Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Maya qlifləri — qədim Maya sivilizasiyasının yazı sistemi olan **Maya heroqlifləri** və ya **qlif yazısı** ilə tanınır. Bu yazı sistemi Mezoamerikan mədəniyyətləri arasında ən mürəkkəblərindən biridir və eramızdan əvvəl 3-cü əsrdən eramızın XVI əsrinə qədər aktiv olaraq istifadə olunmuşdur. Maya qlifləri rəsmi sənədlərdə, memarlıq strukturlarında, abidələrdə və keramik əşyalarda tapılır.
| Maya qlifləri | |
|---|---|
 | |
| Dillər | Maya dilləri |
| Yaradan | Mayya sivilizasiyası |
| Yaranma tarixi | III əsr |
| ISO 15924 | Maya |
 Vikianbarda əlaqəli mediafayllar | |
Ümumi xüsusiyyətləri
Maya yazısı loqosillabik yazı sistemidir, yəni həm sözləri (loqoqraflar) ifadə edən simvollar, həm də fərdi səsləri (hecaları) ifadə edən simvollar istifadə olunur. Bu sistem bir dilin həm mənalarını, həm də səslərini təmsil edə bilir. Simvolların quruluşu adətən kvadrat formada olur və hər bir qlif ya tək bir söz, ya da birləşmiş şəkildə müxtəlif səsləri və sözləri ifadə edə bilən fərqli elementlərdən ibarətdir. Simvollar çox detala malikdir və stilizə edilmiş insan, heyvan və təbiət formalarını təsvir edə bilər. Yazı istiqaməti adətən cüt sütunlarda yuxarıdan aşağıya və soldan sağa yazılır. Yazı oxunuşu xüsusi qliflərə görə dəyişə bilər. Maya sivilizasiyası öz qliflərini təkcə dil üçün deyil, həm də riyazi və astronomik məlumatları kodlaşdırmaq üçün istifadə etmişdir. Maya təqvimi və Uzun Sayım təqvimi onların ən məşhur nailiyyətlərindəndir. Qliflər təqvim tarixlərini və mühüm hadisələri qeyd etmək üçün də işlədilmişdir.
Qayalar və kitablar
Maya qlifləri daş abidələrdə, məbədlərin və piramidaların divarlarında, eləcə də kağız üzərində yazılmış kodekslərdə (katiblər tərəfindən hazırlanmış qədim Maya kitabları) tapılmışdır. İspan konkistadorlarının gəlişindən sonra bu kodekslərin əksəriyyəti məhv edilib. Yalnız 3-4 Maya kodeksi bu günə qədər gəlib çıxıb. Maya qliflərinin oxunması çox çətin idi və əsrlər boyu müasir tədqiqatçılar bu yazını tam oxuya bilmirdilər. Yalnız XX əsrin ortalarında Yuri Knorozov və digər alimlərin işləri nəticəsində Maya qliflərinin şifrləri tam açılmağa başladı. Bu gün qliflərin böyük bir hissəsi oxunur və Maya sivilizasiyasının tarixi, mədəniyyəti, dini və siyasəti haqqında geniş məlumat verir. Maya qlifləri vasitəsilə Maya krallarının adları, titulları, sülalə tarixləri, dini mərasimlər, döyüşlər, müqavilələr, təqvimlər və digər mühüm hadisələr haqqında məlumatlar verilirdi. Onların yazıları həm gündəlik həyatla, həm də dini ayinlərlə bağlı olub. Maya qliflərinin öyrənilməsi Maya mədəniyyətinin daha dərindən başa düşülməsinə kömək etmiş və onların yüksək səviyyədə inkişaf etmiş bir yazı sistemi və mədəniyyətə malik olduğunu sübut etmişdir.
İstinadlar
- Saturno, Uilliam A., David Stuart və Boris Beltran. "San Bartolo, Qvatemalada Erkən Maya Yazısı" (PDF). Elm. 311 (5765). 2006: 1281–1283. Bibcode:2006Sci...311.1281S. doi:10.1126/science.1121745. PMID 16400112. 2021-02-25 tarixində arxivləşdirilib (PDF). İstifadə tarixi: 2024-10-15.
- "Divardakı simvollar Maya yazısını illərlə geri itələyir". Nyu York Tayms. 2006-01-10. 2016-05-10 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2010-05-12.
- Houston, Stiven D.; Robertson, Con. "Klassik Maya Yazılarının Dili". Mövcud Antropologiya. 41 (3). 2000: 321–356. doi:10.1086/300142. ISSN 0011-3204. PMID 10768879.
- Berlin, H. "El Glifo Emblema və Maya yazıları". Paris Amerikalıları Cəmiyyətinin jurnalı (ispan). 47. 1958: 111–119.
- Markus, J. "Klassik Maya Aranının Ərazi Təşkilatı". Elm. 180 (4089). 1 iyun 1973: 911–916. Bibcode:1973Sci...180..911M. doi:10.1126/science.180.4089.911. PMID 17735911.
- Tokovinin, A. Bir yerdən olan insanlar: Klassik Maya "Emblem Qlifləri" yenidən şərh olunur. 11-ci Avropa Maya Konfransı "Maya mənzərələrində ekologiya, güc və din". Malmö Universiteti, İsveç. Dekabr 2006.
wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, tarixi, endir, indir, yukle, izlə, izle, mobil, telefon ucun, azeri, azəri, azerbaycanca, azərbaycanca, sayt, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, haqqında, haqqinda, məlumat, melumat, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar, android, ios, apple, samsung, iphone, pc, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, web, computer, komputer
Maya qlifleri qedim Maya sivilizasiyasinin yazi sistemi olan Maya heroqlifleri ve ya qlif yazisi ile taninir Bu yazi sistemi Mezoamerikan medeniyyetleri arasinda en murekkeblerinden biridir ve eramizdan evvel 3 cu esrden eramizin XVI esrine qeder aktiv olaraq istifade olunmusdur Maya qlifleri resmi senedlerde memarliq strukturlarinda abidelerde ve keramik esyalarda tapilir Maya qlifleriDiller Maya dilleriYaradan Mayya sivilizasiyasiYaranma tarixi III esrISO 15924 Maya Vikianbarda elaqeli mediafayllarUmumi xususiyyetleriYukatek Maya yazisi c 11 12 ci esr Maya yazisi loqosillabik yazi sistemidir yeni hem sozleri loqoqraflar ifade eden simvollar hem de ferdi sesleri hecalari ifade eden simvollar istifade olunur Bu sistem bir dilin hem menalarini hem de seslerini temsil ede bilir Simvollarin qurulusu adeten kvadrat formada olur ve her bir qlif ya tek bir soz ya da birlesmis sekilde muxtelif sesleri ve sozleri ifade ede bilen ferqli elementlerden ibaretdir Simvollar cox detala malikdir ve stilize edilmis insan heyvan ve tebiet formalarini tesvir ede biler Yazi istiqameti adeten cut sutunlarda yuxaridan asagiya ve soldan saga yazilir Yazi oxunusu xususi qliflere gore deyise biler Maya sivilizasiyasi oz qliflerini tekce dil ucun deyil hem de riyazi ve astronomik melumatlari kodlasdirmaq ucun istifade etmisdir Maya teqvimi ve Uzun Sayim teqvimi onlarin en meshur nailiyyetlerindendir Qlifler teqvim tarixlerini ve muhum hadiseleri qeyd etmek ucun de isledilmisdir Qayalar ve kitablarMaya yazilari en cox iki qlif genisliyi olan sutunlarda yazilir her bir ardicil cut sutun soldan saga yuxaridan asagiya oxunur Maya qlifleri das abidelerde mebedlerin ve piramidalarin divarlarinda elece de kagiz uzerinde yazilmis kodekslerde katibler terefinden hazirlanmis qedim Maya kitablari tapilmisdir Ispan konkistadorlarinin gelisinden sonra bu kodekslerin ekseriyyeti mehv edilib Yalniz 3 4 Maya kodeksi bu gune qeder gelib cixib Maya qliflerinin oxunmasi cox cetin idi ve esrler boyu muasir tedqiqatcilar bu yazini tam oxuya bilmirdiler Yalniz XX esrin ortalarinda Yuri Knorozov ve diger alimlerin isleri neticesinde Maya qliflerinin sifrleri tam acilmaga basladi Bu gun qliflerin boyuk bir hissesi oxunur ve Maya sivilizasiyasinin tarixi medeniyyeti dini ve siyaseti haqqinda genis melumat verir Maya qlifleri vasitesile Maya krallarinin adlari titullari sulale tarixleri dini merasimler doyusler muqavileler teqvimler ve diger muhum hadiseler haqqinda melumatlar verilirdi Onlarin yazilari hem gundelik heyatla hem de dini ayinlerle bagli olub Maya qliflerinin oyrenilmesi Maya medeniyyetinin daha derinden basa dusulmesine komek etmis ve onlarin yuksek seviyyede inkisaf etmis bir yazi sistemi ve medeniyyete malik oldugunu subut etmisdir IstinadlarSaturno Uilliam A David Stuart ve Boris Beltran San Bartolo Qvatemalada Erken Maya Yazisi PDF Elm 311 5765 2006 1281 1283 Bibcode 2006Sci 311 1281S doi 10 1126 science 1121745 PMID 16400112 2021 02 25 tarixinde arxivlesdirilib PDF Istifade tarixi 2024 10 15 Divardaki simvollar Maya yazisini illerle geri iteleyir Nyu York Tayms 2006 01 10 2016 05 10 tarixinde arxivlesdirilib Istifade tarixi 2010 05 12 Houston Stiven D Robertson Con Klassik Maya Yazilarinin Dili Movcud Antropologiya 41 3 2000 321 356 doi 10 1086 300142 ISSN 0011 3204 PMID 10768879 Berlin H El Glifo Emblema ve Maya yazilari Paris Amerikalilari Cemiyyetinin jurnali ispan 47 1958 111 119 Markus J Klassik Maya Araninin Erazi Teskilati Elm 180 4089 1 iyun 1973 911 916 Bibcode 1973Sci 180 911M doi 10 1126 science 180 4089 911 PMID 17735911 Tokovinin A Bir yerden olan insanlar Klassik Maya Emblem Qlifleri yeniden serh olunur 11 ci Avropa Maya Konfransi Maya menzerelerinde ekologiya guc ve din Malmo Universiteti Isvec Dekabr 2006