Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Ləzgi Əhməd — XVIII əsr ləzgi əsilli Azərbaycan şairi. Şair Səfəvilər Dövlətinin Şirvan bəylərbəyliyinə aid Quruş kəndində anadan olub.
| Ləzgi Əhməd | |
|---|---|
| Doğum yeri | Quruş, Şirvan bəylərbəyliyi, Səfəvilər Dövləti |
| Vəfat tarixi | XVIII əsr |
| Vətəndaşlığı |  Səfəvilər Dövləti  Əfşar imperiyası |
| Milliyyəti | ləzgi |
| Fəaliyyəti | şair |
| Əsərlərinin dili | Azərbaycan dili, Ləzgi dili |
Yaradıcılığı
Ləzgi Əhmədin poeziyası çoxşaxəlidir. Onun "Nəmümkündür" şeiri aşıq poeziyasına aiddir. Orada lirik qəhrəman sevgilinin onun yanına getməməsindən və onunla uzun müddət danışmaq mümkün olmadığından şikayətlənir. Ancaq nə sevgilinin yoxluğu, nə də soyuqluğu onu ümidsizliyə, kədərə sövq etmir. Əsər lirik qəhrəmanın ona qarşı ironik, oynaq münasibətindən ibarətdir:
Bir tərlana tor qurmuşam,
Tora gəlmir, nəmümkündür.
Bərəsində mən durmuşam,
Bura gəlmir, nəmümkündür.
Köksünü bənzətdim qara,
Məmələri xırda nara,
Bir sözüm var nazlı yara,
Demək olmur, nəmümkündür.
Əhməd deyər: zalım qızı,
Gah ağ geyir gah qırmızı.
Dünən deyəcəyi sözü
Bir gün demir, nəmümkündür?!
Oynaq ahəng onun ləzgi dilində olan "Xalad ruş vəz vüç xel ava?" şeiri üçün də xarakterikdir. ("Əmioğlu, niyə əsəbisən?"). Burada da lirik qəhrəmanın sevgilisi ilə münasibəti diqqət mərkəzindədir. Amma yuxarıdakı şeirdən fərqli olaraq onda sosial motivlər görünür. Lirik qəhrəman, sevgilisinə istinad edərək, atasının onu sevməyənlərə pul qarşılığında sata biləcəyi barədə xəbərdarlıq edir. Ləzgi Əhməd klassik üslubda da əsərlər yaradıb. Bunlara onun lirika ilə yazdığı "Oldu" poeması daxildir. Şeir ənənəvi olaraq bir-birinə zidd olan iki misra ilə səciyyələnir. Bir misra lirik qəhrəmanın məhəbbət hissləri, digəri isə sevgili obrazı əsasında inkişaf edir. Sevgilisini təsvir etmək üçün şair müqayisələrdən istifadə edir: "yeni ay", "parlayan şam", "gözəllik", "sübh şəfəqi", "güzgü kimi gözəllik", "çiçəkli üz", "padşahlar kraliçası". Lirik qəhrəmanın daxili aləmi bədii vasitələrin köməyi ilə açılır: "ürək hədiyyə oldu", "dincəlməz güvə kimi", "qəmli eşq ağlayan dağdır", "ləzgi bülbülü necə ayıb oldu?":
Xəta gələn yerdə bizə ram oldu,
Nə yaman yerdə gün axşam oldu,
Ol zaman kim sənə elam oldu,
Tar zülfün kimi əyyam oldu,
Gəli-dil ehdi-sərəncam oldu.
Aşiqəm daneyi-xalım görübən,
Tuti lal oldu məkamın görübən,
Mah məhv oldu hilalın görübən,
Pərtovi-şamı-camalım görübən,
Məni-pərvanə biaram oldu.
Nə rəvadır sənə, ey ruhi-rəvan,
Möhnəti-eşqin olub kühi-giryan,
Məni xalq içrə qılıb tənə sinan,
Güzəranım mənim, ey afəti-can,
Cam eşqində sənin cam oldu.
Ey mənim canım alan nuri-səbah,
Ey camalı olan ayinə-küma,
Tacidarına əmirül üzəma,
Kəkilin hər teli səyyadi-qəzah,
Xütən ağlarına dam oldu.
Ey pahri zümrəsinin sərdarı,
Yetdi İsaya ləbin əsrarı,
Məni Sənan eyləmə zünnarı,
Sevdi sən kimi güli-rüxsarı,
Ləzgi bülbül kimi bədnan oldu.
Ləzgi Əhməd sevgilini təsvir edən vasitələrə münasibətdə seçilmiş lirik qəhrəmanın vəziyyətini açan bədii vasitələrdən istifadə edir. Bəzən iki əks məna əldə edən eyni fiqur iki sətirə də aiddir:məsələn, sevgili üçün şam parlaq həyatın, saflığın, aşiq üçün isə narahat, yoxa çıxan həyatın simvoludur; sevgili üçün səhər şəfəqi təravət, gözəllik, lirik qəhrəman üçün isə sona çatan həyatın simvoludur.Aşıq Xəstə Qasım Dərbəndə səfər edərkən ləzgi Əhmədlə tanış olur. Şairlər arasında rəqabət hər iki tərəfin "deyişmə" yarışından məlumdur. Bu yarış "Dədə Qasımın Ləzgi Əhmədlə yarışması" adı altında dastan kimi məşhurdur:
Ləzgi Əhməd:
Səndən xəbər alım, ay Dədə Qasım,
O nədir ki, bu dünyanı gəzər hey?
Nə kağızdır, mürəkkəbsiz yazılar?
Nə qələmdir, bu dəftəri yazar hey?
Xəstə Qasım:
Al, cavabın deyim, ay Ləzgi Əhməd,
Aydır, gündür, bu dünyanı gəzər hey!
Könül kağız, mürəkkəbsiz yazılar,
Dil qələmdir, bu dəftəri yazar hey!
Ləzgi Əhməd:
O nədir ki, silinməzdir qarası?
O nədir ki, heç tapılmaz çarası?
Nə qədərdi yerlə göyün arası?
Ləzgi Əhməd bu dəftəri yazar, hey!
Xəstə Qasım:
O ürəkdir, silinməzdir qarası,
O ömürdür, heç tapılmaz çarası,
Yüz doxsan min ildir, yerlə göyün arası,
Xəstə Qasım, o dəftəri pozar hey!
İstinadlar
- Бедирханов, 1999
- Бедирханов, 2007
- Кара Намазов, "Азербайджанская ашыгская поэзия. Хэсте Касум", с. 40
Ədəbiyyat
- С. А. Бедирханов. Азербайджаноязычная лезгинская поэзия ХVIII-ХIХ веков. Махачкала. 1999.
- С. А. Бедирханов. Азербайджаноязычная поэзия народов Южного Дагестана (XVII-XVIII вв.). Махачкала. Ф. М. Ибрагимова. 2007.
wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, tarixi, endir, indir, yukle, izlə, izle, mobil, telefon ucun, azeri, azəri, azerbaycanca, azərbaycanca, sayt, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, haqqında, haqqinda, məlumat, melumat, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar, android, ios, apple, samsung, iphone, pc, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, web, computer, komputer
Lezgi Ehmed XVIII esr lezgi esilli Azerbaycan sairi Sair Sefeviler Dovletinin Sirvan beylerbeyliyine aid Qurus kendinde anadan olub Lezgi EhmedDogum yeri Qurus Sirvan beylerbeyliyi Sefeviler DovletiVefat tarixi XVIII esrVetendasligi Sefeviler Dovleti Efsar imperiyasiMilliyyeti lezgiFealiyyeti sairEserlerinin dili Azerbaycan dili Lezgi diliYaradiciligiLezgi Ehmedin poeziyasi coxsaxelidir Onun Nemumkundur seiri asiq poeziyasina aiddir Orada lirik qehreman sevgilinin onun yanina getmemesinden ve onunla uzun muddet danismaq mumkun olmadigindan sikayetlenir Ancaq ne sevgilinin yoxlugu ne de soyuqlugu onu umidsizliye kedere sovq etmir Eser lirik qehremanin ona qarsi ironik oynaq munasibetinden ibaretdir Bir terlana tor qurmusam Tora gelmir nemumkundur Beresinde men durmusam Bura gelmir nemumkundur Koksunu benzetdim qara Memeleri xirda nara Bir sozum var nazli yara Demek olmur nemumkundur Ehmed deyer zalim qizi Gah ag geyir gah qirmizi Dunen deyeceyi sozu Bir gun demir nemumkundur Oynaq aheng onun lezgi dilinde olan Xalad rus vez vuc xel ava seiri ucun de xarakterikdir Emioglu niye esebisen Burada da lirik qehremanin sevgilisi ile munasibeti diqqet merkezindedir Amma yuxaridaki seirden ferqli olaraq onda sosial motivler gorunur Lirik qehreman sevgilisine istinad ederek atasinin onu sevmeyenlere pul qarsiliginda sata bileceyi barede xeberdarliq edir Lezgi Ehmed klassik uslubda da eserler yaradib Bunlara onun lirika ile yazdigi Oldu poemasi daxildir Seir enenevi olaraq bir birine zidd olan iki misra ile seciyyelenir Bir misra lirik qehremanin mehebbet hissleri digeri ise sevgili obrazi esasinda inkisaf edir Sevgilisini tesvir etmek ucun sair muqayiselerden istifade edir yeni ay parlayan sam gozellik subh sefeqi guzgu kimi gozellik cicekli uz padsahlar kralicasi Lirik qehremanin daxili alemi bedii vasitelerin komeyi ile acilir urek hediyye oldu dincelmez guve kimi qemli esq aglayan dagdir lezgi bulbulu nece ayib oldu Xeta gelen yerde bize ram oldu Ne yaman yerde gun axsam oldu Ol zaman kim sene elam oldu Tar zulfun kimi eyyam oldu Geli dil ehdi serencam oldu Asiqem daneyi xalim goruben Tuti lal oldu mekamin goruben Mah mehv oldu hilalin goruben Pertovi sami camalim goruben Meni pervane biaram oldu Ne revadir sene ey ruhi revan Mohneti esqin olub kuhi giryan Meni xalq icre qilib tene sinan Guzeranim menim ey afeti can Cam esqinde senin cam oldu Ey menim canim alan nuri sebah Ey camali olan ayine kuma Tacidarina emirul uzema Kekilin her teli seyyadi qezah Xuten aglarina dam oldu Ey pahri zumresinin serdari Yetdi Isaya lebin esrari Meni Senan eyleme zunnari Sevdi sen kimi guli ruxsari Lezgi bulbul kimi bednan oldu Lezgi Ehmed sevgilini tesvir eden vasitelere munasibetde secilmis lirik qehremanin veziyyetini acan bedii vasitelerden istifade edir Bezen iki eks mena elde eden eyni fiqur iki setire de aiddir meselen sevgili ucun sam parlaq heyatin safligin asiq ucun ise narahat yoxa cixan heyatin simvoludur sevgili ucun seher sefeqi teravet gozellik lirik qehreman ucun ise sona catan heyatin simvoludur Asiq Xeste Qasim Derbende sefer ederken lezgi Ehmedle tanis olur Sairler arasinda reqabet her iki terefin deyisme yarisindan melumdur Bu yaris Dede Qasimin Lezgi Ehmedle yarismasi adi altinda dastan kimi meshurdur Lezgi Ehmed Senden xeber alim ay Dede Qasim O nedir ki bu dunyani gezer hey Ne kagizdir murekkebsiz yazilar Ne qelemdir bu defteri yazar hey Xeste Qasim Al cavabin deyim ay Lezgi Ehmed Aydir gundur bu dunyani gezer hey Konul kagiz murekkebsiz yazilar Dil qelemdir bu defteri yazar hey Lezgi Ehmed O nedir ki silinmezdir qarasi O nedir ki hec tapilmaz carasi Ne qederdi yerle goyun arasi Lezgi Ehmed bu defteri yazar hey Xeste Qasim O urekdir silinmezdir qarasi O omurdur hec tapilmaz carasi Yuz doxsan min ildir yerle goyun arasi Xeste Qasim o defteri pozar hey IstinadlarBedirhanov 1999 Bedirhanov 2007 Kara Namazov Azerbajdzhanskaya ashygskaya poeziya Heste Kasum s 40EdebiyyatS A Bedirhanov Azerbajdzhanoyazychnaya lezginskaya poeziya HVIII HIH vekov Mahachkala 1999 S A Bedirhanov Azerbajdzhanoyazychnaya poeziya narodov Yuzhnogo Dagestana XVII XVIII vv Mahachkala F M Ibragimova 2007