Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Kəskin pankreatit — mədəaltı vəzin fermentativ autoliz prosesi nəticəsində ödemi və ya aseptik nekrozu ilə başlayıb ikincili irinli infeksiyanın qoşula bilməsi ilə xarakterizə olunan xəstəlikdir. KP pankreas toxumasının məhəlli və ya diffuz şəkildə destruksiyasına gətirib çıxara bilər ki, bu hal pankreonekroz adlanır. Bu zaman peritonarxası toxumanın da nekrozu müşahidə oluna bilər. Bəzən irinli infeksiyanın qoşulması nekroz sahəsinin absesləşməsinə səbəb olur.
| Kəskin pankreatit | |
|---|---|
 | |
| XBT-10-KM | K85, K85.9 |
| XBT-9-KM | 577.0 |
| DiseasesDB | 9539 |
| MedlinePlus | 000287 |
 Vikianbarda əlaqəli mediafayllar | |
Epidemiologiya
Amerika Birləşmiş Ştatlarında hər il 100 000 əhalidən 40 insanda kəskin pankreatit rast gəlinir. Digər ölkələrdə bu göstərici 5–80 arasında dəyişir.
Risk faktorları
KP-nin ən çox rast gəlinən səbəblərinə aşağıdakılar aid edilir: ► öd daşları ► xroniki alkoqol qəbulu ► bəzi dərman maddələrinin (məsələn, merkaptopurin, didanosin, pentamidin, ► sulfonamidlər, salisatlar, furosemid) qəbulu ► infeksiyalar ► genetik hiperlipidemiya ► abdominal travmalar ► qonşu orqanlarda və mədəaltı vəzidə aparılan cərrahi əməliyyatlar ► endoskopik retroqrad xolangioqrafiya ► xroniki hiperkalsiemiya ► pankreas və Fater məməciyinin şişləri ► Öddi sfinkterinin diskineziyası ► 12 barmaq bağırsaq xəstəlikləri
Klinik Təsnifat
KP klinik gedişinə görə iki yerə bölünür: mülayim gedişli və ağır gedişli destruktiv pankreatitlər. KP təsadüflərinin əksəriyyəti (80%) mülayim gedişli və məhdudlaşmış olur. Mülayim gedişli kəskin pankreatitlər zamanı cərrahi müalicə göstəriş deyil . Mülayim gedişli (yüngül — ödemli) pankreatit 3–5 gün ərzində aparılan bazis müalicəvi tədbirlər nəticəsində və ya öz-özünə sağala bilir. Letallıq göstəricisi 1%-dən də azdır və bu xəstələrdə adətən intensiv terapiyaya ehtiyac olsa da, pankreas cərrahiyyəsinə gərək qalmır. Ağır gedişli destruktiv pankreatitlər isə 10–20% hallarda meydana çıxır və pankreasın və onu əhatə edən toxumaların bir hissəsinin nekrozlaşması ilə xarakterizə olunur. Destruktiv pankreatitlər əsasən üç fazada inkişaf edir:
- Birinci faza, fermentativ faza adlanır və ilk bir həftə ərzində inkişaf edə bilər. Bu dövr ərzində pankreas toxumasında nekrozlaşma, endotoksikoz, bəzi xəstələrdə poliorqan çatışmazlığı və endotoksin şoku inkişaf edə bilər.
- Destruktiv pankreatitlərin ikinci fazası reaktiv faza adlanır və adətən xəstəliyin ikinci həftəsini əhatə edir. Bu dövrdə mədəaltı vəzidə yaranmış nekrotik ocaqlara qarşı orqanizmin reaksiyası formalaşır və Sistemli İltihabi Cavab Sindromunun (SİRS) – septiki şokun inkişafı ilə xarakterizə olunur. Bu fazada iltihab əleyhinə mediatorların ifrazı SİRS-lə əlaqəli ağciyər, ürək-damar və böyrək çatışmazlığının meydana çıxmasına təkan verə bilir.
- Destruktiv pankreatitlərin üçüncü fazası parçalanma və sekvesterasiya fazası adlanır. Bu faza, adətən, xəstəliyin 3-cü həsftəsi başlayır və bir neçə ay çəkə bilir. Onun gedişində iki variant mümkündür: aseptik parçalanma və sekvesterasiya; septk parçalanma və sekvesterasiya. Aseptik parçalanma və sekvesterasiya postnekrotik sist və süzgəclərin əmələ gəlməsi
ilə nəticələnə bilər. Septik parçalanma və sekvesterasiya isə pankreas və pankresətrafı toxumalarda əmələ gəlmiş nekrotik kütlələrin infeksiyalaşması və irinli ağırlaşmaların inkişafı ilə xarakterizə olunur.
Diaqnostika
Kəskin pankreatitlərin ilkin diaqnostikası: Kəskin pankreatitli xəstələr bir qayda olaraq təcili yardım xidməti bölmələrində qəbul olunur və xəstəliyin ilkin diaqnostikasında klinik əlamətlərin nəzərə alınması və bir sıra müayinə metodlarının tətbiqi vacibdir: Tipik klinik gediş –
- epiqastral nahiyədə spazmolitiklərlə götürülə bilməyən kəmərvari ağrılar,
- ağrıların intensiv xarakter daşıması ilə yanaşı epiqastral nahiyədə artan daxili gərginlik hissinin olması,
- ürəkbulanma və fasiləsiz qusmalar,
- qusma epizodlarından sonra rahatlığın yaranmaması,
- qarında köp,
- paralitik bağırsaq keçməməzliyi əlamətləri, bəzən diarreya,
- arxası üstə uzanan zaman nisbi rahatlıq,
- anamnezində alkoqol və ya yağlı yeməyin qəbulu, öd daşı
xəstəliyinin olması. İlk saatlarda qarın köplü olsa da palpasiyada yumşaq qalır, epiqastral nahiyədə ağrılı və peritonun qıcıqlanma simptomları zəif müsbət olur. Xəstələrdə nəbzin tezləşməsi, ilk saatlarda arterial təzyiqin normal olması və vaxt keçdikcə düşməsi qeyd olunur.
Laborator müayinələr
Laborator müayinələr zamanı qanda lipaza və amilazanın yüksəlməsi, sidikdə amilazanın yüksəlməsi, qanda leykositlərin yüksəlməsi aşkar olunur.
Diferensial diaqnostika
Kəskin pankreatitlərin differensial diaqnostikası aşağıdakı xəstəliklərlə aparılmalıdır :
- Mexaniki bağırsaq keçməməzliyi
- Kəskin apendisit
- Kəskin xolesistit və öd daşı xəstəliyi tutmaları
- Mədə və ya onikibarmaq bağırsaq xoralarının penetrasiyası və ya perforasiyası
- Digər boşluqlu daxili orqanların perforasiyası
- Aortanın qarın hissəsinin periton arxası cırılması
- Arxa-diafraqmal lokalizasiyalı miokard infarktı
Müalicə
Adətən ağrını aradan götürmək üçün ağrıkəsicilər inyeksiya olunur. Daha yaxşı olar ki, mədə və bağırsaqlar boş saxlansın. Beləliklə qida və maye qəbulu dayandırılmalıdır. Mədə möhtəviyyatını xaric etmək üçün zond burundan da salına bilər (nazoqastral zond). Qusmanın qarşısını almaq da bura aiddir. Simptomlar sönənə qədər venadaxili infuziya, yəni xüsusi məhlulların yeridilməsi aparılır. İltihabı aradan qaldırmaq üçün heç bir müalicə yoxdur. Bir çox hallarda pankreatit simptomları bir neçə günə sönür. Çox az hallarda ağırlaşmalar inkişaf edə bilər və vəziyyət ciddiləşə bilər. Sonra tətbiq oluna biləcək müalicələrə aşağıdakılar aiddir. Əgər səbəb öd daşıdırsa, pankreatit tutması sağaldıqdan sonra onu aradan götürmək lazımdır. Əgər pankreas və ətraf toxuma infeksiyaya yoluxubsa, antibiotiklərdən istifadə olunur. Bəzən infeksiyalaşmış və ya zədələnmiş toxumaları aradan götürmək üçün cərrahi üsuldan istifadə olunur.
Xülasə
► Kəskin pankreatit qarın nahiyəsində ağrı və qusma ilə müşahidə olunur.
► Bir çox hallarda səbəb öd daşı və spirtli içkidir.
► Xəstəxana şəraitində müalicəyə ehtiyac var, amma bir çox hallarda simptomlar bir neçə günə keçib gedir.
► Bəzən KP ağırlaşmış pankreatitə keçə bilər ki, bu da həyat üçün olduqca təhlükəlidir.
► Əgər səbəb öd daşıdırsa, onun aradan götürülməsi növbəti tutmaların baş verməsinin qarşısını alacaq.
► Kəskin pankreatitdən sonra həkiminiz icazə verməyənə qədər spirtli içki içməyin
İstinadlar
- Disease Ontology (ing.). 2016.
- "KƏSKİN PANKREATİTİN DİAQNOSTİKA VƏ MÜALİCƏSİ ÜZRƏ KLİNİK PROTOKOL,Bakı-2009" (PDF). 2021-11-22 tarixində (PDF). İstifadə tarixi: 2015-09-25.
- N. Y. Bayramov. Cərrahiyyə Seminarları: Mədəaltı Vəzin Cərrahi Xəstəlikləri (PDF). Ankara. 2002. 217. ISBN .
- N. Y. Bayramov. Təcili Abdominal Cərrahiyyədə Müayinə və Müalicə Qaydaları (PDF). Bakı: Qismət. 2009. 138.
Xarici keçidlər
 | Xəstəlik ilə əlaqədar bu məqalə qaralama halındadır. Məqaləni redaktə edərək Vikipediyanı zənginləşdirin. |
wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, tarixi, endir, indir, yukle, izlə, izle, mobil, telefon ucun, azeri, azəri, azerbaycanca, azərbaycanca, sayt, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, haqqında, haqqinda, məlumat, melumat, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar, android, ios, apple, samsung, iphone, pc, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, web, computer, komputer
Keskin pankreatit medealti vezin fermentativ autoliz prosesi neticesinde odemi ve ya aseptik nekrozu ile baslayib ikincili irinli infeksiyanin qosula bilmesi ile xarakterize olunan xestelikdir KP pankreas toxumasinin mehelli ve ya diffuz sekilde destruksiyasina getirib cixara biler ki bu hal pankreonekroz adlanir Bu zaman peritonarxasi toxumanin da nekrozu musahide oluna biler Bezen irinli infeksiyanin qosulmasi nekroz sahesinin abseslesmesine sebeb olur Keskin pankreatitXBT 10 KM K85 K85 9XBT 9 KM 577 0DiseasesDB 9539MedlinePlus 000287 Vikianbarda elaqeli mediafayllarEpidemiologiyaAmerika Birlesmis Statlarinda her il 100 000 ehaliden 40 insanda keskin pankreatit rast gelinir Diger olkelerde bu gosterici 5 80 arasinda deyisir Risk faktorlariKP nin en cox rast gelinen sebeblerine asagidakilar aid edilir od daslari xroniki alkoqol qebulu bezi derman maddelerinin meselen merkaptopurin didanosin pentamidin sulfonamidler salisatlar furosemid qebulu infeksiyalar genetik hiperlipidemiya abdominal travmalar qonsu orqanlarda ve medealti vezide aparilan cerrahi emeliyyatlar endoskopik retroqrad xolangioqrafiya xroniki hiperkalsiemiya pankreas ve Fater memeciyinin sisleri Oddi sfinkterinin diskineziyasi 12 barmaq bagirsaq xestelikleriKlinik TesnifatKP klinik gedisine gore iki yere bolunur mulayim gedisli ve agir gedisli destruktiv pankreatitler KP tesaduflerinin ekseriyyeti 80 mulayim gedisli ve mehdudlasmis olur Mulayim gedisli keskin pankreatitler zamani cerrahi mualice gosteris deyil Mulayim gedisli yungul odemli pankreatit 3 5 gun erzinde aparilan bazis mualicevi tedbirler neticesinde ve ya oz ozune sagala bilir Letalliq gostericisi 1 den de azdir ve bu xestelerde adeten intensiv terapiyaya ehtiyac olsa da pankreas cerrahiyyesine gerek qalmir Agir gedisli destruktiv pankreatitler ise 10 20 hallarda meydana cixir ve pankreasin ve onu ehate eden toxumalarin bir hissesinin nekrozlasmasi ile xarakterize olunur Destruktiv pankreatitler esasen uc fazada inkisaf edir Birinci faza fermentativ faza adlanir ve ilk bir hefte erzinde inkisaf ede biler Bu dovr erzinde pankreas toxumasinda nekrozlasma endotoksikoz bezi xestelerde poliorqan catismazligi ve endotoksin soku inkisaf ede biler Destruktiv pankreatitlerin ikinci fazasi reaktiv faza adlanir ve adeten xesteliyin ikinci heftesini ehate edir Bu dovrde medealti vezide yaranmis nekrotik ocaqlara qarsi orqanizmin reaksiyasi formalasir ve Sistemli Iltihabi Cavab Sindromunun SIRS septiki sokun inkisafi ile xarakterize olunur Bu fazada iltihab eleyhine mediatorlarin ifrazi SIRS le elaqeli agciyer urek damar ve boyrek catismazliginin meydana cixmasina tekan vere bilir Destruktiv pankreatitlerin ucuncu fazasi parcalanma ve sekvesterasiya fazasi adlanir Bu faza adeten xesteliyin 3 cu hesftesi baslayir ve bir nece ay ceke bilir Onun gedisinde iki variant mumkundur aseptik parcalanma ve sekvesterasiya septk parcalanma ve sekvesterasiya Aseptik parcalanma ve sekvesterasiya postnekrotik sist ve suzgeclerin emele gelmesi ile neticelene biler Septik parcalanma ve sekvesterasiya ise pankreas ve pankresetrafi toxumalarda emele gelmis nekrotik kutlelerin infeksiyalasmasi ve irinli agirlasmalarin inkisafi ile xarakterize olunur DiaqnostikaKeskin pankreatitlerin ilkin diaqnostikasi Keskin pankreatitli xesteler bir qayda olaraq tecili yardim xidmeti bolmelerinde qebul olunur ve xesteliyin ilkin diaqnostikasinda klinik elametlerin nezere alinmasi ve bir sira muayine metodlarinin tetbiqi vacibdir Tipik klinik gedis epiqastral nahiyede spazmolitiklerle goturule bilmeyen kemervari agrilar agrilarin intensiv xarakter dasimasi ile yanasi epiqastral nahiyede artan daxili gerginlik hissinin olmasi urekbulanma ve fasilesiz qusmalar qusma epizodlarindan sonra rahatligin yaranmamasi qarinda kop paralitik bagirsaq kecmemezliyi elametleri bezen diarreya arxasi uste uzanan zaman nisbi rahatliq anamnezinde alkoqol ve ya yagli yemeyin qebulu od dasi xesteliyinin olmasi Ilk saatlarda qarin koplu olsa da palpasiyada yumsaq qalir epiqastral nahiyede agrili ve peritonun qiciqlanma simptomlari zeif musbet olur Xestelerde nebzin tezlesmesi ilk saatlarda arterial tezyiqin normal olmasi ve vaxt kecdikce dusmesi qeyd olunur Laborator muayinelerLaborator muayineler zamani qanda lipaza ve amilazanin yukselmesi sidikde amilazanin yukselmesi qanda leykositlerin yukselmesi askar olunur Diferensial diaqnostikaKeskin pankreatitlerin differensial diaqnostikasi asagidaki xesteliklerle aparilmalidir Mexaniki bagirsaq kecmemezliyi Keskin apendisit Keskin xolesistit ve od dasi xesteliyi tutmalari Mede ve ya onikibarmaq bagirsaq xoralarinin penetrasiyasi ve ya perforasiyasi Diger bosluqlu daxili orqanlarin perforasiyasi Aortanin qarin hissesinin periton arxasi cirilmasi Arxa diafraqmal lokalizasiyali miokard infarktiMualiceAdeten agrini aradan goturmek ucun agrikesiciler inyeksiya olunur Daha yaxsi olar ki mede ve bagirsaqlar bos saxlansin Belelikle qida ve maye qebulu dayandirilmalidir Mede mohteviyyatini xaric etmek ucun zond burundan da salina biler nazoqastral zond Qusmanin qarsisini almaq da bura aiddir Simptomlar sonene qeder venadaxili infuziya yeni xususi mehlullarin yeridilmesi aparilir Iltihabi aradan qaldirmaq ucun hec bir mualice yoxdur Bir cox hallarda pankreatit simptomlari bir nece gune sonur Cox az hallarda agirlasmalar inkisaf ede biler ve veziyyet ciddilese biler Sonra tetbiq oluna bilecek mualicelere asagidakilar aiddir Eger sebeb od dasidirsa pankreatit tutmasi sagaldiqdan sonra onu aradan goturmek lazimdir Eger pankreas ve etraf toxuma infeksiyaya yoluxubsa antibiotiklerden istifade olunur Bezen infeksiyalasmis ve ya zedelenmis toxumalari aradan goturmek ucun cerrahi usuldan istifade olunur Xulase Keskin pankreatit qarin nahiyesinde agri ve qusma ile musahide olunur Bir cox hallarda sebeb od dasi ve spirtli ickidir Xestexana seraitinde mualiceye ehtiyac var amma bir cox hallarda simptomlar bir nece gune kecib gedir Bezen KP agirlasmis pankreatite kece biler ki bu da heyat ucun olduqca tehlukelidir Eger sebeb od dasidirsa onun aradan goturulmesi novbeti tutmalarin bas vermesinin qarsisini alacaq Keskin pankreatitden sonra hekiminiz icaze vermeyene qeder spirtli icki icmeyinIstinadlarDisease Ontology ing 2016 KESKIN PANKREATITIN DIAQNOSTIKA VE MUALICESI UZRE KLINIK PROTOKOL Baki 2009 PDF 2021 11 22 tarixinde PDF Istifade tarixi 2015 09 25 N Y Bayramov Cerrahiyye Seminarlari Medealti Vezin Cerrahi Xestelikleri PDF Ankara 2002 217 ISBN 975 94665 7 0 N Y Bayramov Tecili Abdominal Cerrahiyyede Muayine ve Mualice Qaydalari PDF Baki Qismet 2009 138 Xarici kecidler Xestelik ile elaqedar bu meqale qaralama halindadir Meqaleni redakte ederek Vikipediyani zenginlesdirin