Mahmud Cəlaləddin Paşa (1836–1884)

Mahmud Cəlaləddin Paşa (1836 – 8 may 1884, Taif, Məkkə bölgəsi^[d]) — Osmanlı sultanı Sultan Əbdülməcid, Sultan Əbdüləziz, V Murad və II Əbdülhəmid dönəmlərində müxtəlif vəzifələrdə xidmət etmiş dövlət xadimi.

Mahmud Cəlaləddin Paşa
Topxana müşiri
1876 – 1878
Topxana müşiri
1878 – 1878
Əvvəlki	Əhməd Muxtar Paşa
Şəxsi məlumatlar
Doğum tarixi	1836
Vəfat tarixi	8 may 1884(1884-05-08)
Vəfat yeri	Taif, Məkkə bölgəsi^[d], Səudiyyə Ərəbistanı
Fəaliyyəti	hərbi qulluqçu, siyasətçi
Atası	Əhməd Fəthi Paşa
Anası	Ayşə Şəmsinur xanım
Uşaqları	Fəthiyə xanım Sultan Sultanzadə Mehmed Cəlaləddin bəy Sultanzadə İbrahim Saqib bəy Ayşə Sidiqə xanım Sultan Fatma xanım Sultan Sultanzadə Bəsim bəy

Həyatı

Atası Sultan Mahmud dönəminin vəzirlərindən Əhməd Fəthi Paşa idi. Atası Sultan Mahmudun qızlarından Atiyə Sultanla evli olsa da, Mahmud Paşa onun Şəmsinur xanımla olan ilk evliliyindən dünyaya gəlmişdir. Ögey anasının vasitəsilə mükəmməl təhsil aldı. 1854-cü ildə Sultan Əbdülməcidin qızlarından Cəmilə Sultanla nişanlandı. Cütlüyün toy mərasimi 11 iyun 1858-ci ildə Dolmabağça sarayında baş tutdu və cütlüyə Fındıqlıda ayrıca bir saray təsis edildi. Toy mərasiminin ardından qaynanası tərəfindən hədiyyə edilən kənzilərdən biri də gələcəkdə Sultan Əbdülhəmidin ilk xanımı olan Nazikəda xanım idi.

Ancaq qaynatasının 1861-ci ildə vəfatından sonra taxta çıxan qardaşı Sultan Əbdüləziz səltənətinin ən güclü müxaliflərindən biri oldu. Buna baxmayaraq Sultan Əbdüləziz səltənətində toplam 2 dəfə - avqust 1872-iyul 1874 və oktyabr 1875-sentyabr 1876 dönəmlərində ticarət naziri olaraq xidmət etmişdir. 30 may 1876-cı ildə Sultan Əbdüləzizin taxtdan endirilməsi və 5 gün sonra tutulduğu şübhəli şəkildə qətlə yetirilməsində yaxından iştirak etdi. Saray çevrilişinin ardından 2 dəfə Topxana müşiri və bir dəfə sərdar təyin edildi. Sultan Əbdülhəmidin taxta çıxmasının ardından 1879-cu ilin yanvarında Trablusqərb valisi təyin edilərək paytaxtdan uzaqlaşdırıldı.

Ulduz məhkəməsi

1881-ci ildə Sultan Əbdülhəmidin əmriylə aparılan Ulduz məhkəmələrinin nəticəsində saray hərəminə edilən basqının ardından hərəmdə tutulan kəniz və xidmətçilərin saraydan atılmasıyla, eləcə də çevrilişdə iştirak edən ordu mənsublarına ödəniləcək mükafatların təyin edilməsiylə vəzifələndirildiyi aşkarlandı.29 iyun 1881-ci ildə tamamlanan məhkəmə soruşdurmasının nəticəsində Sultan Əbdülməcidin digər kürəkəni Nuri Paşa və təqsirləndirilən digər 7 şəxslə birlikdə edama məhkum olundu. Ancaq Sultan Əbdülhəmid tərəfindən canları bağışlanaraq edam qərarı ömürlük sürgünlə əvəz olundu. Öncəliklə Cəmilə Sultan zorla ərindən boşandırıldı və Mahmud Paşa digər təqsirləndirilən şəxslərlə birlikdə Taifə sürgün edildi.

Sürgündə ağır şəraitdə həbs tutulan Mahmud Paşa 8 may 1884-cü ildə gecəyarısı baş tutan basqınla qala mühafizəçiləri tərəfindən tutulduğu Taif qalasında Mithat Paşa ilə birlikdə qətlə yetirildi. Cənazəsi yaxınlıqdakı kimsəsizlər məzarlığına dəfn olundu.

Şəcərəsi

• Fəthiyə xanım Sultan (d. 1859 - ö. 22 mart 1887) — 1887-ci ilin yanvarında Hayri bəylə (d. 1850 - ö. 4 yanvar 1894) evləndi.
• Sultanzadə Mehmed Mahmud Cəlaləddin bəy (d. 4 yanvar 1864 - ö. 6 iyul 1916) — İlk evliliyi Şəmsinur xanımla baş tutdu və 2 övladı oldu. İkinci evliliyi isə Hayriyə xanımla baş tutdu və bir qızı oldu.
  • Mevhibə Cəlaləddin (d. 1887 - ö. 5 mart 1953)
    • Mahmud (d. 7 avqust 1911 - ö. 1942)
  • Ziyayəddin Cəlaləddin
    • Nailə (d. 1912)
      • Engin (d. 1933)
      • Sevil (d. 1942)
    • Bəhrəmənd (d. 1917)
      • Gülnur Sərtəl (d. 1955)
        • Kənan (d. 1973)
  • Münirə Cəlaləddin (d. 14 mart 1890 - ö. 8 may 1957)
    • Cəmilə Sara Ərtoğrul (d. 1922 - ö. 15 may 2004)
    • Səmra Ərtoğrul (d. 1924 - ö. 1928)
• Sultanzadə İbrahim Saqib bəy (d. 4 yanvar 1864 - ö. 5 sentyabr 1897)
  • Şəhimə (d. 1888)
  • Əminə (d. 1890)
    • Müfidə (d. 1910)
      • Bilgə (d. 1933)
• Ayşə Sidiqə xanım Sultan (d. 1875 - ö. 1938)
  • Xədicə Kərimə Örfi (d. 15 iyun 1901 - ö. 1955)
    • Güzin Vildan Bengü (d. 1923 - ö. 1981)
      • Fatma Nukbe Çubukçu (d. 3 may 1949)
    • Rüfət Bengü (d. 1928)
      • Fuad Bengü (d. 24 avqust 1948)
      • Doğan Büngü (d. 5 may 1959)
      • Arzu Bengü (d. 9 noyabr 1969)
  • Sidiqə Naimə Örfi (d. 10 mart 1910 - ö. 31 oktyabr 1963)
    • Əthəm Dömeke (d. 22 may 1933)
      • Ayşə Dömeke (d. 1971)
      • Aylin Dömeke (d. 1976)
• Fatma xanım Sultan (d. 1879 - ö. 24 fevral 1890)
• Bəsim

İstinadlar

1. "Geni - Mahmud Celaleddin Pasha". 2022-03-10 tarixində . İstifadə tarixi: 2022-03-10.
2. "Ondeio Haber - Yıldız Mahkemeleri". 2022-03-10 tarixində . İstifadə tarixi: 2022-03-10.
3. "Derin tarih - Yıldız Mahkemeleri, Sultanın haremine de el uzattılar". 2021-04-12 tarixində . İstifadə tarixi: 2022-03-10.