Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
II Filipp(yun. Φίλιππος Β', E.ə. 382-E.ə. 336) — e.ə. 359—e.ə. 336-cı illərdə hakimiyyətdə olmuş Makedoniya çarı.
| Makedoniyalı II Filip | |
|---|---|
| q.yun. Φίλιππος Β΄ | |
 | |
| Şəxsi məlumatlar | |
| Doğum tarixi | ən tezi və ən geci e.ə. 382 |
| Doğum yeri |
|
| Vəfat tarixi | e.ə. 336[…] |
| Fəaliyyəti | monarx |
| Uşaqları | |
| Dini | Qədim Yunanıstan dini |
| Hərbi xidmət | |
| Döyüşlər | |
 Vikianbarda əlaqəli mediafayllar | |
Həyatı
Hakimiyyəti
Makedoniyada vəziyyət II Filippin (e.ə. 359-336) hakimiyyəti illərində stabilləşir və qüdrətli monarxiya yaranır. II Filipp tərəfindən həyata keçirilmiş siyasi-hərbi islahatlar nəticəsində orduda başlıca rol falanqaya verilmişdi. Bir-birinin arxasında 16 sıra ilə düzülmüş, qılınc, qalxan və iki metrlik nizələrlə silahlanmış Makedoniya falanqası o dövrkü hərbi qaydanın ən mükəmməl nümunəsi hesab edilirdi. Qalxanlarla mühafizə olunub, uzun nizələrlə düşməndən özünü qoruyan Makedoniya falanqasının hücumu düşməndə vahimə yaradırdı. Ağır silahla silahlanmış süvari alayları isə ictimai tərkibi etibarı ilə Makedoniya zadəganlarından ibarət idi. Makedoniya falanqalarının sağ və sol cinahında duran yüngül silahlı piyada və atlı alaylar falanqanı düşmənin mühasirəyə almasından müdafiə edirdi. Bu muzdlu alaylar tərkib etibarı ilə yunan, Frakiya, İlliriya və başqa tayfaların nümayəndələrindən ibarət olmuşdu. Make¬doniya qoşununda döyüş texnikasından – taran və katapultadan da məharətlə istifadə edilirdi.
II Filippin islahatları içərisində iqtisadi islahatın da böyük əhəmiyyəti var idi. Makedoniya çarı Strimon çayı yaxınlığındakı qızıl və gümüş mədənlərini ələ keçirməklə böyük sərvət sahibi olmuş və ildə 1000 talant qızıldan artıq gəlir əldə etmişdi. Tədricən Makedoniya pul vahidləri olan qızıl və gümüş sikkələr Aralıq dənizinin şərq rayonlarında həqiqi mübadilə vahidinə çevrilərək İran darikləri (qızıl pul vahidi) ilə paralel olaraq işlədilməyə başlanmışdı.
II Filippin iqtisadi islahatı ölkənin ticarət əlaqələrinin inkişafına xeyli təkan vermiş, əldə edilmiş pul vəsaitləri Makedoniya ordusunun gələcək hərbi müvəffəqiyyətlərində böyük rol oynamışdı. Digər tərəfdən ticarətin inkişafı Makedoniyanın beynəlxalq əlaqələrinin güclənməsinə də müsbət təsir göstərmişdi.
II Filip tərəfindən qüdrətli ordunun yaradılması və çoxlu sərvətlərin əldə edilməsi Makedoniyanın işğalçılıq siyasətinə təkan vermişdi. II Filippin planlarında dənizə çıxmaq və Yunan polislərinin tabe edilməsi mühüm yer tuturdu. Qısa müddətdə Makedoniya dəniz sahilindəki Amfipola və Frakiyanın dəniz sahili rayonlarının çoxuna sahib olur və bununla da əslində qüdrətli dəniz dövlətinə çevrilir. II Filippin malik olduğu donanma öz döyüşkənliyi və gücü ilə seçilirdi. Bu donanmanın köməyi ilə Makedoniya quru döyüşlərində də böyük uğurlar qazanmışdı.
II Filippin xarici siyasət uğurları ona Yunanıstanın daxili işlərinə qarışmaq imkanı vermişdi. Bunun üçün bəhanə lazım idi ki, e.ə. 355-ci ildə "müqəddəs müharibə"nin başlanması nəticəsində belə bəhanə əldə edildi. Məlum olduğu kimi, yunan şəhərləri arasında münaqişələr mütəmadi xarakter daşıyırdı və mübahisələrin başlıca səbəbi torpaq və sərhəd məsələləri ilə bağlı olmuşdu. Bu qəbildən olan münaqişələrdən biri də e.ə. 355-ci ildə Fiv və Fokida arasında olmuşdu. Münaqişəyə səbəb fokidalıların Delfi məbədi torpaqlarını şumlaması olmuşdu. Fivin və onun müttəfiqlərinin ittihamına cavab olaraq fokidalılar gözlənilmədən Delfiyə hücum etdilər və 10.000 talanta malik olan Apollon məbədinin xəzinəsini ələ keçirdilər. Qısa müddət ərzində bu ixtilaf ümumellin xarakteri almış və on il davam etmiş "müqəddəs müharibə"yə çevrilmişdi. Münaqişədə II Filipp fivlilərin tərəfindən keçir, fokidalıları və onların mütəffiqlərini məğlub edir. "Müqəddəs müharibə"də Makedoniya çarının əldə etdiyi qələbə ona Şimali Elladada möhkəmlənmək imkanı vermişdi. Filippin işğalçılıq siyasəti bütün yunan polislərini təşvişə salmağa başlamışdı.
Tədricən Yunanıstanda Makedoniyaya qarşı siyasi ittifaq formalaşmağa başlamışdı ki, bu ittifaqa Afina başçılıq edirdi. Afina demokratiyasının rəhbəri qədim yunan dövrünün görkəmli siyasi xadimlərindən və natiqlərindən olan Demosfen idi. Lakin yunan polisləri arasında həmrəyliyin olmaması Demosfenə II Filipə qarşı uğurla mübarizə aparmağa imkan vermirdi. Makedoniya diplomatiyası Yunan şəhərləri arasında narazılığı bir qədər də gücləndirir, Oliqarxiyanı öz tərəfinə çəkməklə antimakedoniya partiyasının mövqelərini sarsıdırdı. II Filipin başlıca siyasi vasitəsi pulun gücü ilə hakim siniflərin seçilmiş nümayəndələrini ələ almaq yunan şəhərləri arasındakı mübarizədə həmişə zəifin tərəfində durmaqdan ibarət idi.
Makedoniya və antimakedoniya partiyaları arasında hərbi-siyasi mübarizə Afinada xüsusilə şiddətli forma almışdı. Afinada Makedoniya partiyasının başında dövrün görkəmli xadimləri olan Esxin, İsokrat, Filokrat, Fokion və başqaları dururdular. Bu partiyanın tərəfdarları Yunanıstanda normal iqtisadi və siyasi həyatı bərpa etmək üçün nəyin bahasına olursa-olsun yunan polislərini birləşdirmək, bununla da İrana qarşı mübarizədə zərbə qüvvəsi yaratmaq, yunan sənətkarlığı və ticarəti üçün meydan əldə etməklə yanaşı Yunanıstanı "artıq adamlardan" (şəhər yoxsullarından) qurtarmaq istəyirdilər. Makedoniya partiyası liderlərinin fikrincə, Yunanıstanı birləşdirib İrana qarşı şərq yürüşünə apara biləcək yeganə qüvvə II Filipp idi.
Demosfen də Yunanıstanın birləşdirilməsi tərəfdarı idi. Lakin o, II Filippin ətrafında deyil, II Filippə qarşı birləşməyin tərəfdarı idi. Lakin, yunan polisləri daxilindəki parçalanma buna imkan vermirdi. Yaranmış şəraitdən istifadə edən II Filipp e.ə. 348-ci ildə Olinf şəhərini tutaraq əhalisinin xeyli hissəsini qul edib satır, bir hissəsini ilə qırır. E.ə. 346-cı ildə yunan şəhərləri ilə Filokrat sülhü imzalanır. Sazişə görə Afina böyük itki verir, II Filipp isə Orta Yunanıstanın açarı olan Fermopil keçidini ələ keçirərək Delfi Amfiktioniyasının üzvü olur. Lakin bu uğurlar uzun sürmür, belə ki, e.ə. 340-cı ildə bizans yaxınlığındakı dəniz döyüşündə Yunan şəhərlərinin birləşmiş donanması II Filippi ağır məğlubiyyətə uğradır.
Lakin Bizans məğlubiyyətinin əvəzini çıxmaq və itirilmiş hərbi nüfuzunu bərpa etmək üçün II Filipp skif çarı Atey ilə müharibəyə başlasa da döyüş əməliyyatları gah bu, gah da qarşı tərəfin üstünlüyü ilə səciyyələnən yorucu müharibə xarakteri alır və makedoniyalilara uğur gətirmir. II Filip yenidən diqqəti diplomatiyaya yönəldir və müttəfiqlər arası münasibətləri pozmaq üçün intriqaya əl atır ki, bunun nəticələri özünü çox da gözlətmir. E.ə. 339-cu ildə yunan şəhər-dövlətləri arasında başlanmış ikinci "müqəddəs müharibə"də iştirak edən II Filipp qısa müddətə Orta Yunanıstanda möhkəmlənir və itirilmiş mövqelərini bərpa etməyə müvəffəq olur. Bu isə yenidən yunan şəhərlərini II Filippə qarşı birləşməyə vadar edir. Afina, Fiv, Korinf və başqa şəhərlər II Filippə qarşı koalisiya yaradır, böyük qoşun toplayaraq Makedoniya ilə müharibəyə hazırlaşırlar. E.ə. 338-ci ilin payızında Beotiyadakı Xeroneya şəhəri yaxınlığındakı döyüşdə Fiv və Afina qoşunlarının zərbə qüvvəsi darmadağın edilir. Qüvvələr arasında təxmini bərabərliyin olmasına baxmayaraq (Filippin 30 min piyada, 2 min süvari qoşunu var idi, müttəfiqlərin qoşunlarının sayı isə bir qədər artıq idi)qələbə sayla yox, bacarıqla əldə edilir. Döyüşdə II Filippin oğlu 18 yaşlı İsgəndər ordunun sol cinahına komandanlıq edirdi. II Filipp sonralar demişdi ki, Xeroneya döyüşü zamanı İskəndər mənim sol cinahımda idi, lakin sağ əlim idi. Onun sol cinahdan başladığı hücum mənim mərkəz və sağ cinahdakı qələbəmə gətirib çıxardı və bununla da yunan polislərinin birləşmiş qüvvələri əvvəlcə geri oturuldu, sonra isə darmadağın edildi.
Xeroneya döyüşü Yunanıstanın tarixi taleyində böyük dönüşə səbəb oldu. Mənbələrdə deyilirdi ki, Xeroneya döyüşündə həlak olanların cəsədlərinin yığılıb basdırılması ilə Yunanıstanın da istiqlaliyyəti və azadlığı da dəfn edildi. Bununla da bütün Yunanıstan II Filippin hakimiyyəti altına düşdü. Yunan dövlətlərinin çoxunda hakimiyyət başına Makedoniya tərəfdarları olan oliqarxlar gəlirlər və e.ə. 337-ci ildə Korinfdə bütün yunan dövlətlərinin və Makedo-niyanın iştirak etdiyi sinedrion (ümumi iclas) adlanan məşhur Panellin konqresi çağrılır. Konqres ümumi sülh elan edir, yunan şəhərləri arasında müharibələr qadağan olunur və Panellin ittifaqı təsis olunur. Konqresdə qəbul edilmiş bir sıra yeniliklərin içərisində İrana müharibə elan edilməsi mühüm yer tuturdu. Konqresdən sonra II Filipp Panellin ittifaqının hegomonu olur. II Filipp bütün Eladanı siyasi cəhətdən birləşdirə bilmiş, bununla da faktiki olaraq Yunanıstan Makedoniya¬nın hegomonluğu altına keçmişdi.
Yunan şəhər-polisləri arasında davam edən müharibələr onları zəiflədir, ayrı-ayrı polislərin hegomonluq cəhdləri isə onlara qarşı digər polislərin koalisiyasının yaranmasına səbəb olurdu ki, nəticədə bir neçə yunan dövləti aparıcı qüvvəyə çevrilə bilmirdi. Makedoniyanın üstünlüyü onda idi ki, burada quldarlıq cəmiyyətinin ziddiyyətləri hələ bir o qədər kəskin xarakter almamışdı. Bu da Makedoniyanın Yunanıstan üzərində üstünlüyünü təmin etdi. Makedoniyanın qələbəsinin səbəblərindən digəri onun qüdrətli orduya malik olması və dövlətin başında II Filipp kimi mahir diplomat və görkəmli sərkərdənin durması idi.
II Filipp Yunanıstanın birləşdirilməsi uğrunda mübarizədə bütün vasitələrdən, diplomatiyadan, hərbi gücdən, intriqadan və pulun köməyindən məharətlə istifadə edirdi. O, bəzən kinayə, bəzən də obrazlı şəkildə deyirdi ki, "qızıl yüklənmiş uzunqulağın dunyada aşıb-keçə bilmədiyi qala divarları yoxdur". Məlum olduğu kimi, yunan şəhərlərinin hamısında Makedoniya tərəfdarları var idi və II Filipp onların yardımından hərtərəfli şəkildə istifadə etməyi bacarırdı. Öz tərəfdarları vasitəsilə hər hansı polisin elitası satın alınır, bu isə şəhərin ictimai həyatına təsir göstərir, hətta Makedoniya ordusu hücuma keçəndə şəhərin qala qapıları onların əli ilə açılırdı. Hər hansı şəhər tutulduqdan sonra II Filipp şəhərin əhalsinin ümumi yığıncağını çağırır və çıxış edərək baş verənlərlə bağlı əhalini məlumatlandırırdı. Şəhər əhalisi isə xəyanətkarların cəzalandırıl¬masını tələb etdikdə, onları hamının gözü qarşısında edam etdirir və edam olunmuşların əmlakını ələ keçirməklə bir növ müharibənin xərcini ödəyirdi.
II Filippin Şərq yürüşü e.ə. 336-cı ildə başlanır. Makedoniya sərkərdələrindən Parmenion və Attalın başçılıq etdiyi yunan ordusu Kiçik Asiyaya daxil olur. Lakin Makedoniyada baş vermiş hadisələr tezliklə yürüşün dayandırılmasına səbəb olur. Belə ki, hələ e.ə. 337-ci ildə II Filipp özünün birinci arvadı – İsgəndərin anası Olimpiadadan ayrılmış və Makedoniya zadəganlarının nəslindən olan Kleopatra ilə evlənmişdi. Olimpiada isə qardaşı Epir çarı Aleksandrın sarayına qayıtmışdı. Lakin e.ə. 336-cı ildə II Filipp qızının toy məclisində mühafizəçilərindən Pavsani tərəfindən öldürülür. Ölümün səbəbləri ilə bağlı müxtəlif versiyaların olmasına baxmayaraq, ehtimal ki, İran şahı III Daranın bu məsələdə əli olmuşdur.
Ədəbiyyat
- Вестник Древней Истории. М., 1952 -1970
- Геродот. История в девяти книгах. Л., 1972
- История Александра Македонского. М., 1971
- История Дипломатии, изд. II, т.1. М., 1959
- История Древнего Мира. В 3-х т.2. М., 1989
- История Древней Греции / Под ред. В.И.Авдиева, А.Г. Бокщанина, Н.Н.Пикуса. М., 1971
- Программа курса "История Древнего Мира". М., 1981
- Хрестоматия по истории Древнего мира / Под редакции В.Г.Боруховича. Саратов, 197
İstinadlar
- Encyclopædia Universalis (fr.). Encyclopædia Britannica.
- Philip II of Macedon // World History Encyclopedia (ing.). 2009.
- Любкер Ф. Arrhidaeus (rus.). // Реальный словарь классических древностей по Любкеру / под ред. Ф. Ф. Зелинский, А. И. Георгиевский, М. С. Куторга, Ф. Гельбке, П. В. Никитин, В. А. Канский, пер. А. Д. Вейсман, Ф. Гельбке, Л. А. Георгиевский, А. И. Давиденков, В. А. Канский, П. В. Никитин, И. А. Смирнов, Э. А. Верт, О. Ю. Клеменчич, Н. В. Рубинский СПб: Общество классической филологии и педагогики, 1885. С. 160.
- Александр Великий (rus.). // Военная энциклопедия СПб: Иван Дмитриевич Сытин, 1911. Т. 1. С. 284–291.
- Любкер Ф. Olympias (rus.). // Реальный словарь классических древностей по Любкеру / под ред. Ф. Ф. Зелинский, А. И. Георгиевский, М. С. Куторга, Ф. Гельбке, П. В. Никитин, В. А. Канский, пер. А. Д. Вейсман, Ф. Гельбке, Л. А. Георгиевский, А. И. Давиденков, В. А. Канский, П. В. Никитин, И. А. Смирнов, Э. А. Верт, О. Ю. Клеменчич, Н. В. Рубинский СПб: Общество классической филологии и педагогики, 1885. С. 950–951.
- Любкер Ф. Philippus (rus.). // Реальный словарь классических древностей по Любкеру / под ред. Ф. Ф. Зелинский, А. И. Георгиевский, М. С. Куторга, Ф. Гельбке, П. В. Никитин, В. А. Канский, пер. А. Д. Вейсман, Ф. Гельбке, Л. А. Георгиевский, А. И. Давиденков, В. А. Канский, П. В. Никитин, И. А. Смирнов, Э. А. Верт, О. Ю. Клеменчич, Н. В. Рубинский СПб: Общество классической филологии и педагогики, 1885. С. 1027–1029.
- Filip II de Macedònia // Gran Enciclopèdia Catalana (kat.). Grup Enciclopèdia, 1968.
Həmçinin bax
Xarici keçidlər
- Юстин 2006-05-19 at the Wayback Machine, Эпитома сочинения Помпея Трога "История Филиппа", Кн. VII
- Филип 2 Македонски
- Реконструкции Гробницы II (Филиппа)
- Документальный фильм - Жертвоприношение. Жизнь и смерть македонского царя Филиппа II - студия макто 2011-09-15 at the Wayback Machine
wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, tarixi, endir, indir, yukle, izlə, izle, mobil, telefon ucun, azeri, azəri, azerbaycanca, azərbaycanca, sayt, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, haqqında, haqqinda, məlumat, melumat, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar, android, ios, apple, samsung, iphone, pc, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, web, computer, komputer
Bu adin diger istifade formalari ucun bax II Filipp II Filipp yun Filippos B E e 382 E e 336 e e 359 e e 336 ci illerde hakimiyyetde olmus Makedoniya cari Makedoniyali II Filipq yun Filippos B Sexsi melumatlarDogum tarixi en tezi ve en geci e e 382Dogum yeri bilinmirVefat tarixi e e 336 Fealiyyeti monarxUsaqlari III Filip Makedoniyali Isgender Dini Qedim Yunanistan diniHerbi xidmetDoyusler Xeroneya doyusu e e 338 Vikianbarda elaqeli mediafayllarHeyatiHakimiyyetiMakedoniyada veziyyet II Filippin e e 359 336 hakimiyyeti illerinde stabillesir ve qudretli monarxiya yaranir II Filipp terefinden heyata kecirilmis siyasi herbi islahatlar neticesinde orduda baslica rol falanqaya verilmisdi Bir birinin arxasinda 16 sira ile duzulmus qilinc qalxan ve iki metrlik nizelerle silahlanmis Makedoniya falanqasi o dovrku herbi qaydanin en mukemmel numunesi hesab edilirdi Qalxanlarla muhafize olunub uzun nizelerle dusmenden ozunu qoruyan Makedoniya falanqasinin hucumu dusmende vahime yaradirdi Agir silahla silahlanmis suvari alaylari ise ictimai terkibi etibari ile Makedoniya zadeganlarindan ibaret idi Makedoniya falanqalarinin sag ve sol cinahinda duran yungul silahli piyada ve atli alaylar falanqani dusmenin muhasireye almasindan mudafie edirdi Bu muzdlu alaylar terkib etibari ile yunan Frakiya Illiriya ve basqa tayfalarin numayendelerinden ibaret olmusdu Make doniya qosununda doyus texnikasindan taran ve katapultadan da meharetle istifade edilirdi II Filippin islahatlari icerisinde iqtisadi islahatin da boyuk ehemiyyeti var idi Makedoniya cari Strimon cayi yaxinligindaki qizil ve gumus medenlerini ele kecirmekle boyuk servet sahibi olmus ve ilde 1000 talant qizildan artiq gelir elde etmisdi Tedricen Makedoniya pul vahidleri olan qizil ve gumus sikkeler Araliq denizinin serq rayonlarinda heqiqi mubadile vahidine cevrilerek Iran darikleri qizil pul vahidi ile paralel olaraq isledilmeye baslanmisdi II Filippin iqtisadi islahati olkenin ticaret elaqelerinin inkisafina xeyli tekan vermis elde edilmis pul vesaitleri Makedoniya ordusunun gelecek herbi muveffeqiyyetlerinde boyuk rol oynamisdi Diger terefden ticaretin inkisafi Makedoniyanin beynelxalq elaqelerinin guclenmesine de musbet tesir gostermisdi II Filip terefinden qudretli ordunun yaradilmasi ve coxlu servetlerin elde edilmesi Makedoniyanin isgalciliq siyasetine tekan vermisdi II Filippin planlarinda denize cixmaq ve Yunan polislerinin tabe edilmesi muhum yer tuturdu Qisa muddetde Makedoniya deniz sahilindeki Amfipola ve Frakiyanin deniz sahili rayonlarinin coxuna sahib olur ve bununla da eslinde qudretli deniz dovletine cevrilir II Filippin malik oldugu donanma oz doyuskenliyi ve gucu ile secilirdi Bu donanmanin komeyi ile Makedoniya quru doyuslerinde de boyuk ugurlar qazanmisdi II Filippin xarici siyaset ugurlari ona Yunanistanin daxili islerine qarismaq imkani vermisdi Bunun ucun behane lazim idi ki e e 355 ci ilde muqeddes muharibe nin baslanmasi neticesinde bele behane elde edildi Melum oldugu kimi yunan seherleri arasinda munaqiseler mutemadi xarakter dasiyirdi ve mubahiselerin baslica sebebi torpaq ve serhed meseleleri ile bagli olmusdu Bu qebilden olan munaqiselerden biri de e e 355 ci ilde Fiv ve Fokida arasinda olmusdu Munaqiseye sebeb fokidalilarin Delfi mebedi torpaqlarini sumlamasi olmusdu Fivin ve onun muttefiqlerinin ittihamina cavab olaraq fokidalilar gozlenilmeden Delfiye hucum etdiler ve 10 000 talanta malik olan Apollon mebedinin xezinesini ele kecirdiler Qisa muddet erzinde bu ixtilaf umumellin xarakteri almis ve on il davam etmis muqeddes muharibe ye cevrilmisdi Munaqisede II Filipp fivlilerin terefinden kecir fokidalilari ve onlarin muteffiqlerini meglub edir Muqeddes muharibe de Makedoniya carinin elde etdiyi qelebe ona Simali Elladada mohkemlenmek imkani vermisdi Filippin isgalciliq siyaseti butun yunan polislerini tesvise salmaga baslamisdi Tedricen Yunanistanda Makedoniyaya qarsi siyasi ittifaq formalasmaga baslamisdi ki bu ittifaqa Afina basciliq edirdi Afina demokratiyasinin rehberi qedim yunan dovrunun gorkemli siyasi xadimlerinden ve natiqlerinden olan Demosfen idi Lakin yunan polisleri arasinda hemreyliyin olmamasi Demosfene II Filipe qarsi ugurla mubarize aparmaga imkan vermirdi Makedoniya diplomatiyasi Yunan seherleri arasinda naraziligi bir qeder de guclendirir Oliqarxiyani oz terefine cekmekle antimakedoniya partiyasinin movqelerini sarsidirdi II Filipin baslica siyasi vasitesi pulun gucu ile hakim siniflerin secilmis numayendelerini ele almaq yunan seherleri arasindaki mubarizede hemise zeifin terefinde durmaqdan ibaret idi Makedoniya ve antimakedoniya partiyalari arasinda herbi siyasi mubarize Afinada xususile siddetli forma almisdi Afinada Makedoniya partiyasinin basinda dovrun gorkemli xadimleri olan Esxin Isokrat Filokrat Fokion ve basqalari dururdular Bu partiyanin terefdarlari Yunanistanda normal iqtisadi ve siyasi heyati berpa etmek ucun neyin bahasina olursa olsun yunan polislerini birlesdirmek bununla da Irana qarsi mubarizede zerbe quvvesi yaratmaq yunan senetkarligi ve ticareti ucun meydan elde etmekle yanasi Yunanistani artiq adamlardan seher yoxsullarindan qurtarmaq isteyirdiler Makedoniya partiyasi liderlerinin fikrince Yunanistani birlesdirib Irana qarsi serq yurusune apara bilecek yegane quvve II Filipp idi Demosfen de Yunanistanin birlesdirilmesi terefdari idi Lakin o II Filippin etrafinda deyil II Filippe qarsi birlesmeyin terefdari idi Lakin yunan polisleri daxilindeki parcalanma buna imkan vermirdi Yaranmis seraitden istifade eden II Filipp e e 348 ci ilde Olinf seherini tutaraq ehalisinin xeyli hissesini qul edib satir bir hissesini ile qirir E e 346 ci ilde yunan seherleri ile Filokrat sulhu imzalanir Sazise gore Afina boyuk itki verir II Filipp ise Orta Yunanistanin acari olan Fermopil kecidini ele kecirerek Delfi Amfiktioniyasinin uzvu olur Lakin bu ugurlar uzun surmur bele ki e e 340 ci ilde bizans yaxinligindaki deniz doyusunde Yunan seherlerinin birlesmis donanmasi II Filippi agir meglubiyyete ugradir Lakin Bizans meglubiyyetinin evezini cixmaq ve itirilmis herbi nufuzunu berpa etmek ucun II Filipp skif cari Atey ile muharibeye baslasa da doyus emeliyyatlari gah bu gah da qarsi terefin ustunluyu ile seciyyelenen yorucu muharibe xarakteri alir ve makedoniyalilara ugur getirmir II Filip yeniden diqqeti diplomatiyaya yoneldir ve muttefiqler arasi munasibetleri pozmaq ucun intriqaya el atir ki bunun neticeleri ozunu cox da gozletmir E e 339 cu ilde yunan seher dovletleri arasinda baslanmis ikinci muqeddes muharibe de istirak eden II Filipp qisa muddete Orta Yunanistanda mohkemlenir ve itirilmis movqelerini berpa etmeye muveffeq olur Bu ise yeniden yunan seherlerini II Filippe qarsi birlesmeye vadar edir Afina Fiv Korinf ve basqa seherler II Filippe qarsi koalisiya yaradir boyuk qosun toplayaraq Makedoniya ile muharibeye hazirlasirlar E e 338 ci ilin payizinda Beotiyadaki Xeroneya seheri yaxinligindaki doyusde Fiv ve Afina qosunlarinin zerbe quvvesi darmadagin edilir Quvveler arasinda texmini beraberliyin olmasina baxmayaraq Filippin 30 min piyada 2 min suvari qosunu var idi muttefiqlerin qosunlarinin sayi ise bir qeder artiq idi qelebe sayla yox bacariqla elde edilir Doyusde II Filippin oglu 18 yasli Isgender ordunun sol cinahina komandanliq edirdi II Filipp sonralar demisdi ki Xeroneya doyusu zamani Iskender menim sol cinahimda idi lakin sag elim idi Onun sol cinahdan basladigi hucum menim merkez ve sag cinahdaki qelebeme getirib cixardi ve bununla da yunan polislerinin birlesmis quvveleri evvelce geri oturuldu sonra ise darmadagin edildi Xeroneya doyusu Yunanistanin tarixi taleyinde boyuk donuse sebeb oldu Menbelerde deyilirdi ki Xeroneya doyusunde helak olanlarin cesedlerinin yigilib basdirilmasi ile Yunanistanin da istiqlaliyyeti ve azadligi da defn edildi Bununla da butun Yunanistan II Filippin hakimiyyeti altina dusdu Yunan dovletlerinin coxunda hakimiyyet basina Makedoniya terefdarlari olan oliqarxlar gelirler ve e e 337 ci ilde Korinfde butun yunan dovletlerinin ve Makedo niyanin istirak etdiyi sinedrion umumi iclas adlanan meshur Panellin konqresi cagrilir Konqres umumi sulh elan edir yunan seherleri arasinda muharibeler qadagan olunur ve Panellin ittifaqi tesis olunur Konqresde qebul edilmis bir sira yeniliklerin icerisinde Irana muharibe elan edilmesi muhum yer tuturdu Konqresden sonra II Filipp Panellin ittifaqinin hegomonu olur II Filipp butun Eladani siyasi cehetden birlesdire bilmis bununla da faktiki olaraq Yunanistan Makedoniya nin hegomonlugu altina kecmisdi Yunan seher polisleri arasinda davam eden muharibeler onlari zeifledir ayri ayri polislerin hegomonluq cehdleri ise onlara qarsi diger polislerin koalisiyasinin yaranmasina sebeb olurdu ki neticede bir nece yunan dovleti aparici quvveye cevrile bilmirdi Makedoniyanin ustunluyu onda idi ki burada quldarliq cemiyyetinin ziddiyyetleri hele bir o qeder keskin xarakter almamisdi Bu da Makedoniyanin Yunanistan uzerinde ustunluyunu temin etdi Makedoniyanin qelebesinin sebeblerinden digeri onun qudretli orduya malik olmasi ve dovletin basinda II Filipp kimi mahir diplomat ve gorkemli serkerdenin durmasi idi II Filipp Yunanistanin birlesdirilmesi ugrunda mubarizede butun vasitelerden diplomatiyadan herbi gucden intriqadan ve pulun komeyinden meharetle istifade edirdi O bezen kinaye bezen de obrazli sekilde deyirdi ki qizil yuklenmis uzunqulagin dunyada asib kece bilmediyi qala divarlari yoxdur Melum oldugu kimi yunan seherlerinin hamisinda Makedoniya terefdarlari var idi ve II Filipp onlarin yardimindan herterefli sekilde istifade etmeyi bacarirdi Oz terefdarlari vasitesile her hansi polisin elitasi satin alinir bu ise seherin ictimai heyatina tesir gosterir hetta Makedoniya ordusu hucuma kecende seherin qala qapilari onlarin eli ile acilirdi Her hansi seher tutulduqdan sonra II Filipp seherin ehalsinin umumi yigincagini cagirir ve cixis ederek bas verenlerle bagli ehalini melumatlandirirdi Seher ehalisi ise xeyanetkarlarin cezalandiril masini teleb etdikde onlari haminin gozu qarsisinda edam etdirir ve edam olunmuslarin emlakini ele kecirmekle bir nov muharibenin xercini odeyirdi II Filippin Serq yurusu e e 336 ci ilde baslanir Makedoniya serkerdelerinden Parmenion ve Attalin basciliq etdiyi yunan ordusu Kicik Asiyaya daxil olur Lakin Makedoniyada bas vermis hadiseler tezlikle yurusun dayandirilmasina sebeb olur Bele ki hele e e 337 ci ilde II Filipp ozunun birinci arvadi Isgenderin anasi Olimpiadadan ayrilmis ve Makedoniya zadeganlarinin neslinden olan Kleopatra ile evlenmisdi Olimpiada ise qardasi Epir cari Aleksandrin sarayina qayitmisdi Lakin e e 336 ci ilde II Filipp qizinin toy meclisinde muhafizecilerinden Pavsani terefinden oldurulur Olumun sebebleri ile bagli muxtelif versiyalarin olmasina baxmayaraq ehtimal ki Iran sahi III Daranin bu meselede eli olmusdur EdebiyyatVestnik Drevnej Istorii M 1952 1970 Gerodot Istoriya v devyati knigah L 1972 Istoriya Aleksandra Makedonskogo M 1971 Istoriya Diplomatii izd II t 1 M 1959 Istoriya Drevnego Mira V 3 h t 2 M 1989 Istoriya Drevnej Grecii Pod red V I Avdieva A G Bokshanina N N Pikusa M 1971 Programma kursa Istoriya Drevnego Mira M 1981 Hrestomatiya po istorii Drevnego mira Pod redakcii V G Boruhovicha Saratov 197IstinadlarEncyclopaedia Universalis fr Encyclopaedia Britannica Philip II of Macedon World History Encyclopedia ing 2009 Lyubker F Arrhidaeus rus Realnyj slovar klassicheskih drevnostej po Lyubkeru pod red F F Zelinskij A I Georgievskij M S Kutorga F Gelbke P V Nikitin V A Kanskij per A D Vejsman F Gelbke L A Georgievskij A I Davidenkov V A Kanskij P V Nikitin I A Smirnov E A Vert O Yu Klemenchich N V Rubinskij SPb Obshestvo klassicheskoj filologii i pedagogiki 1885 S 160 Aleksandr Velikij rus Voennaya enciklopediyaSPb Ivan Dmitrievich Sytin 1911 T 1 S 284 291 Lyubker F Olympias rus Realnyj slovar klassicheskih drevnostej po Lyubkeru pod red F F Zelinskij A I Georgievskij M S Kutorga F Gelbke P V Nikitin V A Kanskij per A D Vejsman F Gelbke L A Georgievskij A I Davidenkov V A Kanskij P V Nikitin I A Smirnov E A Vert O Yu Klemenchich N V Rubinskij SPb Obshestvo klassicheskoj filologii i pedagogiki 1885 S 950 951 Lyubker F Philippus rus Realnyj slovar klassicheskih drevnostej po Lyubkeru pod red F F Zelinskij A I Georgievskij M S Kutorga F Gelbke P V Nikitin V A Kanskij per A D Vejsman F Gelbke L A Georgievskij A I Davidenkov V A Kanskij P V Nikitin I A Smirnov E A Vert O Yu Klemenchich N V Rubinskij SPb Obshestvo klassicheskoj filologii i pedagogiki 1885 S 1027 1029 Filip II de Macedonia Gran Enciclopedia Catalana kat Grup Enciclopedia 1968 Hemcinin baxMakedoniyali IsgenderXarici kecidlerYustin 2006 05 19 at the Wayback Machine Epitoma sochineniya Pompeya Troga Istoriya Filippa Kn VII Filip 2 Makedonski Rekonstrukcii Grobnicy II Filippa Dokumentalnyj film Zhertvoprinoshenie Zhizn i smert makedonskogo carya Filippa II studiya makto 2011 09 15 at the Wayback Machine