Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Kömür Qazı Zavodu və ya Qazxana kömür qazı qaz istehsalı üçün nəzərdə tutulmuş sənaye zavodu və anbar sahəsidir.
Daş kömürünün yüksək temperaturda distillə edilməsi nəticəsində əldə edilən kömür qazı XIX əsrdə işıqlandırma məqsədilə istifadə edilmişdir. Yeni işıqlandırma texnologiyalarının inkişafı ilə bərabər kömür qazı zavodları da öz funksiyalarını itirmişdir.
Tarix
Kömürdən məişət yanacağı kimi istifadə olunmağa XVI əsrin sonlarından başlanmış və kömürün içindən yanan qaz çıxdığı və buna da kömürün yanması zamanı yaranan alovun səbəbi olduğu müşahidə edilmişdir. XVIII əsrin sonunda Belçikada yaşayan Minckelaers adlı bir əczaçı tərəfindən kömürün sobada yanarkən şiddətli bir parıltı verdiyi kəşf edilmişdir. Bundan sonra kömür qazının (hava qazının) işıqlandırma məqsədilə yandırılması ilə bağlı müxtəlif tədqiqatlara başlanılmışdır. İngiltərədəki Boulton and Watt firmasında mühəndis olaraq çalışan William Murdoch, bu qazın partlama və parıltı kimi xüsusiyyətləri olduğunu meydana çıxarmışdır. Merdok böyük bir anbarda yığdığı qazı yandırsa da heç bir partlayış olmadığını müşahidə etdikdən sonra qazın işıq əldə edərək şəhəri işıqlandıra biləcəyi fikrini irəli sürmüşdür. 1804-cü ildə Boulton və Watt firması qaz əldə etmək üçün istifadə edilən retortlar istehsal etməyə başladı. Müxtəlif xüsusi tikililərin və ərazilərin işıqlandırılması üçün kömür qazından istifadə olunurdu.
Qazın vahid mərkəzdən borularla paylanması ideyası 1806-cı ildə alman əsilli Frederik A. Winsor tərəfindən irəli sürülmüşdür. Bu ideyanı həyata keçirmək üçün ilk kömür qazı qaz şirkəti olan Gas Light and Coke Co. 1812-ci ildə təsis edilmişdir. Qazın vahid mərkəzdən borularla paylanmasına əsaslanan ilk ümumi işıqlandırma bu şirkət tərəfindən 1814-cü il aprelin 1-də Londonda həyata keçirilmişdir. Şəhərlərin qazla işıqlandırılması bundan sonra geniş vüsət aldı. İstehsal olunan qazı saxlamaq üçün bütün şəhərlərdə qazometrlər tikilirdi. Qazometrlər daxili diametri 62 metr və hündürlüyü 72 metr olan nəhəng çəlləklərə oxşayan görünüşü ilə anbar yerləri idilər. Osmanlı imperiyasında ilk dəfə 1855-ci ildə İstanbulda Dolmabağça sarayının yanında qazometr məntəqəsi tikilmiş və saray işıqlandırılmış, bundan sonrakı on il ərzində İstanbulun müxtəlif hissələri bu məntəqədən təmin edilən kömür qazı ilə işıqlandırılmışdır. 1862-ci ildə Kuzguncuk, 1880-ci ildə Yedikule, 1892-ci ildə Kadıköy (Hasanpaşa) kömür qazı zavodları istifadəyə verilmişdir.
Kömür qazının yerini təbii qazın əvəz etməsi və sənaye fəaliyyətlərinin şəhərlərdən kənarlara çıxarılması ilə bütün dünyada kömür qazı zavodları öz funksiyalarını itirmişdir. 1999-cu ildə İngiltərədə qazometrlərin əksəriyyətinin sökülməsinə dair qərar qəbul edilmişdir. XX əsrin son onilliyində tərk edilmiş binaların təmiri Avropada daha populyarlaşmış və bəzi qaz zavodlarının interyerləri yenilənmiş və onlar yeni funksiyalar əldə etmişdirlər.
Yeni funksiyalar əldə etmiş kömür qazı zavodları
Vyananın Simmering rayonunda yerləşən və tərkibində dörd böyük qazometr olan Vyana qaz zavodu 1984-cü ildə fəaliyyətini dayandırıb. 2001-ci ildə bina Vyana Milli Arxivi, ticarət sahələri, ofislər, yaşayış yerləri və tələbə yataqxanasının yerləşdiyi yerə çevrilmişdir.
Milanda Bovisa kömür qazı zavodu 1992-ci ildə fakültə binasına çevrilmişdir.
1888-ci ildə inşa edilən Varşava Kömür Qazı Zavodu 1978-ci ildə fəaliyyətini dayandıraraq Kömür Qazı Zavodu Muzeyi kimi istifadə olunmağa başlanmışdır.
1940-cı ildə bağlanan Kuzguncuk Kömür Qazı Zavodunun incəsənət və mədəniyyət fəaliyyətlərinə ev sahibliyi edəcək bir mədəniyyət mərkəzi olması planlaşdırılmış, lakin 2002-ci ildə binanın təmiri başa çatdırılmadan yarımçıq qalmışdır.
wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, tarixi, endir, indir, yukle, izlə, izle, mobil, telefon ucun, azeri, azəri, azerbaycanca, azərbaycanca, sayt, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, haqqında, haqqinda, məlumat, melumat, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar, android, ios, apple, samsung, iphone, pc, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, web, computer, komputer
Komur Qazi Zavodu ve ya Qazxana komur qazi qaz istehsali ucun nezerde tutulmus senaye zavodu ve anbar sahesidir Poznanda 1856 ile 1973 cu iller arasinda komur qazi istehsal etmis belediyye qaz muessiseleri Hele de tebii qaz paylanmasi muessisesi kimi fealiyyet gosterirler Das komurunun yuksek temperaturda distille edilmesi neticesinde elde edilen komur qazi XIX esrde isiqlandirma meqsedile istifade edilmisdir Yeni isiqlandirma texnologiyalarinin inkisafi ile beraber komur qazi zavodlari da oz funksiyalarini itirmisdir TarixKomurden meiset yanacagi kimi istifade olunmaga XVI esrin sonlarindan baslanmis ve komurun icinden yanan qaz cixdigi ve buna da komurun yanmasi zamani yaranan alovun sebebi oldugu musahide edilmisdir XVIII esrin sonunda Belcikada yasayan Minckelaers adli bir eczaci terefinden komurun sobada yanarken siddetli bir parilti verdiyi kesf edilmisdir Bundan sonra komur qazinin hava qazinin isiqlandirma meqsedile yandirilmasi ile bagli muxtelif tedqiqatlara baslanilmisdir Ingilteredeki Boulton and Watt firmasinda muhendis olaraq calisan William Murdoch bu qazin partlama ve parilti kimi xususiyyetleri oldugunu meydana cixarmisdir Merdok boyuk bir anbarda yigdigi qazi yandirsa da hec bir partlayis olmadigini musahide etdikden sonra qazin isiq elde ederek seheri isiqlandira bileceyi fikrini ireli surmusdur 1804 cu ilde Boulton ve Watt firmasi qaz elde etmek ucun istifade edilen retortlar istehsal etmeye basladi Muxtelif xususi tikililerin ve erazilerin isiqlandirilmasi ucun komur qazindan istifade olunurdu Qazin vahid merkezden borularla paylanmasi ideyasi 1806 ci ilde alman esilli Frederik A Winsor terefinden ireli surulmusdur Bu ideyani heyata kecirmek ucun ilk komur qazi qaz sirketi olan Gas Light and Coke Co 1812 ci ilde tesis edilmisdir Qazin vahid merkezden borularla paylanmasina esaslanan ilk umumi isiqlandirma bu sirket terefinden 1814 cu il aprelin 1 de Londonda heyata kecirilmisdir Seherlerin qazla isiqlandirilmasi bundan sonra genis vuset aldi Istehsal olunan qazi saxlamaq ucun butun seherlerde qazometrler tikilirdi Qazometrler daxili diametri 62 metr ve hundurluyu 72 metr olan neheng celleklere oxsayan gorunusu ile anbar yerleri idiler Osmanli imperiyasinda ilk defe 1855 ci ilde Istanbulda Dolmabagca sarayinin yaninda qazometr menteqesi tikilmis ve saray isiqlandirilmis bundan sonraki on il erzinde Istanbulun muxtelif hisseleri bu menteqeden temin edilen komur qazi ile isiqlandirilmisdir 1862 ci ilde Kuzguncuk 1880 ci ilde Yedikule 1892 ci ilde Kadikoy Hasanpasa komur qazi zavodlari istifadeye verilmisdir Komur qazinin yerini tebii qazin evez etmesi ve senaye fealiyyetlerinin seherlerden kenarlara cixarilmasi ile butun dunyada komur qazi zavodlari oz funksiyalarini itirmisdir 1999 cu ilde Ingilterede qazometrlerin ekseriyyetinin sokulmesine dair qerar qebul edilmisdir XX esrin son onilliyinde terk edilmis binalarin temiri Avropada daha populyarlasmis ve bezi qaz zavodlarinin interyerleri yenilenmis ve onlar yeni funksiyalar elde etmisdirler Yeni funksiyalar elde etmis komur qazi zavodlariYeni funksiyalar elde etmis qazometrlerden olan Vyana qazometri Vyananin Simmering rayonunda yerlesen ve terkibinde dord boyuk qazometr olan Vyana qaz zavodu 1984 cu ilde fealiyyetini dayandirib 2001 ci ilde bina Vyana Milli Arxivi ticaret saheleri ofisler yasayis yerleri ve telebe yataqxanasinin yerlesdiyi yere cevrilmisdir Milanda Bovisa komur qazi zavodu 1992 ci ilde fakulte binasina cevrilmisdir 1888 ci ilde insa edilen Varsava Komur Qazi Zavodu 1978 ci ilde fealiyyetini dayandiraraq Komur Qazi Zavodu Muzeyi kimi istifade olunmaga baslanmisdir 1940 ci ilde baglanan Kuzguncuk Komur Qazi Zavodunun incesenet ve medeniyyet fealiyyetlerine ev sahibliyi edecek bir medeniyyet merkezi olmasi planlasdirilmis lakin 2002 ci ilde binanin temiri basa catdirilmadan yarimciq qalmisdir