Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Lal Bahadur Şastri (hind. लालबहादुर शास्त्री, 2 oktyabr 1904 — 11 yanvar 1966) — Hindistanın ikinci baş naziri
Həyatı
Lal Bahadur Şastri 2 oktyabr 1904-cü ildə hazırkı Uttar Pradeş ştatında anadan olmuşdu.
1966-cı ildə Şastri 61 yaşında idi və olduqca sağlam görünürdü. Ona görə də, onun qəfil ölümü beynəlxalq aləmdə birmənalı qarşılanmadı. Qərbdə çıxan qəzetlər Şastrinin zəhərlə öldürüldüyü barədə sensasiyalı xəbər yaydılar. Ancaq SSRİ həkimləri Şastrinin ölümünü ürəktutması ilə izah etdilər. Şastrinin çaydan sonra öldüyünü söyləyən xidmətçinin sözlərinə inansaq, Hindistan Baş Nazirinə zəhər verildiyini ehtimal etmək olar. Çünki, adətən, belə qəfil ölümlər zəhərdən sonra baş verir.
Böyük Britaniya və ABŞ həmin dövrdə SSRİ-nin Hindistanda möhkəmlənməsindən və oraya sosializm ixrac etməsindən ciddi narahatlıq keçirirdilər. Üstəlik, Cavahirləl Nehru kimi Ləl Bahadur Şastri də sosializmə meyl göstərirdi və bu çərçivədə də SSRİ ilə sıx iqtisadi və siyasi münasibətlər qurmuşdu. Çindən sonra dünyanın ən böyük əhalisinə malik olan Hindistanın sosializm dövlətinə çevriləcəyi təqdirdə Asiya qitəsi SSRİ-nin təsiri altına düşəcəkdi. Ona görə də, ABŞ və Böyük Britaniya Pakistan və Hindistan arasında uzunmüddətli sülh sazişi əldə edilməsində maraqlı deyildilər. Onlar sadəcə olaraq münaqişənin dondurulmasında və bundan gələcəkdə bölgədə öz milli maraqları üçün istifadə etmək niyyətində idilər. Təbii ki, istedadlı və uzaqgörən bir siyasətçi olan Ləl Bahadur Şastri də bunu başa düşərək Pakistanla yalnız qısamüddətli sülhə xidmət edən sülh anlaşmasını imzalamaq istəmirdi. Ona görə də, istər SSRİ, istərsə də Qərb ölkələrinin müharibəni dayandırmaq üçün baş vurduqları cəhdlər uzun müddət nəticəsiz qaldı.
Kəşmir problemi
Hindistan və Pakistan arasında sülh sazişinə mane olan ən böyük amillərdən biri də Kəşmir problemi idi. II Dünya müharibəsindən sonra Böyük Britaniya, əsarəti altında olan Hindistanın müstəqilliyini tanımağa məcbur oldu. Bu da öz növbəsində Böyük Britaniyanın əsarəti altında olan ərazidə daha bir müstəqil dövlətin- Pakistanın meydana çıxmasına gətirib çıxardı. Pakistan və Hindistan arasında isə dərhal əhalisinin böyük əksəriyyətini müsəlmanlar təşkil edən Kəşmirlə bağlı münaqişə çıxdı və bu da iki dövlət arasında müharibəyə yol açdı. Ancaq o vaxt müharibə Kəşmir problemini həll edə bilmədi. Müharibə yalnız Kəşmirin parçalanmasına yol açdı. Nəticədə, Kəşmir ərazisinin 86 min kvadrat kilometri Pakistanın, 130 min kvadrat kilometri isə Hindistanın nəzarəti altına keçdi. Hindistan öz nəzarəti altında olan Kəşmir ərazisində iki ştat (Cammu və Kəşmir) yaratdı. Amma bundan narazı olan Kəşmir müstəqil dövlət olmaq uğrunda mübarizəyə başladı və bu da öz növbəsində 1965-ci ildə iki dövlət arasında yeni müharibənin başlamasında önəmli faktora çevrildi. əslində həmin dövrdə Kəşmir problemini körükləyən və bu yolla Pakistanla Hindistanı müharibəyə sürükləyən də Qərb dövlətləri idilər. Onlar bu yolla Ləl Bahadur Şastriyə təzyiq etmək və onu SSRİ-yə istiqamətlənən dostluq siyasətindən əl çəkməyə məcbur etmək istəyirdilər.
Kosıgin tərəfləri barışdıra bilir
SSRİ-də həmin vaxt Qərbin Hindistanla Pakistanı müharibəyə cəlb etməsinin hansı məqsədlərə xidmət etdiyini yaxşı anlayırdılar. Ona görə də, SSRİ rəhbərliyi bu müharibənin dayandırılması üçün vasitəçilik missiyasını işə saldı. SSRİ-nin vasitəçilik missyasına isə o dövrdə Nazirlər Kabinetinin sədri vəzifəsində işləyən Aleksey Kosıgin rəhbərlik edirdi. Kosıgin çox çətinliklə Şastrini Pakistanla danışıqlar kürsüsü arxasında oturmağa razı sala bildi. Kosıginin təşəbbüsü ilə Hindistanla Pakistan arasında müvəqqəti atəşkəs əldə edildi. Bu atəşkəsin uzunmüddətli olması üçün isə iki ölkə arasında müvafiq sülh sazişinin əldə edilməsinə ehtiyac vardı. Ona görə də Kosıginin təşəbbüsü ilə 1966-cı il yanvar ayının 1-də Özbəkistanın paytaxtı Daşkənd şəhərində Pakistanla Hindistan arasında sülh danışıqları başladı. Kosıgin bu danışıqlarda şəxsən iştirak edərək tərəflər arasında sülh şərtlərini razılaşdırmağa çalışırdı.
Əslində Şastri Pakistanla sülh danışıqlarının SSRİ-də keçirilməsini istəmirdi. Sanki öncədən bu danışıqların onun üçün sonuncu ola biləcəyini hiss etmişdi. Ona görə də sülh danışıqlarının Moskvada keçirilməsinə qarşı çıxdı. Bu isə SSRİ-nin tərəflər arasında vasitəçilik missiyasının boşa çıxması anlamına gəlirdi. Ona görə də, Kosıgin vəziyyətdən çıxmaq üçün alternativ yollar axtararaq sülh danışıqlarının Daşkənddə keçirilməsini təklif etdi. Şastri istəməyə-istəməyə Kosıginin bu təklifini qəbul etməyə məcbur oldu. Çünki əks halda o, SSRİ-nin Hindistana iqtisadi və siyasi dəstək verməkdən vaz keçə biləcəyindən ehtiyat edirdi. Amma tərəfləri sülh anlaşmasını imzalamağa razı salmaq heç də asan olmadı. Şastri SSRİ tərəfindən təklif edilən sülh şərtlərinin hər cümləsini, hər sözünü diqqətlə analiz edir və onlara şübhə ilə yanaşırdı. Ona görə də, Kosıginlə birlikdə Daşkənddə olan SSRİ xarici işlər naziri Andrey Qromıko və müdafiə naziri marşal Rodion Malinovski Şastrini razı salmaq üçün böyük əziyyət çəkməli oldular. Danışıqların uzanmasından narahat olan və bu sülh anlaşmasının da uzunmüddətli olmayacağını sövq-təbii ilə hiss edən Şastri bir neçə dəfə Daşkəndi yarımçıq tərk etmək istədi. Amma Kosıgin onu çətinliklə də olsa, dilə tutaraq danışıqları yarımçıq tərk emək niyyətindən daşındıra bildi. Lakin Şastri sülh anlaşmasını imzalamaq üçün SSRİ rəhbərliyi tərəfindən özünə edilən təzyiqlərdən açıq-aşkar narazı idi və bunu gizlətmirdi. O, ətrafındakılardan birinə: “SSRİ sülh danışıqlarında vasitəçilik missiyasının boşa çıxmasının öz imici üçün zərbə hesab edir. Ona görə də, mənə təzyiq edərək bizə arzuladığımız uzunmüddətli sülh vəd etməyən anlaşmanı imzalatmaq istəyir. Elə bil biz onların vassalı olan ölkəyik”,-demişdi.
Şastrinin bu narazılığı SSRİ rəhbərliyinin də diqqətini cəlb etmişdi. Bununla bağlı təcrübəli diplomat olan Andrey Qromıko Kosıginə: “Şastri ona etdiyimiz təzyiqlərdən narazıdır və o, ölkəsinə qayıdandan sonra bizə münasibətdə siyasətini dəyişdirə biləcəyindən narahatam”,- demişdi. Təbii ki, SSRİ Hindistanın ondan üz döndərməsini həzm edə bilməzdi və buna yol da verməyəcəkdi. Çünki SSRİ o dövrdə Hindistanda sosializm qurmaq və onu da sosializm bloku ölkələri sırasına qatmaq barədə planlara malik idi. Şastrinin Daşkənddən narazı getməsi isə Moskvanın bu planlarını boşa çıxara bilərdi.
Belə bir vəziyyətdə Şastrinin sağ qalması SSRİ rəhbərliyinə sərf eləmirdi...
Müəmmalı ölüm
1966-cı il yanvarın 11-də nəhayət ki, SSRİ rəhbərliyi vasitəçilik missiyasını uğurla həyata keçirərək Pakistan və Hindistan rəhbərliyi arasında müharibənin dayandırılması barədə və buna müvafiq sənədin imzalanmasına nail oldu. İmzalanma mərasimindən sonra rəsmi ziyafət təşkil edildi. Pakistan-Hindistan görüşmələrində SSRİ tərəfindən tərcüməçi kimi iştirak edən Viktor Suxodrevin yazdığına görə, ziyafətdən birinci Şastri getdi: “Hiss olunurdu ki, o Pakistanı danışıqlarda təmsil edən feldmarşal əyyub xanla uzun müddət bir masa arxasında oturmaq istəmir. Şastri gedəndən sonra əyyub xan Kosıgini ziyafəti davam etdirmək üçün danışıqlar gedən binanın yanındakı iqamətgahına dəvət etdi. Onlar təxminən yarım saat birgə şənləndilər”.
Suxodrevin sözlərinə görə, gecəyarısı ona zəng edərək Şastrinin can verməsi barədə xəbər veriblər: “Mən dərhal Kosıginin yanına getdim. Birlikdə Şastrinin yataq otağına daxil olduq. Həkimlər Şastriyə sünü nəfəs aparatı qoşmuşdular. Amma onlar bununla Hindistan Baş Nazirini ölümdən xilas edə bilmədilər. Şastriyə xidmət edən qulluqçu isə onun yatmazdan əvvəl özünü yaxşı hiss etdiyini, yerinə uzanarkən çay xahiş etdiyini söylədi. Çaydan bir az sonra o gözlənilmədən özünü pis hiss edərək hind dilində “Mama, Mama”,-deyərək yerə yıxılıb”.
SSRİ Şastriyə zəhər verilməsini niyə gizlətdi?
1966-cı ildə Şastri 61 yaşında idi və olduqca sağlam görünürdü. Ona görə də, onun qəfil ölümü beynəlxalq aləmdə birmənalı qarşılanmadı. Qərbdə çıxan qəzetlər Şastrinin zəhərlə öldürüldüyü barədə sensasiyalı xəbər yaydılar. Ancaq SSRİ həkimləri Şastrinin ölümünü ürəktutması ilə izah etdilər. Şastrinin çaydan sonra öldüyünü söyləyən xidmətçinin sözlərinə inansaq, Hindistan Baş Nazirinə zəhər verildiyini ehtimal etmək olar. Çünki, adətən, belə qəfil ölümlər zəhərdən sonra baş verir. Şastrinin zəhərlənməsi ehtimalını həmin dövrdə ona xidmət edən baş ofisiant Əhməd Səttaroviç Səttarovun “Svobodnaya Pressa” ( “Azad mətbuat”) qəzetinə verdiyi açıqlama da sübut edir. Səttarov həmin açıqlamasında deyir: “ Bizi Kremldən xüsusi olaraq Daşkəndə gətirmiş və yüksək səviyyəli qonaqlara xidmət etmək üçün 1 ay hazırlıq keçmişdilər. Qonaqlara xidmət etmək üçün buddist və müsəlman ənənələrni nəzərə almış, bu məqsədlə hətta vaxtı ilə Buxara əmirinin işlətdiyi qiymətli servisdən belə istifadə etmişdik. Şastri ziyafət zamanı olduqca gümrah görünürdü və onda uzun sürən danışıqlardan sonra yorğunluq əlamətləri belə yox idi. Danışıqlar bitəndən sonra ziyafət verildi və bundan sonra bizi dincəlməyə göndərdilər. Səhər məni oyadaraq Şastrinin öldüyünü bildirdilər və həbs etdilər. Amma araşdırmadan sonra bu işdə günahımın olmadığı məlum oldu”.
Səttarovun sözlərinə görə, Şastrini görənlər onun nəşinin mavi rəngə çaldığını dedilər. Adətən insan ölərkən bədəninin mavi rəngə çalması zəhərlənmələr zamanı olur. Səttarov rəsmi ziyafət zamanı masaya verilən yeməklərin xüsusi analizdən keçirildiyini və ona görə Şastriyə banketdə zəhər verilməsini ağlabatan hesab etmir. Onun fikrincə, zəhər Şastriyə banketdən sonra verilə bilərdi. Səttarovun sözlərində də bir həqiqət var. Belə ki, Şastri məhz xidmətçinin verdiyi çaydan sonra özünü pis hiss edərək dünyasını dəyişib. Şastriyə isə hindli xidmət edirdi. Ona görə də Qərb mətbuatında Şastriyə hindli xidmətçi tərəfindən zəhər verildiyi barədə məlumatlar yayılıb. Amma aydın məsələdir ki, o, bunu xüsusi tapşırıq əsasında həyata keçirib. Belə tapşırığı isə xidmətçi SSRİ xüsusi xidmət orqanlarından ala bilərdi. Çünki yuxarıda qeyd etdiyimiz kimi SSRİ rəhbərliyi danışıqların nəticəsindən narazı qalan və onu Kosıginin təzyiqi altında imzalamağa məcbur olan Şastrinin vətənə qayıdandan sonra Moskva ilə əlaqələri kəsərək Qərbə üz çevirəcəyindən ehtiyat edirdi. Hər halda SSRİ rəhbərliyinin Şastrinin zəhərlə öldürülməsi faktını bütün vasitələrlə gizlətməsini və bununla da xidmətçinin canını xilas etməsini təsadüfi hesab etmək olmaz.
Lal Bahadur Şastri 11 yanvar 1966-cı ildə Daşkənd şəhərində vəfat edib.
İstinadlar
- Чандрика Прасад Шривастава. Лал Бахадур Шастри: жизнь правды в политике = Lal Bahadur Shastri: a life of truth in politics. — М.: Голден-Би, 2007. — 432 с.
- Grover, Verinder (1993). Political Thinkers of Modern India: Lala Lajpat Rai. Deep & Deep Publications. pp. 547.
- Rajeshwar Prasad (1991). Days with Lal Bahadur Shastri: Glimpses from The Last Seven Years. Allied Publishers. p. 16.
- Guha, Ramachandra (2008). India After Gandhi: The History of the World's Largest Democracy. Pan Macmillan.
- http://svpressa.ru/society/article/36707/ 2017-01-24 at the Wayback Machine Тайна смерти Бахадура Шастри
- John Noyce. Lal Bahadur Shastri: an English-language bibliography. Lulu.com, 2002.
Həmçinin bax
Xarici keçidlər
- Why has history forgotten this giant?
- Lalita Ke Aansoo on en.wikisource
- Government of India - PM India
- Book Review - Lal Bahadur Shastri : A life of truth in politics by C.P Srivastava
wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, tarixi, endir, indir, yukle, izlə, izle, mobil, telefon ucun, azeri, azəri, azerbaycanca, azərbaycanca, sayt, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, haqqında, haqqinda, məlumat, melumat, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar, android, ios, apple, samsung, iphone, pc, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, web, computer, komputer
Lal Bahadur Sastri hind ल लबह द र श स त र 2 oktyabr 1904 11 yanvar 1966 Hindistanin ikinci bas naziriLal Bahadur SastriHeyatiLal Bahadur Sastri 2 oktyabr 1904 cu ilde hazirki Uttar Prades statinda anadan olmusdu 1966 ci ilde Sastri 61 yasinda idi ve olduqca saglam gorunurdu Ona gore de onun qefil olumu beynelxalq alemde birmenali qarsilanmadi Qerbde cixan qezetler Sastrinin zeherle oldurulduyu barede sensasiyali xeber yaydilar Ancaq SSRI hekimleri Sastrinin olumunu urektutmasi ile izah etdiler Sastrinin caydan sonra olduyunu soyleyen xidmetcinin sozlerine inansaq Hindistan Bas Nazirine zeher verildiyini ehtimal etmek olar Cunki adeten bele qefil olumler zeherden sonra bas verir Boyuk Britaniya ve ABS hemin dovrde SSRI nin Hindistanda mohkemlenmesinden ve oraya sosializm ixrac etmesinden ciddi narahatliq kecirirdiler Ustelik Cavahirlel Nehru kimi Lel Bahadur Sastri de sosializme meyl gosterirdi ve bu cercivede de SSRI ile six iqtisadi ve siyasi munasibetler qurmusdu Cinden sonra dunyanin en boyuk ehalisine malik olan Hindistanin sosializm dovletine cevrileceyi teqdirde Asiya qitesi SSRI nin tesiri altina dusecekdi Ona gore de ABS ve Boyuk Britaniya Pakistan ve Hindistan arasinda uzunmuddetli sulh sazisi elde edilmesinde maraqli deyildiler Onlar sadece olaraq munaqisenin dondurulmasinda ve bundan gelecekde bolgede oz milli maraqlari ucun istifade etmek niyyetinde idiler Tebii ki istedadli ve uzaqgoren bir siyasetci olan Lel Bahadur Sastri de bunu basa duserek Pakistanla yalniz qisamuddetli sulhe xidmet eden sulh anlasmasini imzalamaq istemirdi Ona gore de ister SSRI isterse de Qerb olkelerinin muharibeni dayandirmaq ucun bas vurduqlari cehdler uzun muddet neticesiz qaldi Kesmir problemi Hindistan ve Pakistan arasinda sulh sazisine mane olan en boyuk amillerden biri de Kesmir problemi idi II Dunya muharibesinden sonra Boyuk Britaniya esareti altinda olan Hindistanin musteqilliyini tanimaga mecbur oldu Bu da oz novbesinde Boyuk Britaniyanin esareti altinda olan erazide daha bir musteqil dovletin Pakistanin meydana cixmasina getirib cixardi Pakistan ve Hindistan arasinda ise derhal ehalisinin boyuk ekseriyyetini muselmanlar teskil eden Kesmirle bagli munaqise cixdi ve bu da iki dovlet arasinda muharibeye yol acdi Ancaq o vaxt muharibe Kesmir problemini hell ede bilmedi Muharibe yalniz Kesmirin parcalanmasina yol acdi Neticede Kesmir erazisinin 86 min kvadrat kilometri Pakistanin 130 min kvadrat kilometri ise Hindistanin nezareti altina kecdi Hindistan oz nezareti altinda olan Kesmir erazisinde iki stat Cammu ve Kesmir yaratdi Amma bundan narazi olan Kesmir musteqil dovlet olmaq ugrunda mubarizeye basladi ve bu da oz novbesinde 1965 ci ilde iki dovlet arasinda yeni muharibenin baslamasinda onemli faktora cevrildi eslinde hemin dovrde Kesmir problemini korukleyen ve bu yolla Pakistanla Hindistani muharibeye surukleyen de Qerb dovletleri idiler Onlar bu yolla Lel Bahadur Sastriye tezyiq etmek ve onu SSRI ye istiqametlenen dostluq siyasetinden el cekmeye mecbur etmek isteyirdiler Kosigin terefleri barisdira bilir SSRI de hemin vaxt Qerbin Hindistanla Pakistani muharibeye celb etmesinin hansi meqsedlere xidmet etdiyini yaxsi anlayirdilar Ona gore de SSRI rehberliyi bu muharibenin dayandirilmasi ucun vasitecilik missiyasini ise saldi SSRI nin vasitecilik missyasina ise o dovrde Nazirler Kabinetinin sedri vezifesinde isleyen Aleksey Kosigin rehberlik edirdi Kosigin cox cetinlikle Sastrini Pakistanla danisiqlar kursusu arxasinda oturmaga razi sala bildi Kosiginin tesebbusu ile Hindistanla Pakistan arasinda muveqqeti ateskes elde edildi Bu ateskesin uzunmuddetli olmasi ucun ise iki olke arasinda muvafiq sulh sazisinin elde edilmesine ehtiyac vardi Ona gore de Kosiginin tesebbusu ile 1966 ci il yanvar ayinin 1 de Ozbekistanin paytaxti Daskend seherinde Pakistanla Hindistan arasinda sulh danisiqlari basladi Kosigin bu danisiqlarda sexsen istirak ederek terefler arasinda sulh sertlerini razilasdirmaga calisirdi Eslinde Sastri Pakistanla sulh danisiqlarinin SSRI de kecirilmesini istemirdi Sanki onceden bu danisiqlarin onun ucun sonuncu ola bileceyini hiss etmisdi Ona gore de sulh danisiqlarinin Moskvada kecirilmesine qarsi cixdi Bu ise SSRI nin terefler arasinda vasitecilik missiyasinin bosa cixmasi anlamina gelirdi Ona gore de Kosigin veziyyetden cixmaq ucun alternativ yollar axtararaq sulh danisiqlarinin Daskendde kecirilmesini teklif etdi Sastri istemeye istemeye Kosiginin bu teklifini qebul etmeye mecbur oldu Cunki eks halda o SSRI nin Hindistana iqtisadi ve siyasi destek vermekden vaz kece bileceyinden ehtiyat edirdi Amma terefleri sulh anlasmasini imzalamaga razi salmaq hec de asan olmadi Sastri SSRI terefinden teklif edilen sulh sertlerinin her cumlesini her sozunu diqqetle analiz edir ve onlara subhe ile yanasirdi Ona gore de Kosiginle birlikde Daskendde olan SSRI xarici isler naziri Andrey Qromiko ve mudafie naziri marsal Rodion Malinovski Sastrini razi salmaq ucun boyuk eziyyet cekmeli oldular Danisiqlarin uzanmasindan narahat olan ve bu sulh anlasmasinin da uzunmuddetli olmayacagini sovq tebii ile hiss eden Sastri bir nece defe Daskendi yarimciq terk etmek istedi Amma Kosigin onu cetinlikle de olsa dile tutaraq danisiqlari yarimciq terk emek niyyetinden dasindira bildi Lakin Sastri sulh anlasmasini imzalamaq ucun SSRI rehberliyi terefinden ozune edilen tezyiqlerden aciq askar narazi idi ve bunu gizletmirdi O etrafindakilardan birine SSRI sulh danisiqlarinda vasitecilik missiyasinin bosa cixmasinin oz imici ucun zerbe hesab edir Ona gore de mene tezyiq ederek bize arzuladigimiz uzunmuddetli sulh ved etmeyen anlasmani imzalatmaq isteyir Ele bil biz onlarin vassali olan olkeyik demisdi Sastrinin bu naraziligi SSRI rehberliyinin de diqqetini celb etmisdi Bununla bagli tecrubeli diplomat olan Andrey Qromiko Kosigine Sastri ona etdiyimiz tezyiqlerden narazidir ve o olkesine qayidandan sonra bize munasibetde siyasetini deyisdire bileceyinden narahatam demisdi Tebii ki SSRI Hindistanin ondan uz dondermesini hezm ede bilmezdi ve buna yol da vermeyecekdi Cunki SSRI o dovrde Hindistanda sosializm qurmaq ve onu da sosializm bloku olkeleri sirasina qatmaq barede planlara malik idi Sastrinin Daskendden narazi getmesi ise Moskvanin bu planlarini bosa cixara bilerdi Bele bir veziyyetde Sastrinin sag qalmasi SSRI rehberliyine serf elemirdi Muemmali olum 1966 ci il yanvarin 11 de nehayet ki SSRI rehberliyi vasitecilik missiyasini ugurla heyata kecirerek Pakistan ve Hindistan rehberliyi arasinda muharibenin dayandirilmasi barede ve buna muvafiq senedin imzalanmasina nail oldu Imzalanma merasiminden sonra resmi ziyafet teskil edildi Pakistan Hindistan gorusmelerinde SSRI terefinden tercumeci kimi istirak eden Viktor Suxodrevin yazdigina gore ziyafetden birinci Sastri getdi Hiss olunurdu ki o Pakistani danisiqlarda temsil eden feldmarsal eyyub xanla uzun muddet bir masa arxasinda oturmaq istemir Sastri gedenden sonra eyyub xan Kosigini ziyafeti davam etdirmek ucun danisiqlar geden binanin yanindaki iqametgahina devet etdi Onlar texminen yarim saat birge senlendiler Suxodrevin sozlerine gore geceyarisi ona zeng ederek Sastrinin can vermesi barede xeber veribler Men derhal Kosiginin yanina getdim Birlikde Sastrinin yataq otagina daxil olduq Hekimler Sastriye sunu nefes aparati qosmusdular Amma onlar bununla Hindistan Bas Nazirini olumden xilas ede bilmediler Sastriye xidmet eden qulluqcu ise onun yatmazdan evvel ozunu yaxsi hiss etdiyini yerine uzanarken cay xahis etdiyini soyledi Caydan bir az sonra o gozlenilmeden ozunu pis hiss ederek hind dilinde Mama Mama deyerek yere yixilib SSRI Sastriye zeher verilmesini niye gizletdi 1966 ci ilde Sastri 61 yasinda idi ve olduqca saglam gorunurdu Ona gore de onun qefil olumu beynelxalq alemde birmenali qarsilanmadi Qerbde cixan qezetler Sastrinin zeherle oldurulduyu barede sensasiyali xeber yaydilar Ancaq SSRI hekimleri Sastrinin olumunu urektutmasi ile izah etdiler Sastrinin caydan sonra olduyunu soyleyen xidmetcinin sozlerine inansaq Hindistan Bas Nazirine zeher verildiyini ehtimal etmek olar Cunki adeten bele qefil olumler zeherden sonra bas verir Sastrinin zeherlenmesi ehtimalini hemin dovrde ona xidmet eden bas ofisiant Ehmed Settarovic Settarovun Svobodnaya Pressa Azad metbuat qezetine verdiyi aciqlama da subut edir Settarov hemin aciqlamasinda deyir Bizi Kremlden xususi olaraq Daskende getirmis ve yuksek seviyyeli qonaqlara xidmet etmek ucun 1 ay hazirliq kecmisdiler Qonaqlara xidmet etmek ucun buddist ve muselman enenelerni nezere almis bu meqsedle hetta vaxti ile Buxara emirinin isletdiyi qiymetli servisden bele istifade etmisdik Sastri ziyafet zamani olduqca gumrah gorunurdu ve onda uzun suren danisiqlardan sonra yorgunluq elametleri bele yox idi Danisiqlar bitenden sonra ziyafet verildi ve bundan sonra bizi dincelmeye gonderdiler Seher meni oyadaraq Sastrinin olduyunu bildirdiler ve hebs etdiler Amma arasdirmadan sonra bu isde gunahimin olmadigi melum oldu Settarovun sozlerine gore Sastrini gorenler onun nesinin mavi renge caldigini dediler Adeten insan olerken bedeninin mavi renge calmasi zeherlenmeler zamani olur Settarov resmi ziyafet zamani masaya verilen yemeklerin xususi analizden kecirildiyini ve ona gore Sastriye banketde zeher verilmesini aglabatan hesab etmir Onun fikrince zeher Sastriye banketden sonra verile bilerdi Settarovun sozlerinde de bir heqiqet var Bele ki Sastri mehz xidmetcinin verdiyi caydan sonra ozunu pis hiss ederek dunyasini deyisib Sastriye ise hindli xidmet edirdi Ona gore de Qerb metbuatinda Sastriye hindli xidmetci terefinden zeher verildiyi barede melumatlar yayilib Amma aydin meseledir ki o bunu xususi tapsiriq esasinda heyata kecirib Bele tapsirigi ise xidmetci SSRI xususi xidmet orqanlarindan ala bilerdi Cunki yuxarida qeyd etdiyimiz kimi SSRI rehberliyi danisiqlarin neticesinden narazi qalan ve onu Kosiginin tezyiqi altinda imzalamaga mecbur olan Sastrinin vetene qayidandan sonra Moskva ile elaqeleri keserek Qerbe uz cevireceyinden ehtiyat edirdi Her halda SSRI rehberliyinin Sastrinin zeherle oldurulmesi faktini butun vasitelerle gizletmesini ve bununla da xidmetcinin canini xilas etmesini tesadufi hesab etmek olmaz Lal Bahadur Sastri 11 yanvar 1966 ci ilde Daskend seherinde vefat edib IstinadlarChandrika Prasad Shrivastava Lal Bahadur Shastri zhizn pravdy v politike Lal Bahadur Shastri a life of truth in politics M Golden Bi 2007 432 s Grover Verinder 1993 Political Thinkers of Modern India Lala Lajpat Rai Deep amp Deep Publications pp 547 Rajeshwar Prasad 1991 Days with Lal Bahadur Shastri Glimpses from The Last Seven Years Allied Publishers p 16 Guha Ramachandra 2008 India After Gandhi The History of the World s Largest Democracy Pan Macmillan http svpressa ru society article 36707 2017 01 24 at the Wayback Machine Tajna smerti Bahadura Shastri John Noyce Lal Bahadur Shastri an English language bibliography Lulu com 2002 Hemcinin baxXarici kecidlerVikianbarda Lal Bahadur Sastri ile elaqeli mediafayllar var Why has history forgotten this giant Lalita Ke Aansoo on en wikisource Government of India PM India Book Review Lal Bahadur Shastri A life of truth in politics by C P Srivastava