-larını təbiətin qoynunda keçirirdi. Təbiətlə ünsiyyətdən böyük ilham alır, da-xili rahatlıq və sevinc duyurdu: “Təbiət böyük alicənab, şan-şöhrət aşiqidir. Onu oxumağı bacaranlar üçün ən maraqlı kitabdır, biliyə can atanlar üçün ən kamil məktəbdir. Bütün müəllimlərdən ən yüksəkdə duran müəllim təbiətdir. Lakin bu, yalnız qulaqların eşidə bildiyindən çox eşidənlər, gözlərin görə bildiyindən çox görə bilənlər üçündür”».
Təbiətə bir kitab kimi baxılması fikri əslində islam fəlsəfəsinə xas olan çox mühüm ideyalardan biridir. Bütün həqiqətlərin mənbəyini ancaq Quran Kərimdə axtarmaq mövqeyindən çıxış edən ilahiyyatçılardan fərqli olaraq, bir çox görkəmli islam filosofları, o cümlədən, Məhəmməd İqbal, «iki kitab» ideyasını irəli sürür. Yəni vəhylə nazil olan Qurani Kərimlə yanaşı, Allahın yaratdığı təbiət də bir kitabdır ki, insanlara onu oxumaq üçün əql verilmişdir. Əlvani yazır: «Onlardan birincisi Allahın və-hyidir ki, burada dini əhəmiyyət daşıyan bütün məsələlər aydınlaşdırılır ; ikinci kitab isə O-nun yaradıcılığıdır (yəni təbiət universumu). Birinin digərinə istinad etmədən oxunması cəhdi bəşərə heç nə vəd etmir; nə ona sivilizasiyalı cəmiyyətin qurulması və qorunması üçün hərtərəfli olan, nə də sonrakı inkişaf və yenilənmə baxımından dəyəri olan bilik verə bilir. Faktiki olaraq, belə birtərəfli oxuma heç zaman insana nə Allahın xəlifəsi olaraq, nə də O-nun əmanətinin daşıyıcısı kimi vəzifəsini tam şəkildə yerinə yetirməyinə imkan verməz».
M.Nüeymənin təbiət haqqında belə bir fikir söyləməsi onun xristian olmasına baxmayaraq, islam fəlsəfəsinə də dərindən bələd olduğunu göstərir. Lakin çox təəssüf ki, müsəlman dünyası Qurani Kərimdə dönə-dönə tövsiyə olunan ikinci kitabın, yəni təbiətin də oxunmasına zərurəti nəzərə almamış və təhsil sistemində vəhylə verilmiş biliklərin öyrənilməsinə üstünlük vermişdir.
Qərb sivilizasiyası və Qərb təfəkkür tərzi ilə Şərq təfəkkür tərzinin uy-ğun gəlməyən məqamları heç də dini dəyərlərlə bağlı olmayıb, interpretasiyadakı fərqlərdən qaynaqlanır.
M.Nüeymə təbiəti bir müəllim kimi təqdim edir. Lakin bu müəllim normalda olduğundakından daha yüksək imkanlara malikdir. Belə ki, təbiət özündə gözlə görünən, qulaqla eşidilən məlumatlardan başqa, görülməyən və eşidilməyən, yəni hiss orqanlarının imkanları xaricində olan məlumatları da saxlayır. Lakin insan arxa planda, qaranlıq zolaqdan qalan bu informasiyanı ala bilmək üçün özündə əlahiddə imkanlar, resurslar axtarmalıdır. Orta əsr təsəvvüf fəlsəfəsində bu qabiliyyət, bu resurs bəsirət gözü sayəsində reali-zasiya olunur.
İslam düşüncəsi ilə əlaqə M.Nüeymənin əsərlərində nəfsə qarşı mübari-zənin metod və formalarını araşdırarkən ortaya çıxır. Məsələn, onun «Mirdadın kitabı»nda dağın başına yüksəlişin pillələri və məqamları təsəvvüf fəlsəfəsindəki hal və məqamlar konsepsiyasına uyğun gəlir.
A.İmanquliyeva məhz bu cəhəti önə çəkdiyinə görə, M.Nüeymənin ideyalarını L.N.Tolstoyla müqayisə edir: onun din fəlsəfəsinin əsasında «özünü təkmilləşdirmə, öz qüsur və nəfsi ilə mübarizə, əməli xeyirxahlığın gücünə inam dayanır. İnsanın etdiyi xeyirxahlıq zahiri mərasimlərə riayət etməkdən yüksəkdə durur və buna görə də Allah üçün daha əziz və daha istəniləndir». Həm də bu mövqe tək Lev Tolstoyun təsiri kimi izah oluna bilməz. M.Nüeymə təsəvvüf fəlsəfəsinin böyük ənənələri ilə heç şübhəsiz tanış idi. Onun həyat tərzi də sufi həyatını xatırladırdı. A.İmanquliyeva yazır: «Nüeymə gənc yaşlarından seyrçiliyə, tənhalığa, susqunluğa, özündə hətta qarşılıqlı məhəbbət hissini zorla boğmağa meyl göstərirdi. Hələ o vaxtdan yaradılış və insan varlığının sirləri barədə mürəkkəb məsələlər onu narahat edirdi. Nüeymənin diqqətini təbii hissi təzahürləri üstələməyi bacaran insanın «daxili» həyatı cəlb edirdi».
Bütün bu deyilənlər M.Nüeymənin görkəmli yazıçı və ədəbiyyat tən-qidçisi olmaqla yanaşı, həm də böyük mütəfəkkir olduğunu, xristianlıqdan daha çox, təsəvvüf ənənələrini bədii yaradıcılığında məharətlə tərənnüm etdiyini və beləliklə Şərq ilə Qərb arasında iman və zehniyyətin vəhdətindən çıxış etdiyini göstərir.
İstinadlar
- Bibliothèque nationale de France BnF identifikatoru (fr.): açıq məlumat platforması. 2011.
- Mīkhāʼīl Nuʻaymah // Faceted Application of Subject Terminology.
- Qurani-Kərim, 23/ 99-100
- Qurani Kərim 12/111
- Qurani Kərim 6/38
Faydalı keçidlər
N.İbrahimin bloqu "Mikayıl Naymi - Mirdadın kitabı" kitabının təhlili
wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, tarixi, endir, indir, yukle, izlə, izle, mobil, telefon ucun, azeri, azəri, azerbaycanca, azərbaycanca, sayt, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, haqqında, haqqinda, məlumat, melumat, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar, android, ios, apple, samsung, iphone, pc, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, web, computer, komputer
Mixail Nueyme ereb ميخائيل نعيمة 1889 Beskinta d Cebel Lubnan muhafezesi d 24 fevral 1988 Beyrut Livan yazicisi tenqidci Mixail Nueymeereb ميخائيل ن ع ي مة Dogum tarixi 1889 Dogum yeri Beskinta d Metn d Cebel Lubnan muhafezesi d LivanVefat tarixi 24 fevral 1988 1988 02 24 Vefat yeri Beyrut Beyrut muhafezesi d LivanFealiyyeti yazici sair filosof edebiyyat tenqidcisi aktyor dramaturq Vikianbarda elaqeli mediafayllarHeyatiMixail Nueyme 1889 cu ilde Livanda anadan olmus 11 yasinda tehsilini davam etdirmek ucun Rusiyaya getmis genclik dovrunde rus edebi muhiti ile six suretde bagli olmus daha sonra Amerikaya kocerek uzun muddet orada yazib yaratmis ve zengin bir heyat tecrubesi topladiqdan sonra 1932 ci ilde yeniden vetene qayitmisdir Onun heyati da yaradiciliq fealiyyeti de Serq ile Qerb arasinda cereyan etmisdir M Nueymeni Azerbaycan oxucularina ilk defe teqdim eden professor Aida Imanquliyeva onu sadece bir olkenin ve mueyyen bir dovrun yazicisi kimi deyil butovlukde ereb dunyasina hem de Qerb medeniyyetine mensub olan herterefli bir sexsiyyet kimi seciyyelendirir Nueyme ozunu yalniz ereb yazicisi hesab etmirdi O ozu deyirdi ki butun beseriyyet ucun yazir M Nueymenin yaradiciligi ile tanisliq onun fikir mekani ve maraq dairesinin heqiqeten cox genis oldugunu gosterir M Nueyme ereb mehcer edebiyyatinin diger esas numayendeleri kimi milliyyetce ereb dini mensubiyyetine gore xristiandir Bir Serq olkesinde dogulmus ve omrunun cox hissesini Qerb olkelerinde kecirmisdir Bu cehetler ona Serq ve Qerb sivilizasiyalarini eyni derecede menimsemeye ve oz daxili aleminde bu muxtelif dusunce terzlerini birlesdirmeye imkan vermisdir Tesadufi deyil ki onun eserlerinde mes Son gun eserinde qi yamet haqqinda mulahizeler dinden behs ederken tekce xristianliga yox hem de islama aid muddealar ve deyerler ehtiva olunur Qalx ve son gunune vida et Son gun romani muellifin boyuk felsefi yuk dasiyan bedii eserlerinden biridir Vida sehnesi tekce bu dunya ile o dunyanin hududunda kecirilen hiss heyecanlar insanin bu son anda aglina gelen ve heyatin menasini ifade etmeye iddiali olan muxtelif hadiselerin dramatizmi baximindan deyil hem de umumiyyetle heyatla olum arasindaki mubarizeni heyatin hereketverici quvvelerini ifade etmek baximindan cox tesirli ve ibretamizdir Insan olmezden qabaq yarimciq qalmis islerini xatirlayir ve bunlari basa catdirmadan olumun mumkunsuz ve ya haqsiz oldugunu esaslandirmaga calisir Burada Qurani Kerimin Mominler suresinden bele bir aye yada dusur Onlardan her kimi olum haqlayarsa deyer Rebbim geriye qaytar meni Yarimciq qoydugum islerimi tamamlayim yaxsi isler gorerem Yeni insan olum meqami catandan sonra yox heyatin en sirin me qamlarinda xeyirli isler barede islerini tamamlamaq barede dusunmelidir Ne olursa olsun tekce olum olmasin nidasi butun eser boyu qehre manin kecirdiyi hiss heyecani cox gozel ifade edir Cunki olum mehz zamanin qirildigi meqamdir M Nueyme eserin qehremani doktor Musa Esgerinin dili ile men zamanam zaman da menem deyir Ne men onu sona cat dira bilerem ne de o meni Diger terefden zamanin kiciyi ve boyuyu yox dur Her saat her deqiqe her saniye ele zamanin hamisidir Burada M Nueyme anin ebediyyeti problemini cox gozel qoyur Cunki bir anda bas verenler daha boyuk zaman intervalinda bas verenlerle ele six baglidir ki onu kecmisinden ve geleceyinden qoparmaq mumkun deyil Eserde olumu barede qeybden qerar verilmis dusunceleri ve qoydugu suallar diqqeti oz felsefi yonumu ile celb edir Haradan gelib haraya gedirem Niye oldugum kimi yox basqa cur gorunurem Insan heyati boyu hara getdiyini bilirmi ne alib verdiyini ve ne ucun alib verdiyini bilirmi Yaxud ovladinin sikestliyini yada salaraq verdiyi suallar Feqet onun gunahi nedir Valideynlerin gunahina gore usaq ceza cekme lidirmi Butun bu suallar ne ucunse heyatla vidalasmaq meqaminda bir daha yada dusur ve insan bu heyatda ne qazandigini o dunyaya ne ile get diyini ozu ucun aydinlasdirmaq isteyir Bu dunyanin faniliyi geldi gederliyi bir daha vurgulanir Lakin bununla bele heyatin menasiz olmadigi hetta o dunyanin da eslinde bu dunyadaki heyatin bir nov davami oldugu haqqindaki fikirler muellifin tam pessimizme qapilmadigini gosterir M Nueymenin mifoloji ve mistik movzuya hesr etdiyi Mirdadin kitabi olduqca ciddi felsefi problemlerin aydinlasdirilmasina xidmet edir Bu eserde muellif yene de heyatin sonlu olmasindan ireli gelen bir sira felsefi suallari cavablandirmaga calisir Nuh peygember bu dunyadan kocerken oz ovladlari ve neve neticelerinin simasinda davam eden heyata nikbin bir nezer salsa da ve ureyinden kecenleri icra etmek ucun ogluna muraciet et se de icindeki bir qorxu hissini dile getirir Sen deme onun qorxusu olmek den yox oldukden sonra gelecek nesillerin yaddasindan silinmek tehluke sinden ireli gelir Eger Son gun romaninda insan heyatinin kesilmesinden basladigi islerin yarimciq qalmasindan qorxurdusa ve her sey olumle qebirle tamamlanirdisa insana daha artiq ancaq o dunya haqqinda dusunmek qalirdisa bu eserde heyatin mehz bu dunyada ovladlarin fealiyyeti ile davam etdirilmesi ideyasi one cekilir Yeni insan emin olsa ki onun emelleri davam etdirilecek ve basladigi isler yarimciq qalmayacaq bu dunyadan rahat koce biler Bir cehet de onemlidir ki Nuh peygember onunla baslayan yeni neslin yeni heyatin temelinde mehz iman dayandiginin unudulmasini is temirdi Gelecek nesillere oturulen en boyuk ermegan din iman haqq edalet olmali idi Ve insan bu dunyadan bu imanin yasadigina eminlik hissi ile getmelidir Professor Aida Imanquliyeva M Nueymenin tebiete bagliligindan da nisarken onun felsefe ideyalarina da muraciet edir Nueyme istirahet saat larini tebietin qoynunda kecirirdi Tebietle unsiyyetden boyuk ilham alir da xili rahatliq ve sevinc duyurdu Tebiet boyuk alicenab san sohret asiqidir Onu oxumagi bacaranlar ucun en maraqli kitabdir biliye can atanlar ucun en kamil mektebdir Butun muellimlerden en yuksekde duran muellim tebietdir Lakin bu yalniz qulaqlarin eside bildiyinden cox esidenler gozlerin gore bildiyinden cox gore bilenler ucundur Tebiete bir kitab kimi baxilmasi fikri eslinde islam felsefesine xas olan cox muhum ideyalardan biridir Butun heqiqetlerin menbeyini ancaq Quran Kerimde axtarmaq movqeyinden cixis eden ilahiyyatcilardan ferqli olaraq bir cox gorkemli islam filosoflari o cumleden Mehemmed Iqbal iki kitab ideyasini ireli surur Yeni vehyle nazil olan Qurani Kerimle yanasi Allahin yaratdigi tebiet de bir kitabdir ki insanlara onu oxumaq ucun eql verilmisdir Elvani yazir Onlardan birincisi Allahin ve hyidir ki burada dini ehemiyyet dasiyan butun meseleler aydinlasdirilir ikinci kitab ise O nun yaradiciligidir yeni tebiet universumu Birinin digerine istinad etmeden oxunmasi cehdi besere hec ne ved etmir ne ona sivilizasiyali cemiyyetin qurulmasi ve qorunmasi ucun herterefli olan ne de sonraki inkisaf ve yenilenme baximindan deyeri olan bilik vere bilir Faktiki olaraq bele birterefli oxuma hec zaman insana ne Allahin xelifesi olaraq ne de O nun emanetinin dasiyicisi kimi vezifesini tam sekilde yerine yetirmeyine imkan vermez M Nueymenin tebiet haqqinda bele bir fikir soylemesi onun xristian olmasina baxmayaraq islam felsefesine de derinden beled oldugunu gosterir Lakin cox teessuf ki muselman dunyasi Qurani Kerimde done done tovsiye olunan ikinci kitabin yeni tebietin de oxunmasina zerureti nezere almamis ve tehsil sisteminde vehyle verilmis biliklerin oyrenilmesine ustunluk vermisdir Qerb sivilizasiyasi ve Qerb tefekkur terzi ile Serq tefekkur terzinin uy gun gelmeyen meqamlari hec de dini deyerlerle bagli olmayib interpretasiyadaki ferqlerden qaynaqlanir M Nueyme tebieti bir muellim kimi teqdim edir Lakin bu muellim normalda oldugundakindan daha yuksek imkanlara malikdir Bele ki tebiet ozunde gozle gorunen qulaqla esidilen melumatlardan basqa gorulmeyen ve esidilmeyen yeni hiss orqanlarinin imkanlari xaricinde olan melumatlari da saxlayir Lakin insan arxa planda qaranliq zolaqdan qalan bu informasiyani ala bilmek ucun ozunde elahidde imkanlar resurslar axtarmalidir Orta esr tesevvuf felsefesinde bu qabiliyyet bu resurs besiret gozu sayesinde reali zasiya olunur Islam dusuncesi ile elaqe M Nueymenin eserlerinde nefse qarsi mubari zenin metod ve formalarini arasdirarken ortaya cixir Meselen onun Mirdadin kitabi nda dagin basina yukselisin pilleleri ve meqamlari tesevvuf felsefesindeki hal ve meqamlar konsepsiyasina uygun gelir A Imanquliyeva mehz bu ceheti one cekdiyine gore M Nueymenin ideyalarini L N Tolstoyla muqayise edir onun din felsefesinin esasinda ozunu tekmillesdirme oz qusur ve nefsi ile mubarize emeli xeyirxahligin gucune inam dayanir Insanin etdiyi xeyirxahliq zahiri merasimlere riayet etmekden yuksekde durur ve buna gore de Allah ucun daha eziz ve daha istenilendir Hem de bu movqe tek Lev Tolstoyun tesiri kimi izah oluna bilmez M Nueyme tesevvuf felsefesinin boyuk eneneleri ile hec subhesiz tanis idi Onun heyat terzi de sufi heyatini xatirladirdi A Imanquliyeva yazir Nueyme genc yaslarindan seyrciliye tenhaliga susqunluga ozunde hetta qarsiliqli mehebbet hissini zorla bogmaga meyl gosterirdi Hele o vaxtdan yaradilis ve insan varliginin sirleri barede murekkeb meseleler onu narahat edirdi Nueymenin diqqetini tebii hissi tezahurleri ustelemeyi bacaran insanin daxili heyati celb edirdi Butun bu deyilenler M Nueymenin gorkemli yazici ve edebiyyat ten qidcisi olmaqla yanasi hem de boyuk mutefekkir oldugunu xristianliqdan daha cox tesevvuf enenelerini bedii yaradiciliginda meharetle terennum etdiyini ve belelikle Serq ile Qerb arasinda iman ve zehniyyetin vehdetinden cixis etdiyini gosterir IstinadlarBibliotheque nationale de France BnF identifikatoru fr aciq melumat platformasi 2011 Mikhaʼil Nuʻaymah Faceted Application of Subject Terminology Qurani Kerim 23 99 100 Qurani Kerim 12 111 Qurani Kerim 6 38Faydali kecidlerN Ibrahimin bloqu Mikayil Naymi Mirdadin kitabi kitabinin tehlili