Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Latrodectus Theridiidae ailəsinə məxsus bir hörümçək cinsidir, onlardan bir çoxu qaradul (azərbaycan dilində qaraqurd) olaraq adlandırılır. Şimali Amerika ərazisində yayılmış (L. mactans, L. hesperus, və L. variolus) və Avstraliyada yayılmış qırmızıqarın hörümçəyi (Latrodectus hasseltii) ilə birlikdə dünyada yayılmış 31 növü qeydə alınmışdır. Növləri ölçü cəhətdən müxtəlifdir. Bir çox hallarda dişi parlaq-qara rəngli və qarın nahiyəsinin alt hissəsində adətən qırmızı rəngdə qum-saatına oxşayan işarəylə seçilir.
| Latrodectus | ||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
 | ||||||||||
| Elmi təsnifat | ||||||||||
| XƏTA: parent və rang parametrlərini doldurmaq lazımdır. ???: Latrodectus | ||||||||||
| Beynəlxalq elmi adı | ||||||||||
| ||||||||||
| ||||||||||
Olduqca güclü nevrotoksin olan latroksin adlı zəhərə sahibdirlər hansı ki, bu zəhər latrotoksizm adlı xəstəliyə səbəbiyyət verir. Dişilərin olduqca böyük zəhər vəzləri vardır və sancmaları insanlar da daxil olmaq üzrə iri onurğalılar üçün zərərlidir. Adlarının pis hallanmalarına baxmayaraq, Latrodectus sancmaları nadir hallarda ölümcül ola və ya nadir hallarda ciddi ağırlaşmalara səbəb ola bilər. Yanlızca dişi fərdlərin sancması insanlar üçün təhlükəlidir.
Xarakteristikası
Dişilər adətən tam yetkinliyə çatdıqlarında tünd qəhvəyi rəngdə və ya parlaq-qara rəngdə olur. Adətən qarın nahiyəsində (alt hissəsində) qırmızı rəngdə va ya narıncı rəngdə qum saatına oxşar işarə vardır, digər növlərində başqa cür işarələrə sahib olurlar və ya heç bir işarəyə sahib olmurlar. Erkək qaraqurd hörümçəyinin qarnının dorsal (üst hissə) tərəfində bir zolağa qədər uzanan cizgilər və ya nöqtələr olur və bala hörümçəklər daha çox erkək "valideynə" oxşardır. Bir neçə dişi növləri açıq qəhvəyi rənglidir və bəzi növlərin isə heç işarələri yoxdur. Qaraqurd hörümçəyinin bədən uzunluğu 3-10 millimetr arasıdır (0.12–0.39 en), bəzi dişi növlərin bədən uzunluğu 13 millimetr (0.51 en) ola bilər.
Davranışı
Bu növlər arasında seksual kannibalizmin yayılmasına əsasən dişilərin erkəkləri yeməsi, məhz buradan ilham alınaraq adı qaradul (azərbaycanca qaraqurd, digər bütün dillərdə qaradul olaraq adlandırılır) adlandırılmışdır. Bu davranışın döllərin həyatda qalma şansını artırdığı düşünülür; amma bəzi növlərin dişiləri bu davranışı nadirən göstərir və seksual kannibalizmin mövcudluğunun sənədləşdirilmiş sübutlarının çoxu erkəklərin qaça bilmədiyi laboratoriya mühitində qeydə alınmışdır. Erkək qaraqurd hörümçəkləri özünün yeyilməməsi üçün dişisinin artıq qidalanıb-qidalanmamış olduğunu müəyyən edərək cütləşməyə meyillidirlər. Onlar dişinin qidalanıb-qidalanmadığını tordakı kimyəvi siqnallar vasitəsi ilə hiss edə bilirlər.
Theridiidae ailəsinin digər üzvləri kimi, qaraqurd hörümçəkləri qarışıq, dolaşıq, yapışqan ipək lifləri ilə tor qurur. Qaraqurd hörümçəkləri adətən heyvanların açdığı kiçik oyuqlarda, tikinti açıqlıqlarının ətrafında, və ya odunluq yerlərdə, yerə yaxın, qaranlıq və narahat edilməyən bölgələrdə yuva qururlar. Qapalı yuvalar masa altı, mebel və ya zirzəmi kimi qaranlıq və narahat edilməyən yerlərdədir. Hörümçək yuvanın mərkəzində başı aşağı vəziyyətdə durub həşəratların gəlib səhvən tora ilişməsini gözləyir. Tora ilişdikdə hörümçək tez həşərat özünü xilas etmədən əvvəl onu tora bağlayır və sancır. Qidalanmaq üçün ağzı ilə ova həzm edici şirə buraxar və bu şirə həşaratı daxilini mayələşdirər və kapilyar axışı ilə hörümçək qidalanır. Onların ovu milçəklər, ağcaqanadlar, çəyirtkələr, böcəklər və tırtıllar kimi kiçik həşəratlardan ibarətdir. Hörümçək təhlükə hiss edərsə, tez bir ipək ilə yerə enir. Digər tor-toxuyucularda olduğu kimi, bu hörümçəklər zəif görmə qabiliyyətinə sahibdirlər, tora ilişən ovu tapmaq üçün və ya təhlükədən xəbərdar olması üçün tordakı vibrasiya siqnalları vasitəsi ilə bilirlər. Qaraqurd hörümçəyi tutulduğunda potensial təhlükə qarşısında sancmaq yerinə ölü rolu və ya çırtma ipək oynamağı seçir; sancmalar sadəcə qaça bilmədikləri zaman meydana çıxır. İnsanların zərər görməsi çox vaxt hörümçəyin istənmədən sıxışması və ya sıxışma vəziyyətində müdafiə sancmalarından meydana gəlir.
Test edilmiş bir çox tədqiqatlarda Latrodectus hesperus hörümçəyinin torunun gərginlik müqaviməti və digər xüsusiyyətləri araneids hörümçəyinin torunun xususiyyətləri ilə oxşar olduğu müəyyən edilmişdir. Gərginlik müqaviməti üç növ ipdə 1000 MPa (meqa pasqal) olduğu ölçülmüşdür. Əvvəlki tədqiqatlarda Nephila edulisa aid olan ipin gərginlik müqaviməti 1290± 160 MPa olaraq qeydə alınmışıdı. Hörümçək ipinin gərginlik müqaviməti eyni incəlikdə poladla müqayisə edilə bilər. Poladın sıxlığının hörümçək ipindən altı dəfə çox olmasına baxmayaraq, ip eyni ağırlıqdakı poladdan daha güclüdür.
Steatoda cinsinin növləri səhvən qaraqurd hörümçəyi olaraq bilinir ancaq bu səhvdir. Steatoda cinsinin növləri insanlar üçün zərərsizdir.
Taksonomya
İyul 2017-ci ildən bəri Dünya Hörümçək Kataloqu aşağıdakı növləri qəbul edib.
- Latrodectus antheratus (Bedkok, 1932) – Paraqvay, Arqentina
- Latrodectus apicalis Batler, 1877 – Qalapaqus adası.
- Latrodectus bishopi Kesten, 1938 – ABŞ
- Latrodectus cinctus Blekuall, 1865 – Kabo-Verde, Afrika, Kuveyt, Iran
- Latrodectus corallinus Abalos, 1980 – Arqentina
- Latrodectus curacaviensis (Müller, 1776) –Antiller adaları, Cənubi Amerika
- Latrodectus dahli Levi, 1959 – Morokkodan Mərkəzi Asiyaya qədər
- Latrodectus diaguita Karkavallo, 1960 – Arqentina
- Latrodectus elegans Thorell, 1898 – Hindistan, Myanmar, Çin, Yaponya
- Latrodectus erythromelas Şmit & Klaas, 1991 – Hindistan, Şri-Lanka
- Latrodectus geometricus C. L. Kox, 1841
- Latrodectus hasselti Torell, 1870 – Cənub-Şərqi Asiya, Avstraliya, Yeni Zelandiya
- Latrodectus hesperus Kamberlin və Ivie, 1935 – Şimali Amerika, İsrail
- Latrodectus hystrix Simon, 1890 – Yemen, Sokotra
- Latrodectus indistinctus O. Pickard-Kembric, 1904 – Namibiya, Cənubi Afrika
- Latrodectus karrooensis Smithers, 1944 – Cənubi Afrika
- Latrodectus katipo Paul, 1871 – Yeni Zellandiya
- Latrodectus lilianae Melic, 2000 – Spain, Algeria
- Latrodectus mactans (Fabrikius, 1775) – Şimali Amerika
- Latrodectus menavodi Vinson, 1863 – Madaqaskar, Komor adaları, Aldabra
- Latrodectus mirabilis (Holmberq, 1876) – Arqentina
- Latrodectus obscurior Dahl, 1902 – Kabo Verde, Madaqaskar
- Latrodectus pallidus O.Pikard-Kembric, 1872 – Kabo-Verde, Libya Mərkəzi Asiya
- Latrodectus quartus Abalos, 1980 – Arqentina
- Latrodectus renivulvatus Dahl, 1902 – Afrika, Saudi Arabia, Yemen, Iraq
- Latrodectus revivensis Şulov, 1948 – İsrail
- Latrodectus rhodesiensis Mekey, 1972 – Cənubi Afrika
- Latrodectus thoracicus Nikolet, 1849 – Çili
- Latrodectus tredecimguttatus (Rossi, 1790) Aralıq dənizi ilə Çin arası
- Latrodectus variegatus Nikola, 1849 – Çili, Arqentina
- Latrodectus variolus Uolkener, 1837 – ABŞ, Kanada
Yayılması
Qaraqurd hörümçəkləri Antaraktida xaric olmaqla dünya üzrə yayılmışdır. Qırmızıqarın qaraqurd hörümçəyi (Latrodectus hasselti) əsasən Şərqi Avstraliya ərazisinə endemikdir.
Sancması
Zəhərindəki latrotoksinin mövcudluğuna görə bu növlərin sancması insanlar üçün təhlükələrə və latrotoksizm adlanan əzələ ağrıları, abdominal kramplar, hiperhidroz, taxikardiya və əzələ sapzmları kimi sistematik effektlərə səbəb ola bilər. Simptomları 3-7 gün və bəzən də həftələrlə dəvam edə bilər.
ABŞ-da hər il 2200 insanın qaraqurd hörümçəkləri tərəfindən sancılması qeydə alınır, ancaq çoxsunun tibbi müdaxiləyə ehtiyacı olmur. Bir çox sancmalarda zəhər injeksiya edilmir və bu sancmalar "quru" sancma adlanır. Hər il 12 sancma ciddi hesab olunur və həmçinin 100 ildir ölüm halları qeydə alınmayıb. Qaraqurdlar xüsusi ilə aqressiv hörümçəklər deyildir və narahat edilmədikləri müddətcə insanları nadirən sancarlar.
Yayğın inanışın əksinə qaraqurd tərəfindən sancılan biri elə də ciddi xəsarət almaz və ölüm halı baş verməz. Ölümcül sancmalar 20-ci əsrin başlarında ən çox Latrodectus tredecimguttatus adlı növün sancmaları olaraq qeydə alınıb.
İstinadlar
- Integrated Taxonomic Information System (ing.). 2011.
- http://www.wsc.nmbe.ch/genus/3502.
Həmçinin bax
wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, tarixi, endir, indir, yukle, izlə, izle, mobil, telefon ucun, azeri, azəri, azerbaycanca, azərbaycanca, sayt, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, haqqında, haqqinda, məlumat, melumat, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar, android, ios, apple, samsung, iphone, pc, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, web, computer, komputer
Latrodectus Theridiidae ailesine mexsus bir horumcek cinsidir onlardan bir coxu qaradul azerbaycan dilinde qaraqurd olaraq adlandirilir Simali Amerika erazisinde yayilmis L mactans L hesperus ve L variolus ve Avstraliyada yayilmis qirmiziqarin horumceyi Latrodectus hasseltii ile birlikde dunyada yayilmis 31 novu qeyde alinmisdir Novleri olcu cehetden muxtelifdir Bir cox hallarda disi parlaq qara rengli ve qarin nahiyesinin alt hissesinde adeten qirmizi rengde qum saatina oxsayan isareyle secilir LatrodectusElmi tesnifatXETA parent ve rang parametrlerini doldurmaq lazimdir LatrodectusBeynelxalq elmi adiLatrodectus Charles Athanase Walckenaer 1805Sekil axtarisiITIS 848644NCBI 6923EOL 112076 Olduqca guclu nevrotoksin olan latroksin adli zehere sahibdirler hansi ki bu zeher latrotoksizm adli xesteliye sebebiyyet verir Disilerin olduqca boyuk zeher vezleri vardir ve sancmalari insanlar da daxil olmaq uzre iri onurgalilar ucun zererlidir Adlarinin pis hallanmalarina baxmayaraq Latrodectussancmalari nadir hallarda olumcul ola ve ya nadir hallarda ciddi agirlasmalara sebeb ola biler Yanlizca disi ferdlerin sancmasi insanlar ucun tehlukelidir XarakteristikasiDisiler adeten tam yetkinliye catdiqlarinda tund qehveyi rengde ve ya parlaq qara rengde olur Adeten qarin nahiyesinde alt hissesinde qirmizi rengde va ya narinci rengde qum saatina oxsar isare vardir diger novlerinde basqa cur isarelere sahib olurlar ve ya hec bir isareye sahib olmurlar Erkek qaraqurd horumceyinin qarninin dorsal ust hisse terefinde bir zolaga qeder uzanan cizgiler ve ya noqteler olur ve bala horumcekler daha cox erkek valideyne oxsardir Bir nece disi novleri aciq qehveyi renglidir ve bezi novlerin ise hec isareleri yoxdur Qaraqurd horumceyinin beden uzunlugu 3 10 millimetr arasidir 0 12 0 39 en bezi disi novlerin beden uzunlugu 13 millimetr 0 51 en ola biler DavranisiBu novler arasinda seksual kannibalizmin yayilmasina esasen disilerin erkekleri yemesi mehz buradan ilham alinaraq adi qaradul azerbaycanca qaraqurd diger butun dillerde qaradul olaraq adlandirilir adlandirilmisdir Bu davranisin dollerin heyatda qalma sansini artirdigi dusunulur amma bezi novlerin disileri bu davranisi nadiren gosterir ve seksual kannibalizmin movcudlugunun senedlesdirilmis subutlarinin coxu erkeklerin qaca bilmediyi laboratoriya muhitinde qeyde alinmisdir Erkek qaraqurd horumcekleri ozunun yeyilmemesi ucun disisinin artiq qidalanib qidalanmamis oldugunu mueyyen ederek cutlesmeye meyillidirler Onlar disinin qidalanib qidalanmadigini tordaki kimyevi siqnallar vasitesi ile hiss ede bilirler Theridiidae ailesinin diger uzvleri kimi qaraqurd horumcekleri qarisiq dolasiq yapisqan ipek lifleri ile tor qurur Qaraqurd horumcekleri adeten heyvanlarin acdigi kicik oyuqlarda tikinti aciqliqlarinin etrafinda ve ya odunluq yerlerde yere yaxin qaranliq ve narahat edilmeyen bolgelerde yuva qururlar Qapali yuvalar masa alti mebel ve ya zirzemi kimi qaranliq ve narahat edilmeyen yerlerdedir Horumcek yuvanin merkezinde basi asagi veziyyetde durub heseratlarin gelib sehven tora ilismesini gozleyir Tora ilisdikde horumcek tez heserat ozunu xilas etmeden evvel onu tora baglayir ve sancir Qidalanmaq ucun agzi ile ova hezm edici sire buraxar ve bu sire hesarati daxilini mayelesdirer ve kapilyar axisi ile horumcek qidalanir Onlarin ovu milcekler agcaqanadlar ceyirtkeler bocekler ve tirtillar kimi kicik heseratlardan ibaretdir Horumcek tehluke hiss ederse tez bir ipek ile yere enir Diger tor toxuyucularda oldugu kimi bu horumcekler zeif gorme qabiliyyetine sahibdirler tora ilisen ovu tapmaq ucun ve ya tehlukeden xeberdar olmasi ucun tordaki vibrasiya siqnallari vasitesi ile bilirler Qaraqurd horumceyi tutuldugunda potensial tehluke qarsisinda sancmaq yerine olu rolu ve ya cirtma ipek oynamagi secir sancmalar sadece qaca bilmedikleri zaman meydana cixir Insanlarin zerer gormesi cox vaxt horumceyin istenmeden sixismasi ve ya sixisma veziyyetinde mudafie sancmalarindan meydana gelir Test edilmis bir cox tedqiqatlarda Latrodectus hesperushorumceyinin torunun gerginlik muqavimeti ve diger xususiyyetleri araneidshorumceyinin torunun xususiyyetleri ile oxsar oldugu mueyyen edilmisdir Gerginlik muqavimeti uc nov ipde 1000 MPa meqa pasqal oldugu olculmusdur Evvelki tedqiqatlarda Nephila edulisaaid olan ipin gerginlik muqavimeti 1290 160 MPa olaraq qeyde alinmisidi Horumcek ipinin gerginlik muqavimeti eyni incelikde poladla muqayise edile biler Poladin sixliginin horumcek ipinden alti defe cox olmasina baxmayaraq ip eyni agirliqdaki poladdan daha gucludur Steatodacinsinin novleri sehven qaraqurd horumceyi olaraq bilinir ancaq bu sehvdir Steatoda cinsinin novleri insanlar ucun zerersizdir TaksonomyaIyul 2017 ci ilden beri Dunya Horumcek Kataloqu asagidaki novleri qebul edib Latrodectus antheratus Bedkok 1932 Paraqvay Arqentina Latrodectus apicalis Batler 1877 Qalapaqus adasi Latrodectus bishopi Kesten 1938 ABS Latrodectus cinctus Blekuall 1865 Kabo Verde Afrika Kuveyt Iran Latrodectus corallinus Abalos 1980 Arqentina Latrodectus curacaviensis Muller 1776 Antiller adalari Cenubi Amerika Latrodectus dahli Levi 1959 Morokkodan Merkezi Asiyaya qeder Latrodectus diaguita Karkavallo 1960 Arqentina Latrodectus elegans Thorell 1898 Hindistan Myanmar Cin Yaponya Latrodectus erythromelas Smit amp Klaas 1991 Hindistan Sri Lanka Latrodectus geometricus C L Kox 1841 Latrodectus hasselti Torell 1870 Cenub Serqi Asiya Avstraliya Yeni Zelandiya Latrodectus hesperus Kamberlin ve Ivie 1935 Simali Amerika Israil Latrodectus hystrix Simon 1890 Yemen Sokotra Latrodectus indistinctus O Pickard Kembric 1904 Namibiya Cenubi Afrika Latrodectus karrooensis Smithers 1944 Cenubi Afrika Latrodectus katipo Paul 1871 Yeni Zellandiya Latrodectus lilianae Melic 2000 Spain Algeria Latrodectus mactans Fabrikius 1775 Simali Amerika Latrodectus menavodi Vinson 1863 Madaqaskar Komor adalari Aldabra Latrodectus mirabilis Holmberq 1876 Arqentina Latrodectus obscurior Dahl 1902 Kabo Verde Madaqaskar Latrodectus pallidus O Pikard Kembric 1872 Kabo Verde Libya Merkezi Asiya Latrodectus quartus Abalos 1980 Arqentina Latrodectus renivulvatus Dahl 1902 Afrika Saudi Arabia Yemen Iraq Latrodectus revivensis Sulov 1948 Israil Latrodectus rhodesiensis Mekey 1972 Cenubi Afrika Latrodectus thoracicus Nikolet 1849 Cili Latrodectus tredecimguttatus Rossi 1790 Araliq denizi ile Cin arasi Latrodectus variegatus Nikola 1849 Cili Arqentina Latrodectus variolus Uolkener 1837 ABS KanadaYayilmasiQaraqurd horumcekleri Antaraktida xaric olmaqla dunya uzre yayilmisdir Qirmiziqarin qaraqurd horumceyi Latrodectus hasselti esasen Serqi Avstraliya erazisine endemikdir SancmasiZeherindeki latrotoksinin movcudluguna gore bu novlerin sancmasi insanlar ucun tehlukelere ve latrotoksizm adlanan ezele agrilari abdominal kramplar hiperhidroz taxikardiya ve ezele sapzmlari kimi sistematik effektlere sebeb ola biler Simptomlari 3 7 gun ve bezen de heftelerle devam ede biler ABS da her il 2200 insanin qaraqurd horumcekleri terefinden sancilmasi qeyde alinir ancaq coxsunun tibbi mudaxileye ehtiyaci olmur Bir cox sancmalarda zeher injeksiya edilmir ve bu sancmalar quru sancma adlanir Her il 12 sancma ciddi hesab olunur ve hemcinin 100 ildir olum hallari qeyde alinmayib Qaraqurdlar xususi ile aqressiv horumcekler deyildir ve narahat edilmedikleri muddetce insanlari nadiren sancarlar Yaygin inanisin eksine qaraqurd terefinden sancilan biri ele de ciddi xesaret almaz ve olum hali bas vermez Olumcul sancmalar 20 ci esrin baslarinda en cox Latrodectus tredecimguttatus adli novun sancmalari olaraq qeyde alinib IstinadlarIntegrated Taxonomic Information System ing 2011 http www wsc nmbe ch genus 3502 Hemcinin bax