Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Mixail Fyodoroviç Romanov (rus. Михаи́л Фёдорович Рома́нов, 12 iyul 1596 – 13 iyul 1645, Moskva, Çar Rusiyası) — Rusiyanın Romanovlar sülaləsindən olan ilk hökmdarı.
| Mixail Fyodoroviç Romanov | |
|---|---|
 | |
| 21 fevral 1613 – 13 iyul 1645 | |
| Əvvəlki | Qeyri-müəyyən dövr |
| Sonrakı | Aleksey Mixayloviç |
| Şəxsi məlumatlar | |
| Doğum tarixi | |
| Doğum yeri | Moskva, Çar Rusiyası |
| Vəfat tarixi | 13 (23) iyul 1645(49 yaşında) |
| Vəfat yeri | Moskva, Çar Rusiyası |
| Dəfn yeri | Arxanqelsk kafedralı, Moskva |
| Sülalə | Romanovlar |
| Atası | Fyodor Nikitiç Romanov |
| Anası | Kseniya İvanovna Şestova |
| Həyat yoldaşları | Mariya Dolqorukova, Yevdokiya Streşneva |
| Uşaqları | Aleksey, İoann, Vasili, İrina, Anna, Tatyana, Pelaqeya, Marfa, Sofya |
| | |
| İmzası |  |
 Vikianbarda əlaqəli mediafayllar | |
Həyatı
İlk illəri
Mixail Fyodoroviç Romanov 1596-cı ildə boyar Fyodor Nikitiç və Kseniya İvanovnanın yeganə oğlu kimi dünyaya gəlib. O Rusiyanın Ryurikoviç sülaləsindən olan sonuncu çarı İvan Qroznının üçüncü oğlu Fyodor İvanoviçə qohumluğu çatırdı. Romanovlar sülaləsinin banisi Nikita Romanoviç Zaxarin-Yuryev uzun mûddət çar sülaləsinə ən yaxın adamlardan biri olub və ailəsi ilə birgə dövlətdə önəmli vəzifələr tutub. Ancaq Fyodor İvanoviçin ölümündən sonra başlayan və Rusiya tarixində hakimiyyət uğrunda mübarizə, hərcmərclik, İsveçlə müharibə ilə səciyyələnən və "qeyri-müəyyən dövr" adlanan zaman kəsiyi (rus. Смутное время) sülalə üçün acınacaqlı olur. Beləki çariça İrina Fyodorovnanın qısa müddətli hakimiyyətindən sonra taxta gələn Boris Qodunov üçün Romanovlar ailəsi hakimiyyət uğrunda əsas rəqiblərdən hesab edilirdi. Buna görə o 1601-ci ildə Nikitiç Romanoviç Zaxarin-Yuryenin oğulları Fyodor, Aleksandr, Mixail, İvan və Vasilini rahibliyə uyğun olaraq taraş edərək ailələri ilə birgə Şimali Uralda yerləşən Nırob şəhərinə sürgün edir. Fyodor və İvandan başqa digər qardaşlar kiçik aralıqlarla 1602-ci ildə vəfat edirlər.
1605-ci ildə Boris Qodunov vəfat edir. Yerinə hakimiyyətə gələn oğlu II Fyodor isə 18 gün sonra öldürülür. Beləki özünü 15 may 1591-ci ildə naməlum səbəbdən ölmüş İvan Qroznının kiçik oğlu kimi qələm verən və Dimitri İvanoviç (Yalançı I Dimitri) adlandırılan şəxs çevriliş edərək taxta çıxır. Daha sonra o Ryurikoviç sülaləsinə mənsubluğunu sübut etmək üçün sürgündə olan Fyodor Romanov (mitropolit Flaret), həyat yoldaşı Kseniya İvanovna (inokinya Marfa) , oğlu Mixail və həmçinin İvan Romanovu geriyə qaytarır. Fyodor Romanov (Flaret) Rostov mitropoliti təyin edilir. O bu vəzifəni həm də IV Vasili Şuyskinin dövründə də saxlayır. 1608-ci ildə Fyodor Romanov Şuyskinin rəqibi II Yalançı Dimitrinin rəhbərlik etdiyi "Tuşino oğruları" tərəfindən həbs edilir və patriarx kimi onun tac qoyma mərasimində iştirak edir. Bu zaman Kseniya İvanovna və Mixail Moskvada olurlar.
1609-cu ildə Reç Pospolita kralı III Sigizmundun göstərişi ilə polya-litva ordusu Rusiyaya hücum edir, növbəti il Moskvanı mühasirəyə alır və 1611-ci ilə kimi paytaxtı işğal edirlər. Bütün bu dövr ərzində Mixail anası ilə birgə Kremldə qalır. Atası Flaret isə 1610-cu ildə Polşaya səfir kimi göndərilir və burada kralın oğlu Vladislavın rus taxtına namizəd kimi tacqoyma mərasimində işgirak edir. Ancaq mitropolit çarın mütləq provaslav olması şərtini irəli sütür. Qarşı tərəf isə bununla razılaşmır. 1611–1612-ci illər arasında kazak dəstələrinin və könüllülərin mübarizəsi nəticəsində paytaxt azad edilir və polyaklar geri dönürlər.
1612-ci ilin qışında Kseniya İvanovna və oğlu Mixail Domnine kəndindəki Romanovların qış mülkündə yaşayırlar.
13 mart 1613-cü ildə başda Ryazan arxiyepiskopu Feodoritin olduğu Qış sarayı səfirləri Mixaili çar elan edirlər. Mixail anası inokinya Marfanın razılığını aldıqdan sonra səfər boyu Kostroma, Nijni Novqorod, Vladimir, Yaroslavl, Serqiyev Posad, Rostov və Suzdaldan keçərək Moskvaya yola düşür. Kostromada olduğu zaman polyak-litva dəstələri yeni hökmdara qəsd etməyə çalışırlar. Yolda rastlaşdıqları Domnine kənd sakini İvan Susanin adlı şəxsdən Mixailin yerini göstərməyi tələb edirlər. Ancaq Susanin onları azdıraraq Romanovun həyatını xilas edir və öldürülür. Paytaxta çatdıqdan sonra Kreml sarayına gələn Mixaili çar hakimiyyətinin simvolları ilə qarşılayırlar. Sonra o Arxanqelsk kilsəsində rus çarlarının məzarı üzərində dua edir.
11 iyul 1613-cü ildə Uspensk kafedralında Mixail Romanovun tac qoyma mərasimi keçirilir. I Mixaillin taxta çıxması ilə ara dövr bitdi, mərkəzi hakimiyyət gücləndi.
Hakimiyyət illəri
Çarlığının ilk 6 ilində gəncliyi ilə əlaqədar olaraq Mixail ölkəni Marfa və dirgə qohumları ilə şərikli idarə edirdi.
1617-ci ildə İsveçlə Stolbev müqaviləsi bağlanılır. Sülhə əsasən Novqorod torpaqları Rusiyaya qaytarılır. Həmçinin 1618-ci ildə Reç-Pospalita ilə müharibəyə son verilir, Deulin sülhü bağlanır və əlaqələr normallaşdırılır.
1619-cu ildə Mixail atasını Polşadan geri gətirir. Mənbələrə əsasən Patriarx Flaret sarayda çox böyük nüfuza malik olub və ona hökmdar kimi müraciət olunub.
1621-ci ildə çar üçün xüsusi olaraq ilk əlyazma rus qəzeti "Kurantı" və ya "Xəbĕr məktubları (rus. Ве́сти-Кура́нты, rus. Вестовые письма) dərc olunmağa başlayır.
1632-ci ildə yeni rus-polyak müharibəsi başlayır. Savaş 2 il davam edir və Polyanov sülhü ilə bitir. Rusiya 1609–1618-ci illərdə itirdiyi Smolenski və Şimal torpaqlarını geri qaytara bilmir. Ancaq IV Vladislav rus tacına olan iddiasından imtina edir.
1632-ci ildə Mixailin razılığı ilə Andrey Vinius Tulada ilk çuqun, dəmir və silah istehsal edən müəssisə açır.
Bu illərdə həm də Rusiya ərazisini şərqə doğru genişləndirməkdə davam edir və Sakit okeana çıxış əldə edilir.
Ailə həyatı
1616-cı ildə Mixailin 20 yaşı tamam olur və evlilik üçün yetişkin zamana gəlir. Anası Marfanın tələbi müxtəlif yerlərdən nüfuzlu ailələrin gənc qızları baxış üçün Moskvaya buyururlar. Marfa oğlunu Saltıkovlar nəslindən olan qızla evləndirmək istəsədə Mixail boyar ailəsindən olan Mariya Xlopovanı seçir. Xlopova yaxınları ilə birgə saraya yerləşir və ona İvan Qroznının həyat yoldaşının şərəfinə Anastasiya adı verilir. Ancaq Marfa bu işə mane olur və bir müddət xəstə olan Mariyanı sülalə davamçısını dünyaya gətirməkdə iqtidarsız olduğunu bəhanə edərək yaxınları ilə birgə əvvəlcə Qış sarayına və daha sonra Tobolska göndərir.
1619-cu ildə vətənə geri qayıdan Flaret Mariyanı Nijni Novqoroda gətirir. Mixail bir daha Mariya ilə evlənmək istəsədə Marfa yenĕ bununla razılaşmır və izdivac baş tutmur.
18 sentyabr 1624-cü ildə Mixail Mariya Vladimirovna Dolqarukova ilə evlənir. Amma Mariya bir neçə gün sonra xəstələnir və növbəti il vəfat edir..
Mixailin ikinci həyat yoldaşı Yevdokiya Streşneva olur. Onlar 5 fevral 1626-cı ildə Moskvada baş tutur. Mixail və Yevdokiyanın bu evlilikdən 10 övladı olur. Pelaqeya, Marfa, Sofya körpə yaşlarında (2 yaşına çatmamış), Yevdokiya doğulduğu gün, Vasili doğulduqdan bir neçə gün sonra, İvan isə 5 yaşında vəfat edir.
Ölümü
Mixail Romanov 13 iyul 1645-ci ildə 49 yaşında assit xəstəliyindən vəfat edir və Arxanqelsk kafedralında dəfn edilir. Xəstəlyin səbəbi kimi oturaq həyat tərzi, soyuq içkilər və melonxaliya olur. Onun yerinə hakimiyyətə Aleksey Mixayloviç gəlir.
Xatirəsi
Abidələr
1851-ci ildə Kastromada memar Vasili Demut-Makinovskinin "Çar Mixail Fyodoroviç və kəndli İvan Susanin" abidəsi ucaldılır. Oktyabr inqilabından sonra Xalq Komissarları Sovetinin "respublika abidələri haqda" dekretinə əsasən çar və onların qulluqçularına həsr olunmuş abidələr dağıdılacaqdı. Bu kateqoriyaya uyğun gələn Kastromada ucaldılmış sütun 1918–1928-ci illər arasında mərhələli şəkildə uçurulur.
Filmlər
- "Romanovlar evinin hakimiyyətə gəlməsi" (1913)
- "Romanovlar sülaləsinin hakimiyyətinin 300 illiyi" (1913)
- "Romanovlar" (2013)
Ədəbiyyat
- Pçelov Y. V. Romanovlar. Sülalənin tarixi. — ОЛМА-ПРЕСС, 2003. — .
- Kozlyakov V. N. Mixail Fyodoroviç. — Молодая гвардия, 2010. — .
İstinadlar
- RKDartists (nid.).
- "Государь Царь и Великий Князь Романов Михаил Фёдорович". 2022-04-29 tarixində . İstifadə tarixi: 2019-09-28.
- Rəsmi olaraq qəzetin adı yox idi. "Aleksey Mixayloviçin siyahıyalama kitabı (1976)"da "müxtəlif xəbərlər haqda kurantlar" adlanır. "Kurant" sözü xəbərlər bərkidilən dirəkləri ifadə edir.
- Winius, Andries Dionyszoon 2015-01-06 at the Wayback Machine // Kotilaine, Jarmo T. Encyclopedia of Russian History (2004)
- . 2016-03-24 tarixində orijinalından arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2019-09-28.
- Yevdokiyaya da Anastasiya adını qəbul etmək təklif edilir. Ancaq o bu addın öz daşıyıcılarına uğur gətirmədiyini bildirərək ismini dəyişdirmir.
wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, tarixi, endir, indir, yukle, izlə, izle, mobil, telefon ucun, azeri, azəri, azerbaycanca, azərbaycanca, sayt, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, haqqında, haqqinda, məlumat, melumat, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar, android, ios, apple, samsung, iphone, pc, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, web, computer, komputer
Mixail Fyodorovic Romanov rus Mihai l Fyodorovich Roma nov 12 iyul 1596 13 iyul 1645 Moskva Car Rusiyasi Rusiyanin Romanovlar sulalesinden olan ilk hokmdari Mixail Fyodorovic Romanov21 fevral 1613 13 iyul 1645EvvelkiQeyri mueyyen dovrSonrakiAleksey MixaylovicSexsi melumatlarDogum tarixi 12 iyul 1596Dogum yeri Moskva Car RusiyasiVefat tarixi 13 23 iyul 1645 49 yasinda Vefat yeri Moskva Car RusiyasiDefn yeri Arxanqelsk kafedrali MoskvaSulale RomanovlarAtasi Fyodor Nikitic RomanovAnasi Kseniya Ivanovna SestovaHeyat yoldaslari Mariya Dolqorukova Yevdokiya StresnevaUsaqlari Aleksey Ioann Vasili Irina Anna Tatyana Pelaqeya Marfa SofyaImzasi Vikianbarda elaqeli mediafayllarHeyatiIlk illeri Mixail Fyodorovic Romanov 1596 ci ilde boyar Fyodor Nikitic ve Kseniya Ivanovnanin yegane oglu kimi dunyaya gelib O Rusiyanin Ryurikovic sulalesinden olan sonuncu cari Ivan Qrozninin ucuncu oglu Fyodor Ivanovice qohumlugu catirdi Romanovlar sulalesinin banisi Nikita Romanovic Zaxarin Yuryev uzun muddet car sulalesine en yaxin adamlardan biri olub ve ailesi ile birge dovletde onemli vezifeler tutub Ancaq Fyodor Ivanovicin olumunden sonra baslayan ve Rusiya tarixinde hakimiyyet ugrunda mubarize hercmerclik Isvecle muharibe ile seciyyelenen ve qeyri mueyyen dovr adlanan zaman kesiyi rus Smutnoe vremya sulale ucun acinacaqli olur Beleki carica Irina Fyodorovnanin qisa muddetli hakimiyyetinden sonra taxta gelen Boris Qodunov ucun Romanovlar ailesi hakimiyyet ugrunda esas reqiblerden hesab edilirdi Buna gore o 1601 ci ilde Nikitic Romanovic Zaxarin Yuryenin ogullari Fyodor Aleksandr Mixail Ivan ve Vasilini rahibliye uygun olaraq taras ederek aileleri ile birge Simali Uralda yerlesen Nirob seherine surgun edir Fyodor ve Ivandan basqa diger qardaslar kicik araliqlarla 1602 ci ilde vefat edirler 1605 ci ilde Boris Qodunov vefat edir Yerine hakimiyyete gelen oglu II Fyodor ise 18 gun sonra oldurulur Beleki ozunu 15 may 1591 ci ilde namelum sebebden olmus Ivan Qrozninin kicik oglu kimi qelem veren ve Dimitri Ivanovic Yalanci I Dimitri adlandirilan sexs cevrilis ederek taxta cixir Daha sonra o Ryurikovic sulalesine mensublugunu subut etmek ucun surgunde olan Fyodor Romanov mitropolit Flaret heyat yoldasi Kseniya Ivanovna inokinya Marfa oglu Mixail ve hemcinin Ivan Romanovu geriye qaytarir Fyodor Romanov Flaret Rostov mitropoliti teyin edilir O bu vezifeni hem de IV Vasili Suyskinin dovrunde de saxlayir 1608 ci ilde Fyodor Romanov Suyskinin reqibi II Yalanci Dimitrinin rehberlik etdiyi Tusino ogrulari terefinden hebs edilir ve patriarx kimi onun tac qoyma merasiminde istirak edir Bu zaman Kseniya Ivanovna ve Mixail Moskvada olurlar 1609 cu ilde Rec Pospolita krali III Sigizmundun gosterisi ile polya litva ordusu Rusiyaya hucum edir novbeti il Moskvani muhasireye alir ve 1611 ci ile kimi paytaxti isgal edirler Butun bu dovr erzinde Mixail anasi ile birge Kremlde qalir Atasi Flaret ise 1610 cu ilde Polsaya sefir kimi gonderilir ve burada kralin oglu Vladislavin rus taxtina namized kimi tacqoyma merasiminde isgirak edir Ancaq mitropolit carin mutleq provaslav olmasi sertini ireli sutur Qarsi teref ise bununla razilasmir 1611 1612 ci iller arasinda kazak destelerinin ve konullulerin mubarizesi neticesinde paytaxt azad edilir ve polyaklar geri donurler 1612 ci ilin qisinda Kseniya Ivanovna ve oglu Mixail Domnine kendindeki Romanovlarin qis mulkunde yasayirlar Mixail Fyodorovic Romanovun tacqoyma merasimi 13 mart 1613 cu ilde basda Ryazan arxiyepiskopu Feodoritin oldugu Qis sarayi sefirleri Mixaili car elan edirler Mixail anasi inokinya Marfanin raziligini aldiqdan sonra sefer boyu Kostroma Nijni Novqorod Vladimir Yaroslavl Serqiyev Posad Rostov ve Suzdaldan kecerek Moskvaya yola dusur Kostromada oldugu zaman polyak litva desteleri yeni hokmdara qesd etmeye calisirlar Yolda rastlasdiqlari Domnine kend sakini Ivan Susanin adli sexsden Mixailin yerini gostermeyi teleb edirler Ancaq Susanin onlari azdiraraq Romanovun heyatini xilas edir ve oldurulur Paytaxta catdiqdan sonra Kreml sarayina gelen Mixaili car hakimiyyetinin simvollari ile qarsilayirlar Sonra o Arxanqelsk kilsesinde rus carlarinin mezari uzerinde dua edir 11 iyul 1613 cu ilde Uspensk kafedralinda Mixail Romanovun tac qoyma merasimi kecirilir I Mixaillin taxta cixmasi ile ara dovr bitdi merkezi hakimiyyet guclendi Hakimiyyet illeri Carliginin ilk 6 ilinde gencliyi ile elaqedar olaraq Mixail olkeni Marfa ve dirge qohumlari ile serikli idare edirdi 1617 ci ilde Isvecle Stolbev muqavilesi baglanilir Sulhe esasen Novqorod torpaqlari Rusiyaya qaytarilir Hemcinin 1618 ci ilde Rec Pospalita ile muharibeye son verilir Deulin sulhu baglanir ve elaqeler normallasdirilir 1619 cu ilde Mixail atasini Polsadan geri getirir Menbelere esasen Patriarx Flaret sarayda cox boyuk nufuza malik olub ve ona hokmdar kimi muraciet olunub 1621 ci ilde car ucun xususi olaraq ilk elyazma rus qezeti Kuranti ve ya Xebĕr mektublari rus Ve sti Kura nty rus Vestovye pisma derc olunmaga baslayir 1632 ci ilde yeni rus polyak muharibesi baslayir Savas 2 il davam edir ve Polyanov sulhu ile bitir Rusiya 1609 1618 ci illerde itirdiyi Smolenski ve Simal torpaqlarini geri qaytara bilmir Ancaq IV Vladislav rus tacina olan iddiasindan imtina edir 1632 ci ilde Mixailin raziligi ile Andrey Vinius Tulada ilk cuqun demir ve silah istehsal eden muessise acir Bu illerde hem de Rusiya erazisini serqe dogru genislendirmekde davam edir ve Sakit okeana cixis elde edilir Aile heyati 1616 ci ilde Mixailin 20 yasi tamam olur ve evlilik ucun yetiskin zamana gelir Anasi Marfanin telebi muxtelif yerlerden nufuzlu ailelerin genc qizlari baxis ucun Moskvaya buyururlar Marfa oglunu Saltikovlar neslinden olan qizla evlendirmek istesede Mixail boyar ailesinden olan Mariya Xlopovani secir Xlopova yaxinlari ile birge saraya yerlesir ve ona Ivan Qrozninin heyat yoldasinin serefine Anastasiya adi verilir Ancaq Marfa bu ise mane olur ve bir muddet xeste olan Mariyani sulale davamcisini dunyaya getirmekde iqtidarsiz oldugunu behane ederek yaxinlari ile birge evvelce Qis sarayina ve daha sonra Tobolska gonderir 1619 cu ilde vetene geri qayidan Flaret Mariyani Nijni Novqoroda getirir Mixail bir daha Mariya ile evlenmek istesede Marfa yenĕ bununla razilasmir ve izdivac bas tutmur 18 sentyabr 1624 cu ilde Mixail Mariya Vladimirovna Dolqarukova ile evlenir Amma Mariya bir nece gun sonra xestelenir ve novbeti il vefat edir Mixail ve Yevdokiyanin toyu Mixailin ikinci heyat yoldasi Yevdokiya Stresneva olur Onlar 5 fevral 1626 ci ilde Moskvada bas tutur Mixail ve Yevdokiyanin bu evlilikden 10 ovladi olur Pelaqeya Marfa Sofya korpe yaslarinda 2 yasina catmamis Yevdokiya doguldugu gun Vasili dogulduqdan bir nece gun sonra Ivan ise 5 yasinda vefat edir Olumu Car Aleksey Mixaylovic sahzade Aleksey Alekseyevic car Mixail Fyodorovic ve sahzadeler Vasili ve Ivan Fyodoroviclerin mezarlari Arxanqelsk kafedrali Mixail Romanov 13 iyul 1645 ci ilde 49 yasinda assit xesteliyinden vefat edir ve Arxanqelsk kafedralinda defn edilir Xestelyin sebebi kimi oturaq heyat terzi soyuq ickiler ve melonxaliya olur Onun yerine hakimiyyete Aleksey Mixaylovic gelir XatiresiAbideler Car Mixail Fyodorovic ve kendli Ivan Susanin abidesi Kastroma XX esrin evvelleri 1851 ci ilde Kastromada memar Vasili Demut Makinovskinin Car Mixail Fyodorovic ve kendli Ivan Susanin abidesi ucaldilir Oktyabr inqilabindan sonra Xalq Komissarlari Sovetinin respublika abideleri haqda dekretine esasen car ve onlarin qulluqcularina hesr olunmus abideler dagidilacaqdi Bu kateqoriyaya uygun gelen Kastromada ucaldilmis sutun 1918 1928 ci iller arasinda merheleli sekilde ucurulur Filmler Romanovlar evinin hakimiyyete gelmesi 1913 Romanovlar sulalesinin hakimiyyetinin 300 illiyi 1913 Romanovlar 2013 EdebiyyatPcelov Y V Romanovlar Sulalenin tarixi OLMA PRESS 2003 ISBN 5 224 01678 9 Kozlyakov V N Mixail Fyodorovic Molodaya gvardiya 2010 ISBN 978 5 235 03386 3 IstinadlarRKDartists nid Gosudar Car i Velikij Knyaz Romanov Mihail Fyodorovich 2022 04 29 tarixinde Istifade tarixi 2019 09 28 Resmi olaraq qezetin adi yox idi Aleksey Mixaylovicin siyahiyalama kitabi 1976 da muxtelif xeberler haqda kurantlar adlanir Kurant sozu xeberler berkidilen direkleri ifade edir Winius Andries Dionyszoon 2015 01 06 at the Wayback Machine Kotilaine Jarmo T Encyclopedia of Russian History 2004 2016 03 24 tarixinde orijinalindan arxivlesdirilib Istifade tarixi 2019 09 28 Yevdokiyaya da Anastasiya adini qebul etmek teklif edilir Ancaq o bu addin oz dasiyicilarina ugur getirmediyini bildirerek ismini deyisdirmir