Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Bu məqalədəki məlumatların olması üçün əlavə mənbələrə ehtiyac var. |
Mirzə Məmmədvəli Qəmərlinski (1871, İrəvan – 1916, Yelizavetpol) — İrəvan ədəbi-mədəni mühitinin tanınmış nümayəndəsi.
| Mirzə Məmmədvəli Qəmərlinski | |
|---|---|
 Mirzə Məmmədvəli Qəmərlinski və tələbələr (1904) | |
| Doğum tarixi | 1871 |
| Doğum yeri | |
| Vəfat tarixi | 1916 |
| Vəfat yeri | |
| Vəfat səbəbi | qətl |
| Həyat yoldaşı | Leylan Qəmərlinskaya |
| Uşaqları | Hüseynəli Qəmərlinski, Əli Qəmərli, Paşa Qəmərlinski, Adil Qəmərlinski, |
| Atası | Əli Qəmərlinski |
Həyatı
Mirzə Məmmədvəli Əli oğlu Qəmərlinski 1871-ci ildə İrəvan şəhərində çar ordusunun generalı ailəsində dünyaya göz açmışdır. Əvvəlcə mollaxanada dini dərs alan Məmmədvəli Qəmərli sonradan gimnaziyaya girmiş , təhsilini tamamlayaraq ayrı-ayrı yerlərdə açılan bir və iki sinifli məktəblərdə ana dilindən dərs demişdir. O, 1898-ci idə İrəvanda rus-tatar məktəbini bitirib , 1900-cü il martın 13- də İrəvan Quberniya məclisində imtahan verərək müəllim adı almışdı.1901–1911-ci illərdə İrəvan rus-tatar gimnaziyasında işləmişdi.
Məmmədvəli Əli oğlu Qəmərlinski İrəvan ədəbi-mədəni mühütinin tanınmış nümayəndəsi kimi ömrü boyu müəllim işləmişdir. Lakin o , müəllimlik fəaliyyəti ilə yanaşı, bir sıra kitabların, o cümlədən "Atalar sözü", "Vətən dili", " İrəvan Quberniyası haqqında xatirələr " eləcə də birinci , ikinci və üçüncü sinifər üçün " Ana dili " dərsliklərinin müəllifi olmuşdur.
Həsən bəy Zərdabi ilk "Atalar sözü" kitabının nəşr olunmasının əks səda doğurduğunu , bir ədəbi-mədəni hadisə olduğunu təqdir etmiş, hətta bu onəmli hadisəyə "Molla Nəsrəddin" jurnalının ilk nömrəsində yer ayırmışdır.[]
Mirzə Məmmədvəli bir neçə şəxs ilə birlikdə 1902-ci ildə İrəvanda ilk qızlar məktəbi açmışdır. Bu haqda "Kaspi"qəzeti, bir qədər sonra "Şərqi-rus" qəzeti özünün 1903-cü il 14-cü sayında həmin məktəbin şəriət müəllimi Məmmədvəli Qəmərlinskinin məlumatını dərc etmişdi. Burada deyilirdi:
 | Bir neçə illərdən bəri şəhərimizdə iqdamət edən Məmmədqulu bəy Kərim Soltani cənabları zükur məktəbi açıb, hər il beş-on müsəlman uşağı gimnaziyaya verməkdən başqa bir xüsusi qız məktəbi dəxi təsis etmişdi ki,milyonlar ocağı Bakıdan başqa Qafqaz və Azərbaycanın heç bir yerində belə xeyirli və lazımlı işə əqdəm olunmayıbdır.Hansı ki, bu saətdə18 nəfər müsəlman qız uşağı məktəbdə öz dilində oxuyub yazmaq və ehkami diniyəsini öyrənməkdən əlavə rusca dəxi kəmali-intizam və tərəqqi ilə təhsil etməkdədirlər. |  |
Məmmədvəli Qəmərlinski Mirzə Ələkbər Sabir ilə tanışlığını belə xatırlayır:
| | Mən Sabirlə 1906-cı ildə Bakıda müəllimlər qurultayında tanış ola bildim. Bizi doktor Nəriman Nərimanov tanış etdi və Sabirə belə dedi:"Mirzə Məmmədvəli də İrəvan çuxurunun görkəmli maarifpərvərlərindəndir.İrəvanda bir qrup müəllim heyəti vardır ki,onlar kasıb balalarının təhsili üçün fədakarcasına və yorulmadan çalışırlar.Onların səyi və təlaşı ilə hətta İrəvanda qızlar məktəbi də açılmışdır. Rəhmətlik Sabirin sevincdən gözləri yaşardı və mənə xüsusi meyi,rəğbət bəsləyərək uzun-uzadı dərdləşdik. Mən Sabiri İrəvana qonaq dəvət etdim.Lakin biz ikimiz də bir dərddə və bir vəziyyətdə idik. Bizim İrəvan xərcimizi N.Nərimanov ödədi. Qurultaydan sonra biz İrəvana getdik. Rəhmətlik Sabir Nəriman bəy Nərimanbəyov, Həmid bəy Şaxtaxtinski, Sultanov, Qazıyevlər və başqaları ilə tanış olarkən dedi: "Mirzə, Sizin bu müəllimlər, məktəblər,dərs üsulunuz xüsusən də müsəlman qız məktəbi məni valeh etdi.Yaxın gələcəkdə bizim millətin də ön sıralarda olacağına əmin olmaq olar. | |
Məmmədvəli Qəmərli 1916-cı ildə ermənilər qırğınlar törədəndə ailəsi ilə Gəncə şəhərinə köçmüşdür. O, burada məktəb direktoru işləmişdir. Direktoru olduğu məktəbdə Qərbi Azərbaycandan (Ermənistandan) məcburi köçürülən qadınları və uşaqları erməni daşnaqlarından gizlədən Mirzə Məmmədvəli ermənilər tərəfindən elə məktəbdəcə vəhşicəsinə qətlə yetirilir.
Ailəsi
- Atası Əli Qəmərli uzun müddət çar ordusunda xidmət etmişdir. Rusiya-İran və Krım müharibələrində xüsusi şücaət göstərdiyinə görə general rütbəsinə yüksəlmişdir. İstefaya çıxdıqdan sonra çar hökuməti ona Ağrı dağı vadisində məhsuldar bir torpaq sahəsi ayırmış və o, orada evlər tikdirərək kənd saldırmışdır. Camaat tərəfindən həmin kənd onun soyadı ilə adlandırılmışdır. "Qəmərli" kəndi (qədim adı Küzülü olmuşdur) ərazicə professor C.Xəndanın ata-baba yurdu Cəbəcəli və Uluxanlı kəndlərinə yaxın olmuşdur.
Məmmədvəli Qəmərlinin 5 övladı olmuşdur. Təəssüf ki, ilk övladı Hüseynəli Qəmərlinski ilə bağlı rəsmi məlumat əldə olunmamışdır. Yeganə məlumat ondan ibarətdir ki, o, türk ordusunun generalı rütbəsinə yüksəlmişdir. Ailənin ikinci övladı Əli Qəmərlinski Qori müəllimlər seminariyasını və Marksizm- Leninizm Universitetini bitirmiş , həm də ali təhsil almışdır. O, müəllimliyə Qəmərli kəndindən başlamış, sonralar Gəncədə orta, orta ixtisas və ali məktəblərdə dərs demişdir. Xalq maarifi sahəsində xidmətlərinə görə o, "Azərbaycan SSR-in Əməkdar müəllimi" adına layiq görülmüşdür. Paşa və Adil gimnaziyanı bitirib müəllim işləmişdir. Ailənin kiçik oğlu Mahmud Qəmərli M. F. Axundov adina Gəncə Türk Pedaqoji Texnikumunu bitirib, Gədəbəy rayonunda müəllim , direktor və rayon təhsil şöbəsində inspektor və müdir vəzifəsində işləmişdir.
Adilin övladı olmamışdır. Əli Qəmərlinskinin iki övladı (Zəkiyyə və Firudin), Paşanın 7 övladı (Rəfiqə, Arif, Aydın , Validə, Zəlimxan, Zakir və Zaur. Rəfiqə, Zəlimxan), Mahmudun 6 övladı (Zərifə, Rafiq, Tofiq, Ləzifə, Nəzifə və Faiq) olmuşdur.
Əsərləri
Azərbaycan Milli Elmlər Akademiyası Folklor İnstitutunun professoru İsrafil Abbaslı Məmmədvəli Qəmərlinin tərtibi ilə işıq üzü görmüş "Atalar sözü" kitabının nəşrindən (1899) 115 ildən artıq vaxt keçsə də, bu kitabı transliterasiya edərək 2003-cü ildə " Səda" nəşriyyatında yenidən çapına nail olmuşdur. Bu əsərə daxil edilən 750- yə yaxin atalar sözü, məsəlləri linqfonetik və mövzu cəhətdən zənginliyini müəllif öz dövründə diqqət mərkəzində saxlaya bilmişdir.
Mənbə
- Nəvəsi Faiq Qəmərlinin verdiyi məlumatlar "Palitra" qəzeti. 10 iyun 2015-ci il
İstinadlar
- Fərrux Rüstəmov. İrəvan Müəllimlər Seminariyası və onun məzunları (PDF). Bakı: Elm və təhsil. 2022. səh. 141. ISBN .
wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, tarixi, endir, indir, yukle, izlə, izle, mobil, telefon ucun, azeri, azəri, azerbaycanca, azərbaycanca, sayt, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, haqqında, haqqinda, məlumat, melumat, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar, android, ios, apple, samsung, iphone, pc, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, web, computer, komputer
Bu meqaledeki melumatlarin yoxlanilabiler olmasi ucun elave menbelere ehtiyac var Daha etrafli melumat ve ya meqaledeki problemlerle bagli muzakire aparmaq ucun diqqet yetire bilersiniz Lutfen meqaleye etibarli menbeler elave ederek bu meqaleni tekmillesdirmeye komek edin Menbesiz mezmun problemler yarada ve siline biler Problemler hell edilmemis sablonu meqaleden cixarmayin Mirze Memmedveli Qemerlinski 1871 Irevan 1916 Yelizavetpol Irevan edebi medeni muhitinin taninmis numayendesi Mirze Memmedveli QemerlinskiMirze Memmedveli Qemerlinski ve telebeler 1904 Dogum tarixi 1871Dogum yeri Irevan Irevan qezasi Irevan quberniyasi Rusiya imperiyasiVefat tarixi 1916Vefat yeri Yelizavetpol Yelizavetpol quberniyasi Rusiya imperiyasiVefat sebebi qetlHeyat yoldasi Leylan QemerlinskayaUsaqlari Huseyneli Qemerlinski Eli Qemerli Pasa Qemerlinski Adil Qemerlinski Atasi Eli QemerlinskiHeyatiMirze Memmedveli Eli oglu Qemerlinski 1871 ci ilde Irevan seherinde car ordusunun generali ailesinde dunyaya goz acmisdir Evvelce mollaxanada dini ders alan Memmedveli Qemerli sonradan gimnaziyaya girmis tehsilini tamamlayaraq ayri ayri yerlerde acilan bir ve iki sinifli mekteblerde ana dilinden ders demisdir O 1898 ci ide Irevanda rus tatar mektebini bitirib 1900 cu il martin 13 de Irevan Quberniya meclisinde imtahan vererek muellim adi almisdi 1901 1911 ci illerde Irevan rus tatar gimnaziyasinda islemisdi Memmedveli Eli oglu Qemerlinski Irevan edebi medeni muhutinin taninmis numayendesi kimi omru boyu muellim islemisdir Lakin o muellimlik fealiyyeti ile yanasi bir sira kitablarin o cumleden Atalar sozu Veten dili Irevan Quberniyasi haqqinda xatireler elece de birinci ikinci ve ucuncu sinifer ucun Ana dili dersliklerinin muellifi olmusdur Hesen bey Zerdabi ilk Atalar sozu kitabinin nesr olunmasinin eks seda dogurdugunu bir edebi medeni hadise oldugunu teqdir etmis hetta bu onemli hadiseye Molla Nesreddin jurnalinin ilk nomresinde yer ayirmisdir menbe gosterin Mirze Memmedveli bir nece sexs ile birlikde 1902 ci ilde Irevanda ilk qizlar mektebi acmisdir Bu haqda Kaspi qezeti bir qeder sonra Serqi rus qezeti ozunun 1903 cu il 14 cu sayinda hemin mektebin seriet muellimi Memmedveli Qemerlinskinin melumatini derc etmisdi Burada deyilirdi Bir nece illerden beri seherimizde iqdamet eden Memmedqulu bey Kerim Soltani cenablari zukur mektebi acib her il bes on muselman usagi gimnaziyaya vermekden basqa bir xususi qiz mektebi dexi tesis etmisdi ki milyonlar ocagi Bakidan basqa Qafqaz ve Azerbaycanin hec bir yerinde bele xeyirli ve lazimli ise eqdem olunmayibdir Hansi ki bu saetde18 nefer muselman qiz usagi mektebde oz dilinde oxuyub yazmaq ve ehkami diniyesini oyrenmekden elave rusca dexi kemali intizam ve tereqqi ile tehsil etmekdedirler Memmedveli Qemerlinski Mirze Elekber Sabir ile tanisligini bele xatirlayir Men Sabirle 1906 ci ilde Bakida muellimler qurultayinda tanis ola bildim Bizi doktor Neriman Nerimanov tanis etdi ve Sabire bele dedi Mirze Memmedveli de Irevan cuxurunun gorkemli maarifperverlerindendir Irevanda bir qrup muellim heyeti vardir ki onlar kasib balalarinin tehsili ucun fedakarcasina ve yorulmadan calisirlar Onlarin seyi ve telasi ile hetta Irevanda qizlar mektebi de acilmisdir Rehmetlik Sabirin sevincden gozleri yasardi ve mene xususi meyi regbet besleyerek uzun uzadi derdlesdik Men Sabiri Irevana qonaq devet etdim Lakin biz ikimiz de bir derdde ve bir veziyyetde idik Bizim Irevan xercimizi N Nerimanov odedi Qurultaydan sonra biz Irevana getdik Rehmetlik Sabir Neriman bey Nerimanbeyov Hemid bey Saxtaxtinski Sultanov Qaziyevler ve basqalari ile tanis olarken dedi Mirze Sizin bu muellimler mektebler ders usulunuz xususen de muselman qiz mektebi meni valeh etdi Yaxin gelecekde bizim milletin de on siralarda olacagina emin olmaq olar Memmedveli Qemerli 1916 ci ilde ermeniler qirginlar toredende ailesi ile Gence seherine kocmusdur O burada mekteb direktoru islemisdir Direktoru oldugu mektebde Qerbi Azerbaycandan Ermenistandan mecburi kocurulen qadinlari ve usaqlari ermeni dasnaqlarindan gizleden Mirze Memmedveli ermeniler terefinden ele mektebdece vehsicesine qetle yetirilir AilesiAtasi Eli Qemerli uzun muddet car ordusunda xidmet etmisdir Rusiya Iran ve Krim muharibelerinde xususi sucaet gosterdiyine gore general rutbesine yukselmisdir Istefaya cixdiqdan sonra car hokumeti ona Agri dagi vadisinde mehsuldar bir torpaq sahesi ayirmis ve o orada evler tikdirerek kend saldirmisdir Camaat terefinden hemin kend onun soyadi ile adlandirilmisdir Qemerli kendi qedim adi Kuzulu olmusdur erazice professor C Xendanin ata baba yurdu Cebeceli ve Uluxanli kendlerine yaxin olmusdur Memmedveli Qemerlinin 5 ovladi olmusdur Teessuf ki ilk ovladi Huseyneli Qemerlinski ile bagli resmi melumat elde olunmamisdir Yegane melumat ondan ibaretdir ki o turk ordusunun generali rutbesine yukselmisdir Ailenin ikinci ovladi Eli Qemerlinski Qori muellimler seminariyasini ve Marksizm Leninizm Universitetini bitirmis hem de ali tehsil almisdir O muellimliye Qemerli kendinden baslamis sonralar Gencede orta orta ixtisas ve ali mekteblerde ders demisdir Xalq maarifi sahesinde xidmetlerine gore o Azerbaycan SSR in Emekdar muellimi adina layiq gorulmusdur Pasa ve Adil gimnaziyani bitirib muellim islemisdir Ailenin kicik oglu Mahmud Qemerli M F Axundov adina Gence Turk Pedaqoji Texnikumunu bitirib Gedebey rayonunda muellim direktor ve rayon tehsil sobesinde inspektor ve mudir vezifesinde islemisdir Adilin ovladi olmamisdir Eli Qemerlinskinin iki ovladi Zekiyye ve Firudin Pasanin 7 ovladi Refiqe Arif Aydin Valide Zelimxan Zakir ve Zaur Refiqe Zelimxan Mahmudun 6 ovladi Zerife Rafiq Tofiq Lezife Nezife ve Faiq olmusdur EserleriAzerbaycan Milli Elmler Akademiyasi Folklor Institutunun professoru Israfil Abbasli Memmedveli Qemerlinin tertibi ile isiq uzu gormus Atalar sozu kitabinin nesrinden 1899 115 ilden artiq vaxt kecse de bu kitabi transliterasiya ederek 2003 cu ilde Seda nesriyyatinda yeniden capina nail olmusdur Bu esere daxil edilen 750 ye yaxin atalar sozu meselleri linqfonetik ve movzu cehetden zenginliyini muellif oz dovrunde diqqet merkezinde saxlaya bilmisdir MenbeNevesi Faiq Qemerlinin verdiyi melumatlar Palitra qezeti 10 iyun 2015 ci ilIstinadlarFerrux Rustemov Irevan Muellimler Seminariyasi ve onun mezunlari PDF Baki Elm ve tehsil 2022 seh 141 ISBN 978 9952 5455 010