Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Meşə çiyələyi (lat. Fragaria vesca) — bitkilər aləminin gülçiçəklilər dəstəsinin gülçiçəyikimilər fəsiləsinin çiyələk cinsinə aid bitki növü.
| Meşə çiyələyi | ||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
 | ||||||||||
| Elmi təsnifat | ||||||||||
| Domen: Klad: Ranqsız: Aləm: Klad: Klad: Klad: Klad: Klad: Klad: Klad: Klad: Klad: Klad: Klad: Dəstə: Fəsilə: Yarımfəsilə: Triba: Yarımtriba: Cins: Növ: Meşə çiyələyi | ||||||||||
| Beynəlxalq elmi adı | ||||||||||
| ||||||||||
| ||||||||||
Çiyələyin məlum olan 20 növündən bir növü – meşə çiyələyi Azərbaycanın dağ-meşə rayonlarında çox geniş yayılmışdır və ehtiyatı çoxdur.
Meşə çiyələyi mayın axırı, iyunun əvvəllərindən başlayaraq bütün yayı çiçəkləyir. Çiçəkləri ağ rəngli olub ətirlidir. Meyvələri iyunavqustda yetişir. Meyvələri ətirli, şirin, meyxoş olub, forması yumurtavari və uzun konusvaridir. Rəngi qırmızı, ağ, bəzən bənövşəyi olur. Çiyələk xırda meyvəciklərin birləşməsindən əmələ gəlib, hər meyvəciyin üzərində qeyri-həqiqi xırda sarı toxum yerləşir.
Meşə çiyələyinin tərkibində 6% şəkər (fruktoza və qlükoza), 1,5% üzvi turşu (alma, limon), 1,5% azotlu maddə, 0,4% aşılayıcı maddə, 1,3% pektinli maddə, 20-50 mq% C vitamini, 3,5 mq% karotin, dəmir və kalium duzları, efir yağları vardır. Yarpaqlarında 250-380 mq% C vitamini, aşılayıcı maddə və üzvi turşular vardır. Meşə çiyələyini təzə halda süd və ya qaymaqla yeyirlər. Ondan mürəbbə, povidlo, şərbət, marmelad, konfet və karamel üçün içlik, şərab və sərinləşdirici içkilər hazırlanır. Təzə meyvələr susuzluğu yatırır, iştahanı artırır, qidanın həzmini yaxşılaşdırır. Tərkibində dəmir çox olduğundan qan azlığında, sinqa və böyrəklərin xəstəliyində geniş tətbiq edilir. Çiyələyin qurudulmuş yarpaqlarından moruq meyvəsi ilə birlikdə çay dəmləyib, soyuqdəymədən baş verən xəstəliklərdə tərlədici və hərarəti aşağı salan dərman kimi istifadə olunur.
Çiyələyin kökündə 9%-ə qədər tanin vardır. İshala qarşı çiyələyin kökündən alınmış sulu məhluldan istifadə edilir.
Hündürlüyü 5-20 (35) sm olan, çoxillik ot bitkisidir. Cavan budaqları bitkinin köndələn kökümsovları və kökətrafı yarpaqların qoltuğunda inkişaf edib, uzundur, üfüqi sürünəndir. Yarpaqcıqlar rombaoxşar-ovaldır, üst tərəfdən tünd-yaşıl, səpələnmiş basıq-tüklü və yaxud çılpaqdır, alt tərəfdən solğun-yaşıl, sıx ipək kimi sıxılmış tüklüdür. Çiçəkqrupu qalxanşəkilli olub, az çiçəklidir. Kasaaltlığının yarpaqcıqları xətvari və yaxud lansetvaridir və kasa yarpaqlarına bərabərdir. Ləçəkləri ağ rənglidir. Yetişmiş meyvələri parlaq-qırmız rənglidir və yumurtaşəkilli-konusvaridir, ətirlidir. May-iyun aylarında çiçəkləyir, iyun-iyul aylarında meyvə verir.
Azərbaycanda yayılması
Azərbaycanın bütün rayonlarında (Naxç., başqa). Ovalıqdan orta dağ qurşağına qədər, bəzən yuxarı dağ qurşağında.
Yaşayış mühiti
Meşələrdə, meşə kənarlarında və kolluqlarda rast gəlinir.
Təsərrüfat əhəmiyyəti
Meyvələri yeyilir və mürəbbə, essensiya, limonad içkisinin hazırlanması üçün istifadə olunur. Quru meyvələri tibbdə işlənir.
Sinonimləri
- Dactylophyllum fragaria Spenn.
- Fragaria abnormis Tratt.
- Fragaria aliena Weihe
- Fragaria alpina (Weston) Steud.
- Fragaria botryformis Duchesne
- Fragaria californica var. crinita (Rydb.) H.M.Hall
- Fragaria chinensis Losinsk.
- Fragaria concolor Kitag.
- Fragaria eflagellis Duchesne
- Fragaria eflagellis (Weston) Duchesne ex Rozier
- Fragaria elatior var. muricata (L.) Willd.
- Fragaria florentina Poit. & Turpin
- Fragaria gillmanii Clinton
- Fragaria hortensis Duchesne
- Fragaria hortensis (Weston) Duchesne ex Rozier
- Fragaria insularis Rydb.
- Fragaria mexicana Schltdl.
- Fragaria minor Duchesne
- Fragaria monophylla L.
- Fragaria multiplex Duchesne
- Fragaria multiplex Duchesne ex Poit. & Turpin
- Fragaria muricata L.
- Fragaria nemoralis Salisb.
- Fragaria nuda Pers.
- Fragaria portentosa Poit. & Turpin
- Fragaria retrorsa Greene
- Fragaria roseiflora Boulay
- Fragaria semperflorens Duchesne
- Fragaria semperflorens Duchesne ex Rozier
- Fragaria silvestris Duchesne [Spelling variant]
- Fragaria succulenta Gilib.
- Fragaria sylvestris (L.) Duchesne
- Fragaria sylvestris (L.) Weston
- Fragaria sylvestris var. alba Duchesne
- Fragaria sylvestris var. alba Weston
- Fragaria sylvestris var. alpina Weston
- Fragaria sylvestris var. argenteovariegata Weston
- Fragaria sylvestris var. eflagellis Weston
- Fragaria sylvestris var. hortensis Weston
- Fragaria sylvestris var. minor Weston
- Fragaria sylvestris var. monophylla (L.) Weston
- Fragaria sylvestris var. muricata (L.) Weston
- Fragaria sylvestris var. nigricans Weston
- Fragaria unifolia Steud.
- Fragaria vesca f. alba (Duchesne) Staudt
- Fragaria vesca var. alba Stokes
- Fragaria vesca var. alba (Weston) Rydb.
- Fragaria vesca var. alpina (Weston) Pers.
- Fragaria vesca var. corsica Briq.
- Fragaria vesca var. crinita (Rydb.) C.L.Hitchc.
- Fragaria vesca f. eflagellis (Duchesne) Staudt
- Fragaria vesca var. eflagellis (Weston) DC.
- Fragaria vesca var. hortensis (Duchesne) Ser.
- Fragaria vesca var. minor (Weston) Sm.
- Fragaria vesca subsp. monophylla (L.) Nyman
- Fragaria vesca var. monophylla (L.) Pers.
- Fragaria vesca var. multiplex (Duchesne ex Poit. & Turpin) Ser.
- Fragaria vesca var. muricata (L.) L.
- Fragaria vesca var. rosea Rostr.
- Fragaria vesca var. roseiflora (Boulay) Rouy & E.G.Camus
- Fragaria vesca f. semperflorens (Duchesne ex Rozier) Staudt
- Fragaria vesca subsp. semperflorens (Duchesne) Bertsch & F.Bertsch
- Fragaria vesca var. semperflorens (Duchesne ex Rozier) Sm.
- Fragaria vesca var. sylvestris L.
- Fragaria vesca subsp. vesca vesca
- Fragaria vesca f. vesca
- Fragaria vulgaris Ehrh.
- Fragaria vulgaris var. alba (Weston) Ehrh.
- Fragaria vulgaris var. eflagellis (Weston) Duchesne ex Chevall.
- Fragaria vulgaris var. hortensis (Weston) Chevall.
- Fragaria vulgaris var. minor (Weston) Duchesne ex Chevall.
- Fragaria vulgaris var. monophylla (L.) Chevall.
- Fragaria vulgaris var. muricata (L.) Chevall.
- Fragaria vulgaris var. rubra Ehrh.
- Fragaria vulgaris var. semperflorens (Duchesne ex Rozier) Chevall.
- Potentilla vesca (L.) Scop.
İstinadlar
Həmçinin bax
wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, tarixi, endir, indir, yukle, izlə, izle, mobil, telefon ucun, azeri, azəri, azerbaycanca, azərbaycanca, sayt, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, haqqında, haqqinda, məlumat, melumat, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar, android, ios, apple, samsung, iphone, pc, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, web, computer, komputer
Mese ciyeleyi lat Fragaria vesca bitkiler aleminin gulcicekliler destesinin gulciceyikimiler fesilesinin ciyelek cinsine aid bitki novu Mese ciyeleyiElmi tesnifatDomen EukariotlarKlad DiaphoretickesRanqsiz ArxeplastidlerAlem BitkilerKlad StreptofitlerKlad EmbryophytesKlad Klad Klad Toxumlu bitkilerKlad Cicekli bitkilerKlad Klad Klad Klad RosidsKlad Deste GulciceklilerFesile GulciceyikimilerYarimfesile QizilgulkimilerTriba Yarimtriba Cins CiyelekNov Mese ciyeleyiBeynelxalq elmi adiFragaria vesca L Sekil axtarisiITIS 24634NCBI 57918EOL 229659 Ciyeleyin melum olan 20 novunden bir novu mese ciyeleyi Azerbaycanin dag mese rayonlarinda cox genis yayilmisdir ve ehtiyati coxdur Mese ciyeleyi mayin axiri iyunun evvellerinden baslayaraq butun yayi cicekleyir Cicekleri ag rengli olub etirlidir Meyveleri iyunavqustda yetisir Meyveleri etirli sirin meyxos olub formasi yumurtavari ve uzun konusvaridir Rengi qirmizi ag bezen benovseyi olur Ciyelek xirda meyveciklerin birlesmesinden emele gelib her meyveciyin uzerinde qeyri heqiqi xirda sari toxum yerlesir Mese ciyeleyinin terkibinde 6 seker fruktoza ve qlukoza 1 5 uzvi tursu alma limon 1 5 azotlu madde 0 4 asilayici madde 1 3 pektinli madde 20 50 mq C vitamini 3 5 mq karotin demir ve kalium duzlari efir yaglari vardir Yarpaqlarinda 250 380 mq C vitamini asilayici madde ve uzvi tursular vardir Mese ciyeleyini teze halda sud ve ya qaymaqla yeyirler Ondan murebbe povidlo serbet marmelad konfet ve karamel ucun iclik serab ve serinlesdirici ickiler hazirlanir Teze meyveler susuzlugu yatirir istahani artirir qidanin hezmini yaxsilasdirir Terkibinde demir cox oldugundan qan azliginda sinqa ve boyreklerin xesteliyinde genis tetbiq edilir Ciyeleyin qurudulmus yarpaqlarindan moruq meyvesi ile birlikde cay demleyib soyuqdeymeden bas veren xesteliklerde terledici ve herareti asagi salan derman kimi istifade olunur Ciyeleyin kokunde 9 e qeder tanin vardir Ishala qarsi ciyeleyin kokunden alinmis sulu mehluldan istifade edilir Hundurluyu 5 20 35 sm olan coxillik ot bitkisidir Cavan budaqlari bitkinin kondelen kokumsovlari ve koketrafi yarpaqlarin qoltugunda inkisaf edib uzundur ufuqi surunendir Yarpaqciqlar rombaoxsar ovaldir ust terefden tund yasil sepelenmis basiq tuklu ve yaxud cilpaqdir alt terefden solgun yasil six ipek kimi sixilmis tukludur Cicekqrupu qalxansekilli olub az ciceklidir Kasaaltliginin yarpaqciqlari xetvari ve yaxud lansetvaridir ve kasa yarpaqlarina beraberdir Lecekleri ag renglidir Yetismis meyveleri parlaq qirmiz renglidir ve yumurtasekilli konusvaridir etirlidir May iyun aylarinda cicekleyir iyun iyul aylarinda meyve verir Azerbaycanda yayilmasiAzerbaycanin butun rayonlarinda Naxc basqa Ovaliqdan orta dag qursagina qeder bezen yuxari dag qursaginda Yasayis muhitiMeselerde mese kenarlarinda ve kolluqlarda rast gelinir Teserrufat ehemiyyetiMeyveleri yeyilir ve murebbe essensiya limonad ickisinin hazirlanmasi ucun istifade olunur Quru meyveleri tibbde islenir SinonimleriDactylophyllum fragaria Spenn Fragaria abnormis Tratt Fragaria aliena Weihe Fragaria alpina Weston Steud Fragaria botryformis Duchesne Fragaria californica var crinita Rydb H M Hall Fragaria chinensis Losinsk Fragaria concolor Kitag Fragaria eflagellis Duchesne Fragaria eflagellis Weston Duchesne ex Rozier Fragaria elatior var muricata L Willd Fragaria florentina Poit amp Turpin Fragaria gillmanii Clinton Fragaria hortensis Duchesne Fragaria hortensis Weston Duchesne ex Rozier Fragaria insularis Rydb Fragaria mexicana Schltdl Fragaria minor Duchesne Fragaria monophylla L Fragaria multiplex Duchesne Fragaria multiplex Duchesne ex Poit amp Turpin Fragaria muricata L Fragaria nemoralis Salisb Fragaria nuda Pers Fragaria portentosa Poit amp Turpin Fragaria retrorsa Greene Fragaria roseiflora Boulay Fragaria semperflorens Duchesne Fragaria semperflorens Duchesne ex Rozier Fragaria silvestris Duchesne Spelling variant Fragaria succulenta Gilib Fragaria sylvestris L Duchesne Fragaria sylvestris L Weston Fragaria sylvestris var alba Duchesne Fragaria sylvestris var alba Weston Fragaria sylvestris var alpina Weston Fragaria sylvestris var argenteovariegata Weston Fragaria sylvestris var eflagellis Weston Fragaria sylvestris var hortensis Weston Fragaria sylvestris var minor Weston Fragaria sylvestris var monophylla L Weston Fragaria sylvestris var muricata L Weston Fragaria sylvestris var nigricans Weston Fragaria unifolia Steud Fragaria vesca f alba Duchesne Staudt Fragaria vesca var alba Stokes Fragaria vesca var alba Weston Rydb Fragaria vesca var alpina Weston Pers Fragaria vesca var corsica Briq Fragaria vesca var crinita Rydb C L Hitchc Fragaria vesca f eflagellis Duchesne Staudt Fragaria vesca var eflagellis Weston DC Fragaria vesca var hortensis Duchesne Ser Fragaria vesca var minor Weston Sm Fragaria vesca subsp monophylla L Nyman Fragaria vesca var monophylla L Pers Fragaria vesca var multiplex Duchesne ex Poit amp Turpin Ser Fragaria vesca var muricata L L Fragaria vesca var rosea Rostr Fragaria vesca var roseiflora Boulay Rouy amp E G Camus Fragaria vesca f semperflorens Duchesne ex Rozier Staudt Fragaria vesca subsp semperflorens Duchesne Bertsch amp F Bertsch Fragaria vesca var semperflorens Duchesne ex Rozier Sm Fragaria vesca var sylvestris L Fragaria vesca subsp vesca vesca Fragaria vesca f vesca Fragaria vulgaris Ehrh Fragaria vulgaris var alba Weston Ehrh Fragaria vulgaris var eflagellis Weston Duchesne ex Chevall Fragaria vulgaris var hortensis Weston Chevall Fragaria vulgaris var minor Weston Duchesne ex Chevall Fragaria vulgaris var monophylla L Chevall Fragaria vulgaris var muricata L Chevall Fragaria vulgaris var rubra Ehrh Fragaria vulgaris var semperflorens Duchesne ex Rozier Chevall Potentilla vesca L Scop IstinadlarHemcinin bax