Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Manqo (lat. Mangifera) — bitkilər aləminin sabunağacıçiçəklilər dəstəsinin sumaqkimilər fəsiləsinə aid bitki cinsi.
| Manqo | ||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
 | ||||||||||
| Elmi təsnifat | ||||||||||
| Domen: Klad: Ranqsız: Aləm: Klad: Klad: Klad: Klad: Klad: Klad: Klad: Klad: Klad: Klad: Klad: Dəstə: Fəsilə: Yarımfəsilə: Cins: Manqo | ||||||||||
| Beynəlxalq elmi adı | ||||||||||
| ||||||||||
Yayılması
İlk vaxtlar cinsə aid növlər Hindistanın Assam ştatında və Myanma dövlətinin rütubətli tropik meşələrində yayılmışdı. Hazırda isə bir çox ölkələrdə – ABŞ, Meksika, ÇXR-də, Cənubi Amerika ölkələrində, Mərkəzi Amerika ölkələrində , Afrikanın tropik qurşaqlarında (məsələn Keniyada və Kot-d'İvuarda), bir çox Asiya ölkələrində (Tayland, Filippin), eləcə də Avstraliyada yetişdirilir
Növləri
- Mangifera acutigemma
- Mangifera altissima
- Mangifera andamanica
- Mangifera austroindica
- Mangifera austro-yunnanensis
- Mangifera blommesteinii
- Mangifera bullata
- Mangifera caesia
- Mangifera campnospermoides
- Mangifera casturi
- Mangifera collina
- Mangifera dewildei
- Mangifera dongnaiensis
- Mangifera flava
- Mangifera foetida
- Mangifera gracilipes
- Mangifera hiemalis
- Mangifera lalijiwa
- Mangifera indica
- Mangifera macrocarpa
- Mangifera magnifica
- Mangifera minutifolia
- Mangifera monandra
- Mangifera nicobarica
- Mangifera odorata
- Mangifera orophila
- Mangifera pajang
- Mangifera paludosa
- Mangifera parvifolia
- Mangifera pedicellata
- Mangifera pentandra
- Mangifera persiciformis
- Mangifera rubropetala
- Mangifera rufocostata
- Mangifera siamensis
- Mangifera similis
- Mangifera sumbawaensis
- Mangifera superba
- Mangifera sylvatica
- Mangifera taipa
- Mangifera transversalis
- Mangifera zeylanica
Əfsanəsi
Hindlilər onu "Prajayapati" – Bütün Dünyanın Tanrısının çoxsaylı təcəssümlərindən biri hesab edirdilər. Birma əfsanəsində deyilir ki, bir dəfə Buddaya böyük manqo meyvəsi gətirmişdilər. Onun ən sevimli tələbələrindən biri Ananda, müəllimi üçün onu kəsmişdi. Manqonu yeyəndən sonra, Budda onun çəyirdəyini Verdi və onun basdırılması lazım olan yeri ona göstərdi. Ananda müəlliminin istəyini yerinə yetirdi və bu zaman Budda öz əllərini yuyaraq, basdırılan yeri suladı. Dərhal çoxlu sayda gül və meyvələrlə dolu gözəl bir ağac yetişdi. Budda hər səhər ağacın yanına gəlirdi, manqo meyvəsini deşir və onun şirəsini içirdi, hansıkı onun əhval-ruhiyyəsini yüksəldir və müdriklik verirdi.
Hindistanda hələ də yeni binanın inşası zamanı, onun özülünə uzun mismarla fundamentə vurulan manqo qoyulması adəti mövcuddur. Bu yolla manqo evin bütün gələcək sakinlərinin müdafiəsinin və çiçəklənməsinin təminatçısı kimi qəbul olunur.
Manqo şirəsi
Manqoda həddən artıq çoxlu miqdarda dəmir olduğundan, o, anemiyanın müalicə vasitələrindən biridir və hamiləlik və menstruasiya zamanı qadınlar üçün çox faydalıdır. Əzələ qıc olmasından, stress və ürəklə bağlı problemlərdən əziyyət çəkən insanlar manqo şirəsindəki kalium və maqniumun yüksək tərkibindən faydalana bilərlər. Manqo şirəsi dəriyə və saçlara nəmləndirici, qidalandırıcı, reqenrasiya və mühafizəedici təsirə malikdir.
Vətəni Birma, Şərqi Hindistan və Himalay dağlarının ətəkləridir. Dünyada hər il 16 milyon ton manqo istehsal edilir ki, bunun da 65%-i Hindistanın payına düşür. Manqo çəyirdəkli meyvələr qrupuna aiddir. Hər meyvənin daxilində iri çəyirdəyi olur. Qabığı sıx və hamardır. Meyvələrinin uzunluğu 8-24 sm, diametri 5-10 sm olmaqla bir ədədinin kütləsi 250-118 400 qr, bəzi hallarda 2-3 kq olur. Forması yumru, yumurtavari və uzunsovdur. Qabığının rəngi yaşıl, yaşılımtıl-sarı, narıncı, çəhrayı, qırmızı və qarışıq olur. Ətliyi sarı və açıq narıncı rəngdə, şirəli, turşa- şirin və sortundan asılı olaraq az və ya çox lifli olur. Dad və ətri o qədər yaxşıdır ki, ona "Bütün meyvələrin şahı" adı verilmişdir. Dünyada 1500 manqo sortu vardır və bütün sortlar 4 qrupa bölünür. Florida sortlarına Haden, Tommy Atkins, Kent; Hindistan sortlarından Alphonso, Mulgoba, Bombay, Bangalora, Pairi, Him Sagar; Filippin sortlarından Carabao, Pico, Pathiri, Aroomanis; Cənubi Hindistan sortlarından Julie, Amelie, Peter göstərilə bilər.
Manqonun tərkibində 80-83% su, 10-16% şəkər (o cümlədən 0,5-1,5% qlükoza, 2-4% fruktoza, 7-11% saxaroza), 0,4-0,8% zülal, 0,2- 0,5% üzvi turşu, 0,3-0,5% minerallı maddə, 0,1-0,4% lipidlər, 20-50 mq% C vitamini, 2-10 mq% karotin vardır. Manqo çox ətirli meyvədir. 100 qr-ı 56 kkal və ya 236 kCoul enerji verir
İstinadlar
- Linney K. Genera plantarum eorumque characteres naturales, secundum numerum figuram, situm, & proportionem omnium fructificationis partium. 5 Stokholm: 1754. S. 93. doi:10.5962/BHL.TITLE.746
- Linnaeus C. Species Plantarum (lat.): Exhibentes plantas rite cognitas ad genera relatas. 1753. C. 1. S. 200.
- Əhmədov Ə-C.İ., Əliyev N.T. Meyvə və tərəvəzin əmtəəşünaslığı. Ali məktəb tələbələri üçün dərslik. Bakı, ADIU-nin nəşriyyatı, 2009.
Həmçinin bax
wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, tarixi, endir, indir, yukle, izlə, izle, mobil, telefon ucun, azeri, azəri, azerbaycanca, azərbaycanca, sayt, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, haqqında, haqqinda, məlumat, melumat, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar, android, ios, apple, samsung, iphone, pc, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, web, computer, komputer
Bu adin diger istifade formalari ucun bax Manqo Manqo lat Mangifera bitkiler aleminin sabunagacicicekliler destesinin sumaqkimiler fesilesine aid bitki cinsi ManqoElmi tesnifatDomen EukariotlarKlad DiaphoretickesRanqsiz ArxeplastidlerAlem BitkilerKlad StreptofitlerKlad EmbryophytesKlad Klad Klad Toxumlu bitkilerKlad Cicekli bitkilerKlad Klad Klad Klad RosidsKlad Deste SabunagaciciceklilerFesile SumaqkimilerYarimfesile Cins ManqoBeynelxalq elmi adiMangifera L 1753Sekil axtarisiITIS 28802NCBI 23461EOL 61090YayilmasiIlk vaxtlar cinse aid novler Hindistanin Assam statinda ve Myanma dovletinin rutubetli tropik meselerinde yayilmisdi Hazirda ise bir cox olkelerde ABS Meksika CXR de Cenubi Amerika olkelerinde Merkezi Amerika olkelerinde Afrikanin tropik qursaqlarinda meselen Keniyada ve Kot d Ivuarda bir cox Asiya olkelerinde Tayland Filippin elece de Avstraliyada yetisdirilir Cicek acmis manqo agaci Kerala Hindistan NovleriMangifera acutigemma Mangifera altissima Mangifera andamanica Mangifera austroindica Mangifera austro yunnanensis Mangifera blommesteinii Mangifera bullata Mangifera caesia Mangifera campnospermoides Mangifera casturi Mangifera collina Mangifera dewildei Mangifera dongnaiensis Mangifera flava Mangifera foetida Mangifera gracilipes Mangifera hiemalis Mangifera lalijiwa Mangifera indica Mangifera macrocarpa Mangifera magnifica Mangifera minutifolia Mangifera monandra Mangifera nicobarica Mangifera odorata Mangifera orophila Mangifera pajang Mangifera paludosa Mangifera parvifolia Mangifera pedicellata Mangifera pentandra Mangifera persiciformis Mangifera rubropetala Mangifera rufocostata Mangifera siamensis Mangifera similis Mangifera sumbawaensis Mangifera superba Mangifera sylvatica Mangifera taipa Mangifera transversalis Mangifera zeylanicaEfsanesiHindliler onu Prajayapati Butun Dunyanin Tanrisinin coxsayli tecessumlerinden biri hesab edirdiler Birma efsanesinde deyilir ki bir defe Buddaya boyuk manqo meyvesi getirmisdiler Onun en sevimli telebelerinden biri Ananda muellimi ucun onu kesmisdi Manqonu yeyenden sonra Budda onun ceyirdeyini Verdi ve onun basdirilmasi lazim olan yeri ona gosterdi Ananda muelliminin isteyini yerine yetirdi ve bu zaman Budda oz ellerini yuyaraq basdirilan yeri suladi Derhal coxlu sayda gul ve meyvelerle dolu gozel bir agac yetisdi Budda her seher agacin yanina gelirdi manqo meyvesini desir ve onun siresini icirdi hansiki onun ehval ruhiyyesini yukseldir ve mudriklik verirdi Hindistanda hele de yeni binanin insasi zamani onun ozulune uzun mismarla fundamente vurulan manqo qoyulmasi adeti movcuddur Bu yolla manqo evin butun gelecek sakinlerinin mudafiesinin ve ciceklenmesinin teminatcisi kimi qebul olunur Manqo siresiManqo agaci Manqoda hedden artiq coxlu miqdarda demir oldugundan o anemiyanin mualice vasitelerinden biridir ve hamilelik ve menstruasiya zamani qadinlar ucun cox faydalidir Ezele qic olmasindan stress ve urekle bagli problemlerden eziyyet ceken insanlar manqo siresindeki kalium ve maqniumun yuksek terkibinden faydalana bilerler Manqo siresi deriye ve saclara nemlendirici qidalandirici reqenrasiya ve muhafizeedici tesire malikdir Veteni Birma Serqi Hindistan ve Himalay daglarinin etekleridir Dunyada her il 16 milyon ton manqo istehsal edilir ki bunun da 65 i Hindistanin payina dusur Manqo ceyirdekli meyveler qrupuna aiddir Her meyvenin daxilinde iri ceyirdeyi olur Qabigi six ve hamardir Meyvelerinin uzunlugu 8 24 sm diametri 5 10 sm olmaqla bir ededinin kutlesi 250 118 400 qr bezi hallarda 2 3 kq olur Formasi yumru yumurtavari ve uzunsovdur Qabiginin rengi yasil yasilimtil sari narinci cehrayi qirmizi ve qarisiq olur Etliyi sari ve aciq narinci rengde sireli tursa sirin ve sortundan asili olaraq az ve ya cox lifli olur Dad ve etri o qeder yaxsidir ki ona Butun meyvelerin sahi adi verilmisdir Dunyada 1500 manqo sortu vardir ve butun sortlar 4 qrupa bolunur Florida sortlarina Haden Tommy Atkins Kent Hindistan sortlarindan Alphonso Mulgoba Bombay Bangalora Pairi Him Sagar Filippin sortlarindan Carabao Pico Pathiri Aroomanis Cenubi Hindistan sortlarindan Julie Amelie Peter gosterile biler Manqonun terkibinde 80 83 su 10 16 seker o cumleden 0 5 1 5 qlukoza 2 4 fruktoza 7 11 saxaroza 0 4 0 8 zulal 0 2 0 5 uzvi tursu 0 3 0 5 mineralli madde 0 1 0 4 lipidler 20 50 mq C vitamini 2 10 mq karotin vardir Manqo cox etirli meyvedir 100 qr i 56 kkal ve ya 236 kCoul enerji verirIstinadlarLinney K Genera plantarum eorumque characteres naturales secundum numerum figuram situm amp proportionem omnium fructificationis partium 5 Stokholm 1754 S 93 doi 10 5962 BHL TITLE 746 Linnaeus C Species Plantarum lat Exhibentes plantas rite cognitas ad genera relatas 1753 C 1 S 200 Ehmedov E C I Eliyev N T Meyve ve terevezin emteesunasligi Ali mekteb telebeleri ucun derslik Baki ADIU nin nesriyyati 2009 Hemcinin bax