Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Bu məqaləni lazımdır. |
Mais Əlihəsən oğlu Şahgəldiyev (19 may 1935, Nuxa – 4 mart 1993, Bakı) — kimyaçı alim, professor, AMEA Aşqarlar Kimyası İnstitutunda sabiq elmi katib və laboratoriya müdiri.
| Mais Şahgəldiyev | |
|---|---|
| Mais Əlihəsən oğlu Şahgəldiyev | |
| Doğum tarixi | 19 may 1935 |
| Doğum yeri | |
| Vəfat tarixi | 4 mart 1993 (57 yaşında) |
| Vəfat yeri | |
| Vətəndaşlığı |  SSRİ→ Azərbaycan |
| Elm sahələri | üzvi kimya, neft kimyası |
| Elmi adı | |
| İş yeri | |
| Təhsili | |
| Mükafatları | |
Həyatı
Mais ƏliHəsən oglu Şahgəldiyev 1935-ci il mayın 19-da Şəki şəhərində ziyalı ailəsində anadan olmuşdur. Görkəmli tarixçi və jurnalist, prof. Əli-Həsən Əbdül-Həsən oğlu Şahgəldiyev (1908 – 1961), Böyük Vətən Müharibə illərində Azərbaycan KP MK-nın kənd təsərrüfatı üzrə katibi işləmiş. Sülh dövründə Bakı Dövlət Universitetində jurnalistika kafedrasının təsisçisi və daimi rəhbəri olmuş, həmçinin Azərbaycan Kommunist Partiyası Mərkəzi Komitəsi yanında Partiya Tarixi İnstitutunun (Sov.İKP MK yanında Marksizm-Leninizm İnstitutunun filialı) direktoru idi. Ana, Savilova Valentina Alekseyevna(1915 – 1988), jurnalsit. 1953-cü ildə 6 saylı məktəbi bitirmişdir.Həmin ildə Moskva şəhərində Kimyəvi Gorunma Hərbi Akakdemiyasına gəbul olunmuşdur. 1956-cı ildə akademiyada yenidən təşkil olunma ilə əlagədər hərbi gulluğa göndərilmiş və həmin ildə hərbdən tərxas olunmuşdur. Həmin illərdə bakirə torpaqların mənimsənilməsində iştirak etmişdir. O, "RFSR Kənd Təsərrüfatında Sosialist Müsabiqəsinin Əlaçısı" fəhri nizamnamə və döş nişanı ilə təltif edilib, eyni zamanda suda batanları xilas etdiyinə görə fəhri nizamnamə və xatirə hədiyyələri ilə təltif edilmişdir.. M.Ə.Şahgəldiyev 1956–60-cı ildə Bakı Dövlət Universitetinin kimya fakultəsinin tələbəsi olmuşdur. İdmanla aktiv şəkildə məşğul olurdu. SSRİ beşnövçülük üzrə idman ustası, Azərbaycan SSR gənclər arasında beşnövçülük üzrə çempionatında çempionu olunmuşdur. 1959–62-ci illərdə Azərbaycan Elmlər Akdemiyası(EA) Neft-Kimya Prosesləri İnstitutunda (NKPİ) texnik və kiçik elmi iççi vəzifələrində çalışmışdır.1962–63-cü illər SSSR-i EA Element-Üzvi Birləşmələr İnstitutunun aspirantı olmuş və ailə ailə vəziyyəti ilə ələqədər Bakıya qayıtmışdır. 1963–65-ci illərdə NKPİ -də baş mühəndis vəzifəsində çalışmışdır. 1965-ci ildə yeni yaradılmış Azərbaycan EA Aşqərlsr Kimyası İnsitutuna keçmiş və orada 1965–1970-ci illərdə baş mühəndis və laboratoriya müdiri işlənmişdir. Bu illər ərzində o, ailə həyatı qurub. Həyat yoldaşı Şahgəldiyeva Tamilla Həmid qızı (1940 – 1986), tarixçi, Kirov muzeyinin direktoru. Evlilikdə iki qız övladı dünyaya gəlib — Leyla və Ceyran Şahgəldiyevalar. M.Ə.Şahgəldiyev 1993-cü il martın 4-də qəflətən vəfat edilmişdir.
Əmək fəaliyyəti
1971–86-cı illərdə AKİ-də "Antimikrob aşqarların sintezi" laboratoriyasının müdiri, 1990–1993 illərdə institutunun elmi katibi və "Qoruyucu Aşqarlar laboraotiyasının müdiri olmuşdur. 1986 – 1987 illərdə Bədən Tərbiyası İnsitutunda "Kimya" kafedrasının müdiri olmuş və biokimyadan mühazirələr oxumuşdur.
Elmi fəaliyyəti və elmi istiqaməti
M.Ə.Şahgəldiyev 1979-cu ildə "Tsikloalkil-, halloidaalkil-aromatik birləşmələrin sintezinin qanunauyğunları və onların kimi tədqiqi" mövzusunda namizədlik, 1991-ci ildə "Oksaza- və diazatsiklanlaırn heterometilləşməsi" mövzusunda doktorluq dissertasiya işinimüdafiə etmiş və həmin ildə "Üzvi kimya" ixtisasları üzrə professor alına layıq görulmuşdür. M.Ə.Şahgəldiyev üzvi kimya və neft-kimyasına dair elmi tədqiqatlar aparmışdır. Onun əsas elmi istiqaməti aromatik karbohidroksillərin alkilləşməsi və aparılan sistematik elmi işlərin nəticəsində bir sıra qanunuyğunlaırn aşqaredilməsindən ibarətdirXüsusilə, elementüzvi birləşmələrin sintezi və onların funksionalxassələrisahəsindəkikərdüyü işlərin çox mühüm nəzəri və təcrubi əhəmiyyəti vardır. M.Ə.Şahgəldiyev tərəfindən kəşf olunan 1.2 (1.3.)-aminalkanolların və ya 1.2. (1.3)- alkilendiaminlərin formaldehid və mütəhərrik hidrogenə malik birləşmələrlə Üç komponentli kondensləşmə-heterotsikəşmə" reaksiyası əvvələrdə məlum olmayan N-heterometilləşmiş 1.3.-oksaza- və ya 1.3.-diazatsiklanların istigamətlənmiş sintez üsuludur. Professor M.Ə.Şahgəldiyev neft məhsulların bioloji zələlənmədən qorunması məqsədi ilə aşqarların sintezi və onun tədqiqi sahəsində geniş elmi-tədqiqat işlərinə rəhbərlik edən alim idi. Heç təsadufi deyildir ki, onun rəhbərlik etdiyi laboratoriya keçmiş SSRi -də bu sahədə aparılan elmi-tədqiqat işlərinin aparıgı müəssisəsi təyin edilmişdir. Onun rəhbərliyi ilə hazırlanan "azin" və "Ukasid" çeşidli antimikrob aşqarları öz səmərələriyinə, antimikrob təsir spektrinə və santiar – gigiyena xüsusiyyətlərinə görəanaloji məqsəd üçün istifadə edilənxarici antimikrob aşqarları geridə qoymuşdur. Bu antimikrob aşqarlarıMDB-nin iri metal emalı müəsisələrində, həmçinin Bakl Məişət Kondisionerləri zavodunda tədbiq edilmişdir. O, həmçinin keçmiş SSRİdə birinci yaradılan İHP – 706 tüstü əlehinə aşqarln müəliflərindən biri idi.
Məqalələri
Professor M.Ə.Şahgəldiyev elmi fəaliyyəti 200-dən çox elmi əsərdə, o cumlədən, 45 müəlliflik şahədatnaməsində öz əksini tapmışdır.
- О строении ароматических эфиров и передаче электронных эффектов через атом кислорода //Tezis//Материалы III Всесоюзной конференции по исследованию строения ароматических соединений
- Об основности ароматических эфиров и передаче электронных эффектов через атом кислорода //Məqalə //Азербайджанский химический журнал, 1972, № 12
- Реакционная способность и строение алкиларилсульфидов// Tezis //Тезисы докладов Х научной сессии Совета по координации научно-исследовательских работ республики, Баку. Изд. "Элм", 1973.
- Потенциал полуволн электрохимического окисления и характер внутримолекулярных взаимодействий в сероорганических соединениях//В книге: Новости полярографии. Рига, изд. "Зинатне", 1975.
- Спектры ЯМР 35Cl алкил(п-хлорфенил)сульфидов и п-хлорфениловых эфиров тиолкарбоновых кислот // Məqalə //Журнал органической химии, 1976, № 5.
- Электронные эффекты в ароматических соединениях элементов VI группы. I. Влияние заместиителей на валентные колебания карбонильной группы в эфирах тиоуксусной S-кислоты // Məqalə // Журнал органической химии, XIV, 1978, № 11
- Антидымная присадка// Müəlliflik şəhadətnaməsi// Авт. Свид. СССР № 264842 (1968), Бюл. Изобр., 1970. № 9
- Стабилизатор биологической деструкции оксиэтилированных алкилфенолов и алкилбензолсульфонатов в сточной воде нефтепромыслов// Müəlliflik şəhadətnaməsi// Авт. Свид. СССР по заявке № 4673403/23–04, 1990.
- α, ω-Бис-[(1,3-оксазациклоалкан-3-ил)метокси]алканы в качестве антимикробных присадок// Müəlliflik şəhadətnaməsi// Авт. Свид. СССР № 1193993 (1985).
- Способ получения биомассы // Авт. Свид. СССР по заявке № 4078190–13 (043876).
- Антимикробная присадка к нефтяным топливам // Авт. Свид. СССР № 1009089 (1981)
- Производные N-метилоксазолидина в качестве антимикробных присадок к смазочно-охлаждающим жидкостям //Авт. Свид. СССР № 1112745 (1984).
- 3-(β-Гидроксиэтил)-1,3-оксазолидин и 3-(β-гидроксиметилоксиметилен)-1,3-оксазолидин в качестве дезинфицирующего средства// Patent //Патент Азерб. Республики № 990156 от 22.10.99
Elmi rəhbərliyi
Onun rəhbərliyi ilə 10 elmlər namizədi yetişdirmişdir.
Mükafatları
Elmin yolunda sərf etdiyi əməyinə görə "Şərəf nişanı" ordeni, "Əmək veteranı" medalı, D.İ.Mendeleylev adına Ümümittifaq Kimya cəmiyyətinin "Birlik" cəmiyyətinin diplomu və tərifnamələrinə layıq götürülmuşdür.
Mənbə
- A.Məhərrəmov, M.Allahverdiyev,R.Əliyev "Azərbaycan kimyaçıları" // "Azərbaycan" nəşriyyatı, 1998.
- A.Məhərrəmov "Azərbaycan kimyaçıları" // Bakı nəşriyyatı, 2017.
wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, tarixi, endir, indir, yukle, izlə, izle, mobil, telefon ucun, azeri, azəri, azerbaycanca, azərbaycanca, sayt, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, haqqında, haqqinda, məlumat, melumat, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar, android, ios, apple, samsung, iphone, pc, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, web, computer, komputer
Bu meqaleni vikilesdirmek lazimdir Lutfen meqaleni umumvikipediya ve redakte qaydalarina uygun sekilde tertib edin Mais Elihesen oglu Sahgeldiyev 19 may 1935 Nuxa 4 mart 1993 Baki kimyaci alim professor AMEA Asqarlar Kimyasi Institutunda sabiq elmi katib ve laboratoriya mudiri Mais SahgeldiyevMais Elihesen oglu SahgeldiyevDogum tarixi 19 may 1935 1935 05 19 Dogum yeri Nuxa Nuxa rayonu Azerbaycan SSR ZSFSR SSRIVefat tarixi 4 mart 1993 1993 03 04 57 yasinda Vefat yeri Baki AzerbaycanVetendasligi SSRI AzerbaycanElm saheleri uzvi kimya neft kimyasiElmi adi professorIs yeri AMEA Asqarlar Kimyasi InstitutuTehsili Baki Dovlet UniversitetiMukafatlariHeyatiMais EliHesen oglu Sahgeldiyev 1935 ci il mayin 19 da Seki seherinde ziyali ailesinde anadan olmusdur Gorkemli tarixci ve jurnalist prof Eli Hesen Ebdul Hesen oglu Sahgeldiyev 1908 1961 Boyuk Veten Muharibe illerinde Azerbaycan KP MK nin kend teserrufati uzre katibi islemis Sulh dovrunde Baki Dovlet Universitetinde jurnalistika kafedrasinin tesiscisi ve daimi rehberi olmus hemcinin Azerbaycan Kommunist Partiyasi Merkezi Komitesi yaninda Partiya Tarixi Institutunun Sov IKP MK yaninda Marksizm Leninizm Institutunun filiali direktoru idi Ana Savilova Valentina Alekseyevna 1915 1988 jurnalsit 1953 cu ilde 6 sayli mektebi bitirmisdir Hemin ilde Moskva seherinde Kimyevi Gorunma Herbi Akakdemiyasina gebul olunmusdur 1956 ci ilde akademiyada yeniden teskil olunma ile elageder herbi gulluga gonderilmis ve hemin ilde herbden terxas olunmusdur Hemin illerde bakire torpaqlarin menimsenilmesinde istirak etmisdir O RFSR Kend Teserrufatinda Sosialist Musabiqesinin Elacisi fehri nizamname ve dos nisani ile teltif edilib eyni zamanda suda batanlari xilas etdiyine gore fehri nizamname ve xatire hediyyeleri ile teltif edilmisdir M E Sahgeldiyev 1956 60 ci ilde Baki Dovlet Universitetinin kimya fakultesinin telebesi olmusdur Idmanla aktiv sekilde mesgul olurdu SSRI besnovculuk uzre idman ustasi Azerbaycan SSR gencler arasinda besnovculuk uzre cempionatinda cempionu olunmusdur 1959 62 ci illerde Azerbaycan Elmler Akdemiyasi EA Neft Kimya Prosesleri Institutunda NKPI texnik ve kicik elmi icci vezifelerinde calismisdir 1962 63 cu iller SSSR i EA Element Uzvi Birlesmeler Institutunun aspiranti olmus ve aile aile veziyyeti ile eleqeder Bakiya qayitmisdir 1963 65 ci illerde NKPI de bas muhendis vezifesinde calismisdir 1965 ci ilde yeni yaradilmis Azerbaycan EA Asqerlsr Kimyasi Insitutuna kecmis ve orada 1965 1970 ci illerde bas muhendis ve laboratoriya mudiri islenmisdir Bu iller erzinde o aile heyati qurub Heyat yoldasi Sahgeldiyeva Tamilla Hemid qizi 1940 1986 tarixci Kirov muzeyinin direktoru Evlilikde iki qiz ovladi dunyaya gelib Leyla ve Ceyran Sahgeldiyevalar M E Sahgeldiyev 1993 cu il martin 4 de qefleten vefat edilmisdir Emek fealiyyeti1971 86 ci illerde AKI de Antimikrob asqarlarin sintezi laboratoriyasinin mudiri 1990 1993 illerde institutunun elmi katibi ve Qoruyucu Asqarlar laboraotiyasinin mudiri olmusdur 1986 1987 illerde Beden Terbiyasi Insitutunda Kimya kafedrasinin mudiri olmus ve biokimyadan muhazireler oxumusdur Elmi fealiyyeti ve elmi istiqametiM E Sahgeldiyev 1979 cu ilde Tsikloalkil halloidaalkil aromatik birlesmelerin sintezinin qanunauygunlari ve onlarin kimi tedqiqi movzusunda namizedlik 1991 ci ilde Oksaza ve diazatsiklanlairn heterometillesmesi movzusunda doktorluq dissertasiya isinimudafie etmis ve hemin ilde Uzvi kimya ixtisaslari uzre professor alina layiq gorulmusdur M E Sahgeldiyev uzvi kimya ve neft kimyasina dair elmi tedqiqatlar aparmisdir Onun esas elmi istiqameti aromatik karbohidroksillerin alkillesmesi ve aparilan sistematik elmi islerin neticesinde bir sira qanunuygunlairn asqaredilmesinden ibaretdirXususile elementuzvi birlesmelerin sintezi ve onlarin funksionalxasselerisahesindekikerduyu islerin cox muhum nezeri ve tecrubi ehemiyyeti vardir M E Sahgeldiyev terefinden kesf olunan 1 2 1 3 aminalkanollarin ve ya 1 2 1 3 alkilendiaminlerin formaldehid ve muteherrik hidrogene malik birlesmelerle Uc komponentli kondenslesme heterotsikesme reaksiyasi evvelerde melum olmayan N heterometillesmis 1 3 oksaza ve ya 1 3 diazatsiklanlarin istigametlenmis sintez usuludur Professor M E Sahgeldiyev neft mehsullarin bioloji zelelenmeden qorunmasi meqsedi ile asqarlarin sintezi ve onun tedqiqi sahesinde genis elmi tedqiqat islerine rehberlik eden alim idi Hec tesadufi deyildir ki onun rehberlik etdiyi laboratoriya kecmis SSRi de bu sahede aparilan elmi tedqiqat islerinin aparigi muessisesi teyin edilmisdir Onun rehberliyi ile hazirlanan azin ve Ukasid cesidli antimikrob asqarlari oz semereleriyine antimikrob tesir spektrine ve santiar gigiyena xususiyyetlerine goreanaloji meqsed ucun istifade edilenxarici antimikrob asqarlari geride qoymusdur Bu antimikrob asqarlariMDB nin iri metal emali muesiselerinde hemcinin Bakl Meiset Kondisionerleri zavodunda tedbiq edilmisdir O hemcinin kecmis SSRIde birinci yaradilan IHP 706 tustu elehine asqarln mueliflerinden biri idi MeqaleleriProfessor M E Sahgeldiyev elmi fealiyyeti 200 den cox elmi eserde o cumleden 45 muelliflik sahedatnamesinde oz eksini tapmisdir O stroenii aromaticheskih efirov i peredache elektronnyh effektov cherez atom kisloroda Tezis Materialy III Vsesoyuznoj konferencii po issledovaniyu stroeniya aromaticheskih soedinenij Ob osnovnosti aromaticheskih efirov i peredache elektronnyh effektov cherez atom kisloroda Meqale Azerbajdzhanskij himicheskij zhurnal 1972 12 Reakcionnaya sposobnost i stroenie alkilarilsulfidov Tezis Tezisy dokladov H nauchnoj sessii Soveta po koordinacii nauchno issledovatelskih rabot respubliki Baku Izd Elm 1973 Potencial poluvoln elektrohimicheskogo okisleniya i harakter vnutrimolekulyarnyh vzaimodejstvij v seroorganicheskih soedineniyah V knige Novosti polyarografii Riga izd Zinatne 1975 Spektry YaMR 35Cl alkil p hlorfenil sulfidov i p hlorfenilovyh efirov tiolkarbonovyh kislot Meqale Zhurnal organicheskoj himii 1976 5 Elektronnye effekty v aromaticheskih soedineniyah elementov VI gruppy I Vliyanie zamestiitelej na valentnye kolebaniya karbonilnoj gruppy v efirah tiouksusnoj S kisloty Meqale Zhurnal organicheskoj himii XIV 1978 11 Antidymnaya prisadka Muelliflik sehadetnamesi Avt Svid SSSR 264842 1968 Byul Izobr 1970 9Stabilizator biologicheskoj destrukcii oksietilirovannyh alkilfenolov i alkilbenzolsulfonatov v stochnoj vode neftepromyslov Muelliflik sehadetnamesi Avt Svid SSSR po zayavke 4673403 23 04 1990 a w Bis 1 3 oksazacikloalkan 3 il metoksi alkany v kachestve antimikrobnyh prisadok Muelliflik sehadetnamesi Avt Svid SSSR 1193993 1985 Sposob polucheniya biomassy Avt Svid SSSR po zayavke 4078190 13 043876 Antimikrobnaya prisadka k neftyanym toplivam Avt Svid SSSR 1009089 1981 Proizvodnye N metiloksazolidina v kachestve antimikrobnyh prisadok k smazochno ohlazhdayushim zhidkostyam Avt Svid SSSR 1112745 1984 3 b Gidroksietil 1 3 oksazolidin i 3 b gidroksimetiloksimetilen 1 3 oksazolidin v kachestve dezinficiruyushego sredstva Patent Patent Azerb Respubliki 990156 ot 22 10 99Elmi rehberliyiOnun rehberliyi ile 10 elmler namizedi yetisdirmisdir MukafatlariElmin yolunda serf etdiyi emeyine gore Seref nisani ordeni Emek veterani medali D I Mendeleylev adina Umumittifaq Kimya cemiyyetinin Birlik cemiyyetinin diplomu ve terifnamelerine layiq goturulmusdur MenbeA Meherremov M Allahverdiyev R Eliyev Azerbaycan kimyacilari Azerbaycan nesriyyati 1998 A Meherremov Azerbaycan kimyacilari Baki nesriyyati 2017